Ο Χαρίλαος Κατρακάζας γεννήθηκε το 1974 και τέλειωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στο γενέθλιο τόπο του, τον Πολιχνίτο. Το 2202 ξεκινάει το γαστρονομικό του ταξίδι φοιτώντας στη σχολή Le Monte και σε διάστημα πέντε χρόνων με έντονη επαγγελματική δραστηριότητα και με σπουδές στη σχολές μετεκπαίδευσης. Μαθήτευσε κοντά στο executive chef Γιάννη Λουκάτο. Το 2016 ανέλαβε ένα γαλλικό μπιστρό στο Γκέτεμποργκ. Επίσης είναι τακτικό μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας Αρχιμαγείρων.

Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε και το πρώτο του βιβλίο, μια σειρά από συνταγές που τις έμαθε από τη γιαγιά του και τις έχει παρουσιάσει και προωθήσει σε διάφορα εστιατόρια.

Με το βιβλίο του καλεί τους αναγνώστες «να ταξιδέψουν στο παρελθόν και να γνωρίσουν τις ανθεκτικές συνταγές των γιαγιάδων, που ήταν ξεχωριστές σε γεύση, με υλικά, που υπήρχαν άφθονα στα περιβόλια τους και το δικό τους λάδι, που μέλωνε το φαγητό και το ‘κανε πεντανόστιμο και μοναδικό».

Οι συνταγές ταξινομούνται στις παρακάτω ενότητες:

Καλοκαίρι: Τηγανίτες με τα κολοκυθολούλουδα, Λουλούδια γεμιστά, Κολοκύθι με αυγά, Μελιτζάνες με τ’ αυγά, Μελιτζάνες σκαφούδες, Το πολιχνιάτικο τουρλού, Τραχανάς, Γλυκό αχλαδάκι, Γλυκό ντοματάκι, Φθινόπωρο: Σαλιγκάρια, Ελιές, Γλυκό σουλτανίνα, Γλυκό κολοκύθι, Βράσμα-Σύκα γεμιστά, Κυδώνι-Πελτές. Γεμάτα-Θάσιο.

Χειμώνας: Μπακλαβού, Πλατσιέντα, Κολοκυθόπιτα, Ρυζόπιτα, Μυτζηθροπιτάρια, Τσικνοπέμπτη στο χωριό.

Άνοιξη: Ψωμί, Ψωμόπιτα, Παξιμάδια σταρένια, Σπαράγγια με τ’ αυγά, Σβυρνιές, Λαδοτύρι και μυτζήθρα Πολιχνίτου, Πασχαλιάτικο γεμιστό αρνί, Γιαπράκια, Μαγιάτικη τυρόπιτα.

Ο Κόλπος Καλλονής και οι μεζέδες του: Χτένια, Σαρδέλες παστές, Κουτσομούρες παπαγιαχνί, Καλαμάρια γεμιστά, Μαργωτήρα με σκόρδο, Λιόκαφτα, Σουπιές με μπουρανί, Χταπόδι με πράσα.

Προλογίζει ο Χαρίλαος Θεοδωρέλλης, καθηγητής στο ΤΕΙ Τουριστικών επιχειρήσεων και επιχειρήσεων Φιλοξενίας. Ανάμεσα στα άλλα διαβάζουμε: «Η τοπική κουζίνα είναι κομμάτι της κοινωνίας και αποτελεί την ιστορία του τόπου. Τα στοιχεία που τη συνθέτουν είναι το περιβάλλον, οι άνθρωποι, τα έθιμα και οι παραδόσεις. Το παρόν βιβλίο είναι πραγματικά ένα μουσείο, ένας θησαυρός για τον τόπο και τους ανθρώπους του. Είναι μια υπερπροσπάθεια ενός ανθρώπου που λατρεύει το νησί του και το προωθεί μέσα από τη δουλειά του, όπου και εάν βρεθεί. Ο executive chef Χάρης Κατρακάζας, καταγράφει και παρουσιάζει τον τόπο μας με αληθινές μαρτυρίες, επιτόπια έρευνα και χαρακτηριστικά που υπάρχουν αναλλοίωτα στο χρόνο. Η τοπική κουζίνα βασίζεται εντέλει σε μια γαστρονομία, πλούσια σε τοπικά υλικά, σε παραδοσιακές μεθόδους και τεχνικής μαγειρικής, όπου κάθε επόμενη γενιά ή επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να γευτεί τις αυθεντικές γεύσεις. Αυτή η εμπειρία θα είναι μοναδική εφόσον ακολουθήσει ένας νέος μάγειρας ή μια νέα νοικοκυρά ή ακόμη και ένας έμπειρος τις οδηγίες του executive chef Χάρη Κατρακάζα».

Εβίτα Καραγεωργίου

Επίδομα παραμεθορίου. Συστημένο

Εκδόσεις Ελληνικά Ταχυδρομεία σελ. 302

Στο παρόν βιβλίο η συγγραφέας-εκπαιδευτικός αφηγείται με λογοτεχνικό τρόπο, τις εκπαιδευτικές της εμπειρίες στο τρίγωνο των νησιών του Β. Αιγαίου όπου υπηρέτησε ως σχολική σύμβουλος: στη Σάμο, στην Ικαρία και στους Φούρνους, εκεί όπου ο Ταχυδρόμος είναι παραδοσιακά ο ασφαλής μαντατοφόρος. Μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, το βιβλίο παρατηρεί πάθη και κατορθώματα του έμψυχου κόσμου της εκπαίδευσης στην ακριτική παραμεθόριο, εκεί όπου η ομορφιά αναμετριέται διαρκώς με την ανάγκη. Αλήθειες και μύθοι της ανθρώπινης συνθήκης διαπερνούν μια αφήγηση προσωπική που επιχειρεί να νοηματοδοτήσει την περιπέτεια αλλά και τη γοητεία του να είσαι εκπαιδευτικός.

Το 2012, σε μία χρονική στιγμή δύσκολη για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, η Εβίτα Καραγεωργίου βρέθηκε ως σχολική σύμβουλος στη Σάμο, στην Ικαρία και στους Φούρνους. Όπως λέει η ίδια «η ιδιότητα και οι εικόνες μιας σχολικής συμβούλου είναι πολύ διαφορετικές. Έχεις μια ευρύτερη οπτική για το τι συμβαίνει στις τάξεις της περιοχής. Στο πλαίσιο αυτό είχα καθιερώσει, σε τακτά χρονικά διαστήματα, επιμορφωτικές συναντήσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών. Εκεί ο καθένας κατέθετε τις δικές του σκέψεις, εμπειρίες, προβληματισμούς, πρωτίστως μέσα από την επαφή που είχε με τους μαθητές. Κατά κάποιο τρόπο, ήταν σα να γράφαμε μαζί ένα συλλογικό μυθιστόρημα για το όμορφο ταξίδι του εκπαιδευτικού στην παραμεθόριο. Θεώρησα λοιπόν υποχρέωσή μου, να αποτυπώσω με λέξεις και εικόνες αυτήν τη βιωματική ιστορία».

