O Στρατής Φραντζέσκος εδώ και λίγο καιρό είναι πια συνταξιούχος αρχιτέκτονας, αφού συμπλήρωσε 35 χρόνια, υπηρετώντας από πολλά μετερίζια την αγαπημένη του επιστήμη. Πάντα ανήσυχος και δημιουργικός, παρακολουθεί από κοντά τα δρώμενα τόσο στη Μυτιλήνη όσο και στη γενέθλια γη της Πέτρας, στην οποία αναφέρεται και το νέο του βιβλίο. Μετά, λοιπόν, από τους «Υδρόμυλους της Λιγώνας» ήρθε και ένα ακόμα βιβλίο -κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μύθος»- που ζυμωνόταν αρκετά χρόνια. Η συζήτηση που ακολουθεί έχει ως θεματικό άξονα την Πέτρα του Στρατή Φραντζέσκου.

Tι ήταν αυτό που σας παρακίνησε να γράψετε για τη «δική σας Πέτρα»;
«Την πληρέστερη απάντηση θα την βρει ο αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο.
Θα προσπαθήσω να είμαι όσο το δυνατόν αντικειμενικός, επειδή αυτόματα μπαίνει το ερώτημα, πόσο αντικειμενικοί μπορεί να είμαστε όταν αφηγούμαστε κάτι προσωπικό. Αναγκαστικά βέβαια το περιεχόμενο της συνέντευξης είναι τέτοιο, πόσο μάλλον ο τίτλος της έκδοσης, που προϊδεάζει εξ αρχής ότι πρόκειται για κάτι πολύ προσωπικό.
Αναφέρομαι στο γενέθλιο τόπο μου, την Πέτρα όπως τη βίωσα σε μια συγκεκριμένη εποχή, αλλά ταυτόχρονα και σε κάθε “πέτρα” που κουβαλάμε μέσα μας.
Αφορούσε μια εσωτερική επιθυμία που με απασχολούσε πολύ καιρό, για πολλούς λόγους. Αυτή η επιθυμία αργότερα έγινε ανάγκη.
Με παρακίνησαν βέβαια και ορισμένα συγγενικά, αλλά και φιλικά πρόσωπα με τα οποία κουβέντιαζα τις αναμνήσεις αυτής της εποχής, των νεανικών μας χρόνων, μια εποχή μεταβατική και ενδιαφέρουσα από πολλές πλευρές.
Ήμουν πολύ διστακτικός στην αρχή επειδή πιστεύω ότι με οτιδήποτε καταπιάνεσαι θα πρέπει να είσαι σχολαστικός και να το γνωρίζεις καλά. Έτσι ήμουν και στη δουλειά μου. Πορευόμουν με το αξίωμα: “Ποτέ να μη λες ότι έμαθες”.
Όταν μπήκα στη διαδικασία της συγγραφής παιδεύτηκα αρκετά, αφού δεν ήμουν εξοικειωμένος με το γράψιμο. Η επιθυμία όμως να μοιραστώ κάποιες σκέψεις μου ήταν έντονη. Τα κείμενα γράφτηκαν μια φορά πριν από χρόνια στην αρχή της κρίσης. Τα έγραψα όπως ήταν αποτυπωμένα στο νου και δεν θέλησα να τα επεξεργαστώ.
Επιθυμούσα να τα μεταφέρω από τη μνήμη στο χαρτί αυτούσια, με τη μορφή και τις ιδιαιτερότητες του προφορικού λόγου. Πιστεύω ότι θα έχαναν την αυθεντικότητα και την ομορφιά που έχει κάθε τι το ημιτελές και ανεπεξέργαστο».

Εξηγήστε μας τον υπότιτλο «Μύθοι και πραγματικότητες μιας άλλης εποχής»;
«Αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι η μνήμη με το πέρασμα του χρόνου έχει τη τάση να εξωραΐζει τα δυσάρεστα και να ομορφαίνει ακόμα πιο πολύ τα ευχάριστα, να τους δίνει μερικές φορές μια παραμυθένια διάσταση. Πιθανόν να έπεσα και λίγο ηθελημένα σ’ αυτή την παγίδα. Είμαστε μια γενιά που μεγαλώσαμε με τα παραμύθια, με τον προφορικό κυρίως λόγο στο οικογενειακό και στο κοινωνικό περιβάλλον. Ζήσαμε σε μια εποχή που ούτε τηλεόραση υπήρχε, ούτε διαδίκτυο και κινητά, ακόμα και το ραδιόφωνο ήταν είδος πολυτέλειας, το πικ-απ για τα πάρτι σίγουρα δανεικό. Πέραν από το πόσο αντικειμενικός μπορεί να είναι ο λόγος, πιστεύω ότι η αφήγηση εμπεριέχει αναγκαστικά και τον μύθο. Στις προθέσεις μου ήταν να μεταφέρω το κλίμα της εποχής μου στους νεώτερους με αυτό τον τρόπο. Διαφορετικά θα επρόκειτο για μια ιστορική ή λαογραφική έρευνα που ήδη έχει πραγματοποιηθεί με εξαιρετικά σχολαστικό τρόπο από τον φίλο, συγχωριανό καθηγητή και ιστορικό Νίκο Σταυρίδη. Πρόκειται για μια τεκμηριωμένη μελέτη που φώτισε αρκετά την ιστορία του οικισμού. Πάντως, είναι πολύ σημαντικό οι νεώτεροι που κατοικούν έναν τόπο να μην είναι αποκομμένοι από το πρόσφατο παρελθόν. Διαπίστωσα ότι το έχουν ανάγκη».

