Αντώνης Σέργης

Η πυξίδα δε δείχνει πάντα τον Βορρά

(Εικονογράφηση: Αγγελική Πιλότη)

Εκδόσεις Ψυχογιός

Αθήνα 2017, σελ. 129 (για παιδιά από 11 ετών)

Το βιβλίο βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα της ζωής του επιστήμονα Άλμπερτ Αϊνστάιν και κέρδισε το βραβείο λογοτεχνικού βιβλίου γνώσεων του περιοδικού «Αναγνώστης». Δυο λόγια για την υπόθεση: Τί κι αν κινδύνεψε η ζωή του; Τί κι αν στο σχολείο τού έκαναν τη ζωή δύσκολη; Τι κι αν όλοι τού γύρισαν την πλάτη όταν είχε ανάγκη από φίλους; Ο Αλβέρτος, ένα παιδί στη Γερμανία, στις αρχές του 20ού αιώνα, αποδεικνύει πως η εξυπνάδα δεν κρύβεται πίσω απ’ τις έδρες και τα θρανία των τάξεων. Μας μαθαίνει ότι το να είσαι διαφορετικός είναι χάρισμα. Ξεπερνά τον εαυτό του, αντιμετωπίζει με θάρρος τις προκλήσεις και ανακαλύπτει τις αλήθειες της ζωής με τον δύσκολο τρόπο. Υπάρχουν πραγματικοί φίλοι; Αλλάζει ποτέ ο χαρακτήρας του ανθρώπου; Υπάρχει σωστός δρόμος για να ακολουθήσει κανείς; Όλα αυτά αποκαλύπτονται με τη βοήθεια της πυξίδας του, η οποία δε δείχνει πάντα τον Βορρά..

Γιώργος Παναγιωτάκης

Λέσχη αλλόκοτων πλασμάτων.

Βιβλίο 1. Το μυστικό καταφύγιο

(Εικονογράφηση: Μυρτώ Δεληβοριά)

Εκδόσεις Πατάκη

Αθήνα 2017, σελ. 134 (Για παιδιά από 11 ετών)

Στον Γιώργο Παναγιωτάκη ανήκουν μερικά από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία για εφήβους όπως ο «Μικρόκοσμος» και το εξάτομο «Αταξίες στην τάξη».

Για την υπόθεση του πρώτου βιβλίου της «Λέσχης αλλόκοτων πλασμάτων» διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο: Αυτή είναι η ιστορία του Μάρκο, που έχει στην πλάτη του ένα ενοχλητικό πτερύγιο, και της Αλίλα, που όταν κλαίει, τα πάντα γύρω της τρίζουν, τρ... Λάθος, λάθος! Πάμε απ’ την αρχή. Αυτή είναι η ιστορία μιας παρέας σχεδόν συνηθισμένων παιδιών που το καθένα τους έχει κι από μια ασυνήθιστη ιδιότητα. Μια ιδιότητα που ο υπόλοιπος κόσμος φοβάται, αντιπαθεί, θαυμάζει, τη θεωρεί παράξενη, αλλόκοτη, μοναδική! Τα παιδιά αυτά θα συναντηθούν σ’ ένα μυστικό καταφύγιο, που συμβαίνει να είναι ένα αληθινά ασυνήθιστο σχολείο. Κι αν νομίζετε ότι τα προβλήματά τους τελειώνουν, κάνετε λάθος, γιατί, αντίθετα, μόλις έχουν αρχίσει!

Θοδωρής Μαραγκός

Θαλασσινή αισιοδοξία (ποιήματα)

Εκδόσεις Αιολικά Γράμματα

Αθήνα 2018, σελ. 61

«Τα μη με λησμόνει/των λόφων και των ακρογιαλιών σου/Λέσβος μου/κανδήλι ανοιξιάτικο/των ναυτικών που ταξιδεύουν/στα νερά σου».

«Κι ο ήλιος/στη δύση του φωτίζει με έρωτα/όλο τούτο το μπουγάζι σου Εφταλού/και κάθε ανθρώπινο παύει να υπάρχει./Πάνω από το τελευταίο ακρωτήρι σου/ίπταται ένα τάγμα αγγέλων./Κάτω η απεραντοσύνη του Αιγαίου».

«Ο ήλιος/ στ’ ανέβασμά του/στη Φυκιότρυπα της Μυτιλήνης/γελά και παιχνιδίζει/όσο πουθενά αλλού!/Και την αυγή, στις πέντε,/ οι ρυτίδες της θάλασσας καλούν/τα πεύκα απέναντι/σε μια γιορτή σαν λειτουργία/μυστική/ μ’ εξομολόγηση, δοξολογία και/μετάληψη».

Τα παραπάνω ωραιότατα ποιήματα είναι από τη συλλογή του  Θοδωρή Μαραγκού  «Θαλασσινή αισιοδοξία», που κυκλοφόρησε πριν λίγο καιρό από τα «Αιολικά Γράμματα» του Κώστα Βαλέτα.

Η συλλογή περιλαμβάνει 48 ποιήματα, γραμμένα πολλά από αυτά  την περίοδο 2000 - 2012 και με αφορμή επισκέψεις στη Λέσβο. Ποιήματα εμπνευσμένα από την Εφταλού, τα Βατερά, το φοινικόδασος στα Πάμφιλα, τη Φυκιότρυπα, τα λιοχώραφα, τον Ταξιάρχη Μανταμάδου, τον Μόλυβο, την Άναξο,  το καφέ «Πανελλήνιον», τον Άγιο Θεράποντα, κα.

Μετρημένος λυρισμός, λιτότητα και ευθυβολία, αμεσότητα, τόνος ψιθυριστός και εξομολογητικός: «Άλλοτε άλικες κι άλλοτε γλαυκές/ μορφές ομιλούσες/μες στους γαλήνιους της Λέσβου ελαιώνες,/της άνοιξης προάγγελοι, μικρές ψυχές, για χάρη σας οι μακρινοί περίπατοι/απ’ άκρη, σ’ άκρη του νησιού,/Ανεμώνες».

Ο  Θοδωρής Μαραγκός τέλειωσε το 6ο δημοτικό και το 1ο Γυμνάσιο Μυτιλήνης και σπούδασε Νομικά και Ιστορία Τέχνης στο Βέλγιο. Εργάζεται ως μεταφραστής στις Βρυξέλλες.

Γιώργος Πετρέλλης

Οι χήρες της Βερμπάνια (μυθιστόρημα)

 Εκδόσεις Πάπυρος

 Αθήνα 2018, σελ. 436

Ο συμπατριώτης μας Γιώργος Πετρέλλης, που ζει στην Αθήνα, εμφανίστηκε στα γράμματα το 2000 με το βιβλίο «Βορειοανατολικά στον αιώνα» και μέχρι σήμερα έχει στο ενεργητικό του επτά μυθιστορήματα.

Δυο λόγια για το παρόν βιβλίο του: Όλες οι Καλλικέλαδες είχαν χρέος να γεννούν στον ιστορικό οικογενειακό πύργο που βρισκόταν χτισμένος στις όχθες της Λίμνης Βερμπάνια... Μια σέρα με λευκά παγόνια, οι δίδυμες που ζουν η μία μέσα στην άλλη -σοπράνο η Ντίβα, μέτζο η Νουράνια- δύο φωνές από το ίδιο λαρύγγι, ένα ντουέτο από το ίδιο άτομο. Μία επιτυχημένη καριέρα στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα της μπελ επόκ, ένας Λευκίτης φύλακας - άγγελος και μια μαγική σπηλιά με αόρατη ορχήστρα που ξεδιπλώνει το ταλέντο της πρωταγωνίστριας. Ένας γάμος διεκπεραιωτικός και μια διπλή προδοσία...

Το ταξίδι  του Γιώργου Πετρέλλη  ξεκινά από το Παρίσι του 19ου αιώνα κι απλώνεται σε όλη την Ευρώπη, από το Τορίνο και το Σάλτσμπουργκ ως την Αγία Πετρούπολη της Ρωσικής Επανάστασης και του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου.