Ελένη Λόππα

Η ζωή είναι αλλού; (Reguiem for a dream)

Εκδόσεις Ρώμη, σελ. 382

Η Μυρτώ, η ηρωίδα του βιβλίου, συνειδητοποιείται ξαφνικά, μέσα από τις αλλεπάλληλες τραγικές εικόνες των ΜΜΕ με τα μακάβρια ναυάγια στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο που στοίχισαν τις ζωές χιλιάδων μεταναστών και προσφύγων, ιδίως την περίοδο 2015-2016 και, ανατρέποντας την μέχρι τότε εφησυχασμένη ζωή της, αποφασίζει να ενταχτεί σε μια Μη Κυβερνητική Οργάνωση στη Λέσβο. Εκεί θα δοθεί ολοκληρωτικά στη συμπαράσταση των δυστυχισμένων ανθρώπων που φτάνουν καθημερινά στο νησί εξουθενωμένοι, έχοντας χάσει όχι μόνο την πατρίδα τους, αλλά συχνά σε κάποιο ναυάγιο και τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Στη Λέσβο θα γνωρίσει και έναν μεγάλο έρωτα. Κανείς όμως δεν ξέρει την κατάληξή του. Ο αναγνώστης καλείται, με τη δημιουργική φαντασία του, να απαντήσει στα βασανιστικά ερωτήματα της Μυρτώς κι έτσι να καλύψει τα «κενά» του κειμένου.

Η Ελένη Λόππα είναι συνταξιούχος φιλόλογος, επίτιμη σχολικός σύμβουλος και συγγραφέας τριών λογοτεχνικών βιβλίων.

Ευστράτιος Β. Αλμπάνης

Νεοφεουδαρχία

Εκδόσεις Καλλιγράφος

Αθήνα 2018, σελ. 184

«Η προοπτική ενός ιστορικά εντελώς νέου κοινωνικού, οικονομικού και πολιτισμικού παραδείγματος, μιας ασύλληπτης σε βάθος, ένταση, περιεχόμενο και ποιότητα μεταβολής -η οποία ίσως περιλαμβάνει ακόμη και τον άνθρωπο στη βιολογική, διανοητική και ψυχική του διάσταση- είναι σήμερα ορατή, όπως ορατό είναι, επίσης, το ενδεχόμενο παγίωσης μιας συστημικής νεοφεουδαρχίας με αντίληψη ιδιοκτησίας του κόσμου και των ανθρώπων, η οποία θα επιβάλει ένα καθολικό και απόλυτο εξουσιασμό.

Τους παράγοντες που διευκολύνουν η εν δυνάμει προδιαγράφουν μια τέτοια εξέλιξη, τους όρους και τους συσχετισμούς που αυτή προϋποθέτει και τις συνθήκες που προοπτικά συνεπάγεται εξετάζει νηφάλια και διεισδυτικά το βιβλίο αυτό».

Ήταν ένα μικρό απόσπασμα από τον πρόλογο του επιστημονικά ειδικευμένου και ενίοτε εμπλουτισμένου με φιλοσοφικές έννοιες βιβλίου του συμπατριώτη μας Ευστρατίου Β. Αλμπάνη, με τον τίτλο «Νεοφεουδαρχία».

Η νέα εργασία του επαινετή -όπως και οι προηγούμενες-, έχουν ευρύ ενδιαφέρον αφού εστιάζει τη θεματολογία του σε υπαρκτά προβλήματα της εποχής μας που απαιτούν απαντήσεις και πρακτικές λύσεις.

Όλες οι εργασίες του κ. Αλμπάνη είναι εξειδικευμένες με επιστημονική ορολογία και απευθύνονται σε όσους έχουν γνώσεις οικονομίας, κοινωνιολογίας, ψυχολογίας, φιλοσοφίας καθώς και άλλων εννοιών που χρόνια τώρα ταλανίζουν την ανθρωπότητα.

Από τα περιεχόμενα του νέου βιβλίου του συμπατριώτη μας, μπορούμε να αντιληφθούμε τη σημαντικότητα του νέου συγγράμματός του, τεκμηριωμένο με πλούσια βιβλιογραφία ελληνική και ξένη.

Τα κεφάλαια του βιβλίου είναι: Ο εξουσιασμός, η τεχνολογία, η οικονομία, η παγκοσμιοποίηση και η νεοφεουδαρχία.

Ο συμπατριώτης μας Ευστράτιος Β. Αλμπάνης είναι νομικός, πολιτικός επιστήμονας, συγγραφέας και πρώην διπλωμάτης. Εργάσθηκε ως Δικηγόρος από το 1972 μέχρι το 1976. Το 1976 εισήλθε στη Διπλωματική Υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτερικών και μέχρι το 1986 υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το 1986 υπέβαλε παραίτηση για λόγους αρχής και από τότε εργάσθηκε στον ιδιωτικό τομέα.

Έργα του ίδιου είναι: Παγκοσμιοποίηση (1998, 1999 & 2003), Παγκόσμιες Σχέσεις (2000), Διεθνής Επέμβαση (2001), Ανιχνεύοντας το Μέλλον (2002), Ελλάδα και Παγκοσμιοποίηση (2005), Παγκοσμιοποίηση & Πολυδιάσπαση (2014).

ΠΡΟΚΟΠΗΣ Ι.ΠΑΠΑΛΑΣ

Δημήτριος Ι. Χατζηλίας

Η πέτρα και το νερό στον πολιτισμό του Σκαλοχωρίου Λέσβου. Υδραγωγεία - Πέτρινες βρύσες - Βρυσέλια γεφύρια - Πέτρινα ακίνητα -πηγάδια - Τεχνίτες της πέτρας

Μυτιλήνη 2018, σελ. 144

Ανήσυχος, δημιουργικός, πολυγραφότατος ο Δημήτρης Ι. Χατζηλίας δεν σταματά να ερευνά την ιστορία του γενέθλιου τόπου του, του Σκαλοχωρίου και της ευρύτερης περιοχής.

Για το νέο του βιβλίο διαβάζουμε στον πρόλογο:« Έχει γραφεί ότι όπου υπάρχουν νερά αναπτύσσεται πολιτισμός και όπου υπάρχουν πέτρες και άνθρωποι κοιτάνε ψηλά. Το Σκαλοχώρι έχει και νερά και πέτρες. Είχε και πολλούς Τούρκους. Με τον πολιτισμό του νερού και της πέτρας που αναπτύχτηκε στο χωριό, πριν την ανταλλαγή, κύρια, των πληθυσμών (1923), ασχολούμαστε στην εργασία αυτή. Παραθέτουμε στοιχεία, φωτογραφικό και αρχειακό υλικό για τα υδραγωγεία, τις πέτρινες βρύσες, τα πέτρινα βρυσέλια, τα γεφύρια, τα πέτρινα ακίνητα, τις άλλες πέτρινες κατασκευές, τα πηγάδια και τα πηγάδια με μπιλεζίκ του χωριού. Πολλά από τα παραπάνω είναι οθωμανικά μνημεία, έργα πολιτισμού, που, παρά την αδιαφορία μας, άντεξαν στο χρόνο. Το Σκαλοχώρι είναι χωριό που είχε σημαντικές τεχνίτες της πέτρας. Στοιχεία ακριβή, γι’ αυτούς, το έργο και τις οικογένειές τους αναφέρουμε».

Το βιβλίο χωρίζεται στα παρακάτω κεφάλαια: Τα υδραγωγεία του Σκαλοχωρίου, Πέτρινες βρύσες- Βρυσέλια, Πέτρινα γεφύρια, Πέτρινα ακίνητα, Πηγάδια με μπιλεζίκ, Η πελεκητή πέτρα σε άλλες χρήσεις. Τεχνίτες της πέτρας.

Σε παράρτημα παρατίθεται πρωτογενές αρχειακό υλικό.

