Λευτέρης Ζούρος

Όταν ο Χότζας συνάντησε τον Αϊνστάιν

Δοκίμια πάνω στην τέχνη της κοινής λογικής

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

Ηράκλειο 2018, σελ. 271

Είναι γνωστή η ρήση του Αϊνστάιν: «Μόνο δύο πράγματα είναι άπειρα: το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία, και ως προς το σύμπαν διατηρώ κάποιες αμφιβολίες». Ο Τσιπόλλα επίσης διατύπωσε τους περίφημους πέντε νόμους για την ηλιθιότητα. Αστειεύονταν και οι δύο. Άλλωστε, δεν αναφέρονταν σε κάποια μορφή αδυναμίας για ορθή νόηση, αλλά στο πόσο επιρρεπείς είμαστε στο να ολισθαίνουμε από το λογικό στο παράλογο. Κάθε πράξη μας έχει κάποιο αίτιο. Απαιτεί όμως και κάποια δικαιολόγηση. Εκείνο που μετρά είναι η διαφορά μεταξύ δικαιολόγησης και αιτιολόγησης. Όταν η διαφορά είναι θετική, η πράξη μας είναι λογική· όταν είναι αρνητική, η πράξη μας είναι παράλογη. Το βιβλίο στηρίζεται σ’ αυτόν τον κάπως αυθαίρετο ορισμό. Μια απόρροια του ορισμού είναι ότι όλοι μας είμαστε πότε λογικοί και πότε παράλογοι, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο. Άλλη απόρροια του ορισμού είναι ότι κάτι μπορούμε να κάνουμε σχετικά με την πορεία μας πάνω στη λεπτή γραμμή που ενώνει τη λογική με τον παραλογισμό. Αυτός είναι λοιπόν και ο σκοπός του βιβλίου.

Παρεκκλίνοντας από τη σκωπτική διάθεση του Αϊνστάιν και του Τσιπόλλα, το βιβλίο καλεί τον αναγνώστη σε μια εξερεύνηση των ολισθημάτων της λογικής, και επιχειρεί να τον εφοδιάσει με απλά εργαλεία για την αποφυγή τους. Τα παραπάνω είναι από το οπισθόφυλλο του νέου βιβλίου του συμπατριώτη μας, ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης, συγγραφέα των πολυδιαβασμένων βιβλίων «Ας συμφιλιωθούμε με τον Δαρβίνο», «Aς συμφιλιωθούμε με τη φύση μας και με τη Φύση» και «Σε αναζήτηση σκοπού σε έναν κόσμο χωρίς σκοπό. Σκέψεις για μια ρεαλιστική ηθική».

Να ένα μικρό δείγμα γραφής: «Το δίδαγμα είναι ότι πρέπει να μάθουμε να ζούμε ζυγίζοντας πιθανότητες σε κάθε μας βήμα. Όσο οι κοινωνίες γίνονται περισσότερο πολύπλοκες και συμμετοχικές, τούτη η ανάγκη θα γίνεται επιτακτικότερη. Θέλουμε να έχουμε άποψη για την εκτροπή του Αχελώου; Πρέπει πρώτα να ζυγίσουμε τα υπέρ και τα κατά. Το ίδιο αν κληθούμε, π.χ. με δημοψήφισμα, να ψηφίσουμε για την αποτέφρωση των νεκρών ή την ευθανασία. Τη θέλουμε αυτή τη συμμετοχή, γιατί έτσι θα περάσουμε από την αντιπροσωπευτική στην αληθινά συμμετοχική δημοκρατία. Αλλά για να γίνουμε άξιοί της, πρέπει πρώτα να αποκτήσουμε απροκατάληπτη, πολυεδρική και πιθανολογική σκέψη. Πρόκειται για ένα μάθημα που πρέπει να ξεκινήσει από την κούνια μας. Ψυχολόγοι και παιδαγωγοί μάς λένε ότι, όταν το παιδί αρχίζει να μαθαίνει, είναι προδιατεθειμένο να σκέπτεται μονοσήμαντα, με βεβαιότητες. Η πολυσήμαντη και πιθανολογική σκέψη είναι δύσκολη, απαιτεί πρόσθετη προσπάθεια…»

Ίνα Αναγνωστοπούλου - Λία Μπουσούνη-Γκεσούρα

Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης: Τι μας λένε και σήμερα οι τρεις τραγικοί

(Προλογικό σημείωμα: Κώστας Γεωργουσόπουλος)

Εκδόσεις Μεταίχμιο

Αθήνα 2018, σελ. 261

Στην παρούσα έκδοση παρουσιάζεται θεματικά υλικό, που μετέφρασαν και ανθολόγησαν η Ίνα Αναγνωστοπούλου και η Λία Μπουσούνη-Γκέσουρα, φιλόλογοι, εκπαιδευτικοί, από τις τριάντα τρεις σωζόμενες τραγωδίες των τριών μεγάλων τραγικών, του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Συγκεκριμένα περιλαμβάνονται κυρίως γνώμες αλλά και ευχές, κατάρες, παρακλήσεις, επικλήσεις, καθώς και όρκοι και χαιρετισμοί. Επίσης δίνονται τα βιογραφικά τους στοιχεία και οι περιλήψεις των έργων τους.

Γράφουν οι δυο συγγραφείς στην εισαγωγή τους: «Στις αρχαίες τραγωδίες ανατέμνεται η ίδια η ζωή. Ο άνθρωπος, ως σύνθεση αντιθέσεων, παρουσιάζεται να υποφέρει, να χαίρεται, να ερωτεύεται, να μισεί, να καταριέται, να μετανιώνει, να συμπαραστέκεται, να παρατηρεί, να υπακούει, να αντιτάσσεται, να τιμωρεί, να τιμωρείται, να αδικεί, να αδικείται, να εύχεται, να επικαλείται, να ορκίζεται, να εκδικείται, να φιλοσοφεί. Κατά την ενασχόλησή µας µε τα κείμενα σκεφτήκαμε να ξεχωρίσουμε κάποιες από τις ωραιότερες “στιγμές” τους, δηλαδή τα λόγια που “μιλάνε” πέραν του μύθου κάθε τραγωδίας και που µας αγγίζουν και σήμερα σαν να µην έχει περάσει ούτε µια μέρα από τότε που γράφτηκαν. Ακόμα και μέσα από τα επιλεγμένα µόνο αποσπάσματα έχει την ευκαιρία ο αναγνώστης να προσεγγίσει τον τρόπο σκέψης όχι µόνο των τραγικών ποιητών αλλά και γενικά των αρχαίων Ελλήνων στην καθημερινότητά τους, να γνωρίσει τον πολιτισμό τους και να διαμορφώσει προσωπική άποψη για τη βιοθεωρία τους· σε κάθε περίπτωση θα προβληματιστεί, θα εκπλαγεί από την καθαρότητα της σκέψης, αλλά και θα συγκινηθεί από την αλήθεια του περιεχομένου».

Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος στο προλογικό του σημείωμα με τον τίτλο «Λουτρό παιδείας» σημειώνει μεταξύ άλλων: «Ένα σημαντικό εργαλείο για την εκπαίδευση, τον Τύπο, την υπαλληλία, τη δικαιοσύνη...Το έξοχο αυτό ανθολόγιο ενισχύει την άποψη πως οι τραγικοί ήταν ανατόμοι της ανθρώπινης ψυχής, σκέψης και δράσης και µας προσφέρουν διεξόδους στα αδιέξοδα και πόρους στην απορία του βίου».