Ο Θόδωρος Γραμματάς γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1951. Απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1976, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Φιλοσοφία και τη Θεατρολογία στο Παρίσι στα Πανεπιστήμια Paris III, Paris X και την Ecole Pratique des Hautes Etudes. Έλαβε τον τίτλο του διδάκτορα από το Πανεπιστήμιο Paris X το 1979 με θέμα διατριβής «La notion de liberte chez Nikos Kazantzakis». Από το 1994 είναι καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο γνωστικό αντικείμενο Νεοελληνικό Θέατρο και Πολιτισμός. Τομέας των ερευνητικών και διδακτικών ενδιαφερόντων του το νεοελληνικό θέατρο, η συγκριτική θεατρολογία, η κοινωνιολογία και η σημειολογία του θεάτρου, το θέατρο για παιδιά και νέους, το θέατρο στην εκπαίδευση. Είναι μέλος του International Biographical Centre του Κέιμπριτζ και του American Biographical Institute, έχει τιμηθεί με το βραβείο του Νίκου Καζαντζάκη (1991) και έχει γράψει πάνω από είκοσι βιβλία.

Αφορμή για τη συζήτηση που ακολουθεί ήταν η πρόσφατη κυκλοφορία δυο νέων βιβλίων του: «Το ελληνικό θέατρο στον 20ό αιώνα. Συμβολή στην ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου»,(Εκδόσεις Παπαζήση, σελ. 635) και «Θεατρική αγωγή και παιδεία» (εκδόσεις Διάδραση, σελ 827).

Δυο νέα πολυσέλιδα βιβλία, περίπου 1500 σελίδων, για το θέατρο που τόσο αγαπάτε και θεραπεύετε επιστημονικά και ερευνητικά για σχεδόν σαράντα χρόνια.

Τα δύο βιβλία στα οποία αναφέρεστε είναι προϊόντα της ερευνητικής, συγγραφικής και ακαδημαϊκής μου παρουσίας περίπου σαράντα χρόνια.

Περιλαμβάνουν τις απόψεις μου για το Θέατρο, Ελληνικό και Παγκόσμιο και συνιστούν μια ουσιαστική συμβολή στην έρευνα της Ιστορίας και της Θεωρίας του. Χρονολογικά πρώτο εκδόθηκε «Το Θέατρο ως Πολιτισμικό Φαινόμενο», το 2015 από τις εκδόσεις Παπαζήση. Πρόκειται για μια συνθετική μελέτη που επιχειρεί να συμπεριλάβει και να πραγματευθεί τις πολλαπλές και ποικίλες μορφές με τις οποίες η έννοια «Θέατρο» κάνει την παρουσία της στην ανθρώπινη Ιστορία και τον Πολιτισμό και σε κάποιο βαθμό τα εμπεριέχει και εκφράζεται ταυτόχρονα δι’ αυτών.

Εξετάζεται η γενετική του θεάτρου και το αρχαίο δράμα, το μπρεχτικό και το προλεταριακό θέατρο, το έντεχνο και το λαϊκό θέατρο, το θέατρο στην πολιτική και την καθημερινή ζωή, το θέατρο στην εποχή της εικονικής πραγματικότητας, το θέατρο ως διασκεδαστική τέχνη και ως όργανο κοινωνικής αλλαγής, κ.ά.

Στη συνέχεια, το 2017, εκδόθηκε επίσης από τις εκδόσεις Παπαζήση «Το Ελληνικό Θέατρο στον 20ο αιώνα. Συμβολή στη Ιστορία του Νεοελληνικού Θεάτρου».

Πρόκειται για το προγενέστερο δίτομο έργο μου «Το ελληνικό Θέατρο στον 20ο αιώνα. Πολιτισμικά πρότυπα και πρωτοτυπία» που είχε εκδοθεί το 2002 από τις εκδόσεις Εξάντας. Από τη μια επειδή ο εν λόγω εκδοτικός οίκος έπαψε πια να υπάρχει και από την άλλη επειδή ήθελα να επικαιροποιήσω σε κάποια σημεία την μελέτη μου, προχώρησα στην επανέκδοσή της, διαπιστώνοντας την προσφορά που δυνητικά μπορεί να έχει για τους σημερινούς αλλά και μελλοντικούς μελετητές της Ιστορίας του Ελληνικού Θεάτρου στον 20ο αιώνα, αφού καμιά σχετική εργασία εκτός της συγκεκριμένης δεν έχει γίνει για να αντικαταστήσει, να επεκτείνει, ή να συμπληρώσει την μνημειώδη Ιστορία του Γιάννη Σιδέρη, της δεκαετίας του 1950.

Η ιδιαιτερότητά της έγκειται στο γεγονός ότι στηρίζεται σε διαφορετικούς μεθοδολογικούς άξονες και μοντέλα έρευνας, από ότι θα περίμενε κάποιος από μια παραδοσιακή «Ιστορία», σε τρόπο ώστε παράλληλα με το ιστορικό, έχει κοινωνιολογικό, φιλολογικό και συγκριτολογικό ενδιαφέρον, που την αναδεικνύουν σε σύνθετη μαρτυρία του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού.

«Το θέατρο είναι ένα σύνθετο καλλιτεχνικό και ταυτόχρονα κοινωνικό γεγονός» γράφετε σε κάποιο σημείο, ενώ το χαρακτηρίζεται και ως «διαχρονικό και πανανθρώπινο πολιτισμικό φαινόμενο». Θα ήθελα να το αναλύσετε.

Το θέατρο από τη φύση του είναι σύνθετο φαινόμενο, αφού ταυτόχρονα αποτελεί αισθητικο - καλλιτεχνικό γεγονός με εμπορευματική αξία, μορφο - παιδευτικό αγαθό και μέσο κατανόησης και ερμηνείας του κόσμου, ψυχαγωγικό θέαμα με έντονες ψυχολογικές και ψυχαναλυτικές προεκτάσεις, μορφή εντέχνου γραπτού λόγου, αλλά και παραστατική τέχνη. Πάνω από όλα όμως είναι κοινωνικό προϊόν και αποτέλεσμα, που, ως τέτοιο, οφείλουμε να το προσεγγίσουμε και να το ερμηνεύσουμε ανάλογα, όχι δηλαδή μόνο με αμιγώς αισθητικο - καλλιτεχνικά κριτήρια, αλλά και με καθαρά κοινωνιολογικά δεδομένα, που μπορούν να εξασφαλίσουν την αντικειμενικότητα της οποίας εκφερόμενης τελικής κρίσης γι’ αυτό. Οι αξίες και οι διαπιστώσεις αυτές, επισημαίνονται σε όλες τις ιστορικές περιόδους και σε όλες τις κοινωνίες, αρχής γενομένης από την αρχαία Ελλάδα (αλλά και πριν από αυτήν από την προϊστορία σχεδόν του ανθρώπινου πολιτισμού), μέχρι τις μέρες μας.

Οι θεατρικές σπουδές σήμερα….

Πού βρίσκονται οι θεατρικές σπουδές σήμερα στη χώρα σε σχέση με το παρελθόν αλλά και σε σχέση με αυτά που γίνονται στην Ευρώπη;

Οι θεατρικές σπουδές στην Ελλάδα βρίσκονται σε υψηλό επίπεδο. Μάλιστα, τολμώ να πω, ότι αποτελούν τομέα αιχμής για την επιστημονική έρευνα, αφού πολλά ερευνητικά προγράμματα αναπτύσσονται με θέματα που τις αφορούν άμεσα ή έμμεσα. Βέβαια, το επίπεδο σπουδών δεν είναι πάντα το αναμενόμενο, αλλά αυτό αποτελεί μέρος του ευρύτερου φαινομένου των σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αξίζει επίσης να μνημονευθεί ότι οι θεατρικές σπουδές έπαψαν προ πολλού να μονοπωλούνται από τα ειδικά Τμήματα των ελληνικών ΑΕΙ και έχουν ενσωματωθεί με επιτυχία και σε άλλου είδους Σχολές και Τμήματα, όπως των Ξενόγλωσσων Λογοτεχνιών, των επιστημών της Αγωγής κ.ά., με αντίστοιχο προσανατολισμό του διδακτικού, ακαδημαϊκού, ερευνητικού και συγγραφικού έργου των μελών τους.