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

- Μαρία Αχ. Αναγνωστοπούλου: Μπορώ ακόμα να ονειρεύομαι (μυθιστόρημα, 2η έκδοση, συμπληρωμένη), Εκδόσεις Μύθος, Μυτιλήνη 2018, σελ. 303

- Χαρίλαος Κατρακάζας: Πολιχνίτος Λέσβου. Ο δικός μου τόπος. Γεύση & γνώση από το παρελθόν στο σήμερα. Συνταγές τοπικής κουζίνας Πρόλογος: Χαρίλαος Θεοδωρέλλης, Μυτιλήνη 2018, σελ. 85

- Greek Folktales from the island of Lesvos. Collected by Frosso M. Zourou, Retold in English by Rom Gudas, Drawings: Chronis Botsoglou, Zacharakis Publishing,Αθήνα 2018, σελ. 179

- Αιολικά Γράμματα, τεύχος 293/Σεπτέμβρης-Οκτώβρης 2018, σελ. 44

- Αντίλαλος της Βρίσας, τεύχος 63/Άνοιξη 2018

- Ερεσός, τεύχος 229/Απρίλιος-Ιούνιος 2018

- Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι, φύλλο 253/ Απρίλιος-Ιούνιος 2018

- Γέρα, φύλλο 110/ Απρίλιος-Ιούνιος 2018

- εφημ. Το Βήμα της Γέρας, φύλλο 110/Ιούλιος 2018

- εφημ. Το Βήμα της Γέρας, φύλλο 111/Αύγουστος 2018

Έλενα Ακρίτα

Τα χειροποίητα

Εκδόσεις Διόπτρα

Αθήνα 2018, σελ. 215

Δημοσιογράφος, σεναριογράφος, πεζογράφος η Έλενα Ακρίτα συγκέντρωσε στο παρόν βιβλίο ορισμένα από τα καλύτερα άρθρα της που δημοσιεύτηκαν από το 2000 μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με τον Δημ. Καραθάνο «πρόκειται για μια ανθολογία από όλη τη συγγραφική πορεία μιας φυσιογνωμίας με αδιάλειπτη παρουσία στη δημόσια γραφή, το χρονογράφημα, το κοινωνικό σχόλιο και την πνευματώδη ερμηνεία της επικαιρότητας, πάντοτε διατυπωμένη με την ευαίσθητη, έξυπνη και αντικομφορμιστική στάση που της έχει εξασφαλίσει χιλιάδες αφοσιωμένους αναγνώστες. Είναι ένα από τα πρώτα πρόσωπα που σου έρχονται στο μυαλό όταν αναλογίζεσαι τον όρο «δημοσιογράφος» και μια από τις πλέον αυθεντικές υπογραφές στον έντυπο και ηλεκτρονικό λόγο. Είτε τα ανακαλύπτεις για πρώτη φορά είτε επιστρέφεις στον μαγικό τους κόσμο, τα «Χειροποίητα» κείμενα της Έλενας Ακρίτα θα σε μυήσουν στη μουσική των λέξεών τους και δεν θα σε αφήσουν στιγμή μόνο».

Νίκος Τσακνής

Οικοτροφείον παραπαιόντων παίδων, (διηγήματα)

Εκδόσεις Κέδρος

Αθήνα 2017, σελ. 121

Ο Χάρης και η Ευγενία πειραματίζονται μέσα από την απόλυτα ιδιωτική σχέση τους. Δύο αρνησίγεροι εραστές, ένας αποστάτης και μια φυγάς, πρωταγωνιστούν στη χιμαιρική και ειρωνική αφήγηση με τίτλο «Η κυλόττα και η γραβάτα».

Η Ισμήνη Ογλ. αφηγείται τις συγκρούσεις και τα πάθη των προσώπων που μεταμορφώνονται ή και παραμορφώνονται μέσα στις κοινωνικές ομάδες, στο «Οικοτροφείον Παραπαιόντων Παίδων», αφήγημα που ρίχνει μία πλάγια ματιά στην κοινωνική περιπέτεια.

Ο Άγις Αγραφιώτης, στους δρόμους του μεταξιού, αναζητάει τις δοξασίες, τους μύθους και τις ιδέες που κάνουν τους ανθρώπους να ετοιμάζονται για πόλεμο. «Η Biennale των ναρκωτικών» είναι η τρίτη αφήγηση, που ακολουθεί την περιπλάνηση του ανθρώπου στον κόσμο.

Τρία διηγήματα, τρεις ιστορίες που προσπαθούν να απαντήσουν στο ερώτημα Πώς να εμφανιστεί ο κόσμος για να αξίζει η ζωή;

Ο Νίκος Τσακνής γεννήθηκε το 1952. Έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος σε αθηναϊκές και θεσσαλικές εφημερίδες, κειμενογράφος και επιμελητής εκδόσεων. Το 2016, από τις εκδόσεις «Καστανιώτη» κυκλοφόρησε η εξαιρετική μελέτη του « Η εγκυκλοπαίδεια του μάγκα».

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

- Αντώνης Πλάτων

Οι γιατροί που γνώρισα (Εισαγωγή: Στρατής Αναγνώστου)

Εκδόσεις Μύθος, Μυτιλήνη 2018, σελ. 91

- Αντώνης Ν. Δουκέλλης

Γέρνα. Σκλάβοι των πειρατών (μυθιστόρημα)

Εκδόσεις Άπαρσις, Αθήνα 2018, σελ.522

- Στρατής Βακουλής

Εποχικός μεταβολισμός (διηγήματα)

Μυτιλήνη 2018, σελ. 114

- Χαράλαμπος Κλ. Δεμίρης

Λεξικό γλωσσικού ιδιώματος Ερεσού-Λέσβου. Ουρσιώτ’κα π’ ακόμα ακγιόντι σκ’ Ουρσό μας. Περιλαμβάνει παρωνύμια και τοπωνύμια, Εισαγωγικό σημείωμα: Γιώργος Καρτέρης-Ίαιν Μίλλερ

Έκδοση των Απανταχού Ερεσίων «Ο Θεόφραστος»

Αθήνα 2018, σελ. 304

- Δημήτριος Ι. Χατζηλίας

Η πέτρα και το νερό στον πολιτισμό του Σκαλοχωρίου Λέσβου. Υδραγωγεία - Πέτρινες βρύσες - Βρυσέλια γεφύρια - Πέτρινα ακίνητα - πηγάδια - Τεχνίτες της πέτρας,

Μυτιλήνη 2018, σελ. 144

- Ευδοκία Σταυρίδου

Βαθιά νερά (μυθιστόρημα)

Εκδόσεις Ωκεανός,

Αθήνα 2018, σελ. 400

- Σαράντος Φράγγος

Κοίτα μη χαθείς (στιχουργήματα, εικονογράφηση: Λίλη Μαστιχιάδου)

Εκδόσεις Αίτιον

Αθήνα 2018, σελ 59

Με καταγωγή από την Ερεσό ο Σαράντος Φράγγος ασχολείται με την ποίηση και την στιχουργική. Το πρώτο του βιβλίο «Τραγουδία» κυκλοφόρησε το 2015 από το «Donkey Road».

Δείγμα γραφής: «Τι συλλογάται ο ποιητής/τον βράχο σαν κοιτάζει/στυγνό και απελέκητο/ να στέκει τους αιώνες;/ Τον χρόνο τον αδάμαστο/νικά κι ακόμα στέκει/γυμνός και αναπόδραστος/της μνημοσύνης χνάρι// Ο βράχος είναι ο ποιητής/ο βράχος συλλογάται/κρατά την μνήμη ζωντανή/τ’ ανθισμένο/ Τον πόνο κάνει πιο γλυκό/ τον ίσκιο ‘λαφιασμένο/ο βράχος είναι ο τόπος μου/ και το πουλάκι ξένο».

ETOIMAZETAI

Παναγιώτης Σκορδάς

Λεσβιακό Ημερολόγιο 2019

Εκδόσεις Μύθος.