Tζόναθαν Στόουκς

Ο έξυπνος οδηγός για την Αρχαία Ελλάδα. Εγχειρίδιο για χρονοταξιδιώτες

Εκδόσεις Ψυχογιός

Αθήνα 2019, σελ. 152

Ο Tζόναθαν Στόουκς είναι πρώην δάσκαλος και νυν σεναριογράφος στο Χόλιγουντ. Εμπνεύστηκε τη σειρά «Εγχειρίδιο για χρονοταξιδιώτες», που προς το παρόν έχει δύο τόμους: Έξυπνο οδηγό για την Αρχαία Ελλάδα και Έξυπνο οδηγό για την Αρχαία Ρώμη. Στους οδηγούς αυτούς το χιούμορ συναντά τη μυθοπλασία. Διαβάζουμε σχετικά: Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας είναι ο πιο σημαντικός ταξιδιωτικός οδηγός στην Ιστορία - το ξέρουμε γιατί τσεκάραμε όλη την Ιστορία. Πού αλλού μπορείτε να βρείτε πληροφορίες σε συνηθισμένες τουριστικές ερωτήσεις, όπως: Πού μπορώ να βρω έναν αξιοπρεπή χιτώνα χωρίς να ξοδέψω μια περιουσία; Πού μπορώ να αγοράσω φτηνά εισιτήρια θεάτρου στην αρχαία Αθήνα; Τι κάνω αν μου επιτεθεί στρατός πέντε εκατομμυρίων Περσών;

Αυτός ίσως είναι ο μόνος ταξιδιωτικός οδηγός στον κόσμο που μπορεί να σας συστήσει τους Έλληνες θεούς, να σας μάθει πώς να εκπαιδεύεστε δίπλα σε Σπαρτιάτες πολεμιστές και να σας πει πού θα βρείτε χαμένους αρχαίους θησαυρούς!

Νίκος Ανδρίκος

Οι λαϊκοί δρόμοι στο Μεσοπολεμικό αστικό τραγούδι

Σχεδίασμα λαϊκής τροπικής θεωρίας

Εκδόσεις Τόπος

Αθήνα 2018, σελ. 280

Το νέο βιβλίο του συμπατριώτη μας, Επίκουρου καθηγητή στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Νίκου Ανδρίκου, χωρίζεται σε δύο μέρη με τους παρακάτω τίτλους: Γενικές αρχές λαϊκής τροπικής θεωρίας, Οι λαϊκοί δρόμοι στο Μεσοπολεμικό αστικό τραγούδι.

Για το περιεχόμενο διαβάζουμε στον πρόλογο: Η βασική προβληματική, η οποία διέπει κατά κύριο λόγο το εγχείρημα της συγγραφής του παρόντος βιβλίου σχετίζεται με το ζητούμενο της διαχείρισης του φαινομένου της αστικής-λαϊκής μουσικής δημιουργίας με έναν τρόπο αυστηρά θεωρητικό αλλά και παράλληλα γόνιμα λειτουργικό. Έτσι, πέραν από την καθ’ εαυτή επιστημονική-μουσικολογική υφή του, το βιβλίο φέρει και μία διάσταση αμιγώς πρακτική, καθώς κάλλιστα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μία ευμέθοδη θεωρητική σύνοψη ή ως διδακτικό εγχειρίδιο αναφορικά με την εκμάθηση της αστικής-λαϊκής μουσικής του Μεσοπολέμου. Συγκεκριμένα, εξετάζονται αναλυτικά όλα τα επιμέρους φαινόμενα τα οποία κατατάσσονται στο σύστημα των Λαϊκών Δρόμων, και ορίζονται τα βασικά δομικά χαρακτηριστικά τους, τα οποία άλλωστε και τεκμηριώνονται μέσω παραπομπών σε αντίστοιχες ρεπερτοριακές περιπτώσεις με τη χρήση εποπτικών μέσων. Γίνεται, επίσης, λόγος για ζητήματα τροπικής συμπεριφοράς, μελωδικής ανάπτυξης, φαινομένων ιδιωματισμού, ενώ ακροθιγώς παρουσιάζονται και οι βασικές αρχές του κάθε δρόμου σε επίπεδο αρμονικής διαχείρισής του. Για τις περιπτώσεις Λαϊκών Δρόμων που συναντάται αντίστοιχο τους παράλληλο στον χώρο του οθωμανικού makam ή είναι συχνή η διαχείρισή τους στο πλαίσιο της δισκογραφίας των 78 στροφών κατά τα ala turca αισθητικά πρότυπα, γίνεται ειδική μνεία μέσω ανάλυσης των επιμέρους διαστηματικών, υφολογικών και τεχνικών ιδιαιτεροτήτων που συνοδεύουν τις εν λόγω περιπτώσεις.

Στο βιβλίο εμπεριέχονται 70 και πλέον πρωτότυπες καταγραφές στο πεντάγραμμο μεσοπολεμικών αστικών τραγουδιών με παράλληλη λεπτομερή μορφολογική-τροπική ανάλυσή τους. Το συγκεκριμένο ρεπερτοριακό corpus, σε συνδυασμό με την αντίστοιχη θεωρητική του διαχείριση, θα μπορούσε αναμφίβολα να λειτουργήσει ως αφορμή και σημείο αναφοράς ειδικά στο πεδίο της διδακτικής διαδικασίας που αφορά στη μελέτη και την επιτελεστική αποτύπωση της αστικής-λαϊκής μουσικής της Μεσοπολεμικής περιόδου.

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΒΙΒΛΙΑ

Πόπη Κλειδαρά

Λόγια της άμμου

(ποιήματα)

Εκδόσεις Πηγή

Αθήνα 2019, σελ. 67

Δια-λογος

Επετηρίδα Φιλοσοφικής Έρευνας (Διευθυντής έκδοσης: Δημήτρης Λαμπρέλλης)

Τεύχος 8^ο /2018

Εκδόσεις Παπαζήση, σελ. 300

ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ-ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

Φιλοτελική Λέσβος, τεύχος 271/ Οκτ.-Δεκ. 2018

Αγιάσος, τεύχος 228/ Νοέ.-Δεκ. 2018

Σκαμιά, φύλλο 187/ Οκτ.-Δεκ. 2018

Πλατεία, τεύχος 1/ Μυτιλήνη, Φεβρουάριος 2019, Freepress έκδοση της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης «Ενημέρωση»

Μιχάλης Κατσαρός

Μείζονα Ποιητικά

(Επιμέλεια: Άρης Μαραγκόπουλος)

Εκδόσεις Τόπος

Αθήνα 2018, σελ. 220

Ο Μιχάλης Κατσαρός (1920-1998) υπήρξε ένας από τους πιο επιδραστικούς ποιητές του εικοστού αιώνα στη νεοελληνική λογοτεχνία - εκπρόσωπος της λεγόμενης Α’ μεταπολεμικής γενιάς. Στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ, του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Συνελήφθη από τους Γερμανούς και υπέστη βασανιστήρια. Το 1945 έγινε μέλος του ΚΚΕ. Οι τρεις μείζονες συλλογές του Μεσολόγγι (1949), Κατά Σαδδουκαίων (1953) και Οροπέδιο (1957) προκάλεσαν αίσθηση όταν πρωτοεκδόθηκαν αλλά και αντιδράσεις από τη μεριά της αριστεράς, λόγω του ελευθεριακού, αντισταλινικού περιεχομένου της δεύτερης συλλογής.

Ο ποιητής για μεγάλο διάστημα, αφενός, λόγω της απομόνωσής του από τους κύκλους των αριστερών διανοούμενων και, αφετέρου, λόγω προβλημάτων υγείας, έχασε την επαφή με το αναγνωστικό κοινό του. «Ανακαλύφθηκε» ξανά στη διάρκεια της δικτατορίας, στα πενήντα τρία του, στον βαθμό που τα ποιήματά του άρχισαν να ενθουσιάζουν και να εμπνέουν την αντιστασιακή νεολαία της εποχής.

Έκτοτε το έργο του δεν έπαψε να διαβάζεται και να κρίνεται (βλ. σχετικά αφιερώματα περιοδικών: Αντί [τ. 1, Μάιος 1972, σ. 51-53]· Οδός Πανός [τ. 103-104, Μάιος-Αύγ. 1999, σ. 3-75]· Νέο Επίπεδο [τ. 31, Φεβ. 2000, σ. 3-31]· Διαβάζω [τ. 493, Φεβ. 2009, σ. 86-112]· Οροπέδιο [τ. 13, Χειμ. 2013, σ. 71-179]· Τριφυλιακή Εστία [τ. 21, 2015, σ. 6-94]).