Διαβάζοντας τον πρόλογο στο βιβλίο σας «Το ελληνικό θέατρο στον 20ό αιώνα» θα ήθελα να σας ρωτήσω για τη φυσιογνωμία του ελληνικού Θεάτρου και τη θέση του μέσα στο σύγχρονο διεθνές πολιτισμικό περιβάλλον;

Το Ελληνικό Θέατρο ανήκει στην κατηγορία των περιφερειακών θεάτρων, που ίσως δεν μπορούν να δημιουργήσουν νέες τάσεις και προοπτικές στη δραματική, ούτε τη σκηνική τέχνη, αλλά παρόλα αυτά μπορεί με αξιοπρέπεια να σταθεί επάξια μέσα στο ευρύτερο πολιτισμικό του περιβάλλον (Σκεφτείτε μια αναμνηστική φωτογραφία των μελών του EUROGROUP, με τον εκπρόσωπο της χώρας μας ανάμεσά τους). Μπορούμε όμως να είμαστε υπερήφανοι γιατί σε επίπεδο σκηνικής πράξης και ιδιαίτερα ερμηνείας του αρχαίου δράματος, υπάρχουν κάποιοι έλληνες δημιουργοί, που θαυμάσια μπορεί να συγκριθούν με ξένους ομοτέχνους τους και ενίοτε να τους διδάξουν αντί να διδαχθούν από αυτούς.

Γράφονται τα τελευταία χρόνια καλά ελληνικά θεατρικά έργα;

Υπάρχει πληθώρα, αλλά μην ξεχνάτε ότι «ουκ εν τω πολλώ το ευ…». Βέβαια αυτό δε σημαίνει ότι δεν εμφανίζονται ταλαντούχοι νέοι θεατρικοί συγγραφείς και δεν ανεβαίνουν νέα θεατρικά έργα. Νομίζω ότι οι συνθήκες είναι προς το παρόν δυσμενείς. Σύντομα όμως αισιοδοξώ ότι θα υπάρξει μια άνοιξη και στη δραματουργία.

Μέσο αγωγής και παιδείας…

Κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορεί το θέατρο να γίνει μέσο αγωγής και παιδείας;

Το Θέατρο είναι εκ φύσεως μέσον αγωγής και παιδείας. Η παραστατικότητα, η βιωματικότητα, η αμεσότητα της επικοινωνίας και το ζωντανό θέαμα είναι η δυναμική του. Μην ξεχνάτε το ρόλο που διαδραμάτισε στη αρχαία Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Αθήνα, όπου οι θεατρικές παραστάσεις όχι μόνο για το πλήθος των θεατών που τις παρακολουθούσαν, αλλά και για εκείνους που συμμετείχαν ως μέλη του χορού, λειτουργούσαν με τον καλύτερο τρόπο ως «σχολείο» που παρείχε πολύπλευρη βιωματική παιδεία στους πολίτες του κλεινού άστεως.

Σε αυτό όμως ελλοχεύει ένας κίνδυνος, που έκανε φανερά τα αρνητικά του αποτελέσματα στη χιτλερική Γερμανία και στην κομμουνιστική ΕΣΣΔ: ο κίνδυνος του διδακτισμού και της προπαγάνδας, που πρέπει με κάθε τρόπο να αποφευχθούν.

Έχετε αφιερώσει μεγάλο μέρος της έρευνας και της συγγραφικής σας δραστηριότητας για βοηθήσετε τους εκπαιδευτικούς στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση να βάλουν το θέατρο στην τάξη. Είσαστε ευχαριστημένος από την ανταπόκριση;

«Ένα το χελιδόνι και η Άνοιξη ακριβή.

Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή»

Βλέποντας το παρελθόν, δεν μπορώ παρά να θεωρήσω ότι έχει γίνει θεαματική πρόοδος. Όμως ακόμα απομένουν πολλά να γίνουν…

Κώστας Μίσσιος

Μυτιληνιά Σύμμικτα. Συμβολή στην ιστορία της Λεσβιακής Γραμματείας.

Τόμος εικοστός

Εκδόσεις Πιττακός, Μυτιλήνη 2018, σελ. 171

Στους είκοσι έφτασε τους τόμους της σειράς «Ιστορία της Λεσβιακής Γραμματείας» ο ακούραστος Λεσβολάτρης Κώστας Μίσσιος. Η συνολική του δουλειά βέβαια αριθμεί 75 εργασίες και 10.500 σελίδες. Μια πραγματική κιβωτός γνώσεων, μια ακριβή παρακαταθήκη, ανεκτίμητης αξίας για τα Λεσβιακά Γράμματα.

Το νέο του βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο στεγάζεται η εργασία με τον τίτλο: «Συμβάντα στη Μυτιλήνη από 16 Μαρτίου 1835 έως 21 Ιανουαρίου 1878, αλιευθέντα από εφημερίδες και περιοδικά της Σμύρνης, της Κωνσταντινούπολης και της Αλεξάνδρειας». Ο Κώστας Μίσσιος αποδελτίωσε ειδήσεις, άρθρα, κ.α. που αφορούν τη ζωή των ανθρώπων του νησιού και συνεργασίες Μυτιληνιών λογίων. Η παρουσίαση είναι χρονολογική και ξεχωριστά για κάθε έντυπο. Τα έντυπα που αποδελτιώθηκαν είναι τα παρακάτω: Μνημοσύνη, Ο Αστήρ της Ανατολής, Αποθήκη Ωφελίμων Γνώσεων, Εφημερίς της Σμύρνης, Βυζαντίς, Η Αίγυπτος, Αρμονία, Σμύρνη, Αϊδίν, Βέλος, Αμάλθεια, Ευσέβεια, Ιωνία, Νέα Σμύρνη, Ανατολή, Ανατολικός Αστήρ.

Στο δεύτερο μέρος βρίσκουμε την εργασία «Οι μυτιληνιοί και οι διαμένοντες στη Μυτιλήνη συνεργάτες των νεανικών περιοδικών: Διάπλασις των παίδων, Ελληνόπουλο, Ο θησαυρός των παιδιών, το Σπίτι του παιδιού». Όπως σημειώνει ο συγγραφέας «Τα περιοδικά αυτά καλύπτουν μια χρονική περίοδο 34 ετών (1920 - 1954) και χιλιάδες σελίδες που έπρεπε  τουλάχιστον να φυλλομετρηθούν πλην και, παρά πολλές, να διαβαστούν με προσοχή, αφού στόχος μου  ήταν να προσδιορίσω ποιοι από τους συνεργάτες των σελίδων με πεννομαχίες, λογοτεχνικά κείμενα και πνευματικές ασκήσεις ήταν μυτιληνιοί ή ζούσαν στη Μυτιλήνη τα χρόνια που επικοινωνούσαν με αυτά το περιοδικά».

Ο Κώστας Μίσσιος αφιερώνει το βιβλίο του «στη μνήμη του Αντώνη Πλάτωνα, θεμελιωτή της δημοσιογραφικής ιστορίας του νησιού μας».