Εάν σας ζητούσαν να επαναφέρετε κάτι από τη «δική σας Πέτρα» που σήμερα εκλείπει, ποιο θα ήταν αυτό;
«Το ερώτημα είναι υποθετικό. Τα πάντα αλλάζουν, άλλα προς το καλύτερο κι άλλα προς το χειρότερο, το ζητούμενο είναι προς τα πού γέρνει η ζυγαριά ή προς τα πού θέλουμε να γέρνει και κατά πόσο αυτό είναι εφικτό και μπορεί να προδιαγραφεί.
Σίγουρα δεν μπορεί να είμαστε αδρανείς νοσταλγοί, ούτε είναι δυνατόν να ζούμε με το παρελθόν, γιατί αυτό μας εμποδίζει να δούμε μπροστά. Βέβαια δεν πρέπει να διαγράψουμε μνήμες και γεγονότα των οποίων η γνώση μάς βοηθά να πορευτούμε στο μέλλον.
Θεωρώ ότι το να επαναφέρω κάτι από τη “δική μου Πέτρα” είναι ανέφικτο.
Νοσταλγώ όμως τις φωνές των παιδιών στα καλντερίμια, τις μυρωδιές των φούρνων, τη βουή και τη ζωή της αγοράς, τα θαμπά τζάμια των καφενείων, τη ζωή στις γειτονιές, τα καΐκια που ξεφόρτωναν, το λεωφορείο που έφτανε το σούρουπο από την πόλη και χίλια δυο άλλα…».

Ο επίλογος σας έχει τίτλο: «Ρεζουμέ. Ρε ζούμε;». Θα ήθελα να το αναλύσετε λίγο.
«Πράγματι ήθελα να τελειώσω με αυτό το λογοπαίγνιο. Είναι ερώτημα που απευθύνεται στον καθένα και ειδικότερα σε όσους έζησαν αυτή την εποχή. Αφορά βέβαια και το σήμερα, το πώς διαμορφώνονται οι σχέσεις και πόσο ευτυχισμένοι μπορεί να είμαστε στην τωρινή εποχή. Προς τα πού τελικά πορευόμαστε;».

Έχετε φύγει χρόνια από το χωριό σας, και ζείτε και δραστηριοποιείστε στη Μυτιλήνη. Ποια συναισθήματα σάς προκαλεί όταν το επισκέπτεστε;
«Μερικές φορές μοιάζει σα να μην έφυγα ποτέ. Για μένα είναι κάτι παραπάνω από οικείο και νομίζω ότι είναι φυσικό. Νοιώθω ένα ξαλάφρωμα στην κουβέντα με τους ανθρώπους.
Αισθάνομαι σίγουρα περισσότερη μελαγχολία και νοσταλγία για τα αγαπημένα πρόσωπα που λείπουν, συγγενικά και μη. Στενοχωριέμαι όμως και για τα άψυχα, που ίσως από νομοτέλεια ή άλλους λόγους δεν υπάρχουν πια ή έχουν αλλοιωθεί».

Αρχιτεκτονικά η Πέτρα έχει αλλάξει ή κρατά την ταυτότητά της;
«Δύσκολο ερώτημα, που με αφορά άμεσα λόγω επαγγέλματος, όμως δεν θα ήθελα να το αποφύγω. Σίγουρα δεν είναι η Πέτρα της δεκαετίας του ΄60 ή του ΄70. Πιστεύω ότι ευτυχώς ένα σημαντικό κομμάτι της αρχιτεκτονικής της ταυτότητας, εξακολουθεί να διατηρείται.
Δεν θα ισχυριζόμουν το ίδιο για την περιαστική αγροτική γη, η οποία δέχτηκε τις επιπτώσεις της λεγόμενης “ανάπτυξης” με αποτέλεσμα να έχει υποστεί αλλαγές όπως πολλοί οικισμοί του τόπου μας και περισσότερο αυτοί που δέχτηκαν οικιστικές πιέσεις.
Ανοίγουμε όμως μεγάλη κουβέντα που δεν είναι δυνατόν να χωρέσει στα στενά περιθώρια αυτής της συνέντευξης. Πιθανόν να μας δοθεί μια άλλη ευκαιρία για να κουβεντιάσουμε πάνω σε αυτά τα θέματα. Πιστεύω ότι η κουβέντα θα είναι και περισσότερο πολιτική.
Θα ήθελα να σε ευχαριστήσω, αγαπητέ Παναγιώτη για τη συζήτηση και το πάντα ενημερωμένο «Ε» για τη φιλοξενία.
Δεν ξεχνώ βέβαια ότι πριν χρόνια με προέτρεψες: “Άντε Στρατή, γράψε κάτι για τη δική σου Πέτρα…”».

Κώστας Βάρναλης

«Αστυνομικά. 265 χρονογραφήματα (1939-1957) εμπνευσμένα από το αστυνομικό δελτίο»

(Φιλολογική επιμέλεια-κείμενα: Νίκος Σαραντάκος)

Εκδόσεις «Αρχείο»

Αθήνα 2017, σελ 373

 Το καθημερινό αστυνομικό δελτίο καταχωρεί εφήμερα περιστατικά, αλλά ο αναγνώστης σπάνια τους ρίχνει δεύτερη ματιά. Ο ποιητής Κώστας Βάρναλης, τα χρόνια που έγραφε καθημερινό χρονογράφημα για τις εφημερίδες Πρωία, Προοδευτικός Φιλελεύθερος, Προοδευτική Αλλαγή και Αυγή (1939-1957), αφιέρωσε αρκετά κείμενά του σε μικροειδήσεις του αστυνομικού δελτίου.

Ο Νίκος Σαραντάκος, επιμελητής και σχολιαστής των Χρονογραφημάτων και των λοιπών άρθρων του Κ. Βάρναλη που αποθησαυρίζονται από το 2013 στις Εκδόσεις «Αρχείο», θυμίζουμε τον τόμο «Αττικά», επέλεξε για την παρούσα έκδοση 265 από τα χρονογραφήματα αυτά.

Μικροεγκλήματα, απάτες, φόνοι, εγκλήματα πάθους, παρανομίες, κλέφτες και αστυνόμοι, όλα περιγράφονται με το γνωστό χιούμορ του Βάρναλη και σχολιάζονται με γνώμονα την κοινωνική του ευαισθησία και την κατανόηση που έδειχνε απέναντι στην ανθρώπινη αδυναμία. Η εικόνα της εποχής, για άλλη μια φορά, δεν διαφέρει και τόσο από την σημερινή.