Είχε παντρευτεί τη ζωγράφο Κούλα Μαραγκοπούλου. Τα ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν μελοποιηθεί από γνωστούς Έλληνες συνθέτες (Μίκη Θεοδωράκη, Γιάννη Μαρκόπουλο, Αργύρη Κουνάδη, Θανάση Γκαϊφύλλια, Αλέξη Νασάκη).

Τα παραπάνω είναι από τη νέα πολύ ενδιαφέρουσα και πολύ χρήσιμη έκδοση με το ποιητικό έργο του Μιχάλη Κατσαρού, που επιμελήθηκε ο Άρης Μαραγκόπουλος. Τα «Μείζονα Ποιητικά» περιλαμβάνουν το πιο γνωστό, σχολιασμένο και πολλαπλώς διαβασμένο έργο του ποιητή, δηλαδή τις τρεις συλλογές του Μεσολόγγι (1949), Κατά Σαδδουκαίων (1953), Οροπέδιο (1957).

Το πρόσθετο ενδιαφέρον όμως σε αυτή την έκδοση είναι ότι περιλαμβάνει ικανό αριθμό ποιημάτων που εντοπίστηκαν μετά τον θάνατο του ποιητή στο Αρχείο του και που -αυτό ίσως είναι το σημαντικότερο- αποκαλύπτουν στον αναγνώστη υφολογικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά που παραπέμπουν ευθέως στις τρεις μείζονες συλλογές του.

Τα περισσότερα από αυτά τα ποιήματα του Αρχείου είτε έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικές εκδόσεις, είτε παρέμεναν ως τώρα ανέκδοτα, είτε δεν έχουν ποτέ θησαυριστεί. «Ό,τι συγκροτεί το χαρακτηριστικό ύφος του Μιχάλη Κατσαρού η ειρωνεία, η σάτιρα, η υπαινικτική γραφή, η κατάτμηση και η εναλλαγή των εικόνων, η αποστασιοποίηση του αφηγητή, η επιβλητική προβολή του ως οραματιστή, η ελευθεριακή, ριζοσπαστική του στάση απέναντι στην Εξουσία, το μειδίαμα με το οποίο σταθερά αισθάνεται ο αναγνώστης ότι ο ποιητής μορφάζει πίσω από κάθε στίχο, όλα αυτά τα στοιχεία, για τα οποία έχει εκτενώς μιλήσει η κριτική διακρίνει κανείς πού εύκολα στα ποιήματα που καταγράφονται στο Β’ μέρος του τόμου» γράφει ο επιμελητής στον πρόλογό του.

Πολύ όμορφο και το κείμενο του γιου του Μιχάλη Κατσαρού, Στάθη, με τον τίτλο «Εν είδει βιογραφίας».

Διδώ Σωτηρίου

Ανασκαφές. Αναμνήσεις. Συναισθήματα. Σκέψεις

Εκδόσεις Κέδρος

Αθήνα 2018, σελ. 171

Το παρόν βιβλίο, το οποίο επιμελήθηκε ο Νίκος Μπελογιάννης, προέκυψε από σημειώσεις της Διδώς Σωτηρίου στην περίοδο 1988-1994, τις οποίες σκόπευε κάποτε να επεξεργαστεί, ελπίζοντας πάντα ότι τα γηρατειά δεν θα την πρόδιναν. Είχαμε να κάνουμε με κείμενα εξαιρετικά δυσανάγνωστα και με συνεχείς παραπομπές, Οι ενότητες προέκυψαν μέσα από το υλικό: Παιδική και νεανική ηλικία - Ένατη δεκαετία - Μικρά, ποιήματα. Αναλυτικότερα οι τίτλοι των ενοτήτων έχουν ως εξής:

Πρόλογος, Ανασκαφές, Ταξίδια σε άλλες εποχές, 1988-1994. Πολιτικές καντρίλιες τσαρλατάνων, Στην ένατη δεκαετία, Κάποιες ξεκομμένες σκέψεις, Μικρές απόπειρες ποίησης, Ερανίσματα, Εικόνες από τη ζωή της Διδώς.

Να ένα μικρό δείγμα:

«Αϊδίνι, 18 Φεβρουαρίου του 1909

Καταχείμωνο, μα ο ζεστός ήλιος της Ανατολής ολοκάθαρος γλύκαινε την ατμόσφαιρα. Αυτό ενθάρρυνε τη μέλλουσα μητέρα μου να πάει στο χαμάμ για ένα τελευταίο ανακουφιστικό ζεστό μπάνιο. Η έμπειρη Τουρκαλίτσα, η Νατίρ, που συνήθως την έλουζε και της έκανε μασάζ, ήταν ιδιαίτερα προσεχτική καθώς η πελάτισσά της ήταν ετοιμόγεννη. Η μέλλουσα μητέρα μου ξαφνικά άρχισε να νιώθει μια δυσφορία. Φαίνεται πως η αφεντιά μου, ατίθαση, δεν άντεχε άλλο την κλεισούρα. Η Νατίρ την παρηγορούσε: ‒ Μη σκιάζεσαι, αφέντισσα, της έλεγε με τα γουστόζικα σπασμένα ελληνικά της. Εσύ Ρωμιό έκει ντοκτόρο, μαμές, απ’ όλα τα καλά έκει. Εμείς πτωχό Τουρκάλα ντεν έκει ντοκτόρο, ούτε μαμές. Λίγκο πόνο εσύ, και βγαίνει το τσοτζούκ. Τρίτο ντικό σου τα 'ναι, λέω, χανουμάκι. Καταλαβαίνει εγκώ από κοιλιά σου, κορίτσι γκεννήσεις».

Nίκη Σταυρίδη

Μικρές αστόλιστες ιστορίες

(διηγήματα)

Εκδόσεις Εστία

Αθήνα 2018, σελ. 110

Η Nίκη Σταυρίδη γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1954. Στην Αθήνα από το 1979. Έχει ζήσει επίσης στη Μυτιλήνη και στη Βενετία. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στην Κωνσταντινούπολη και Κοινωνική Ανθρωπολογία στη Μυτιλήνη. Μεταφράζει από και προς τα τουρκικά, από τα αγγλικά και τα ιταλικά.

Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε και το πρώτο της λογοτεχνικό βιβλίο, μια συλλογή με 34 διηγήματα. Εικόνες και στιγμιότυπα αποχαιρετισμού από μια περασμένη εποχή στην Πόλη. Ο Γιούρι, η Θάλεια Νομίδου, το Αμπίτ Χαν, η Ρωμαλέα, η γιαγιά, η άλλη γιαγιά, το παλιό Larousse, οι «Τετράρχες» στο παλάτι των Δόγηδων, που άφησαν το ένα ποδαράκι τους στον Ιππόδρομο της Κωσταντινούπολης, ο Νεντίμ, η εκδρομή στο Γιάκατζικ που δεν έγινε, η Κάρεν και τα τσιμισίρια, η πολυκατοικία «Τουγμπά» στο Μπεμπέκι, η θεία Αυγούστα, το Γκέμλικ, τα μνήματα στο Μπαλουκλή (ελληνικά), τα μνήματα στο Καντίκιοϊ (ελληνικά), τα μνήματα στο Ζιντζιρλίκουγιου (τουρκικά), το βιολί και το κοντσέρτο του Βιενιάφσκι, η Κική, η Αρασιά, τα πετραδάκια της Μπρούσας, τα ιτσλί, ο Γιάννης, ο Βασίλης, το αηδόνι στο Νηχώρι… Πρόσωπα και σημεία μέσα στον χρόνο και τους τόπους.

Στρατής Μισγίρης

Η ευποιία της Καλλονής

Στoν κατατοπιστικό πρόλογο του άκρως ενδιαφέροντος βιβλίου του Στρατή Μισγίρη με τίτλο «Η ευποιία της Καλλονής» διαβάζουμε:

Ο φιλανθρωπισμός και ο ευεργετισμός έχουν τις ρίζες τους στα πολύ παλιά χρόνια. Οργανωμένες όμως εκδηλώσεις εμφανίζονται στη Λέσβο στο τέλος του 19^ου αιώνα.