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΒΙΒΛΙΑ

Θοδωρής Μαραγκός: Θαλασσινή αισιοδοξία (ποιήματα), Εκδόσεις Αιολικά Γράμματα, Αθήνα 2018, σελ. 60

Συμώνη Κατραμάδου: Η Βασίλισσα του Αιγαίου. Το ταξίδι της Αταλάντας (μυθιστόρημα), Εκδόσεις Ωκεανίδα, Αθήνα 2018, σελ. 480

ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ - ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

Φιλοτελική Λέσβος, τεύχος 268/Ιαν - Μαρ 2018, σελ. 32

Παλμοί της Βατούσας, τεύχος 82/Απρίλιος - Ιούνιος 2018, σελ. 34 (δημοσιεύεται η διαθήκη του Μιχαήλ Πλάκα, ο οποίος άφησε όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία του σε ίδρυμα που θα συνταχθεί και θα φέρει το ονοματεπώνυμό του με σκοπό οι πόροι του να διατίθενται στη διάσωση και ανάδειξη όλων των στοιχείων και χαρακτηριστικών της Βατούσας ως παραδοσιακού οικισμού και στην οικονομική ανάπτυξη της σε συνδυασμό με τη διατήρηση της πολιτιστικής της παράδοσης και κληρονομιάς).

Σκαμιά, φύλλο 185/ Απρίλιος - Ιούνιος 2018

Ξενοφών Ε. Μαυραγάνης

Εφτά και κάτι νύχτες, (αφήγημα)

Εκδόσεις Νησίδες, 2017, σελ.196

Πώς μπορεί να ζει κανείς σε μια χαλεπή και στρεβλή για τη χώρα εποχή και ταυτόχρονα να εντοπίζει και να κρατά φυλαγμένη την ψίχα των στιγμών της ζωής για να την αφηγηθεί σχεδόν πενήντα χρόνια μετά;

Πώς μπορεί κανείς να αφηγείται πολιτικές, στρατιωτικές, επαγγελματικές, σχετικές με την τέχνη, ακόμα και ερωτικές περιπέτειες της νιότης του κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, περνώντας πάντα από το ατομικό στο συλλογικό, σ’ αυτό δηλαδή που τον ενδιαφέρει να αποκαλυφθεί διά μέσου της αφήγησης, χωρίς φόβο και πάθος, χωρίς φιλαυτία και κομπορρημοσύνη, με παρρησία μόνο και αγάπη για την αλήθεια, χαράσσοντας στο χαρτί αυτό που πραγματικά συνέβη και ερμηνεύοντάς το με ελεύθερο πνεύμα και εντιμότητα;

Δύσκολο το εγχείρημα, αλλά, όπως αποδεικνύεται με το βιβλίο «Εφτά και κάτι νύχτες»  που κρατώ στα χέρια μου, όχι ακατόρθωτο για τον συγγραφέα του, δημοσιογράφο και δικηγόρο Ξενοφώντα Μαυραγάνη, ταγμένο συνειδητά στην αναζήτηση της αλήθειας και την ανάδειξή της, που έχει επιπρόσθετα και δουλεμένη γλώσσα για να υποστηρίξει τον σκοπό του.          

Το «Εφτά και κάτι νύχτες», είναι ένα αφήγημα196 σελίδων, που εκδόθηκε το 2017 από τις Νησίδες, εκδοτικό οίκο της Θεσσαλονίκης, με επιμέλεια του Βασίλη Τομανά, στο οποίο ο συγγραφέας με αφορμή εκείνα τα γεγονότα της προσωπικής του ιστορίας αφηγείται την καταγραφή του ζόφου της επταετίας σε στρατιωτικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο και της αντίστασης σε αυτόν στη Θεσσαλονίκη, στηριγμένος εκτός από τη μνήμη του, σε γενικότερο αρχειακό υλικό, προσωπικές σημειώσεις και άρθρα δικά του, δημοσιευμένα και αδημοσίευτα.

Κλειδί για την επιτυχία αυτής της στηριγμένης στο προσωπικό βίωμα αφήγησης είναι η επινόηση από τον συγγραφέα ενός αφηγηματικού alter ego, του νεανικού του εαυτού, ενός ήρωα δηλαδή με το αρχαιοπρεπές και δηλωτικό της καταγωγής του όνομα Λέσβανδρος, λεπτοκαμωμένου, κοντούλη, με γυαλιά «κι όσο να πεις καλή φάτσα». Το εύρημα του διαχωρισμού του ήρωα από τον αφηγητή - συγγραφέα εξυπηρετεί τη συγγραφική κατάκτηση μιας όσο γίνεται αφηγηματικής ελευθερίας -το πρώτο πρόσωπο λοιπόν, θυσιάζεται, επιλέγεται συνειδητά το τρίτο. Ταυτόχρονα με τη δράση του Λέσβανδρου σε νευραλγικά στρατιωτικά και αστικά, πάντα πολυπληθή περιβάλλοντα, αναπτύσσεται μια χαλαρή μυθιστορηματική πλοκή, διανθισμένη με την τραγικότητα των καταστάσεων στα χρόνια της δικτατορίας αλλά και, κατά περίσταση, με την κωμικότητα της λαϊκής ατάκας, της «κλεμμένης» από την πραγματική ζωή. Έχει, επιπρόσθετα, και το δικό του καυστικό χιούμορ ο Μαυραγάνης. Χαρακτηριστική, παράλληλα, είναι η αποφυγή κάθε γλαφυρότητας και συναισθηματικής υπερβολής στο λόγο του αφηγητή -η όποια συγκίνηση προκύπτει αποκλειστικά από τη γνώση και την περίσκεψη στην οποία αυτή οδηγεί. Πρόκειται για ένα λόγο που έχει αφομοιώσει έξυπνα το μπρεχτικό «παραξένισμα» και συγχρονίζεται σε σημεία με την αναβίωση της ραψωδίας στην Ευρώπη των ημερών μας. Έτσι το κείμενο αποκτά χαρακτηριστικά λογοτεχνίας τόσα, όσα χρειάζεται για να ξεδιπλωθεί ανάγλυφα κρατώντας σταθερά τον μαρτυρικό χαρακτήρα του.

 Αλεξάνδρα Μυλωνά

Θεατρολόγος

καθηγήτρια του Καλλιτεχνικού Σχολείου Θεσσαλονίκης, μέλος του Δ.Σ. της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.

Δημήτρης Μπουραντάς

Αν μ’ άφηνες τη λέξη να σου μάθω. Εννέα χρόνια μετά το «Όλα σού τα ‘μαθα, μα ξέχασα μια λέξη»

Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2018, σελ. 346

Εννιά χρόνια μετά την τεράστια εκδοτική επιτυχία του βιβλίου «Όλα σού τα ‘μαθα, μα ξέχασα μια λέξη», ο Δημήτρης Μπουραντάς κυκλοφόρησε το νέο του μυθιστόρημα (και συνέχεια του προηγούμενου) με τον τίτλο: «Αν μ’ άφηνες τη λέξη να σου μάθω».

Στον πρόλογό του διαβάζουμε: «Είναι ίσως η μόνη αλήθεια ότι η ζωή μας είναι μία και μικρής διάρκειας. Τόσο μικρής που, μόνον όταν φτάνουμε στο τέλος της διαδρομής, κατανοούμε πόσο γρήγορα πέρασε. Τότε κατανοούμε ότι, κάθε στιγμή, κάθε μέρα, κάθε χρόνος που περνά, δεν ξανάρχεται. Δυστυχώς, εμείς δεν μπορούμε να δώσουμε πολλά χρόνια στη ζωή μας. Μπορούμε όμως να δώσουμε πολλή ζωή στα χρόνια μας και στα χρόνια αυτών που αγαπάμε. Μπορούμε να ζήσουμε περισσότερο, ίσως και δύο ζωές, αν ζήσουμε πλούσια. Αν κάνουμε αυτό το ταξίδι με αυθεντικότητα, με νόημα και με έρωτα για τη ζωή. Μπορούμε να το πετύχουμε. Αρκεί να κάνουμε πράξη το carpe diem (άδραξε τη μέρα) και να ζήσουμε τις περισσότερες στιγμές με αγάπη, με ψυχική ηρεμία και γαλήνη, με αίσθηση δημιουργίας, με χαρά, με γνήσια φιλία και συντροφιά, με αυτοσεβασμό, αυτοεκτίμηση κι αξιοπρέπεια, με ελπίδα, αυτοπεποίθηση κι ελευθερία. Αντίθετα, χωρίς αυτά θα ζήσουμε μισή ζωή. Ίσως και καμία, αν αφεθούμε στη φυλακή της ματαιοδοξίας, των αρνητικών συναισθημάτων και του συνεχούς άγχους...».