Στην εισαγωγή του Νίκου Σαραντάκου διαβάζουμε: « Τα χρονογραφήματα του τόμου έχουν ως πρώτη ύλη τους τα περιφρονημένα και αξιοπεριφρόνητα μονόστηλα ειδησάκια, που δεν τους ρίχνει κανείς δεύτερη ματιά: στυγερά εγκλήματα αλλά και ευτελείς κλοπές, ευφυείς απάτες και θλιβερές αυτοκτονίες, πολύ αίμα και μπόλικη δυστυχία. Σπάνια κάποιο έγκλημα θεωρείται αρκετά τρανταχτό ώστε να πάρει προαγωγή για την πρώτη σελίδα, όπως ας πούμε ο δράκος της Καλογρέζας προπολεμικά ή της Βουλιαγμένης μεταπολεμικά. Γεννιέται το ερώτημα: αν η πρώτη ύλη των χρονογραφημάτων είναι τόσο αδιάφορη, έχει νόημα να ξαναδιαβάσουμε τα χρονογραφήματα εβδομήντα χρόνια μετά, τη στιγμή που τα συμβάντα που έδωσαν στον χρονογράφο αφορμή και έμπνευση έχουν ξεχαστεί προ πολλού; Πιστεύω πως ναι, πως αξίζει να δούμε πώς σχολιάζει ένας κορυφαίος πνευματικός άνθρωπος κι ένας μεγάλος μάστορας της πένας αυτά «τα συνηθισμένα, τα χιλιοειπωμένα, τα βαρετά» εγκλήματα. Θα δούμε ότι ο Βάρναλης συνήθως δεν στέκεται στο μικροπεριστατικό, αλλά προσπαθεί να αναδείξει τις αιτίες και, κάποτε να προτείνει θεραπεία, όπως π.χ. για την αναγνώριση των εξώγαμων παιδιών. Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι δεν χλευάζει τον αδύνατο παραβάτη, παίρνει το μέρος του φτωχού που έκλεψε, αλλά δεν τσιγκουνεύεται την ειρωνεία για τους τραμπούκους, τους παλικαράδες και τους δυνατούς που αδικούν. Επίσης, διαβάζοντας το βιβλίο καταρρίπτεται η εντύπωση πως μόνο στην εποχή μας συμβαίνουν βίαια και ειδεχθή εγκλήματα. Συνειδητοποιούμε όμως πόσο χειρότερα ήταν η θέση της γυναίκας στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Τα χρονογραφήματα του τόμου αυτού είναι γραμμένα με κέφι και με άφθονη ειρωνεία, με τη χαρακτηριστική του μαστοριά, με την αστραφτερή, χυμώδη δημοτική γλώσσα του».

Π.Σ

 Αndrea Marcolongo

Η υπέροχη γλώσσα. 9 λόγοι για ν’ αγαπήσεις τα αρχαία ελληνικά

(Mετάφραση: Άννα Παπασταύρου)

Εκδόσεις Πατάκη

Αθήνα 2017, σελ. 243

«Το ξέρουµε όλοι: η πρώτη αντίδραση µπροστά σ’ ένα αρχαίο κείµενο κυµαίνεται ανάµεσα στην παράλυση και στον γνήσιο τρόµο. Επέλεξα εννέα λόγους για ν’ αγαπήσω και να µιλήσω γι’ αυτό που η ελληνική γλώσσα είναι σε θέση να λέει µε τρόπο µοναδικό, ξεχωριστό, διαφορετικό από κάθε άλλη γλώσσα - και ναι, για να διαλύσω τους φόβους σας, µετατρέποντάς τους ενδεχοµένως σε πάθος.
Πάνω απ’ όλα αυτό το βιβλίο µιλάει γι’ αγάπη: η αρχαία ελληνική γλώσσα ήταν η πιο µακροχρόνια και πιο ωραία ιστορία της ζωής µου. Δεν έχει σηµασία αν ξέρετε αρχαία ελληνικά ή όχι. Αν ναι, θα σας αποκαλύψω ιδιαιτερότητες για τις οποίες κανείς δε σας µίλησε στο λύκειο, ενώ σας βασάνιζαν µε καταλήξεις ονοµάτων και παραδείγµατα. Αν όχι, τόσο το καλύτερο. Η περιέργειά σας θα είναι η λευκή σελίδα που θα γεµίσετε.
Με δυο λόγια, η αρχαία ελληνική γλώσσα είναι ένας τρόπος να βλέπεις τον κόσµο, ένας τρόπος, ειδικά σήµερα, χρήσιµος και µεγαλοφυής. Δεν προβλέπονται εξετάσεις ούτε διαγωνίσµατα στην τάξη: αν, στο τέλος της ανάγνωσης, έχω καταφέρει να σας παρασύρω και ν’ απαντήσω σε ερωτήσεις που δεν είχατε θέσει ποτέ στον εαυτό σας, αν τελικά καταλάβετε τον λόγο τόσων ωρών µελέτης, τότε θα έχω πετύχει τον στόχο µου».

Τα παραπάνω είναι από τον πρόλογο της ιταλίδας ελληνίστριας Αndrea Marcolongo, στο εξαιρετικό βιβλίο ύμνος στην αρχαία ελληνική γλώσσα, το οποίο πρωτοεκδόθηκε στην Ιταλία το 2016 με τεράστια επιτυχία και πωλήσεις που ξεπερνούν τις 100.000 αντίτυπα, ενώ μεταφράζεται σε πολλές γλώσσες.

Γ. Μπαμπινιώτης

Οι πικρές αλήθειες της γλώσσας μου. Ο Γιάννης Μπασκόζος συνομιλεί με τον καθηγητή για τις λέξεις, την παιδεία, τον πολιτισμό

Εκδόσεις Μεταίχμιο

Αθήνα 2017, σελ. 172

Ο καθηγητής Γεώργιος Μπbαμπινιώτης απαντά στις ερωτήσεις που θέτει ο δημοσιογράφος Γιάννης Ν. Μπασκόζος για την ουσία, την ποιότητα, την εξέλιξη, τη συγγένεια και την προέλευση της γλώσσας. Για τη σχολική εκπαίδευση και την παιδεία, την ποιότητα και τη στόχευση του ελληνικού σχολείου, την κατάρτιση των εκπαιδευτικών, την εισαγωγή στα πανεπιστήμια, ακόμα και για «καυτά» θέματα όπως η διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας ή των Θρησκευτικών. Τέλος, συζητάνε για τα θέματα που άπτονται της ευρείας έννοιας του πολιτισμού. Πρόκειται για μια «συν-ζήτηση», κατά την οποία ερωτήσεις και απαντήσεις ενδιαφέρουν κάθε σκεπτόμενο αναγνώστη και απασχολούν ευρύτερα την ελληνική κοινωνία.