Κάποιες πλούσιες κυρίες της Μυτιλήνης ίδρυσαν τη «Φιλόπτωχο Αδελφότητα Κυριών», με σκοπό την «αρωγήν των αληθώς στερουμένων τα προς το ζην».

Κατόπιν διάφορες αδελφότητες, σωματεία και σύλλογοι, ιδιαίτερα μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, ανάπτυξαν δραστηριότητες ευεργετισμού σε διάφορους συγκεκριμένους τομείς, όπως στην εκπαίδευση, στην εκκλησία, πολιτισμό και κοινωνική αλληλεγγύη.

Από τότε ξεκίνησε σε πολλά χωριά του Νησιού ένα κίνημα συλλογικής δράσης σε έργα φιλανθρωπίας από το γυναικείο του κόσμο, με αποτέλεσμα να ιδρύονται σύλλογοι κυριών και δεσποινίδων, προκειμένου να συμμετέχει η γυναίκα στις έκτακτες κοινωνικές συνθήκες.

Βέβαια το κοινωνικό φαινόμενο του ευεργετισμού είναι διαχρονικά παγκόσμιο και έχει άμεση σχέση με τα έθιμα κάθε τόπου.

Ενδεχομένως να άπτεται στην επίδειξη πλούτου ή ακόμα και στη διασφάλιση της γαλήνης και της ηρεμίας του τόπου και γενικά της κοινωνικής ισορροπίας.

Στην Καλλονή ιδρύθηκε το 1920 ο Σύλλογος «Ευποιία» από κυρίες και δεσποινίδες για να συντρέξουν φτωχούς και άπορους συντοπίτες που βρίσκονταν σε εξαθλιωμένη κατάσταση, αλλά και για προσφορά σε άλλες δράσεις της τοπικής περιοχής.

O εθελοντισμός αυτός ήταν ασφαλώς ανιδιοτελής προσφορά προς όφελος των συνανθρώπων και γενικότερα της τοπικής κοινωνίας.

Η παροχή έργου σε διάφορους τομείς, όπως η κοινωνική αλληλεγγύη, η στήριξη ευπαθών ομάδων, ακόμη και η προστασία του περιβάλλοντος είναι αναμφισβήτητα κινήσεις οργανωμένης εθελοντικής προσφοράς, μέσα απ’ τους αγαθοεργούς συλλόγους, χωρίς ν’ αποτελούν βέβαια μορφή κάλυψης από τυχόν ελλείψεις ή αδυναμίες της Πολιτείας, αλλά είναι επωφελείς κοινωνικές πράξεις, που συμπληρώνουν και υποβοηθούν τις κρατικές και αυτοδιοικητικές πολιτικές.

Οι κυρίες της «Ευποιίας» συμβάλουν στην ανάπτυξη των συλλογικών αξιών, κατά τρόπον, που η εθελοντική αυτή κοινωνική προσφορά να είναι ηθικά χρήσιμη και πρακτικά αποδοτική στο γενικό κοινωνικό συμφέρον.

Τα Διοικητικά Συμβούλια, που εκλέγονται από το σύνολο των μελών, επωμίζονται κυρίως την οργάνωση κάθε φιλανθρωπικής προσφοράς, κάθε συμπαράστασης αλληλεγγύης, κάθε πολιτιστικής εκδήλωσης, με αισθήματα αλτρουισμού και ανθρωπιστικής ευαισθησίας.

Παράλληλα, μέσα απ’ τις δραστηριότητες αυτές αναδεικνύονται οι πανανθρώπινες αξίες της αγάπης και της συμπαράστασης στην ανέχεια και στην ανημποριά των συνανθρώπων.

Γυναίκες με αναπτυγμένο κυρίαρχα εθελοντισμό και προσφορά στον καθημερινό αγώνα, που απαιτεί η φροντίδα των αναξιοπαθούντων στην αναζήτηση της κοινωνικής τους ταυτότητας, γυναίκες που αφήνουν την αποχαύνωση του καναπέ κι έρχονται πρόθυμα κι ευδιάθετα, με θέληση και ενθουσιασμό, να σμιλεύσουν την εθελοντική προσφορά στη φροντίδα της κοινωνικής μέριμνας, με ανταμοιβή τη μέθη της συλλογικής δράσης, σε μια προσπάθεια να απαλύνουν τη ζωή των κοινωνικά αποκλεισμένων.

Αυτός είναι ο στόχος και ο σκοπός των γυναικών της Καλλονής, που υλοποιείται μέσα στο Σύλλογο Κυριών και Δεσποινίδων «Ευποιία».

Την ιστορική διαδρομή αυτού του συλλογικού φαινόμενου καταγράφει ο Στρατής Μισγίρης στο βιβλίο του «Η ευποιία της Καλλονής», που ιδρύθηκε στις αρχές του 20^ου αιώνα και συνεχίζει ακόμη και σήμερα το θεάρεστο έργο του.

Ο κορυφαίας ιστορικός της Καλλονής, που πολλές φορές μας έχει εκπλήξει με την ευρυμάθεια και την τεκμηριωμένη έρευνά του, τώρα καλύπτει ένα κενό που υπήρχε στην δράση ενός τόσου σημαντικού Συλλόγου της Καλλονής.

Και είναι αξιόλογη η προσφορά του συγγραφέα για ένα πολύ σπουδαίο λόγο. Χάριν στο έντονο ενδιαφέρον του ο Σύλλογος μπόρεσε να εδραιώσει την ιστορική του ταυτότητα -όσο ήταν δυνατόν- διασώζοντας το αρχείο του μετά από μια καταστροφική πυρκαγιά.

Το έργο του Συλλόγου είναι μεγάλο και ας πέρασε από συμπληγάδες και σαράντα κύματα, πολιτικές, προσωπικές και χίλιες δυο αντιπαραθέσεις. Άντεξε όμως μέχρι σήμερα και αυτό σημαίνει πολλά.

Ο ακάματος συγγραφέας του βιβλίου, έχει βέβαια συναισθηματικές ευαισθησίες με τον Σύλλογο, αφού η αείμνηστη μητέρα του και η σύζυγός του πρόσφεραν από πολλά διοικητικά μετερίζια της «Ευποιίας».

Κλείνω με μια πρόταση: την έκδοση του εξαίρετου αυτού βιβλίου έπρεπε να την αναλάβει η Πολιτεία.

Πολλά συγχαρητήρια ανήκουν στον δάσκαλο, συντηρητή της ιστορικής μνήμης του λεκανοπεδίου της Καλλονής κ. Στρατή Μισγίρη.

Προκόπης Ι. Παπάλας

ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ

Αφιέρωμα, Οδυσσέας Ελύτης (τεύχη 1674-1675/1 & 15 Απριλίου 1997)

Ανατύπωση, έκδοση εφ. «Το Βήμα», 2019 (επιμέλεια εξωφύλλου: Τάσος Φαρμάκης)