Gill Edwards

Ζήσε τη στιγμή (μετάφραση: Μαρία Ευγενία Κουτσάκου)

Εκδόσεις Διόπτρα, Αθήνα 2018, σελ. 314

Η ενεργειακή ψυχολόγος Gill Edwards προτείνει εβδομήντα πέντε απλούς και πρακτικούς τρόπους για χαλαρές στιγμές στη ζωή σας, όπως: εμπιστευτείτε την εσωτερική σοφία σας, γίνετε δημιουργικοί και παραγωγικοί εστιάζοντας στις πραγματικές προτεραιότητες, εκπληρώστε τον υψηλότερο σκοπό σας, στοχεύστε στην κορυφαία επίδοσή σας, αναγνωρίστε την αξία της σιωπής και της μοναχικότητας, βρείτε την εσωτερική γαλήνη, κ.α. Το βιβλίο αυτό καλύπτει θέματα που αφορούν τον καθένα, όπως οι προσωπικές σχέσεις, το βαθύτερο εγώ μας, η γονική μέριμνα, η εργασία, η ευημερία, η υγεία και το σπίτι  και βοηθάει να γίνουμε ο καλύτερος φίλος του εαυτού μας, να αναγνωρίζουμε τις απλές απολαύσεις της ζωής κ.α.

Γράφει στον πρόλογο: Αν σταματήσουμε να κυνηγάμε την ευτυχία με τόση εμμονή, αν επιβραδύνουμε τους ρυθμούς μας και ζήσουμε τη στιγμή, γινόμαστε ευκολότερα ευτυχισμένοι, δημιουργικοί και ολοκληρωμένοι.
Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ένα τμήμα του εγκεφάλου μας είναι εκείνο που σκέφτεται και διαθέτει λογική και λειτουργεί στις Δύσκολες Στιγμές. Το υπόλοιπο λειτουργεί όταν βρισκόμαστε στις Χαλαρές Στιγμές και μας προσφέρει σχεδόν απεριόριστες διανοητικές και σωματικές ικανότητες. Όσο ζούμε στις χαλαρές στιγμές, η σκέψη μας αποκτά ευρύτητα, γίνεται πιο δημιουργική και ρέει ελεύθερα.

Γιώργος Σκαμπαρδώνης

Λεωφορείο. 19 στάσεις

Εκδόσεις Πατάκης, Αθήνα 2018, σελ. 242

Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης έχει γράψει έντεκα συλλογές διηγημάτων και πέντε μυθιστορήματα. Το βιβλίο του «Η Στενωπός των Υφασμάτων» τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος το 1993 και το «Επί ψύλλου κρεμάμενος» με το βραβείο του περιοδικού Διαβάζω το 2004. Τα μυθιστορήματά του «Γερνάω επιτυχώς» και «Ουζερί Τσιτσάνης» ανέβηκαν θεατροποιημένα στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Το «Ουζερί Τσιτσάνης» έγινε ταινία το 2015 από τον Μανούσο Μανουσάκη. Την άνοιξη του 2016 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Πατάκη το μυθιστόρημά του «Υπουργός Νύχτας» και τον χειμώνα του ίδιου έτους ο συγκεντρωτικός τόμος διηγημάτων «Τα δεδουλευμένα».

Πριν λίγο μέρες στις προθήκες των βιβλιοπωλείων βρίσκεται το νέο του βιβλίο για το οποίο διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο:

Παίρνω το λεωφορείο της Γραμμής «10» στη Θεσσαλονίκη, από την αφετηρία Χαριλάου ως το Τέρμα, ως τον Σιδηροδρομικό Σταθμό, και γράφω ό,τι θυμάμαι, επινοώ και φαντάζομαι από κάθε στάση. Δεκαεννιά στάσεις. Γράφοντας καταλαβαίνω πως το μυαλό είναι ένα ανοιχτό στρατόπεδο αιχμαλώτων. Ή, ένα πριονιστήριο γεμάτο ακρωτηριασμένες, λειψές μνήμες, επινοήσεις, φαντασιώσεις κι εμπειρίες που διαρκώς αλλάζουν νόημα, χάνονται, επανέρχονται, διασταυρώνονται και πάλι διαφεύγουν.

Ξέρω, δηλαδή, ότι δεν κοπαδιάζουν οι λαγοί, αλλά εδώ συνημμένως ψάλλονται. Έπειτα, κάθε λεωφορείο που ξεκινάει από μια συγκεκριμένη αφετηρία, κάνει μιαν απαρέγκλιτη διαδρομή και πάει προς ένα σταθερό τέρμα, ποτέ δεν κάνει όντως το ίδιο δρομολόγιο - κυρίως για τον ίδιο επιβάτη, που βλέπει έξω και εντός του με το μέτωπο κολλημένο στο τζάμι. Κάθε επιβάτης, κάθε φορά, είναι κι ένα διαφορετικό λεωφορείο.

Λίλα Κονομάρα

Ο χάρτης του κόσμου στο μυαλό σου (μυθιστόρημα)

Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2018, σελ. 311

Ο Βασίλης ζει ήρεμα στον μικρόκοσμο του φαρμακείου του. Η κόρη του Εύα, βιολόγος, διεξάγει μια πρωτοποριακή έρευνα σχετικά με τη θεραπεία του Αλτσχάιμερ. Ο έφηβος γιος του Άρης, παίζει μουσική και ονειρεύεται να γυρίσει τον κόσμο. Τρεις ήρωες, τρεις διαφορετικοί αφηγητές μιας ιστορίας που εκτυλίσσεται στη διάρκεια ενός χρόνου σε μια Αθήνα αλλά και σε μια Ευρώπη με ρευστά σύνορα και ελάχιστες βεβαιότητες.

Ένα τραγικό δυστύχημα ανατρέπει τη ζωή τους, φέρνοντάς τους αντιμέτωπους με τον κοινωνικό τους περίγυρο αλλά και με τον ίδιο τους τον εαυτό, τους φόβους, τις επιθυμίες, τις απώλειες.

Μέσα από τις αναζητήσεις τους αναδύονται ζητήματα της εποχής: η οικονομική κρίση, η κατάρρευση των ανθρωπιστικών αξιών, ο ρόλος της τέχνης απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, τα ερωτήματα που θέτει η βιοηθική, οι μετακινήσεις μεμονωμένων ανθρώπων μα και ολόκληρων πληθυσμών, που κουβαλούν όνειρα και μνήμες.

Οι ήρωες καλούνται να περάσουν σ’ ένα άλλο στάδιο της ζωής τους, όσο κι αν επιθυμούν -με σπαραγμό, με τρυφερότητα αλλά και με χιούμορ- να διατηρήσουν τις παλιές τους βεβαιότητες κι ο κόσμος αυτός να παραμείνει αναλλοίωτος.

Αυτή είναι η υπόθεση του νέου μυθιστορήματος της Λίλας Κονομάρα, η οποία έχει στο ενεργητικό της επτά βιβλία με πρώτο το βραβευμένο «Μακάο. Δύο νουβέλες» (2002).