Να ένα απόσπασμα από απαντήσεις : «Η κρίση αυτή οφείλεται, μεταξύ άλλων, και στο ότι δεν μορφώσαμε στην παιδεία μας ανθρώπους σκεπτόμενους, ευαίσθητους, καλλιεργημένους, με αίσθηση ευθύνης πάνω απ’ όλα, που δεν θα γαντζωθούν στην καρέκλα του πολιτικού ή οποιουδήποτε άλλου ασκεί εξουσία, μέσα από πελατειακές σχέσεις. Ανθρώπους που θα έβαζαν πάνω από όλα το κοινό καλό».

Θανάσης Βαλτινός

«Το ημερολόγιο της Αλοννήσου»

Ψηφιακό μυθιστόρημα με CD

(Επιμέλεια-Επίμετρο: Κωστής Δανόπουλος)

Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2017 Σελ. 132.

Παρουσιάζοντας στην «Εφημερίδα των Συντακτών» το τελευταίο έργο του Θανάση Βαλτινού ο Ιάκωβος Ανυφαντάκης ανάμεσα στα άλλα σημειώνει: «Ένα βιβλίο που είναι βιβλίο αλλά είναι κυρίως CD. Κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 2009 εκτός εμπορίου και τώρα βρίσκεται στα ράφια των βιβλιοπωλείων από την «Εστία» σε επιμέλεια και επίμετρο Κωστή Δανόπουλου. Αν και το έντυπο μέρος του θυμίζει ένα οποιοδήποτε βιβλίο, η ουσιώδης διαφορά βρίσκεται στο CD που το συνοδεύει. Εδώ ακούμε τα αποσπάσματα που βρίσκονται μεταγραμμένα στις σελίδες του βιβλίου. Αλλά τα ηχητικά αποσπάσματα δεν αποτελούν ερμηνείες των γραπτών μπροστά σε ένα μικρόφωνο. Ο ήχος προϋπήρχε.

Τον κατέγραψε ο Θανάσης Βαλτινός σε διάφορες περιστάσεις. Οι σελίδες του βιβλίου έρχονται, λοιπόν, ως συνοδευτικό υλικό, ως βοήθημα προς τον αναγνώστη, για τα σημεία όπου ίσως να μην μπορεί να διακρίνει με ακρίβεια όσα λέγονται. Από την άλλη, το έντυπο δεν κατορθώνει σε καμία περίπτωση να αποτυπώσει τους χρωματισμούς και τους τόνους των φωνών. Το γραπτό κείμενο καταφέρνει τελικά μόνο να περιγράψει και να καταγράψει μέρος του συνόλου που μεταφέρει η φωνή.

Εκεί που συγκλίνουν όλες αυτές οι ηχογραφήσεις είναι στην προσπάθεια να εκμηδενιστούν διάφορες μορφές αποστάσεων. Οι φωνές είναι άλλοτε ψυχρές, άλλοτε αποστασιοποιημένες, κάποιες σχεδόν κλινικές και έχουν τη μορφή δελτίων θυέλλης και ασκήσεων γυμναστικής. Δίπλα τους, άλλες φωνές γεμάτες πάθος, αισθησιακές, ψίθυροι αλλά και ερωτικές κορυφώσεις. Το «Ημερολόγιο της Αλοννήσου» δεν αποτελεί μια απάντηση στη διεθνή συζήτηση για τα όρια της λογοτεχνίας που διεξάγεται σήμερα. Χρονικά προηγήθηκε κατά πολύ, αφού είχε αρχίσει να δουλεύεται ήδη από τη δεκαετία του ’70. Ακόμα και σήμερα, όμως, σαράντα χρόνια από τη στιγμή της αρχικής της σύλληψης, καταφέρνει να μας κάνει να αναρωτηθούμε τι είναι λογοτεχνία με τρόπους που δεν φανταζόμασταν δυνατούς».

Κωστής Παπαγιώργης

«Ο εαυτός»

(Εισαγωγή: Θανάσης Χατζόπουλος)

Εκδόσεις «Καστανιώτης»

Αθήνα 2017, σελ. 162

Τρία χρόνια μετά το θάνατό του κυκλοφόρησε το παρόν κείμενο του Κωστή Παπαγιώργη που ξεκίνησε να το γράφει το 2010 αλλά δεν πρόλαβε να το ολοκληρώσει. Στην παρούσα έκδοση βρίσκουμε ακόμη δύο πρωτόλεια κείμενα της δεκαετίας του ’70 με θέμα άλλοτε άμεσα, άλλοτε έμμεσα τον εαυτό, δύο πρώιμα σχεδιάσματα του παρόντος μελετήματος, μια γραμματολογικής έμπνευσης πραγμάτευση του δίπολου «εγώ-εσύ» και ένα εισαγωγικό κείμενο του Θανάση Χατζόπουλου με τον τίτλο «Ο φιλέταιρος, για τον Κωστή Παπαγιώργη».