Το αφιέρωμα στον Οδυσσέα Ελύτη, στο διπλό τεύχος 1674-1675 της 1^ης και της 15^ης Απριλίου 1997, κυκλοφόρησε στην πρώτη επέτειο από τον θάνατο του ποιητή στις 18 Μαρτίου 1996. Ο Ε. Ν. Μόσχος, στο εκδοτικό του σημείωμα, υπογραμμίζει κατά την πάγια πρακτική του περιοδικού τη σχέση του εντύπου με τον τιμώμενο, τονίζοντας ότι «ο πρώτος Ελύτης έκανε την εμφάνιση του από τις σελίδες της “Νέας Εστίας” με τον “Ήλιο τον Πρώτο”, με την “Πορτοκαλένια” και το “Ναυτάκι του περιβολιού”», αλλά και με το κριτικό κείμενο του για τον Κάλβο και με ποιητικές μεταφράσεις του Λόρκα. Το τεύχος ανοίγει ένα λυρικό εγκώμιο στον ποιητή σε στίχους του Τάκη Βαρβιτσιώτη και συνεχίζει αποτυπώνοντας αυτά που θα αποτελέσουν σταθερές του μετέπειτα κριτικού λόγου για τον Ελύτη: τη σχέση του με τη μουσική, τη ρητορική διάσταση της γλώσσας του, τον Ελύτη ως ποιητή του ήλιου και του Αιγαίου, τον Ελύτη και τη σχέση του με τη Σαπφώ, τον Ελύτη ως δοκιμιογράφο και ως μεταφραστή. Η θεατρική ανάγνωση της «Μαρίας Νεφέλης» από τον νεαρό, τότε, θεατρολόγο Γιώργο Πεφάνη, και το μελέτημα σχετικά με τη διδασκαλία της ποίησης του Ελύτη στα παιδιά από τη νεαρή, τότε, φιλόλογο Αννίτα Παναρέτου παραμένουν εξαιρετικά χρήσιμα και για τον σημερινό αναγνώστη του Ελύτη. Ο διευθυντής του περιοδικού υπογραμμίζει μάλιστα ότι στο αφιέρωμα συμμετέχουν πολλοί νέοι κριτικοί, από τη νέα γενιά, που «δε χάνουν την ευκαιρία να φέρνουν στο στόμα τους τους παραμυθητικούς στίχους του», τους νέους που ο ποιητής ήθελε «να τους έχει κοντά του και να πιστεύουν στο έργο του». Το σφαιρικό πορτρέτο του Ελύτη συμπληρώνεται από εκλογή από το έργο του, μια συνέντευξη του τού 1979, όταν τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, και βιβλιογραφικά στοιχεία από τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο. Στο αφιέρωμα συμμετέχει με εργασία του και ο συμπατριώτης μας ποιητής και δοκιμιογράφος Δημήτρης Νικορέτζος. Ο τίτλος της εργασίας είναι: «Μια ανορθόδοξη κριτική θεώρηση της ποίησης του Ελύτη».

ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ - ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ, τεύχος 175/0κτώβριος-Δεκέμβριος 2018

ΠΑΛΜΟΙ ΤΗΣ ΒΑΤΟΥΣΑΣ, τεύχος 84(184)/ 0κτώβριος-Δεκέμβριος 2018

ΜΕΣΟΤΟΠΙΤΙΚΑ ΝΕΑ, αρ. φύλλου 251/Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

Kώστας Καλδέλης-Παναγιώτης Βέργος: Ταξίδι στη Λέσβο (ψηφιακός δίσκος με 13 σκοπούς-τραγούδια)

Καραβάκι του Αιγαίου, Αμυγδαλάκι, Ήθελα να ’χα δυο καρδιές, Αγιά μου Παναγιά μου-Βουλγάρα, Μπαρμπούνι μου θαλασσινό, Παραπονιάρικο μου, Μ’ αγαπάς γαρουφαλλιά μου, Δώδεκα χρονών κορίτσι, Τα ξύλα-του Κίτσου η μάνα, Ο μερακλής ο άνθρωπος, Ανάθεμα τον αίτιο, Άσπρο γαρουφαλλάκι μου, Ποταμός-Μυτιληνιό συρτό.

Αυτοί είναι οι τίτλοι των 13 σκοπών και τραγουδιών που περιλαμβάνονται στο μουσικό CD των Kώστα Καλδέλη και Παναγιώτη Βέργου «Ταξίδι στη Λέσβο». «Το Ταξίδι στη Λέσβο περιλαμβάνεται ένα μικρό μέρος από το πλούσιο ρεπερτόριο του νησιού μας. Έναν τόπο με πλούσια ηχοχρώματα, με πολλές επιρροές από Δύση και Ανατολή, που δεν μπορεί να χωρέσει σ’ έναν ψηφιακό δίσκο. Άλλωστε καταλαβαίνεις και από τον τίτλο ότι πρόκειται για ένα μουσικό ταξίδι που σε ταξιδεύει νοερά σε όμορφες γωνιές της Λέσβου, σε γραφικά σοκάκια, στην Ανεμώτια και στο Μπουρό, παρέα με το σαντούρι και το βιολί και τα μυτιληνιά φυσερά» γράφουν οι δυο Λέσβιοι μουσικοί δημιουργοί, ο Κώστας Καλδέλης-τραγούδι και ο Παναγιώτης Βέργος -σαντούρι, ενορχήστρωση, διασκευή, μουσική επιμέλεια. Το εισαγωγικό κείμενο ανήκει στον Δημήτρη Κοφτερό, ενώ δημοσιεύονται και οι στίχοι των τραγουδιών.

Γεωργία Μουντζούρη

Αριθμοχώρα εναντίον Γραμματοχώρας

Εικονογράφηση: Μαρκ Γουάνσταιν

Εκδόσεις Κέδρος

Αθήνα 2018, σελ. 60

Η σειρά «Μαθηματικά παραμύθια» των εκδόσεων «Κέδρος» απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας, στους γονείς και στους εκπαιδευτικούς τους. Αποτελεί μια εναλλακτική πρόταση στη μονομερή προσέγγιση των μαθηματικών εννοιών χωρίς κάποιο πλαίσιο αναφοράς. Οι μαθηματικές έννοιες που παρουσιάζονται σε κάθε βιβλίο της σειράς αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της πλοκής ενός παραμυθιού. Τα βιβλία της σειράς δεν είναι απλά παραμύθια, αλλά καλλιεργούν τη διασκεδαστική και ταυτόχρονα δημιουργική ενασχόληση των παιδιών με τις μαθηματικές έννοιες και δεξιότητες. Μʼ αυτό τον τρόπο επιδιώκεται τα παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας (4-8 ετών) να αγαπήσουν τα μαθηματικά, να μπορούν να συνδέουν τις μαθηματικές έννοιες με την καθημερινή ζωή και σταδιακά να μυηθούν στον μαθηματικό αλφαβητισμό.

Σ΄ αυτή τη σειρά ανήκει και το παρόν παραμύθι της εκπαιδευτικού Γεωργίας Μουντζούρη. Οι κάτοικοι της Αριθμοχώρας και οι κάτοικοι της Γραμματοχώρας ζούσαν πάντα μακριά κι αγαπημένοι. Ξαφνικά, μια μέρα, όλα αλλάζουν.

Γιατί οι αριθμοί και τα γράμματα άρχισαν να μαλώνουν στα καλά καθούμενα; Ποια είναι πιο αναγκαία στη ζωή των ανθρώπων; Πώς θα βοηθήσει ο μικρός Μάρκος να επιλυθεί η μεταξύ τους διένεξη; Ώσπου να βρεθεί μια λύση, και μόλις μια ανάσα πριν οι δύο χώρες φτάσουν στον πόλεμο, τα παιδιά θα ανακαλύψουν πού και πόσο μας χρησιμεύουν τα γράμματα και οι αριθμοί στη ζωή μας. Στο τέλος της ιστορίας βρίσκουμε αριθμητικές δραστηριότητες που μπορούν να αξιοποιηθούν ατομικά και ομαδικά.

Rosalba Troianoa

20 σπουδαία κορίτσια που άλλαξαν τον κόσμο

Μετάφραση: Ευγενία Κολυδά

Εκδόσεις Διόπτρα, Αθήνα 2018,

Rosalba Troianoa, Jacopo Olivieri

20 σπουδαία αγόρια που άλλαξαν τον κόσμο

Μετάφραση: Ευγενία Κολυδά

Εκδόσεις Διόπτρα, Αθήνα 2018, σελ. 96

Είκοσι κορίτσια και είκοσι αγόρια με μεγάλα όνειρα, εκπληκτικά ταλέντα και απίστευτη δύναμη που έγιναν σπουδαίες γυναίκες και σπουδαίοι άνδρες! Ποιο ήταν το μυστικό αυτών των κοριτσιών και αυτών των αγοριών; Έμαθαν να αφουγκράζονται τον εαυτό τους και να ακολουθούν το πάθος που είχαν κρυμμένο στην καρδιά τους. Έπειτα, επένδυσαν πολύ χρόνο και κόπο για να κατακτήσουν τους στόχους τους, ακόμα και όταν κανένας δεν πίστευε ότι θα τα καταφέρουν.