Ανάμεσα στις άλλες εργασίες περιλαμβάνονται: Μαρία Αχ. Αναγνωστοπούλου: Η φορεσιά και ο χορός στην παράδοση, Νίκος Σαραντάκος: Είκοσι λέξεις από τον Βασίλη τον Αρβανίτη, Γιάννης Κωνσταντέλλης: Άρης Ταστάνης: Η σκηνογραφία μιας ποιητικής οδοιπορίας, Παναγιώτης Σκορδάς: Με τον Δημήτρη Μαρωνίτη στη Μυτιλήνη, Λίλιαν Αχειλαρά: Το Ιερό του Μέσσου αλλιώς… Σαν παραμύθι (Εικονογράφηση: Δέσποινα Βάρρου), Δημήτρης Λαμπρέλλης: Ο κύκλος της ομορφιάς και η Καλλονή, Νίκος Παπαδέλλης: Εφημερίδες και περιοδικά στην Πέτρα από την απελευθέρωση (1912) και εξής, Γιώργος Λαγουμίδης: Άνθρωποι και σκιές στον απόηχο των γεγονότων. Το Πλωμάρι σε χρόνο παρελθόντα, Αλέκος Κιουρέλλης: Στολίδια των αλόγων στα πανηγύρια της Λέσβου Θανάσης Φραγκούλης: Δυο νέα ποιήματα της Σαπφούς, Στρατής Χαραλάμπους: Το Οθωμανικό ναυπηγείο της Μυτιλήνης, Από το αρχείο του Γιώργου Κακαδέλλη, Δημήτρης Μάντζαρης: Οι εκλογές και το δημοψήφισμα του 1946 στη Λέσβο. Εκτιμώντας το ποσοστό αποχής της Αριστεράς, Μαρία Μανδαμαδιώτου: Στράτης Μυριβήλης: από το Βλάντοβο στη Βελουσίνα (1924-1955), Αριστείδης Κυριαζής: Ορέστης Κυπριανός, ο ιδρυτής της Λέσχης Καλλονής «Η Αρίσβη», κ.ά.

Πολυσέλιδο αφιέρωμα στη Λέσβο του φωτογράφου Δημήτρη Ταλιάνη.

Βαγγέλης Γιαννίσης

Η σκιά (αστυνομικό μυθιστόρημα)

Εκδόσεις Διόπτρα

Αθήνα 2018, σελ. 421

«Ο Βαγγέλης Γιαννίσης ζει μεταξύ Ελλάδας, Σουηδίας και ΗΠΑ. Ταξιδεύοντας με το τρένο από το Έρεμπρο προς τη Στοκχόλμη, συνάντησε τυχαία τον επιθεωρητή Άντερς Οικονομίδη. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, αποφάσισε να αφηγείται τις ιστορίες του».

Αυτά διαβάζουμε στο βιογραφικό του νέου συγγραφέα αστυνομικής λογοτεχνίας Βαγγέλη Γιαννίση, που με τα τέσσερα βιβλία του έχει αποσπάσει θετικότατες κριτικές: «Το μίσος», «Το κάστρο», «Ο χορός των νεκρών», «Η σκιά».

Δυο λόγια για το πιο πρόσφατο: Λίγο έξω από το Έρεμπρο ανακαλύπτεται το πτώμα ενός αγνώστου. Όποιος κι αν ήταν ο δράστης, φρόντισε να δημιουργήσει μια μακάβρια σκηνή και να εξαφανίσει κάθε στοιχείο που θα επέτρεπε την αναγνώριση του θύματος.

Ο επιθεωρητής Άντερς Οικονομίδης θα ακούσει έντρομος τον Γιούσι Αλεξάντερσον, τον επικεφαλής της Σήμανσης, να του λέει: «Δεν έχω ξαναδεί τέτοια ασέβεια σε νεκρό. Όποιος και να το έκανε έχει τον διάβολο μέσα του. Και, παρόλο που δεν είμαι δεισιδαίμων, Άντερς, από χτες το βράδυ έχω την αίσθηση ότι αυτό το κακό κόλλησε πάνω μας και μας ακολουθεί παντού».

Μια σκιά θα αρχίσει να στοιχειώνει τον επιθεωρητή και την ομάδα του, την ώρα που νέες δολοφονίες συνταράσσουν την ειδυλλιακή σουηδική πόλη.

Σατανιστικά εγκλήματα και αρχαίες παγανιστικές δοξασίες θα οδηγήσουν τον Άντερς σε έναν υπόγειο κόσμο όπου τα σύνορα μεταξύ πραγματικότητας και μεταφυσικού θα γίνουν δυσδιάκριτα.

Τηλέμαχος Κώτσιας

Σινική μελάνη (μυθιστόρημα)

Έκδόσεις Πατάκης

Αθήνα 2018, σελ. 507

«Σινική μελάνη» είναι το τρίτο μέρος μια τριλογίας που θα την ονομάσω η τριλογία της Δρόπολης. Δρόπολη είναι η περιοχή της γενέτειράς μου. Από τις εκδόσεις Κέδρος είχε κυκλοφορήσει το 2002 το μυθιστόρημά του «Τα εφτά παράθυρα» και το 2009 από τις εκδόσεις Ψυχογιός το μυθιστόρημα «Στην απέναντι όχθη» που έγινε πιο γνωστό. «Σινική μελάνη» είναι το τρίτο χρονολογικά και κλείνει όλη τη σκοτεινή περίοδο του ολοκληρωτισμού μέχρι το τέλος του το 1990.

Κοινό μοτίβο και των τριών είναι οι εφιαλτικές καταστάσεις που δημιουργούνται από τις συνεχείς παρακολουθήσεις της μυστικής ασφάλειας η οποία έβλεπε παντού εχθρούς και συνωμότες και ενώ στην επιφάνεια η ζωή κυλούσε ομαλά μέσα στην ανθρώπινη καθημερινότητα. Ένιωθα ότι η περίοδος ‘70 - ‘90 του ολοκληρωτικού καθεστώτος απαιτούσε μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση.

Τώρα καταλαβαίνω ότι ο ήρωες μου βρέθηκαν φυλακισμένοι εκατοντάδες μέτρα κάτω από τη γη και πολύ μακριά από τη γενέτειρά τους, όμως αυτό δεν με εμπόδισε να αποδώσω την κατάσταση στη Δρόπολη. Το θέμα που επέλεξα ήταν το πιο αντιπροσωπευτικό».

Τα παραπάνω είναι από συνέντευξη του Τηλέμαχου Κώτσια στην Μάγδα Παπαδημητρίου και στο «Bookia».

Ο συγγραφέας γεννήθηκε το 1951 στο χωριό Βρυσερά της Δρόπολης, στη Βόρεια Ήπειρο. Ζει στην Αθήνα από το 1990. Εργάζεται ως μεταφραστής στη μεταφραστική υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτερικών. Μέλος της Ένωσης Ελλήνων Συγγραφέων. Έχει δημοσιεύσει διηγήματα σε εφημερίδες και περιοδικά. Έχει εκδώσει συλλογές διηγημάτων, νουβέλες και μυθιστορήματα.

Ο τίτλος της έκθεσης του Τάκη Μπρατσόλη στη Δημοτική Πινακοθήκη είναι «Σεργάνι στη Λέσβο». Θα μπορούσε να είναι και «Ωδή στη Λέσβο» ή «Η Λέσβος που αγάπησα και αγαπώ». Άλλωστε όπως διαβάζουμε στον κατάλογο «Η έκθεση είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στη Λέσβο και περιλαμβάνει πίνακες με γνωστά και άγνωστα τοπία του πανέμορφου νησιού μας». Οι θεατές είναι σίγουρο ότι χαίρονται τους πίνακες με όλες τους τις αισθήσεις, αφού πρόκειται για ένα πανηγύρι χρωμάτων, θαλασσινού νερού, Λεσβιακού αέρα.