Να ένα μικρό απόσπασμα από τον «Εαυτό»: «Ουσιαστικά δεν έχουμε καμιά δυνατότητα να αλλάξουμε στο παραμικρό το σώμα μας. Το αποδεχόμαστε όπως είναι, όσο κι αν οι εγχειρήσεις, οι παρεμβάσεις των αισθητικών, οι ατυχίες της ζωής ενδέχεται να αφήσουν ανεξάλειπτα ίχνη. Ισχύει, με άλλα λόγια, ένα αόρατο συμβόλαιο ανάμεσα στη συνείδησή μας και τη σαρκική ύπαρξη που αποδεικνύεται μοίρα, ιδιωτικό πεπρωμένο και γρίφος αμετάθετος. Άλλωστε πρόκειται για ένα περικαλλές συγκρότημα που ταχέως μπολιάζει τον ψυχισμό, συνταυτίζεται μαζί του καταλήγοντας άθροισμα άνευ προσθέσεως. Πάσα ψυχική κατάσταση ενδοπροβάλλεται στη σωματικότητα με τα γνωστά επαμφοτερίζοντα συμπτώματα. Ο νέος που εμφανίζεται στην ομήγυρη έχει ερυθροφοβία, γίνεται παντζάρι από την αμηχανία του, τρέμει σχεδόν αποφεύγοντας να κοιτάξει τους παρισταμένους.

Θάνος Παπαδόπουλος

«Ποιοι και πώς μας οδήγησαν στη χρεοκοπία. Ιστορία της μεταπολίτευσης»

Εκδόσεις «Gutenberg»

Αθήνα 2017, σελ. 238

Ο Θάνος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1939 στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης. Μαθητής προσχώρησε στην ΕΔΑ, το 1965 μπήκε στο παράνομο ΚΚΕ, μόλις 28 ετών εξορίστηκε σε Γυάρο, Λέρο και Ωρωπό. Έχει περάσει από δύο δίκες προδικτατορικά και μία στη δικτατορία. Απόφοιτος της Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής και φοιτητής της Νομικής, διετέλεσε αρχισυντάκτης στην εφημερίδα Αυγή, διευθυντής στον ΕΡΑ4, αρθρογράφος στην εφημερίδα «Τα Νέα», μεταφραστής βιβλίων του Γκράμσι. Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε ένα βιβλίο, στο οποίο ακτινογραφεί τη μεταπολίτευση, την κρίση, τη χρεοκοπία. Διαβάζουμε στον πρόλογο: «Η κρίση έφερε τα μνημόνια και όχι τα μνημόνια την κρίση. Η Ελλάδα σπατάλησε γύρω στα 800 δισεκατομμύρια ευρώ ξένα χρήματα μέσα σε 40 χρόνια - περίπου 350 δισεκατομμύρια ευρώ δωρεάν παροχές από την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλα 430 δισεκατομμύρια ευρώ από δανεικά.
Πού πήγαν αυτά τα χρήματα; Στη δημιουργία κομματικών στρατών, στο κράτος και στην κοινωνία. Το σύνολο των υπαλλήλων που πλήρωνε το Δημόσιο το 1980 δεν ξεπερνούσε τις 400.000 μισθωτών. Το 2009 αυτός ο αριθμός ξεπέρασε τους 1.135.000 μισθωτούς. Επιπλέον, το κράτος χρηματοδότησε με νόμιμες και παράνομες χορηγήσεις αγρότες, εμπόρους, εργολάβους, γιατρούς, δικηγόρους, μηχανικούς, βιομηχάνους, εφοπλιστές και νέα τζάκια, φαρμακοποιούς, εκτελωνιστές, άγαμες θυγατέρες, πρόωρες συντάξεις στα 15, 20 και 25 χρόνια, τυφλούς τερματοφύλακες, εγκύους (!) παπάδες και γυναίκες που γεννούσαν κάθε δύο ή τρεις μήνες: Με δανεικά».

Phillip Barlag

«Ιούλιος Καίσαρας. Η τέχνη της ηγεσίας. Σύγχρονα διδάγματα από τον άνθρωπο που έχτισε μια αυτοκρατορία»

(Μετάφραση: Χρήστος Μπαρουξής)

Εκδόσεις «Διόπτρα»

Αθήνα 2017, σελ. 173

Ο Ιούλιος Καίσαρας είναι ένας από τους πιο συναρπαστικούς ηγέτες του παρελθόντος που μπορούμε να μελετήσουμε. Η προσέγγισή του παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη και αποτελεσματική ακόμη και στις μέρες μας.
Η Ιστορία είναι γεμάτη με ηγέτες που ήταν εντελώς αποκομμένοι από τον λαό και επιδίωκαν με κάθε κόστος τις προσωπικές τους φιλοδοξίες. Όμως, ο Καίσαρας, ξεκινώντας από χαμηλά, απέδειξε με τα λόγια και τις πράξεις του ότι δεν θεώρησε ποτέ τον εαυτό του ανώτερο από τον μέσο Ρωμαίο πολίτη. Και είχε μια εκπληκτική ικανότητα να κερδίζει την αφοσίωση των άλλων, να μετατρέπει τους εχθρούς σε συμμάχους και τους συμμάχους σε πιστούς ακολούθους.
Ο συγγραφέας Phillip Barlag, γενικός διευθυντής της εταιρείας Word 50, χρησιμοποιεί δραματικά και γλαφυρά περιστατικά από τη ζωή του Καίσαρα -όρμησε μόνος του ενάντια σε ολόκληρο στρατό, και έδωσε χάρη σε άτομα που γνώριζε ότι ήθελαν να τον σκοτώσουν- για να μας δείξει πόσα μπορεί να διδάξει ο Καίσαρας στους σύγχρονους ηγέτες.
Κεντρικό ρόλο στο επιχείρημα του Barlag κατέχει η διάκριση μεταξύ ισχύος και εξαναγκασμού. Ο Καίσαρας απέφευγε να χρησιμοποιεί ωμή βία γιατί κατανοούσε ότι ο φόβος δεν γεννούσε ποτέ πραγματική αφοσίωση. Αντίθετα χρησιμοποιούσε την προσωπική του ισχύ που πήγαζε από την αξιοπιστία του και όσοι τον ακολουθούσαν το έκαναν με τη θέλησή τους και όχι επειδή εξαναγκάστηκαν. Δύο χιλιάδες και πλέον χρόνια μετά τον θάνατο του Καίσαρα, αυτό παραμένει το είδος της αφοσίωσης που οφείλει να εμπνέει κάθε ηγέτης.