Πελέ, Στιβ Τζομπς, Ισαάκ Νεύτων, Άννα Πάβλοβα, Κοκό Σανέλ, Αμέλια Έρχαρτ, Μέγας Αλέξανδρος, Πάμπλο Πικάσο, Νίκολα Τέσλα, Ουόλτ Ντίσνεϊ, Μιχαήλ Άγγελος, Μαρί κιουρί, Φρίντα Κάλο, Έντιθ Πιαφ είναι μερικά από τα σπουδαία αγόρια και κορίτσια για τη ζωή και το έργο των οποίων θα μάθουν πολλά οι μικροί και μεγάλοι αναγνώστες που θα πάρουν στα χέρια τους τα εξαιρετικά και σπουδαία αυτά βιβλία.

Νικόλαος Α. Αναστασόπουλος

Η ληστεία στο ελληνικό κράτος (μέσα 19^ου-αρχές 20ού αι΄.)

Εκδόσεις Εστία

Αθήνα 2018, σελ. 176

Ποιες πτυχές της κοινωνικής ζωής επηρεάστηκαν από τη ληστεία; Ποιες είναι οι συνέπειες του φαινομένου αλλά και των μεθόδων καταστολής του; Κατά πόσον τα προβλήματα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους συνέβαλαν στην έξαρση του φαινομένου; Κατά πόσον η δράση των ληστών επηρέασε τους κατοίκους των περιοχών τις οποίες λυμαίνονταν;

Με αυτά τα βασικά ερωτήματα η μελέτη στοχεύει στην ερμηνεία του φαινομένου της ληστείας, το οποίο αποτελούσε για μια μακρά περίοδο του νεοελληνικού κράτους (από το 1830 έως το 1930 περίπου) αναπόσπαστο κομμάτι της παραδοσιακής κοινωνίας. Παραμένει άσβεστη η μνήμη ληστών όπως του Νταβέλη, του Γιαγκούλα, των Αρβανιτάκηδων, των Ρεντζαίων και των Κουμπαίων ή περιστατικών όπως η απαγωγή, το 1866, του Σωτήρη Σωτηρόπουλου, μετέπειτα πρωθυπουργού, η δολοφονία Άγγλων περιηγητών στο Δήλεσι το 1870, η ληστεία της Πέτρας Φιλιππιάδας το 1926 και η απαγωγή των βουλευτών Μελά και Μυλωνά το 1928.

Στην εφημερίδα «Τα Νέα» διαβάζουμε σχετικά «Ο επίκουρος καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων φωτίζει την εμφάνιση του φαινομένου, καθώς και τις επιπτώσεις του στις πληγείσες περιοχές, αλλά και την αντίδραση των Αρχών. Στο πλαίσιο αυτό, υποδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο η ληστεία λειτουργεί στην ελληνική παραδοσιακή κοινωνία σαν αντίδραση του αγροτοποιμενικού κόσμου απέναντι στην επιδίωξη της κυβέρνησης να τον εντάξει σε ένα νέο κοινωνικό και οικονομικό σύστημα» και θυμίζει ότι ο Τύπος και τα λαϊκά αναγνώσματα αποτελούσαν βασικό παράγοντα για τη συγκρότηση των νοημάτων μέσω των οποίων προσεγγίζονταν από τον αναγνώστη οι ληστές. Θυμίζει παράλληλα ότι η «ανίχνευση της γυναικείας παρουσίας στις ληστρικές πράξεις επικυρώνει τις κοινωνικές ανισότητες εις βάρος του γυναικείου πληθυσμού», ενώ αναδεικνύει τον ιδιώνυμο νόμο ΤΟΔ' (1871) του πρωθυπουργού Αλέξανδρου Κουμουνδούρου σε κορυφαία νομοθετική πρωτοβουλία για την καταστολή της ληστείας και το παράδειγμα του Νταβέλη ως δηλωτικό για τη βιαιότητα ή τη σκληρότητα προκειμένου να επιτευχθεί ο ληστρικός στόχος. Η εκτέλεση του τελευταίου το 1925 επιβεβαίωσε τον τρόπο του τέλους των περισσότερων ληστών της εποχής και σηματοδότησε για το κράτος την έναρξη για την καταδίωξη και πάταξη των μεγάλων ληστών, η οποία κορυφώθηκε κατά τη βενιζελική τετραετία 1928-1932».

Jerry Toner

Μικρή Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου

(Μετάφραση: Μαρία Φακίνου)

Εκδόσεις Πατάκη

Αθήνα 2018, σελ. 174

Τι πίστευαν οι Πέρσες για τους αρχαίους Έλληνες; Πώς συγκρίνεται η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με την αρχαία Κίνα; Η κατανόηση του αρχαίου κόσμου μάς επιτρέπει να καταλάβουμε πώς οι αντιλήψεις που έχουμε γι’ αυτόν επηρεάζουν τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο στον οποίο ζούμε σήμερα - από το τι συνιστά σημαντική τέχνη ως το πώς αντιλαμβανόμαστε το Ισλάμ...

Ο Τζέρρυ Τόνερ μάς ξεναγεί στους πολυσύχναστους δρόμους της Ρώμης και της Πομπηίας, όπου η δυσωδία του θανάτου κόβει την ανάσα, ο κίνδυνος καραδοκεί σε κάθε γωνία και οι ήχοι του αγοραίου έρωτα, του μεθυσιού και των τραγουδιών είναι η επωδός του φαγητού τα βράδια στα καπηλειά. Αναρωτιέται πώς ήταν να είσαι μια συνηθισμένη γυναίκα εκείνο τον καιρό και σε ποιες περιπτώσεις θα έπρεπε να καταφύγεις στη μαγεία. Μας παρουσιάζει τη μεγάλη ποικιλία των λαών που έζησαν σε διαφορετικές περιόδους και τόπους, από τους Πέρσες μέχρι τους Γερμανούς. Φτάνει ως τις περιόδους μετά την κλασική Αθήνα και τη Ρώμη, μέχρι τα ελληνιστικά βασίλεια που διαδέχτηκαν τον Αλέξανδρο και την ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, όπου κυριαρχούσε ο χριστιανισμός.

Η «Μικρή Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου» είναι ένας ζωντανός, ανατρεπτικός και εξαιρετικά εμπεριστατωμένος οδηγός για τους λαούς και τους πολιτισμούς που διαμόρφωσαν τον τρόπο που ζούμε σήμερα. Οι τίτλοι των έξι κεφαλαίων του βιβλίου είναι: «Ένας άλλος αρχαίος κόσμος», «Ο αρχαίος κόσμος από τα χαμηλά», «Τι, πότε και πού είναι ο αρχαίος κόσμος;», Πώς τον ανακαλύπτουμε;», «Είχαν σημασία η Ελλάδα και η Ρώμη;», «Μέσα από την κλασική ματιά».

Αριστείδης Κυριαζής

Κόλπος Καλλονής Λέσβου. Ιστορική περιήγηση

Εκδόσεις Μύθος

Μυτιλήνη 2018, σελ. 397

Ο Άρης Κυριαζής, ασχολείται ερευνητικά με την ιστορία του γενέθλιου τόπου, της Καλλονής και της γύρω περιοχής, πάνω από δέκα χρόνια. Μελετά την υπάρχουσα βιβλιογραφία, διάσπαρτη και αταξινόμητη, σημαντικό μέρος της δυσπρόσιτο και δυσεύρετο, με απώτερο σκοπό τη συγκρότηση ενός corpus και τη συγγραφή ενός βιβλίου που θα είναι χρήσιμο και κατατοπιστικό για τον αναγνώστη και πολύτιμο για τον μελλοντικό ερευνητή, αφού μέσω των παραπομπών και της τεκμηρίωσης θα προσφέρει ερεθίσματα για συνέχιση της έρευνας.

Μετά τη δημοσίευση σε εφημερίδες και περιοδικά, κυρίως στο «Εμπρός» και στο «Λεσβιακό Ημερολόγιο. Γράμματα-Τέχνες-Πολιτισμός» του Παναγιώτη Σκορδά πολλών επιμέρους άρθρων και μελετών προχώρησε σ’ ένα συνολικότερο σχεδιασμό. Έτσι προέκυψε το παρόν βιβλίο.