Παναγιώτης Σκορδάς

Παναγιώτης Σκορδάς

«Αδιάντροπα του Κλήδονα»

Εκδόσεις Μύθος, Μυτιλήνη

Η γιορτή του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου είναι από τις πιο «ειδωλολατρικές» του εορτολογίου μας: Μαζί με τον Αι- Γιάννη, λατρεύεται, με παλιά υποσυνείδητη εθιμολογία, ο Ήλιος των θερινών τροπών, ανάβονται διαβατήριες και καθαρτήριες πυρές, για τον κρίσιμο χρόνο, ασκούνται με τελετουργική δεξιοτεχνία, η μαντεία και η μαντική. Ο άγιος της ημέρας έχει ποικίλα ονόματα: Αι - Γιάννης ο Κλήδονας, ή Λαμπαδιάρης, Φανιστής ή Ριγανάς. Η γιορτή του Αι - Γιάννη είναι ταυτισμένη με δύο κύκλους εθίμων: με τις φωτιές που ανάβονται στην παραμονή της εορτής (23 Ιουνίου) και με τον Κλήδονα. Οι φωτιές του Αι-Γιαννιού ανάβονται συνήθως σε σταυροδρόμια, κατά γειτονιές, με ανταγωνιστική διάθεση, καθώς κάθε γειτονιά θέλει να παρουσιάσει τη μεγαλύτερη φωτιά. Όταν η φωτιά έχει κατακαθίσει οι μεγαλύτεροι επιχειρούν το δικό τους πέρασμα. Τα πηδήματα αυτά έχουν από παλιά μαγική σημασία, αφού πιστεύεται ότι αυτός που πηδά πάνω απ’ τη φλόγα, ενώνεται μ’ αυτήν και παίρνει τη δύναμή της, πράγμα που του εξασφαλίζει υγεία και ευτυχία.

Βασικό εθιμικό στοιχείο στην ημέρα του Αι-Γιάννη, στενά συνδεδεμένο με τις φωτιές, είναι ο Κλήδονας. Πρόκειται για μια μαντική διαδικασία, ιδιαίτερα των κοριτσιών, από τις πιο τελετουργικές στη λαϊκή μας παράδοση. Στηρίζεται και αυτή στη μεταβατική ώρα των Τροπών και θεωρείται κατάλληλη ή ευκαιριακή για τη δοκιμασία της τύχης. Το βράδυ του Αι-Γιαννιού μαζεύονται πολλά κορίτσια στο σπίτι που θέλει να φιλοξενήσει τον Κλήδονα. Αναθέτουν σε μια «Μαρία», της συντροφιάς να πάρει τον μαστραπά και να φέρει το αμίλητο νερό. Όταν γυρίσει την καλοδέχονται και οι κοπέλες ρίχνουν μέσα στο νερό τα σημάδια τους (δαχτυλίδια, βραχιόλια, σκουλαρίκια, νομίσματα). Σκεπάζουν τον μαστραπά με κόκκινο ύφασμα, που το δένουν καλά, με περιποιημένο κορδόνι, σαν να τον κλειδώνουν. Το μεσημέρι ή το απόγευμα συγκεντρώνεται πάλι στο σπίτι η συντροφιά των κοριτσιών και άλλοι γείτονες. Η «Μαρία» κάθεται στο κέντρο ως μικρή Πυθία και βγάζει από το μαντικό νερό ένα - ένα τα σημάδια της συντροφιάς. Προτού τα ανασύρει, απαγγέλει ένα δίστιχο ή τετράστιχο, είτε όπως το θυμάται, είτε από συλλογή τραγουδιών, είτε από ημεροδείκτες. Η κάθε κοπέλα αναγνωρίζει το σημάδι της και κρίνει το τυχερό της από το δίστιχο ενώ η ομήγυρη σχολιάζει. Η συγκέντρωση τελειώνει με κεράσματα και χορούς.

Διεξοδική αναφορά στα δυο σπουδαία αυτά έθιμα, δηλαδή στα κάψαλα - φωτιές και στον κλήδονα, θα βρει ο αναγνώστης και ο μελετητής στο σημαντικότατο βιβλίο του Παναγιώτη Σκορδά, φιλολόγου - συγγραφέα, που έχει τον τίτλο «Αδιάντροπα του κλήδονα» και υπότιτλους «Τα κάψαλα και ο κλήδονας στη Λέσβο. Τα κάψαλα και ο κλήδονας στη Λεσβιακή λογοτεχνία και στο Λεσβιακό θέατρο. Λαογραφικές συλλογές Βάσου Βόμβα και Ακίνδυνου Σκωπτικού».

Πρέπει να σημειωθεί ότι η μελέτη είναι έτσι διαρθρωμένη ώστε να εξηγεί τα έθιμα αλλά έχει και υποσημειώσεις που βοηθούν τον αναγνώστη, τεκμηριώνουν και παραπέμπουν. Στο τέλος παρατίθενται τα «Αδιάντροπα», τετράστιχα και δίστιχα, που αν και είναι τολμηρά, είναι έξυπνα και απολαυστικά. Άλλωστε στο νησί πάντοτε ο λαός είχε το θάρρος να λέει τη γνώμη του και το σατιρικό πνεύμα διακρίνει τους Λέσβιους.

Ο Παναγιώτης Σκορδάς με το νέο του πόνημα καταφέρνει να κερδίσει τον αναγνώστη και να διαβάσει το βιβλίο με μεγάλη ευχαρίστηση. Από την άλλη δείχνει ότι αγαπά και σέβεται την παράδοση του τόπου του και προσφέρει ένα ακόμη βιβλίο που κατά τη γνώμη μου είναι κόσμημα για τα γράμματα του νησιού μας.

Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης

Συγγραφέας

Αριστείδης Στεργέλλης

Το γλωσσικό ιδίωμα του Πλωμαρίου

Μελέτη - Συλλογή υλικού - Αναδρομικό λεξιλόγιο

Έκδοση Συνδέσμου Πλωμαριτών Αττικής «Βενιαμίν Λέσβιος»

Αθήνα 2017, σελ. 129

«Εκδίδουμε το έργο αυτό ως φόρο τιμής στους προγόνους μας, που αυτή τη τραχιά ντοπιολαλιά, πιστοί στα παλαιότερα επαναστατικά κηρύγματα του Βενιαμίν Λεσβίου, προκάλεσαν και πρωτοστάτησαν στην Απελευθέρωση του νησιού μας από τους Τούρκους, δείχνοντας την αγάπη τους για τη Λευτεριά αλλά και όμως δεν δίστασαν, πέντε μόλις χρόνια μετά, να προβούν σε λαϊκή εξέγερση για την άδικη διανομή τροφίμων από την Πολιτεία και να δικαστούν, δείχνοντας επίσης το πάθος τους για την Ισότητα και την Κοινωνική Δικαιοσύνη. Το εκδίδουμε με αγάπη και σεβασμό, σαν λιθαράκι αντίστασης για ένα δυσοίωνο μέλλον: όταν Γεωπονικές σχολές πανεπιστημίων διαφυλάσσουν γνήσιους σπόρους φυτών για χρήση τους από μελλοντικούς καλλιεργητές, αν πιθανώς απαιτηθεί να επανακάμψει η ανθρωπότητα από την καλλιέργεια των μεταλλαγμένων, όταν Παγκόσμιες οργανώσεις δραστηριοποιούνται στην προστασία των ουκ ολίγων ειδών, που μετά την παρουσία τους στη γη μας επί εκατοντάδες χιλιάδες ή και εκατομμύρια χρόνια απειλούνται με εξαφάνιση στις μέρες μας, όταν οι γλωσσολόγοι παράλληλα διακηρύσσουν πως οι γλώσσες και οι διάλεκτοι είναι ζωντανοί οργανισμοί, που επίσης χάνονται δυστυχώς, πρέπει να τύχουν κι αυτές ανάλογης προστασίας. Ελπίζουμε λοιπόν πως το έργο αυτό θα είναι μια σύγχρονη «κιβωτός» διαφύλαξης του ιδιώματός μας, ώστε κάποιοι μελετητές στο παρόν ή το μέλλον να σταθούν με θρησκευτική ευλάβεια στη μελέτη του, ερευνώντας τη συνείδηση της μοίρας του λαού και του τόπου μας, με όσα θετικά ήθελαν τότε προκύψει».