Δημήτρης Φύσσας

«Μουσείο Λαογραφίας (Επιστολική Νουβέλα)»

Εκδόσεις «Εστία»

Αθήνα 2017, σελ. 97

«Τον Αύγουστο του 2015 ο τριανταπεντάχρονος (πρώην διάσημος) ζωγράφος Λέων, έχοντας στην τσέπη του μια γερή προκαταβολή για τον υπερμεγέθη πίνακα "Ο μυστικός δείπνος του κοινοτισμού", εγκαταλείπει μια μεγάλη ελληνική πόλη και μια γυναίκα ονόματι Μάρθα και αποσύρεται σ’ ένα άκρως πρωτόγονο χωριό της Πίνδου, όπου ετοιμάζει τις σπουδές για τα πρόσωπα του πίνακα της παραγγελίας: είκοσι τρεις ήρωες της διαχρονικής, παγκόσμιας Αριστεράς. Ο πίνακας, όταν ολοκληρωθεί, θα εκτεθεί για την επέτειο των 100 χρόνων της "Οκτωβριανής Επανάστασης".
Από το χωριό αυτό στέλνει στη Μάρθα γράμματα που αναφέρονται στην κρίση της σχέσης τους, στις σπουδές που ζωγραφίζει, στο τζόγκινγκ και στην ειδυλλιακή ζωή του βουνίσιου χώρου - μέχρι που, αργά αργά, συνειδητοποιεί ότι κάτι δεν πάει καλά με τις γυναίκες στο χωριό.
Η νουβέλα σχολιάζει υπαινικτικά πολλά θέματα ταυτόχρονα, μεταξύ των οποίων ο φεμινισμός, η αριστερή ουτοπία, η αγνή ελληνική επαρχία, η θρησκευτική νεύρωση και η αντρική ψυχολογία. Για την επαρκέστερη παρακολούθησή της συνιστάται η παράλληλη θέαση του πίνακα "Μυστικός Δείπνος" του Λεονάρντο ντα Βίντσι».

Τα παραπάνω από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μάς δίνουν το περιεχόμενο της νουβέλας του Δημήτρη Φύσσα, ο οποίος έχει στο ενεργητικό του μερικά πολύ αξιόλογα βιβλία, όπως: «Ο αναγνώστης του Σαββατοκύριακου», «Ο κηπουρός και ο καιροσκόπος», «Αγύριστο κεφάλι», κ.ά.

Σωτήρης Δημητρίου

«Θάμπωσε ο νου» (διηγήματα)

Εκδόσεις «Πατάκη»

Αθήνα 2017, σελ. 125

«Τα κομμάτια και τα κείμενα του Δημητρίου δεν αποτελούν διηγήματα με την έννοια που γνωρίζουμε (και ας μην ταραχθεί κάποιος, θετικά θα καταλήξουμε για τη δουλειά του), το αντίθετο, είναι γεννήματα που μόνο ο ίδιος και κανείς μα κανείς άλλος συγγραφέας δεν μπορεί να παραγάγει. Το μοναδικό αυτό φαινόμενο που λέγεται Δημητρίου γράφει κάτι ανάμεσα σε ποίηση, σε πρόζα και σε εφημεριδιακού τύπου αναφορά, μπερδεύει αυτά τα είδη του λόγου δημιουργικά, είναι μινιμαλιστής, είναι περιεκτικός, είναι συνοπτικός, εν κατακλείδι μπορεί να συμπυκνώσει ένα τεράστιο θέμα σε τέσσερις σελίδες χωρίς να αναλυθεί τίποτα, μόνο μια αράδα, μια πρόταση λένε όσα ολόκληρες παράγραφοι. Αυτή η εκδοχή που συζητάμε αποδεικνύει πως υπήρξε μέγιστο ταλέντο, γνήσιο, αυτόματο, καθολικό, που όμως δεν έμεινε εκεί αλλά προχώρησε τόσο, ώστε όλοι να αναγνωρίζουν την τεράστια αξία του (ακόμη και για τα θέματά του τα σκωπτικά που τροφοδοτούν το έργο του, τα οποία όντας αρκετά δίνουν άλλο χρωματισμό στο σύνολό του), μια αξία όντως αδιαμφισβήτητη και για την επιλογή των ιστοριών αλλά -κυρίως- για την εκφορά τους. Άρα, χωρίς να έχουμε στα χέρια μας διηγήματα με την κλασική έννοια του όρου, γινόμαστε συμμέτοχοι μιας λογοτεχνίας, η οποία έχει κατακτήσει τις εσωτερικές αλλά και τις εξωτερικές συνιστώσες μιας βίωσης όντως οριακής, μιας ζωής που θέλει λίγα από τα πολλά και πάρα πολλά από τα λίγα».

Τα παραπάνω είναι από την παρουσίαση του Χρίστου Παπαγεωργίου στο ηλεκτρονικό περιοδικό «Διάστιχο» για το νέο βιβλίου του εξαιρετικού Σωτήρη Δημητρίου.

Suphi Varim

«Έγκλημα στη Σμύρνη»

(Μετάφραση: Βασίλης Δανέλλης)

Εκδόσεις «Αλεξάνδρεια»

Αθήνα 2017, σελ. 184

Ο Suphi Varim γεννήθηκε στη Σμύρνη, όπου και ζει. Το παρόν βιβλίο έχει βραβευτεί στην Τουρκία με το Βραβείο Καλύτερου Αστυνομικού Μυθιστορήματος 2014 του περιοδικού «Dunya Kitap». Δυο λόγια για την υπόθεση:

Σμύρνη, αρχές 20ού αιώνα. Ο Σωκράτης Ελισαίος είναι ιδιωτικός ντετέκτιβ. Η δουλειά του είναι να ξετρυπώνει κακοπληρωτές και πλαστογράφους για λογαριασμό λεβαντίνων και ελλήνων έμπορων. Η φιλία του με τον επιθεωρητή Τζεβντέτ Σαμί τού εξασφαλίζει πληροφορίες, κι εκείνος για αντάλλαγμα βοηθάει την αστυνομία στις υποθέσεις της. Τίποτα πολύ δύσκολο, ποτέ ανθρωποκτονία. Αυτή τη φορά όμως, ο Ελισαίος θα βρεθεί μπροστά σε δύο πτώματα. Η έρευνά του θα τον οδηγήσει στα δρομάκια του Τουρκομαχαλά, της Αρμενοσυνοικίας και της εβραϊκής συνοικίας, στις αριστοκρατικές συνοικίες των Ελλήνων, στα αρχοντικά των Λεβαντίνων στα περίχωρα του Μπουρνόβα και του Μπουτζά, και φυσικά στην Προκυμαία και τα καπηλειά του λιμανιού.
Ο Σουπχί Βαρίμ ζωντανεύει τη Σμύρνη στα χρόνια της ακμής της, λίγο πριν την Καταστροφή, όπου οι κάτοικοί της απολαμβάνουν την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα και την πολυπολιτισμικότητά της. Στις σελίδες του βιβλίου, ο αναγνώστης θα συναντήσει ιστορικά κτίρια και τοπωνύμια της πόλης που σήμερα έχουν χαθεί, όπως το Γραικικό Νοσοκομείο, τα πολυτελή ξενοδοχεία Κράμερ και Ελπινίκη, το θέατρο Pathe, τις γειτονιές, τα σχολεία και τις εκκλησίες των Ελλήνων, των Φράγκων και των Αρμενίων.

1. M. J. Arlidge

«Φτου και βγαίνω»

(Μετάφραση: Σοφία Τάπα)

Εκδόσεις «Διόπτρα»

Αθήνα 2017, σελ. 455

Ο M. J. Arlidge εργάζεται τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια στην τηλεόραση και ειδικεύεται στην παραγωγή ποιοτικών αστυνομικών σειρών και βιβλίων. H best seller σειρά βιβλίων με πρωταγωνίστρια την Έλεν Γκρέις συνεχίζεται με το έκτο βιβλίο.

Όλη τη ζωή της, η μυστικοπαθής επιθεωρήτρια κρύβεται πίσω από το αστυνομικό σήμα, πίσω από τη φήμη της. Μέχρι τη στιγμή που βρίσκεται κρατούμενη μαζί με γυναίκες δολοφόνους που είχε συλλάβει…
Στη φυλακή του Χολογουέι τα βράδια είναι ατελείωτα και ο κίνδυνος ελλοχεύει στους σκοτεινούς διαδρόμους. Οι άλλες κρατούμενες τη μισούν και οι δεσμοφύλακες την ταπεινώνουν. Η Έλεν πρέπει να αντιμετωπίσει ολομόναχη τον εφιάλτη που ζει, να διώξει τα τρωκτικά της νύχτας. Άγριοι ψίθυροι καταδιώκουν τον νου της. Δεν έχει πού να τρέξει… Πού να κρυφτεί… Ώσπου το ακρωτηριασμένο πτώμα της Λία Σμιθ, κατάχλωμο και κέρινο, κείτεται μέσα στο κλειδωμένο κελί. Το σώμα της άκαμπτο, χωρίς σταγόνα αίμα. Φαίνεται ήρεμη και γαλήνια, μ’ ένα πλατύ χαμόγελο ραμμένο με γαλάζιο νήμα· το ίδιο νήμα που έχουν ράψει και τα σφιγμένα βλέφαρα πάνω στο κακοποιημένο πρόσωπό της.
Η Έλεν φοβάται ότι το τέλος της πλησιάζει. Ένας παρανοϊκός δολοφόνος παγώνει το αίμα των φυλακισμένων. Πρέπει να τον βρει προτού γίνει η ίδια το επόμενο θύμα…

Τζερόνιμο Στίλτον

«Το μυστήριο της κρυστάλλινης γόνδολας»

(Μετάφραση: Γιώργος Κασαπίδης)

Εκδόσεις «Κέδρος»

Αθήνα 2017, σελ. 128

Η σειρά «Ξεκαρδιστικές Ιστορίες» του Τζερόνιμο Στίλτον απευθύνεται σε παιδιά από 7 ως 12 ετών και είναι μοναδική! Είναι η σειρά που απολαμβάνουν τα παιδιά γιατί έχει χιούμορ, δράση, και πολλές ανατροπές. Είναι η σειρά που εμπιστεύονται γονείς και εκπαιδευτικοί γιατί μεταδίδει διαχρονικές ηθικές αξίες. Ο αναγνώστης ταυτίζεται με τον Τζερόνιμο, που αντιμετωπίζει τις δυσκολίες της καθημερινής ζωής με χιούμορ και αισιοδοξία. Η σειρά γνωρίζει τεράστια επιτυχία σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα βιβλία του Τζερόνιμο Στίλτον έχουν μεταφραστεί σε 48 γλώσσες και έχουν πουλήσει 140 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως.

Δυο λόγια για την υπόθεση του τελευταίου βιβλίου: «Βοήθεια! Σώστε με, δεν μπορώ» έγραφε το σημείωμα που βρήκε ο Τζερόνιμο Στίλτον μέσα στην κρυστάλλινη γόνδολα που του έκανε δώρο η αγαπημένη του Πάτι και όταν την ακουμπούσες αναβόσβηναν φωτάκια και άρχιζε να παίζει ένα ρομαντικό τραγούδι. Κάποιος καλούσε σε βοήθεια! Ο Τζερόνιμο πρόσεξε ότι η γόνδολα είχε φτιαχτεί από αυθεντικό κρύσταλλο Μουράνο, είχε δηλαδή φτιαχτεί στο νησί Μουράνο, στην λιμνοθάλασσα της Βενετίας. Αυτό ήταν! Με την πρώτη πτήση ο Τζερόνιμο πέταξε για τη Βενετία. Εκεί ο Τζερόνιμο προσπαθεί να λύσει το μυστήριο της κρυστάλλινης γόνδολας.