Διαβάζουμε σχετικά στον πρόλογο: «Η Λέσβος, το μεγαλύτερο νησί της Αιολίας, το τρίτο της Ελλάδας και έβδομο της Μεσογείου, λόγω της θέσης της, κάτω από την Τρωάδα, αποτελούσε από τη μυθολογική εποχή την ποθητή βεράντα του βορειοανατολικού Αιγαίου, το ιδανικά στρατηγικό ορμητήριο όσων ήθελαν να ελέγχουν τα στενά του Ελλησπόντου. Ο θαυμαστός θαλάσσιος παράδεισος, ο πολύϊχθυς Κόλπος της Καλλονής Λέσβου, που ονομάστηκε από τη λατρεία στην αρχαία Πύρρα της Αφροδίτης - Καλλονής, με τους πλούσιους φυσικούς πόρους του, αποτελεί διαχρονικά ένα ιδανικό ανθρώπινο καταφύγιο.

Στη παρούσα έρευνα, με βάση τις μυθολογικές και ιστορικές καταγραφές καθώς και την ελληνική και ξένη βιβλιογραφία, επιχειρείται χρονολογικά ένα ταξίδι στο παρελθόν, με 21 περιηγήσεις γύρω από τον Κόλπο, όπου βρήκαν καταφύγιο στα Ροδαφνίδια Λισβορίου οι ανθρωπίδες πριν από 780.000 χρόνια, και στις Χαλακιές της Νυφίδας οι προϊστορικοί πρόγονοί μας πριν από 5.000 χρόνια».

Πραγματικά ο Άρης Κυριαζής στο ένα χέρι κρατά τον αναγνώστη και στο άλλο

το νήμα του χρόνου προ-ιστορικού, μυθολογικού, ιστορικού χρόνου του πανέμορφου Κόλπου Καλλονής. Από τα βάθη της προ-ιστορίας, τα Ροδαφνίδια Λισβορίου μέχρι τα νεότερα ιστορικά χρόνια, την τουρκοκρατούμενη Καλλονή και τα γεγονότα της απελευθέρωσης του 1912.

Οι τίτλοι των 22 επιμέρους κεφαλαίων είναι ενδεικτικοί για το πλήθος των καταγραφών που έχει κάνει ο συγγραφέας. Κυριολεκτικά κυκλώνει τον Κόλπο Καλλονής και δεν αφήνει τίποτα ασχολίαστο: «Η ονομασία του Κόλπου της Καλλονής», «Η ονομασία της Αχερώνης», «Στα Ροδαφνίδια Λισβορίου με τους ανθρωπίδες πριν από 780.000 χρόνια!», «Οι θαλασσωνυμίες του Κόλπου της Καλλονής», «Στην Άκρα Βρίσα, στο ναό του Διόνυσου που ίδρυσε ο Μάκαρ», «Στην πόλη Ίσσα της Νύμφης Ίσσας και του γιου της, του Μάντη Πρύλι», «Στην Ξηροκαστρινή Παναγιά με τα προϊστορικά ίχνη», «Στην αρχαία Αρίσβη και στην αρχαία Νάπη», «Στην Κλοπεδή για τη λατρεία του Απόλλωνα και της Άρτεμης», «Αναζητώντας την πόλη Λέσβο (Lazpa) των Χεττιτικών κειμένων του 1300 π.Χ», «Στο ναό της Δαφνίας Αρτέμιδος των Δαφίων», «Στην περιοχή της αρχαίας πόλεως Γέρην», «Στην αρχαία Πύρρα», «Στο ναό των Μέσσων με τους Καλληνείς των Καλλιστείων», «Στα Καραβούλια του Αριστοτέλη και του Θεόφραστου», «Στα Βασιλικά Χωρία των Γατελούζων και Παλαιολόγων», «Στην Ποταμιά των δεκατεσσάρων Μπεκήρ αγάδων των Δαφίων», «Tα 57 χωριά του Κόλπου της Καλλονής επί τουρκοκρατίας», «Στα Μοναστήρια του αγίου Ιγνατίου, πρώτου Σχολάρχη επί τουρκοκρατίας», «Στο Τυραννίδι για το μνημείο της απελευθερωτικής μάχης της Λέσβου το 1912».

Θα πρέπει να σημειωθεί και το εξής: Ο Άρης Κυριαζής διαθέτει αφηγηματική άνεση και οξυδέρκεια διαπιστωμένη στα τρία λογοτεχνικά του βιβλία: «Αναζητώντας την Ερατώ» (1996), «Ἡ Ἐρατὼ εἰς Λέσβον καὶ εἰς τὸν Μυτιληναίων Αἰγιαλόν» (1999)και «Τα Αστέρια του Μουράγιου» (2010). Έτσι οι σχεδόν 400 σελίδες διαβάζονται άνετα και ευχάριστα, ενώ τα ευρετήρια διευκολύνουν στον γρήγορο εντοπισμό ονομάτων και τοπωνυμίων. Η πολυσέλιδη βιβλιογραφία τρανή απόδειξη του μόχθου του συγγραφέα και της αναγκαιότητας του βιβλίου.

Κώστας Ακρίβος

Γάλα Μαγνησίας

(μυθιστόρημα)

Εκδόσεις Μεταίχμιο

Αθήνα 2018, σελ. 308

«Τελικά, το έργο του Κώστα Ακρίβου μετεξελίσσεται από μυθιστόρημα νοσταλγίας και νεανικής ωρίμασης, από μυθιστόρημα μαθητείας του συλλογικού κι όχι τόσο του ατομικού, σε μεστό κείμενο για τους μηχανισμούς του εγώ, που καλύπτουν, ωραιοποιούν, απωθούν την αλήθεια -με τη βοήθεια και της μνήμης- κι εντέλει θολώνουν τα όρια μεταξύ θύτη και θύματος. Η παιδικοεφηβική συνείδηση δεν είναι πάντα καθαρή, πολλές φορές, επειδή είναι ακόμα αδιαμόρφωτη, δεν συνειδητοποιεί τι κάνει κι έτσι φτιάχνει τα δικά της σενάρια που δεν άπτονται ακριβώς της πραγματικότητας.

Ο Κ. Ακρίβος γράφει ένα από τα πιο ώριμα έργα του. Είναι απλό αλλά και στερεό, είναι ανεπιτήδευτο αλλά φτάνει με σταδιακά βήματα ως την κορύφωση, είναι βιωματικό αλλά ταυτόχρονα δουλεμένο, ώστε να πάψει να αναφέρεται σε ένα παρελθοντικό εγώ και να πάρει συλλογικότερες διαστάσεις, για τη μνήμη, την ενοχή, την ενηλικίωση».

Με τα παραπάνω ο Γ. Περαντωνάκης κλείνει την παρουσίαση στην «Εφημερίδα των Συντακτών» του τελευταίου μυθιστορήματος του εξαιρετικού Βολιώτη πεζογράφου και φιλολόγου Κώστα Ακρίβου. Στο οπισθόφυλλο ανάμεσα στα άλλα διαβάζουμε: «Νεανικοί έρωτες, ποδόσφαιρο στις αλάνες, τσιγάρα στα κρυφά, φάρσες σε καθηγητές και συμμαθητές, πολιτικές ανησυχίες, σχέδια και όνειρα για το μέλλον είναι οι καθημερινές έγνοιες μιας παρέας εφήβων που μεγαλώνουν εσώκλειστοι σ' ένα εκκλησιαστικό οικοτροφείο του Βόλου της δεκαετίας του ’70. Σε μια πόλη που καθρεφτίζεται στα νερά του παρελθόντος, σε μια χώρα που προσπαθεί σιγά σιγά να συνέλθει από τα σκοτάδια της δικτατορίας, ο κάθε άλλο παρά μεγαλόσωμος Αχιλλάκος, ο ψαρομούρης Μπράσκας, ο σωσίας του τραγουδιστή των Rolling Stones Μικ και ο αριστεροπόδαρος Ζερβής είναι έτοιμοι να ανοίξουν φτερά για τα ωραία χρόνια που έπονται, ώσπου ένα τραγικό περιστατικό έρχεται να σημαδέψει τη ζωή τους. Χρόνια αργότερα, οι ήρωες εξακολουθούν να βασανίζονται από αγωνιώδη ερωτήματα σχετικά μ' αυτό: Τι πραγματικά συνέβη. Έγιναν όλα έτσι όπως τα θυμούνται ή μήπως η μνήμη του καθενός άλλα γεγονότα τα εξωράισε και άλλα τα αλλοίωσε προς το χειρότερο;».