Μ’ αυτά τα λόγια, μεταξύ άλλων, ο αείμνηστος Δημήτρης Χαλαυτής, πρόεδρος του  Συνδέσμου Πλωμαριτών Αττικής, προλογίζει το σπουδαίο βιβλίο του Αριστείδη Στεργέλλη «Το γλωσσικό ιδίωμα του Πλωμαρίου. Μελέτη - Συλλογή υλικού - Αναδρομικό λεξιλόγιο».

Ο συγγραφέας, γέννημα-θρέμμα του Πλωμαριού, σπούδασε στη φιλοσοφική σχολή και εκπόνησε διδακτορική διατριβή, υπηρέτησε στο Κέντρο Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών και έφτασε μέχρι τη βαθμίδα του Διευθυντή Ερευνών.

Το βιβλίο του χωρίζεται στα παρακάτω κεφάλαια: Το γλωσσικό ιδίωμα του Πλωμαρίου, Παροιμίες και παροιμιώδεις εκφράσεις, Νιώσματα (αινίγματα), ανεκδοτολογικές διηγήσεις, Επωδές και άλλα, Αναδρομικό λεξιλόγιο, Από το λεξιλόγιο Βρασίδα Λαγουμίδη.

Πολύ ενδιαφέρον και κατατοπιστικό το κεφάλαιο για το γλωσσικό ιδίωμα του Πλωμαρίου. Ο συγγραφέας εξετάζει την υπάρχουσα βιβλιογραφία και κάνει μια σειρά από φθογγολογικές και γραμματικές παρατηρήσεις.

Nα μερικές λέξεις από το παλιό Πλωμάρι: Βατσίδ: καταπράσινος, ακμαίος (στα δέντρα), βιράν: ρημαγμένος χώρος, βούτλου: παροδικό πρήξιμο στο κεφάλι από χτύπημα, γκιντί: αχρείος, παλιάνθρωπος, μαργώννου: έχω δυσκαμψία από το κρύο, μπάτσι: μήπως και, μη, ουρθουφλιά: ελαττωμένη όραση, όπως της όρνιθας, στραβομάρα, πθαμίκς: κοντός μιας σπιθαμής, κα.

Παναγιώτης Σκορδάς

Παναγιώτης Σκορδάς

Λεσβιακό Ημερολόγιο 2018

Γράμματα - Τέχνες - Πολιτισμός

Εκδόσεις Μύθος, Σελ. 512

Σπεύδω να προλάβω πιθανόν απορίες του τύπου: Μάιο μήνα και γράφεις για ένα ημερολόγιο; Φυσικά. Γιατί το συγκεκριμένο «Λεσβιακό Ημερολόγιο 2018» του διαρκώς ανήσυχου, Λεσβολάτρη φιλολόγου Παναγιώτη Σκορδά είναι ένας τόμος που μας συνοδεύει κατά τη διάρκεια όλου του έτους και όχι μόνο. Και τώρα, αλλά και στο μέλλον, μέσα από τις σελίδες του πλουσιότατου αυτού τόμου θα διαβάζουμε για την ιστορία, τη λαογραφία, την εκπαίδευση, την αρχαιολογία, τη λογοτεχνία, τις τέχνες, τις σημαντικές προσωπικότητες της Λέσβου και θα μαθαίνουμε πολλά για το παρελθόν και το παρόν του πανέμορφου νησιού.

Ο Παναγιώτης Σκορδάς για όγδοη συνεχή χρονιά ετοίμασε μια κιβωτό 512 σελίδων και οι Λεσβιακές εκδόσεις «Μύθος» με προσήλωση στην ποιότητα και την υψηλή αισθητική κυκλοφόρησαν έναν πολύτιμο τόμο, πραγματικό απόκτημα για κάθε Λέσβιο.

Στο Ημερολόγιο συνεργάζονται 42 συγγραφείς, εικαστικοί, συλλέκτες, ερευνητές και μελετητές του Λεσβιακού πολιτισμού. Το εξώφυλλο κοσμεί έργο της Μαρίας Καλλιπολίτη, το οπισθόφυλλο του Κώστα Ζιαμπάρα και τα κοσμήματα είναι του Δημήτρη Καραπιπέρη. Στεγάζονται 36 εργασίες Λεσβιακού ενδιαφέροντος, μοιρασμένες στις παρακάτω ενότητες: Πρώτη Γραφή - Πρώτη Ανάγνωση, Πρόσωπα, Λαογραφία, Αρχαία Ιστορία, Νεότερη ιστορία, Αρχαιολογία, Τέχνες, Μελέτες, Φύση, Εκπαίδευση, Θρησκευτική ιστορία, Η Λέσβος, ο χρόνος, οι άνθρωποι, οι ιστορίες τους, Γεγονότα και Πρόσωπα που σημάδεψαν το χρόνο που έφυγε.

Στις σελίδες βρίσκουμε ένα αφιέρωμα στη σπουδαία εικαστικό Μαρία Καλλιπολίτη, το οποίο υπογράφει η πανεπιστημιακός Δώρα Μαρκάτου. Σημειώνουμε μεταξύ άλλων τις μελέτες τις Μαρίας Μόσχου για τον ζωγράφο Τάκη Ελευθεριάδη και για την «αυτοδίδακτη» ζωγράφο Αναστασία Αρχοντή, του πανεπιστημιακού Ιωάννη Κολοκοτρώνη για τον Τεριάντ, που μεγαλούργησε στη Γαλλία και κατέθεσε στη γενέτειρά του πολύτιμο πνευματικό υλικό, του Προέδρου της Πανελληνίας Ένωσης Φιλολόγων Αναστάσιου Στέφου για τα Ποιμενικά κατά Δάφνιν και Χλόην του Λόγγου, τέκνο της Λέσβου και αυτός, της πανεπιστημιακού Αθηνάς Δημοπούλου - Πηλιούνη για τη συνθήκη Μυτιλήνης και Φώκαιας στην αρχαιότητα, κα.

Ευχάριστη έκπληξη το CD με παραδοσιακούς σκοπούς της Λέσβου και της Μικράς Ασίας από τα «Σαντούρια» του Αναγνωστηρίου της Αγιάσου που περιέχεται στο φετινό «Λεσβιακό Ημερολόγιο». Τα υπέροχα αυτά νέα παιδιά της Αγιάσου, χρόνια τώρα μυούνται στην μουσική μας παράδοση και μας εκπλήσσουν με τις επιδόσεις τους στο απαιτητικό αυτό μα και συνάμα τόσο μελωδικό όργανο, διαφημίζοντας συγχρόνως το χωριό τους και το νησί σ’ όλο τον κόσμο.

Συγχαρητήρια αξίζουν όχι μόνο στον δημιουργό του «Ημερολογίου», Παναγιώτη Σκορδά αλλά και στους χορηγούς που στηρίζουν οικονομικά την πολυδάπανη αυτή έκδοση, προβάλλοντας συγχρόνως την επιχειρηματική ζωή της Λέσβου.

Το «Ημερολόγιο», λοιπόν, είναι η πρόφαση. Η Λέσβος είναι η ουσία!