Συναντήσαμε τον Τάκη Μπρατσόλη και την κόρη του Αντιγόνη στη Δημοτική Πινακοθήκη. Ευγενέστατος δέχτηκε να μας μιλήσει και να μοιραστεί με τους αναγνώστες του «Ε» κάποιες σκέψεις αλλά πιο πολύ την αγάπη του για τη γενέθλια γη που δεν κουράζεται να ζωγραφίζει. Για όσους δεν θα προλάβουν την έκθεση που τελειώνει την Κυριακή το βράδυ, τα έργα θα παραμείνουν στη Δημοτική Πινακοθήκη για λίγες μέρες ακόμη.

Το εξώφυλλο του καταλόγου της έκθεσης του Τάκη Μπρατσόλη.

Λίγα λόγια για τον δημιουργό

Ο Τάκης Μπρατσόλης γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μυτιλήνη, όπου και τέλειωσε την Παιδαγωγική Ακαδημία. Εργάστηκε ως δάσκαλος σε ιδιωτικά σχολεία των Αθηνών, ολοκληρώνοντας την καριέρα του από τη θέση του Διευθυντή για 20 χρόνια στο Λεόντειο Λύκειο Πατησίων. Είναι αυτοδίδακτος ζωγράφος και με τη ζωγραφική ασχολήθηκε πάντα ερασιτεχνικά φιλοτεχνώντας σκηνικά για παραστάσεις της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Μυτιλήνης και του Ερασιτεχνικού Φιλοτεχνικού Ομίλου «Μπουρίνι» καθώς και για σχολικές παραστάσεις κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής του πορείας, αλλά και ζωγραφίζοντας πίνακες που διακοσμούσαν τα σπίτια συγγενών και φίλων. Στα μέσα της δεκαετίας του ‘90, σκηνικά του για τη σχολική παράσταση «Ο κύκλος με την κιμωλία» του Μπέρτολ Μπρεχτ στο Λεόντειο Λύκειο Πατησίων απέσπασαν το 1ο Πανελλήνιο Βραβείο σε διαγωνισμό σχολικού θεάτρου. Η έκθεση «Σεργιάνι στη Λέσβο» είναι η δεύτερη που διοργανώνει στα πλαίσια του Λεσβιακού Καλοκαιριού. Είχε προηγηθεί μια εξαιρετικά πετυχημένη έκθεση με τίτλο «Όνειρο ζωής» στο Γενί Τζαμί, το 2008, η οποία είχε διοργανωθεί πάλι στα πλαίσια του Λεσβιακού Καλοκαιριού.

Η ενασχόλησή σας με τη ζωγραφική πότε ξεκίνησε και με ποια αφορμή;

Δεν υπήρξε κάποια συγκεκριμένη αφορμή για να ξεκινήσω να ασχολούμαι με την ζωγραφική παρά μόνο μια εσωτερική προσταγή να ακολουθήσω αυτό με το οποίο με προίκισε η φύση. Προέρχομαι από μια οικογένεια ζωγράφων - ο παππούς μου αγιογράφησε τον Άγιο Θεράποντα και τον Ιερό Ναό Παμμεγίστων Ταξιαρχών στο Καγιάνι. Η ενασχόλησή μου με τη ζωγραφική ξεκίνησε στις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου και ο φίλος του παππού μου και καθηγητής μου των Τεχνικών, ο αείμνηστος Κωνσταντινίδης, με ενθάρρυνε και με στήριξε.

«Η Παναγιά η Γοργόνα» στη Σκάλα Σκαμιάς με τον χρωστήρα του Τάκη Μπρατσόλη.

Τί σας αρέσει να ζωγραφίζετε και τί σας αρέσει να βλέπετε σε έναν πίνακα ζωγραφικής;

Μου αρέσει να ζωγραφίζω τοπία τα οποία αποδίδουν την πραγματικότητα. Η αφαίρεση στους πίνακες δεν είναι κάτι που με ενοχλεί φτάνει να μην αγγίζει την υπερβολή.

Η ζωγραφική, για εσάς, είναι εκτόνωση, δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου σας, εσωτερική ανάγκη ή κάτι άλλο;

Είναι εσωτερική ανάγκη. Όταν ζωγραφίζω, ζω στιγμές ψυχικής ευφορίας, κυρίως όταν αντικρίζω στο μουσαμά το αποτέλεσμα που επιθυμώ.

Βλέποντας την έκθεσή σας, διαπιστώνει κάποιος ότι λείπει το ανθρώπινο στοιχείο. Για ποιο λόγο;

Δύσκολη ερώτηση. Δεν είναι συνειδητή επιλογή - με συγκινούν τα τοπία, αυτά μιλούν στην ψυχή μου και μέσα από την απεικόνισή τους εκφράζομαι. Με αφορμή την ερώτησή σας, νιώθω ότι η απουσία ανθρώπων δίνει στον κάθε πίνακά μου μια διαχρονικότητα.

Στη δουλειά σας κυριαρχεί επίσης το θαλασσινό στοιχείο. Είναι επειδή σας αρέσει η θάλασσα ή υπάρχει κάποιος βαθύτερος συμβολισμός;

Αγαπώ υπερβολικά τη θάλασσα και είχα ανέκαθεν μια ιδιαίτερη σχέση με αυτήν, είτε ως κολυμβητής, είτε ως ερασιτέχνης ψαράς. Βλέποντάς την ηρεμώ και αγαλλιάζει η ψυχή μου.

Ολόκληρη η έκθεσή σας είναι θεματικά αφιερωμένη στο νησί μας από το Γαβαθά μέχρι τον Άγιο Ερμογένη και από το Πλωμάρι μέχρι το Μόλυβο. Με ποιο σκεπτικό επιλέξατε τα μέρη που ζωγραφίσατε;

Όπως είναι εμφανές από τον τίτλο της, «Σεργιάνι στη Λέσβο», η έκθεση είναι αφιερωμένη στις ομορφιές του νησιού μας. Το κάθε ένα από τα μέρη αυτά είναι γεμάτο αναμνήσεις για μένα, είναι τα απομνημονεύματά μου γραμμένα με το χρωστήρα και όχι με τη γραφίδα.

Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες

Εκατό χρόνια μοναξιά (μυθιστόρημα, Μετάφραση: Μαρία Παλαιολόγου) Εκδόσεις Ψυχογιός

Αθήνα 2018, σελ. 486

Τα Εκατό Χρόνια Μοναξιάς είναι μυθιστόρημα γραμμένο τη δεκαετία του 1969 από τον βραβευμένο με Νόμπελ Λογοτεχνίας Κολομβιανό συγγραφέα Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Κεντρικοί ήρωες της ιστορίας είναι τα μέλη της οικογένειας Μπουενδία, τα οποία ακολουθεί ο αφηγητής περιγράφοντας παράξενες και φανταστικές ιστορίες από τη ζωή του καθενός. Το έργο, συγχρόνως με την αφήγηση λογικών σκέψεων και περιστατικών, διακατέχεται από το στοιχείο του παράλογου, καθώς επίσης και από στοιχεία παραμυθιού.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα σε μια νέα μετάφραση από την Μαρία Παλαιολόγου από τις εκδόσεις «Ψυχογιός». Στο οπισθόφυλλο διαβάζουμε: Πολλά χρόνια μετά, μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, ο συνταγματάρχης Αουρελιάνο Μπουενδία θα έφερνε στον νου του το μακρινό απόγευμα που ο πατέρας του τον πήγε να γνωρίσει τον πάγο.