Διονύσης Χαριτόπουλος

Πειραιάς βαθύς

Μυστήρια και φόνοι

Εκδόσεις Τόπος

Αθήνα 2018, σελ. 240

Το παρελθόν του Πειραιά είναι βαρύ. Στις αθηναϊκές εφημερίδες αναφερόταν με δέος: «Η πόλις των φρικτών εγκλημάτων», «Το βασίλειον του τρόμου», «Το λιμάνι της παρανομίας» κ.ά.

Ο Διονύσης Χαριτόπουλος καταδύεται στον βυθό του μεγάλου Λιμανιού και φέρνει στην επιφάνεια τον σκληρό και βίαιο κόσμο του, μέσα από πραγματικά γεγονότα, όπως ακριβώς συνέβησαν, χωρίς μύθους και ωραιοποιήσεις.

Στη σκοτεινή εποχή του Πειραιά, κυριαρχούσαν η βία και το έγκλημα. Αν ήσουν άοπλος, ήσουν ξεγραμμένος. Ακόμα και οι πιο φιλήσυχοι πολίτες κοιμόντουσαν με το πιστόλι κάτω από το μαξιλάρι, γιατί νταήδες, συμμορίες, σωματέμποροι, λυμαίνονταν την πόλη, σκότωναν και σκοτώνονταν μεταξύ τους.

Ο γνωστός συγγραφέας και αρθρογράφος Διονύσης Χαριτόπουλος επιστρέφει στα αγαπημένα του λημέρια, ολοκληρώνοντας την τριλογία του με ένα ανθολόγιο τρόμου και αίματος. Το βιβλίο «Πειραιάς βαθύς» έρχεται τρίτο σε σειρά, μετά τα «Εκ Πειραιώς» και «Πειραιώτες», για να κλείσει τον αφιερωματικό του κύκλο στην αγαπημένη του πόλη, στην οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε.

Μιχάλης Μερακλής, Δημήτρης Παυλόπουλος, Δημήτρης Αναγνωστής, Μαγδαληνή Αναγνωστή

Λαϊκές γιορτές χθες, σήμερα στο Αιγαίο. Το πανηγύρι του Ταύρου και η Αγία Παρασκευή Λέσβου

Έκδοση Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής

Αθήνα 2018, σελ. 158

«Τούτο το βιβλίο πραγματεύεται τις λαϊκές γιορτές του τόπου μας, με έμφαση στα Αιγαιοπελαγίτικα νησιά όπου άλλωστε …ευδοκιμούν ιδιαίτερα, την προέλευσή τους και την πορεία τους στον χώρο και τον χρόνο και τον τρόπο διεξαγωγής τους, χθες και σήμερα. Για τη συγγραφή του συνεργαστήκαμε: ένας λαογράφος, ένας ιστορικός τέχνης, ένας ψυχίατρος-ψυχαναλυτής και μία αρχιτέκτων. Προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε το θέμα, ο καθένας απ’ την άλλη πλευρά του, ώστε να ερμηνευτούν οι παρατηρήσεις και να τεκμηριωθούν τα συμπεράσματα με μέθοδο και τρόπο απλό και κατανοητό ευρέως, απευθυνόμενοι πρώτιστα στον Άνθρωπο του Αρχιπελάγους. Καταπιάνεται το βιβλίο με τη σημασία της μεγάλης αυτής κληρονομιάς των λαϊκών γιορτών, και τον τρόπο που επηρεάζουν την κοινωνική ζωή των κατοίκων, την ψυχοσωματική τους υπόσταση και την ψυχολογική τους εξέλιξη. Εξετάζει ακόμη πώς οι λαϊκές γιορτές επέδρασαν στις τέχνες, και ενέπνευσαν καλλιτέχνες, λαϊκούς και μη, π.χ. οι: Νικηφόρος Λύτρας και Θεόφιλος, να δημιουργήσουν εξαίρετα εικαστικά έργα, αλλά και λογοτέχνες όπως ο Στράτης Μυριβήλης ή ο Κώστας Μάκιστος εξέχουσες μορφές της Λεσβιακής Άνοιξης. Απαντάει επίσης σ’ ένα καίριο σχετικό ερώτημα που βάζει η εποχή μας: κατά πόσον τέτοιες γιορτές στις μέρες μας τελούνται πράγματι αυθόρμητα και συμμετοχικά ή έχουν μεταλλαχτεί σε ένα είδος αποκλειστικά φολκλοριστικού-τουριστικού θεάματος, με κυρίως οικονομικά κίνητρα. Τέλος εξετάζεται διεξοδικότερα ένα συγκεκριμένο πανηγύρι, “διάσημο” σ’ όλη την Ελλάδα, όμως τόσο άγνωστο στην πραγματικότητα: το τετραήμερο πανηγύρι του Ταύρου της Αγίας Παρασκευής Λέσβου…». Τα παραπάνω είναι από τον πρόλογο της συγγραφικής ομάδας στο νέο και πολύ ενδιαφέρον βιβλίο για τις «Λαϊκές γιορτές χθες, σήμερα στο Αιγαίο και το πανηγύρι του Ταύρου» που εξέδωσε πρόσφατα η Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής.

Στον τόμο συνεργάζονται οι: Μιχάλης Μερακλής, Ομότιμος Καθηγητής Λαογραφίας, «Ο φολκλορισμός», Δημήτρης Παυλόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης, «Εικόνες πανηγυριών στη Νεοελληνική Τέχνη», Δημήτρης Αναγνωστής, Δρ. Ψυχιατρικής-Ψυχανάλυσης, «Λαϊκές γιορτές και δημιουργικότητα (Το λαϊκό πανηγύρι, Σχέσεις ατομικής και συλλογικής δημιουργικότητας), Μαγδαληνή Αναγνωστή, αρχιτέκτων, «Το πανηγύρι του Ταύρου και η Αγία Παρασκευή Λέσβου. Αρχαία και Νέα Μυθολογία και πρακτική».

Ειδικότερα η τελευταία μελέτη χωρίζεται στα παρακάτω κεφάλαια: Η Αγία Παρασκευή και το πανηγύρι της, Ο Θρύλος, Τι ήταν το Μέγα Ισνάφι, Τα δρώμενα, Το πανηγύρι του Ταύρου χθες και σήμερα, Πότε αρχίζει το πανηγύρι;, Πίσω στον χρόνο, Πόσο πίσω δικαιούμαστε να πάμε;, Πόσο πίσω πρέπει να πάμε;, Απόλλων και Διόνυσος, Η λατρεία του Διόνυσου και του Απόλλωνα, Πού απομακρύνονται και πού πλησιάζουν ο Απόλλων και ο Διόνυσος, Τα χριστιανικά χρόνια και η Αγία Παρασκευή, Παρεξηγήσεις και διευκρινήσεις, Επιστροφή στο σήμερα, Ακόμη δύο-τρεις σημαντικές λεπτομέρειες, Ο θρύλος του Μακρή, Επίλογος.

Νέες εκδόσεις

Δημήτριος Μ. Μπούμπας

Η Σκαμιά των Σπυρίδωνα Αναγνώστου και Στράτη Μυριβήλη

Ιστορικές, εκπαιδευτικές και λογοτεχνικές αναφορές

Έκδοση Συλλόγου Σκαμιωτών Λέσβου «Παναγιά η Γοργόνα»

Αθήνα 2018, σελ. 165

Ευστράτιος Παρασκευαΐδης

Σταύρος Παρασκευαΐδης (1895-1978). Φιλόλογος

Μυτιλήνη 2018, σελ. 77

Δήμητρα Πασπαλά

Ψίθυροι στο κύμα

(μυθιστόρημα)

Εκδόσεις Αγγελάκη

Αθήνα 2018, σελ. 280