Μαρία Κοτοπούλη

Συγγραφέας

Μαίρη Λαμπαδίτη

Ένας γάμος και δέκα χωρισμοί (μυθιστόρημα)

Εκδόσεις Ωκεανός,

Αθήνα 2018, σελ. 326

Το μυθιστόρημα «Ένας γάμος και δέκα χωρισμοί» της δημοσιογράφου Μαίρης Λαμπαδίτη περιλαμβάνεται στη νέα σειρά pocket books των εκδόσεων «Ωκεανός». Αναφέρεται σ’ ένα κανάλι που κλείνει και «παρακολουθεί» τη ζωή μιας παρέας δημοσιογράφων που μοιράστηκαν ρεπορτάζ, έρωτες, γάμους, διαζύγια και θανάτους. Είναι η ιστορία μιας παρέας δημοσιογράφων που μοιράστηκαν ρεπορτάζ, πολιτικές και φιλοσοφικές αναζητήσεις, έρωτες, γάμους, διαζύγια και θανάτους. Μια γυναικοπαρέα που ανταλλάσσει σκέψεις και e-mail για άνδρες και χαμένες αγάπες. Οι ανατροπές στη ζωή των ηρώων και ιδίως η μετάλλαξή τους στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, περιγράφονται άλλοτε με χιούμορ και ευαισθησία και άλλοτε με καταγγελτική συναισθηματική φόρτιση,

Μικρό δείγμα γραφής: «…Λίγο πριν κλείσει το κανάλι ο διευθυντής έκανε κοντινά πλάνα και ζουμ σε όλους τους συνεργάτες του. Υπήρχε μια διάχυτη συγκίνηση, μια νοσταλγία για τις καλές μέρες, για τα νιάτα μας που αφυδατώθηκαν στα πεζοδρόμια και στα μοντάζ, για τις πολιτικές αναλύσεις του μεσημεριού, για τις πλάκες και για τα πειράγματα, ιδίως τις Κυριακές που είχε ντέρμπι… Ο διευθυντής με στρίμωξε στη γωνία και μου τα ‘ψαλε:

«Θα μπορούσες να είχες κάνει πιο δυνατή καριέρα! Ήσουν λίγο στον κόσμο του Μάλμπορο… Τί θα κάνεις τώρα χωρίς το κανάλι; Θα πάθεις κατάθλιψη. Θα βαρεθείς! Να βρεις γκόμενο, να μην είσαι μόνη σου…». Πώς, όμως, επανορθώνει κανείς στα 48; Πώς προσαρμόζεται στην άλλη όχθη του ποταμού, στη μέση της ζωής…».

Κώστας Κρομμύδας

Μυρωδιά από σανίδι. Πέφτει ποτέ αυλαία στον έρωτα; (μυθιστόρημα)

Εκδόσεις Διόπτρα

Αθήνα 2018, σελ. 435

Το νέο μυθιστόρημα του βραβευμένου Κώστα Κρομμύδα είναι μια ιστορία εμπνευσμένη από τους αξέχαστους έρωτες του θεάτρου και της μεγάλης οθόνης. Σε αυτήν, ο νεαρός Νικόλας, μέσα από μια σειρά επεισοδιακών γεγονότων γνωρίζει τη Λυδία. Πρωταγωνιστούν σε παραστάσεις που γράφουν ιστορία στο ελληνικό θέατρο. Αγαπούν, μισούν, πονάνε, πληγώνονται παραμένοντας δέσμιοι ενός έρωτα γεννημένου στα καμαρίνια, τρεφόμενου από τη μυρωδιά του θεάτρου, από τη μυρωδιά του θεατρικού σανιδιού.

Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο: Στην Αθήνα του ‘40, ένας έρωτας γεννιέται στο σανίδι, όταν η «Δωδέκατη Nύχτα» ενώνει τον Νικόλα και τη Λυδία στη σκηνή και τη ζωή. Ένας έρωτας που θα κρατήσει δεκαετίες, κάτω από τα φώτα της δημοσιότητας, αλλά και με πτυχές που μένουν κρυφές, μέχρι τη μέρα που ο Νικόλας αποφασίζει να αποκαλύψει στη Μάρω τα κρυμμένα μυστικά.
Μια ζωή σαν θέατρο, γεμάτη ένταση, πάθος και δημιουργία, συνδέει τους δύο πρωταγωνιστές μέχρι την τελική αυλαία. Μια ζωή όπου «Όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή. Κι όλοι οι άντρες κι οι γυναίκες είν’ απλώς ηθοποιοί». Μια ζωή γεμάτη μυρωδιά από σανίδι.

Γράφει  ο Παναγιώτης Σκορδάς

Ηλίας Βενέζης

Το νούμερο 31328

(Επίμετρο-Γλωσσάριο: Σωτήρης Μετεβελής)

Εκδόσεις Εστία

Αθήνα 2017, σελ. 254

«Το νούμερο 31328 (υπότιτλος Το βιβλίο της σκλαβιάς)» είναι το πρώτο μυθιστόρημα του λογοτέχνη Ηλία Βενέζη (1904-1973) το οποίο πρωτοδημοσιεύτηκε το 1924 σε συνέχειες - αλλά όχι ολοκληρωμένο, από τον Φεβρουάριο έως τον Ιούνιο του 1924, ως επιφυλλίδα στην εφημερίδα της Μυτιλήνης «Καμπάνα», την οποία εξέδιδε και διεύθυνε ο Στράτης Μυριβήλης και αφορά την εμπειρία του συγγραφέα από την αιχμαλωσία του και την σκλαβιά στα εργατικά τάγματα της Τουρκίας αμέσως μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Το βιβλίο το αφιέρωσε ο συγγραφέας στη μητέρα του «και σε όλες τις τυραγνισμένες μητέρες του κόσμου».

Το έργο κυκλοφόρησε σε βιβλίο το 1931, αφού ο συγγραφέας το επεξεργάστηκε ξανά, γνωρίζοντας την καταξίωση από το κοινό και τους κριτικούς. Ο Βενέζης γράφει για το πώς δούλεψε το έργο στην πρώτη έκδοση του 1931: «[Π]άνε 21 χρόνια από το 1924 που έγραψα στην πρώτη του μορφή, γυρίζοντας, παιδί, απ’ τα κάτεργα της Ανατολής, το χρονικό τούτο. Το ξαναδούλεψα το 1931, όταν βγήκε σε βιβλίο. Από τότε δεν το είχα πιάσει στα χέρια μου. Με είχε πολύ βασανίσει όταν το έγραφα, με είχε αναστατώσει το επίμονο στριφογύρισμα στην πυκνή και φοβερή ύλη αυτής της ζωής που έπρεπε να πάρει έκφραση. Είχα τότε περάσει πολλές νύχτες που κυνηγημένος απ' τους εφιάλτες και τις αναμνήσεις δεν μπορούσα να βρω καταφύγιο ούτε στον ύπνο. Γι’ αυτό όταν βγήκε πια σε βιβλίο, το “Νούμερο 31328”, δεν τολμούσα, δεν ήθελα να το ξαναδώ - τέλος πάντων η ζωή όταν είσαι γερός και είσαι νέος έχει τόση δύναμη, σου το επιβάλλει να θ έ λ ε ι ς να ξεχνάς».

Είναι από τα πιο πολυδιαβασμένα νεοελληνικά μυθιστορήματα, αφού το διάστημα από το 1961 έως το 2011, κυκλοφόρησε σε 162.920 αντίτυπα, ενώ έχει μεταφραστεί και σε οκτώ ξένες γλώσσες.

Με τη ευκαιρία της συμπλήρωσης 45 χρόνων από τον θάνατο του Ηλία Βενέζη, οι εκδόσεις «Εστία» στη σειρά «Νέες εκδόσεις κλασικών» κυκλοφόρησε το «Το νούμερο 31328» σε μονοτονικό (πιστή αναπαραγωγή της 51ης έκδοσης του 2008) μ’ ένα εξαιρετικό πολυσέλιδο επίμετρο του ιστορικού Σωτήρη Μετεβελή που έχει τίτλο «Το τέλος του μικρασιατικού ελληνισμού (1908-1923)» και καταλήγει με τα εξής: «Με αμέτρητες συγκρούσεις να μαίνονται σήμερα στον πλανήτη και ένα νέο κύμα προσφύγων να συρρέει και πάλι από την ανατολή - σαν ένα καπρίτσιο της Ιστορίας - στα ίδια νησιά του Αιγαίου όπως τότε, η ευχή του Βενέζη (Ο καιρός των δύο παγκοσμίων πολέμων, των κρεματορίων και του ξεριζώματος ολόκληρων λαών ας μείνει ανεπανάληπτος στην ιστορία - μαύρη σελίδα της) δεν φαίνεται να ευοδώθηκε. Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο, όμως μοιάζει πιο επίκαιρη από ποτέ».

Π.Σ.