Μ’ αυτά τα λόγια ξεκινά ένα από τα γοητευτικότερα και πιο φημισμένα μυθιστορήματα του εικοστού αιώνα. Ένα έργο που «από στόμα σε στόμα», όπως άρεσε στον συγγραφέα του να λέει, διαβάστηκε από εκατομμύρια αναγνώστες σε όλες τις γλώσσες του κόσμου και η συμβολή του υπήρξε καθοριστική στη βράβευση του Μάρκες με το Νομπέλ Λογοτεχνίας. Η ιστορία μιας πόλης, του Μακόντο, και μιας οικογένειας, των Μπουενδία - και μέσα από τα πάθη, τα όνειρα, τις τραγωδίες, τις προδοσίες, τις ανακαλύψεις, τα θαύματα, τα μυστήρια και τις διαψεύσεις τους, η ιστορία μιας χώρας, μιας ηπείρου και ολόκληρου του κόσμου.

Καίσαρας Βαγιέχο

Άγριο Παραμύθι (Μετάφραση - Επίμετρο: Δήμητρα Παπαβασιλείου) Εκδόσεις Ροές

Αθήνα 2018, σελ. 168

Πρόκειται για ένα από τα γνωστότερα αλλά και τα πλέον μυστηριώδη και ανοιχτά σε ερμηνείες πεζογραφήματα του θρυλικού Λατινοαμερικανού δημιουργού που σημάδεψε όσο λίγοι τα ισπανόφωνα γράμματα του 20ού αιώνα. Διαδραματιζόμενη στις μακρινές αλλά παράξενα οικείες περουβιανές Άνδεις, η νουβέλα αφηγείται την ιστορία ενός απλού ανθρώπου που, αρχής γενομένης από ένα τυχαίο κοίταγμα στον καθρέφτη, κατατρύχεται από έμμονες ιδέες και βυθίζεται στην άβυσσο της τρέλας, σε μια ιλιγγιώδη πορεία δίχως επιστροφή. Ο συγγραφέας ισορροπεί δεξιοτεχνικά ανάμεσα στο ψυχολογικό αφήγημα και τη λογοτεχνία του φανταστικού, διατηρώντας, από την αρχή ως το τέλος, ένα κλίμα διφορούμενο και έντονα ανησυχητικό, που θυμίζει απροσδόκητα μερικές από τις γνωστότερες ιστορίες τρόμου του Πόε. Το υποβλητικό τοπίο, στο έλεος των στοιχείων της φύσης, αλλά και οι κραταιές δεισιδαιμονικές πεποιθήσεις των ανθρώπων αυτού του «μαγεμένου» τόπου, με πρώτη και κύρια το (οικουμενικά δυσοίωνο) σπάσιμο του καθρέφτη, υπηρετούν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον αμφίσημο και υπαινικτικό χαρακτήρα του έργου, το οποίο εντάσσεται, εν τέλει, στην πλούσια παράδοση του λατινοαμερικάνικου φανταστικού.

Αντώνης Σέργης

Η πυξίδα δε δείχνει πάντα τον Βορρά

(Εικονογράφηση: Αγγελική Πιλότη)

Εκδόσεις Ψυχογιός

Αθήνα 2017, σελ. 129 (για παιδιά από 11 ετών)

Το βιβλίο βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα της ζωής του επιστήμονα Άλμπερτ Αϊνστάιν και κέρδισε το βραβείο λογοτεχνικού βιβλίου γνώσεων του περιοδικού «Αναγνώστης». Δυο λόγια για την υπόθεση: Τί κι αν κινδύνεψε η ζωή του; Τί κι αν στο σχολείο τού έκαναν τη ζωή δύσκολη; Τι κι αν όλοι τού γύρισαν την πλάτη όταν είχε ανάγκη από φίλους; Ο Αλβέρτος, ένα παιδί στη Γερμανία, στις αρχές του 20ού αιώνα, αποδεικνύει πως η εξυπνάδα δεν κρύβεται πίσω απ’ τις έδρες και τα θρανία των τάξεων. Μας μαθαίνει ότι το να είσαι διαφορετικός είναι χάρισμα. Ξεπερνά τον εαυτό του, αντιμετωπίζει με θάρρος τις προκλήσεις και ανακαλύπτει τις αλήθειες της ζωής με τον δύσκολο τρόπο. Υπάρχουν πραγματικοί φίλοι; Αλλάζει ποτέ ο χαρακτήρας του ανθρώπου; Υπάρχει σωστός δρόμος για να ακολουθήσει κανείς; Όλα αυτά αποκαλύπτονται με τη βοήθεια της πυξίδας του, η οποία δε δείχνει πάντα τον Βορρά..

Γιώργος Παναγιωτάκης

Λέσχη αλλόκοτων πλασμάτων.

Βιβλίο 1. Το μυστικό καταφύγιο

(Εικονογράφηση: Μυρτώ Δεληβοριά)

Εκδόσεις Πατάκη

Αθήνα 2017, σελ. 134 (Για παιδιά από 11 ετών)

Στον Γιώργο Παναγιωτάκη ανήκουν μερικά από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία για εφήβους όπως ο «Μικρόκοσμος» και το εξάτομο «Αταξίες στην τάξη».

Για την υπόθεση του πρώτου βιβλίου της «Λέσχης αλλόκοτων πλασμάτων» διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο: Αυτή είναι η ιστορία του Μάρκο, που έχει στην πλάτη του ένα ενοχλητικό πτερύγιο, και της Αλίλα, που όταν κλαίει, τα πάντα γύρω της τρίζουν, τρ... Λάθος, λάθος! Πάμε απ’ την αρχή. Αυτή είναι η ιστορία μιας παρέας σχεδόν συνηθισμένων παιδιών που το καθένα τους έχει κι από μια ασυνήθιστη ιδιότητα. Μια ιδιότητα που ο υπόλοιπος κόσμος φοβάται, αντιπαθεί, θαυμάζει, τη θεωρεί παράξενη, αλλόκοτη, μοναδική! Τα παιδιά αυτά θα συναντηθούν σ’ ένα μυστικό καταφύγιο, που συμβαίνει να είναι ένα αληθινά ασυνήθιστο σχολείο. Κι αν νομίζετε ότι τα προβλήματά τους τελειώνουν, κάνετε λάθος, γιατί, αντίθετα, μόλις έχουν αρχίσει!

Θοδωρής Μαραγκός

Θαλασσινή αισιοδοξία (ποιήματα)

Εκδόσεις Αιολικά Γράμματα

Αθήνα 2018, σελ. 61

«Τα μη με λησμόνει/των λόφων και των ακρογιαλιών σου/Λέσβος μου/κανδήλι ανοιξιάτικο/των ναυτικών που ταξιδεύουν/στα νερά σου».

«Κι ο ήλιος/στη δύση του φωτίζει με έρωτα/όλο τούτο το μπουγάζι σου Εφταλού/και κάθε ανθρώπινο παύει να υπάρχει./Πάνω από το τελευταίο ακρωτήρι σου/ίπταται ένα τάγμα αγγέλων./Κάτω η απεραντοσύνη του Αιγαίου».

«Ο ήλιος/ στ’ ανέβασμά του/στη Φυκιότρυπα της Μυτιλήνης/γελά και παιχνιδίζει/όσο πουθενά αλλού!/Και την αυγή, στις πέντε,/ οι ρυτίδες της θάλασσας καλούν/τα πεύκα απέναντι/σε μια γιορτή σαν λειτουργία/μυστική/ μ’ εξομολόγηση, δοξολογία και/μετάληψη».

Τα παραπάνω ωραιότατα ποιήματα είναι από τη συλλογή του  Θοδωρή Μαραγκού  «Θαλασσινή αισιοδοξία», που κυκλοφόρησε πριν λίγο καιρό από τα «Αιολικά Γράμματα» του Κώστα Βαλέτα.

Η συλλογή περιλαμβάνει 48 ποιήματα, γραμμένα πολλά από αυτά  την περίοδο 2000 - 2012 και με αφορμή επισκέψεις στη Λέσβο. Ποιήματα εμπνευσμένα από την Εφταλού, τα Βατερά, το φοινικόδασος στα Πάμφιλα, τη Φυκιότρυπα, τα λιοχώραφα, τον Ταξιάρχη Μανταμάδου, τον Μόλυβο, την Άναξο,  το καφέ «Πανελλήνιον», τον Άγιο Θεράποντα, κα.

Μετρημένος λυρισμός, λιτότητα και ευθυβολία, αμεσότητα, τόνος ψιθυριστός και εξομολογητικός: «Άλλοτε άλικες κι άλλοτε γλαυκές/ μορφές ομιλούσες/μες στους γαλήνιους της Λέσβου ελαιώνες,/της άνοιξης προάγγελοι, μικρές ψυχές, για χάρη σας οι μακρινοί περίπατοι/απ’ άκρη, σ’ άκρη του νησιού,/Ανεμώνες».

Ο  Θοδωρής Μαραγκός τέλειωσε το 6ο δημοτικό και το 1ο Γυμνάσιο Μυτιλήνης και σπούδασε Νομικά και Ιστορία Τέχνης στο Βέλγιο. Εργάζεται ως μεταφραστής στις Βρυξέλλες.

Γιώργος Πετρέλλης

Οι χήρες της Βερμπάνια (μυθιστόρημα)

 Εκδόσεις Πάπυρος

 Αθήνα 2018, σελ. 436

Ο συμπατριώτης μας Γιώργος Πετρέλλης, που ζει στην Αθήνα, εμφανίστηκε στα γράμματα το 2000 με το βιβλίο «Βορειοανατολικά στον αιώνα» και μέχρι σήμερα έχει στο ενεργητικό του επτά μυθιστορήματα.

Δυο λόγια για το παρόν βιβλίο του: Όλες οι Καλλικέλαδες είχαν χρέος να γεννούν στον ιστορικό οικογενειακό πύργο που βρισκόταν χτισμένος στις όχθες της Λίμνης Βερμπάνια... Μια σέρα με λευκά παγόνια, οι δίδυμες που ζουν η μία μέσα στην άλλη -σοπράνο η Ντίβα, μέτζο η Νουράνια- δύο φωνές από το ίδιο λαρύγγι, ένα ντουέτο από το ίδιο άτομο. Μία επιτυχημένη καριέρα στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα της μπελ επόκ, ένας Λευκίτης φύλακας - άγγελος και μια μαγική σπηλιά με αόρατη ορχήστρα που ξεδιπλώνει το ταλέντο της πρωταγωνίστριας. Ένας γάμος διεκπεραιωτικός και μια διπλή προδοσία...

Το ταξίδι  του Γιώργου Πετρέλλη  ξεκινά από το Παρίσι του 19ου αιώνα κι απλώνεται σε όλη την Ευρώπη, από το Τορίνο και το Σάλτσμπουργκ ως την Αγία Πετρούπολη της Ρωσικής Επανάστασης και του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου.

Ο Θόδωρος Γραμματάς γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1951. Απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1976, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Φιλοσοφία και τη Θεατρολογία στο Παρίσι στα Πανεπιστήμια Paris III, Paris X και την Ecole Pratique des Hautes Etudes. Έλαβε τον τίτλο του διδάκτορα από το Πανεπιστήμιο Paris X το 1979 με θέμα διατριβής «La notion de liberte chez Nikos Kazantzakis». Από το 1994 είναι καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο γνωστικό αντικείμενο Νεοελληνικό Θέατρο και Πολιτισμός. Τομέας των ερευνητικών και διδακτικών ενδιαφερόντων του το νεοελληνικό θέατρο, η συγκριτική θεατρολογία, η κοινωνιολογία και η σημειολογία του θεάτρου, το θέατρο για παιδιά και νέους, το θέατρο στην εκπαίδευση. Είναι μέλος του International Biographical Centre του Κέιμπριτζ και του American Biographical Institute, έχει τιμηθεί με το βραβείο του Νίκου Καζαντζάκη (1991) και έχει γράψει πάνω από είκοσι βιβλία.

Αφορμή για τη συζήτηση που ακολουθεί ήταν η πρόσφατη κυκλοφορία δυο νέων βιβλίων του: «Το ελληνικό θέατρο στον 20ό αιώνα. Συμβολή στην ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου»,(Εκδόσεις Παπαζήση, σελ. 635) και «Θεατρική αγωγή και παιδεία» (εκδόσεις Διάδραση, σελ 827).

Δυο νέα πολυσέλιδα βιβλία, περίπου 1500 σελίδων, για το θέατρο που τόσο αγαπάτε και θεραπεύετε επιστημονικά και ερευνητικά για σχεδόν σαράντα χρόνια.

Τα δύο βιβλία στα οποία αναφέρεστε είναι προϊόντα της ερευνητικής, συγγραφικής και ακαδημαϊκής μου παρουσίας περίπου σαράντα χρόνια.

Περιλαμβάνουν τις απόψεις μου για το Θέατρο, Ελληνικό και Παγκόσμιο και συνιστούν μια ουσιαστική συμβολή στην έρευνα της Ιστορίας και της Θεωρίας του. Χρονολογικά πρώτο εκδόθηκε «Το Θέατρο ως Πολιτισμικό Φαινόμενο», το 2015 από τις εκδόσεις Παπαζήση. Πρόκειται για μια συνθετική μελέτη που επιχειρεί να συμπεριλάβει και να πραγματευθεί τις πολλαπλές και ποικίλες μορφές με τις οποίες η έννοια «Θέατρο» κάνει την παρουσία της στην ανθρώπινη Ιστορία και τον Πολιτισμό και σε κάποιο βαθμό τα εμπεριέχει και εκφράζεται ταυτόχρονα δι’ αυτών.

Εξετάζεται η γενετική του θεάτρου και το αρχαίο δράμα, το μπρεχτικό και το προλεταριακό θέατρο, το έντεχνο και το λαϊκό θέατρο, το θέατρο στην πολιτική και την καθημερινή ζωή, το θέατρο στην εποχή της εικονικής πραγματικότητας, το θέατρο ως διασκεδαστική τέχνη και ως όργανο κοινωνικής αλλαγής, κ.ά.

Στη συνέχεια, το 2017, εκδόθηκε επίσης από τις εκδόσεις Παπαζήση «Το Ελληνικό Θέατρο στον 20ο αιώνα. Συμβολή στη Ιστορία του Νεοελληνικού Θεάτρου».

Πρόκειται για το προγενέστερο δίτομο έργο μου «Το ελληνικό Θέατρο στον 20ο αιώνα. Πολιτισμικά πρότυπα και πρωτοτυπία» που είχε εκδοθεί το 2002 από τις εκδόσεις Εξάντας. Από τη μια επειδή ο εν λόγω εκδοτικός οίκος έπαψε πια να υπάρχει και από την άλλη επειδή ήθελα να επικαιροποιήσω σε κάποια σημεία την μελέτη μου, προχώρησα στην επανέκδοσή της, διαπιστώνοντας την προσφορά που δυνητικά μπορεί να έχει για τους σημερινούς αλλά και μελλοντικούς μελετητές της Ιστορίας του Ελληνικού Θεάτρου στον 20ο αιώνα, αφού καμιά σχετική εργασία εκτός της συγκεκριμένης δεν έχει γίνει για να αντικαταστήσει, να επεκτείνει, ή να συμπληρώσει την μνημειώδη Ιστορία του Γιάννη Σιδέρη, της δεκαετίας του 1950.

Η ιδιαιτερότητά της έγκειται στο γεγονός ότι στηρίζεται σε διαφορετικούς μεθοδολογικούς άξονες και μοντέλα έρευνας, από ότι θα περίμενε κάποιος από μια παραδοσιακή «Ιστορία», σε τρόπο ώστε παράλληλα με το ιστορικό, έχει κοινωνιολογικό, φιλολογικό και συγκριτολογικό ενδιαφέρον, που την αναδεικνύουν σε σύνθετη μαρτυρία του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού.

«Το θέατρο είναι ένα σύνθετο καλλιτεχνικό και ταυτόχρονα κοινωνικό γεγονός» γράφετε σε κάποιο σημείο, ενώ το χαρακτηρίζεται και ως «διαχρονικό και πανανθρώπινο πολιτισμικό φαινόμενο». Θα ήθελα να το αναλύσετε.

Το θέατρο από τη φύση του είναι σύνθετο φαινόμενο, αφού ταυτόχρονα αποτελεί αισθητικο - καλλιτεχνικό γεγονός με εμπορευματική αξία, μορφο - παιδευτικό αγαθό και μέσο κατανόησης και ερμηνείας του κόσμου, ψυχαγωγικό θέαμα με έντονες ψυχολογικές και ψυχαναλυτικές προεκτάσεις, μορφή εντέχνου γραπτού λόγου, αλλά και παραστατική τέχνη. Πάνω από όλα όμως είναι κοινωνικό προϊόν και αποτέλεσμα, που, ως τέτοιο, οφείλουμε να το προσεγγίσουμε και να το ερμηνεύσουμε ανάλογα, όχι δηλαδή μόνο με αμιγώς αισθητικο - καλλιτεχνικά κριτήρια, αλλά και με καθαρά κοινωνιολογικά δεδομένα, που μπορούν να εξασφαλίσουν την αντικειμενικότητα της οποίας εκφερόμενης τελικής κρίσης γι’ αυτό. Οι αξίες και οι διαπιστώσεις αυτές, επισημαίνονται σε όλες τις ιστορικές περιόδους και σε όλες τις κοινωνίες, αρχής γενομένης από την αρχαία Ελλάδα (αλλά και πριν από αυτήν από την προϊστορία σχεδόν του ανθρώπινου πολιτισμού), μέχρι τις μέρες μας.

Οι θεατρικές σπουδές σήμερα….

Πού βρίσκονται οι θεατρικές σπουδές σήμερα στη χώρα σε σχέση με το παρελθόν αλλά και σε σχέση με αυτά που γίνονται στην Ευρώπη;

Οι θεατρικές σπουδές στην Ελλάδα βρίσκονται σε υψηλό επίπεδο. Μάλιστα, τολμώ να πω, ότι αποτελούν τομέα αιχμής για την επιστημονική έρευνα, αφού πολλά ερευνητικά προγράμματα αναπτύσσονται με θέματα που τις αφορούν άμεσα ή έμμεσα. Βέβαια, το επίπεδο σπουδών δεν είναι πάντα το αναμενόμενο, αλλά αυτό αποτελεί μέρος του ευρύτερου φαινομένου των σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αξίζει επίσης να μνημονευθεί ότι οι θεατρικές σπουδές έπαψαν προ πολλού να μονοπωλούνται από τα ειδικά Τμήματα των ελληνικών ΑΕΙ και έχουν ενσωματωθεί με επιτυχία και σε άλλου είδους Σχολές και Τμήματα, όπως των Ξενόγλωσσων Λογοτεχνιών, των επιστημών της Αγωγής κ.ά., με αντίστοιχο προσανατολισμό του διδακτικού, ακαδημαϊκού, ερευνητικού και συγγραφικού έργου των μελών τους.

Διαβάζοντας τον πρόλογο στο βιβλίο σας «Το ελληνικό θέατρο στον 20ό αιώνα» θα ήθελα να σας ρωτήσω για τη φυσιογνωμία του ελληνικού Θεάτρου και τη θέση του μέσα στο σύγχρονο διεθνές πολιτισμικό περιβάλλον;

Το Ελληνικό Θέατρο ανήκει στην κατηγορία των περιφερειακών θεάτρων, που ίσως δεν μπορούν να δημιουργήσουν νέες τάσεις και προοπτικές στη δραματική, ούτε τη σκηνική τέχνη, αλλά παρόλα αυτά μπορεί με αξιοπρέπεια να σταθεί επάξια μέσα στο ευρύτερο πολιτισμικό του περιβάλλον (Σκεφτείτε μια αναμνηστική φωτογραφία των μελών του EUROGROUP, με τον εκπρόσωπο της χώρας μας ανάμεσά τους). Μπορούμε όμως να είμαστε υπερήφανοι γιατί σε επίπεδο σκηνικής πράξης και ιδιαίτερα ερμηνείας του αρχαίου δράματος, υπάρχουν κάποιοι έλληνες δημιουργοί, που θαυμάσια μπορεί να συγκριθούν με ξένους ομοτέχνους τους και ενίοτε να τους διδάξουν αντί να διδαχθούν από αυτούς.

Γράφονται τα τελευταία χρόνια καλά ελληνικά θεατρικά έργα;

Υπάρχει πληθώρα, αλλά μην ξεχνάτε ότι «ουκ εν τω πολλώ το ευ…». Βέβαια αυτό δε σημαίνει ότι δεν εμφανίζονται ταλαντούχοι νέοι θεατρικοί συγγραφείς και δεν ανεβαίνουν νέα θεατρικά έργα. Νομίζω ότι οι συνθήκες είναι προς το παρόν δυσμενείς. Σύντομα όμως αισιοδοξώ ότι θα υπάρξει μια άνοιξη και στη δραματουργία.

Μέσο αγωγής και παιδείας…

Κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορεί το θέατρο να γίνει μέσο αγωγής και παιδείας;

Το Θέατρο είναι εκ φύσεως μέσον αγωγής και παιδείας. Η παραστατικότητα, η βιωματικότητα, η αμεσότητα της επικοινωνίας και το ζωντανό θέαμα είναι η δυναμική του. Μην ξεχνάτε το ρόλο που διαδραμάτισε στη αρχαία Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Αθήνα, όπου οι θεατρικές παραστάσεις όχι μόνο για το πλήθος των θεατών που τις παρακολουθούσαν, αλλά και για εκείνους που συμμετείχαν ως μέλη του χορού, λειτουργούσαν με τον καλύτερο τρόπο ως «σχολείο» που παρείχε πολύπλευρη βιωματική παιδεία στους πολίτες του κλεινού άστεως.

Σε αυτό όμως ελλοχεύει ένας κίνδυνος, που έκανε φανερά τα αρνητικά του αποτελέσματα στη χιτλερική Γερμανία και στην κομμουνιστική ΕΣΣΔ: ο κίνδυνος του διδακτισμού και της προπαγάνδας, που πρέπει με κάθε τρόπο να αποφευχθούν.

Έχετε αφιερώσει μεγάλο μέρος της έρευνας και της συγγραφικής σας δραστηριότητας για βοηθήσετε τους εκπαιδευτικούς στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση να βάλουν το θέατρο στην τάξη. Είσαστε ευχαριστημένος από την ανταπόκριση;

«Ένα το χελιδόνι και η Άνοιξη ακριβή.

Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή»

Βλέποντας το παρελθόν, δεν μπορώ παρά να θεωρήσω ότι έχει γίνει θεαματική πρόοδος. Όμως ακόμα απομένουν πολλά να γίνουν…