Αγκάθα Κρίστι

«Έγκλημα στο Όριεντ Εξπρές»

(Διασκευή: Benjamin von Eckartsberg, Εικονογράφηση: Chaiko)

Εκδόσεις «Διόπτρα»

Αθήνα 2017, σελ. 64

Το διάσημο αστυνομικό μυθιστόρημα της Αγκάθα Κρίστι κυκλοφορεί σε graphic novel. Το «Έγκλημα στο Όριεντ Εξπρές» αποτελεί ένα από τα δημοφιλέστερα μυθιστορήματα της Αγκάθα Κρίστι και έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από τριάντα γλώσσες. Χειμώνας 1937. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα, μια χιονοθύελλα αναγκάζει το Όριεντ Εξπρές να διακόψει το ταξίδι του. Το πολυτελές τρένο είναι γεμάτο, πράγμα ασυνήθιστο γι’ αυτή την εποχή του χρόνου. Καθώς πλησιάζει το χάραμα, αποκαλύπτεται ότι ένας από τους επιβάτες δεν θα συνεχίσει το ταξίδι του με το Όριεντ Εξπρές. Πρόκειται για έναν Αμερικανό μεγιστάνα, ο οποίος δέχτηκε μια θανατηφόρα επίθεση με μαχαίρι, παρόλο που η πόρτα του κουπέ του ήταν κλειδωμένη από μέσα. Ο Ηρακλής Πουαρό θα αγωνιστεί να εξιχνιάσει το έγκλημα σε αυτό το τρένο που είναι αποκομμένο από τον κόσμο…

Μάκης Τσίτας

«Μην ταλαιπωρείς το Αϊ-Βασίλη»

(Μετάφραση: Ζωή Λούρα)

Εκδόσεις «Ψυχογιός»

Αθήνα 2017, σελ. 40 (για παιδιά από 4 ετών)

Ο Μάκης Τσίτας είναι πολύ καλός και βραβευμένος συγγραφέας και διευθυντής του ενημερωτικού site για το βιβλίο και τον πολιτισμό diastixo.gr. Στο νέο του βιβλίο, που απευθύνεται σε μικρά παιδιά, ο Αϊ-Βασίλης είναι γέρος, με παραπανίσια κιλά, δουλεύει συνέχεια και κουράζεται πολύ. Κι όμως κάθε μα κάθε χρόνο έρχεται χαμογελαστός και κεφάτος σε όλα τα σπίτια για να φέρει δώρα. Αλλά αυτό δεν το εκτιμούν πολλά παιδιά και δυστυχώς τον ταλαιπωρούν…

Αν εσύ δεν είσαι ένα από αυτά τα παιδιά και θέλεις πραγματικά να διευκολύνεις τον Αϊ-Βασίλη στη δουλειά του, προτρέπει ο συγγραφέας, τότε διάβασε αυτό το ξεκαρδιστικό βιβλίο και ακολούθησε με προσοχή τις συμβουλές του.

Βαγγέλης Κούτας

Ο χρόνος μπροστά μας (μυθιστόρημα)

Εκδόσεις Κέδρος

Αθήνα 2017, σελ. 262

Ο Βαγγέλης Κούτας γεννήθηκε στη Βίγλα Άρτας του Δήμου Αμβρακικού το 1953 και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε αριχτεκτονικό και ελεύθερο σχέδιο, ενώ από το 1978 κινείται στο χώρο του βιβλίου. Το πρώτο του λογοτεχνικό βιβλίο κυκλοφόρησε το 1998 από τις εκδόσεις «Ενάλιος» με τον τίτλο «Οι μυρωδιές της ζωής» και από τότε ακολούθησαν άλλα έξι μεταξύ των οποίων: Το τανγκό της εξουσίας, στο λυκόφως της πόλης, Η κραυγή του Ήταυρου κ.ά.

Το παρόν βιβλίο του είναι ένα μυθιστόρημα για τη μνήμη, την απώλεια και τον έρωτα.

Δυο λόγια για την υπόθεση: Ένας άντρας, κορυφαίο στέλεχος εταιρίας, προσπαθεί να ξεφύγει από τους εφιάλτες του. Στην προσπάθειά του καταφεύγει στο ντιβάνι της ψυχανάλυσης. Καθώς ξετυλίγει το νήμα της ζωής του, η σχέση του με την όμορφη ψυχολόγο γίνεται πιο προσωπική και η αμοιβαία έλξη τους περιπλέκει επικίνδυνα τα πράγματα.
Οι εξομολογήσεις για το παρελθόν του συνθέτουν μια τοιχογραφία της ελληνικής επαρχίας από το τέλος του Εμφυλίου μέχρι την πτώση της χούντας.

Μιχάλης Σπέγγος

Ερωτευμένο αίμα (μυθιστόρημα)

Εκδόσεις Διόπτρα

Αθήνα 2017, σελ. 654

Ο Μιχάλης Σπέγγος, (Γιάννενα, 1963) είναι ένας πολυγραφότατος συγγραφέας. Το μυθιστόρημά του «Ανεμόσκαλα» τιμήθηκε με την προτίμηση καλύτερου βιβλίου του κοινού της εφημερίδας «Athens Voice».

Το νέο του βιβλίο εξελίσσεται σε δύο τόπους και σε δύο χρονικές περιόδους: Στα Γιάννενα της δεκαετίας του 1930 και στην Αθήνα του σήμερα.

Οι ιστορίες τεσσάρων ατόμων διασταυρώνονται με δραματικό τρόπο. Η Αμαλία, μια καλλονή της εποχής, ξελογιάζεται από έναν αξιωματικό του στρατού. Μένει έγκυος, ενώ εκείνος τραβάει τον δρόμο του.
Ο Τάκης, ένας τύπος βίαιος, φιλόδοξος και με μια παράξενη ηθική, έχει γυρίσει από την Αμερική κακήν κακώς σε μια εποχή που άλλοι πήγαν και στέριωσαν. Ο Γιάννης Ρήγας είναι γιατρός με ένα ανομολόγητο πάθος για τις γυναίκες.
Ο μοναχογιός του Πέτρος είναι ένας ρομαντικός ιδεολόγος και διανοούμενος. Όταν οι τέσσερις θα συγκατοικήσουν, το αρχοντικό του Ρήγα θα μοιάζει με πυριτιδαποθήκη, ενώ γύρω τους η Ιστορία προχωρά με φωτιά και μαχαίρι.

Τρία αδέρφια, κοντά στα πενήντα, συνεχίζουν να αναζητούν τον έρωτα. Ο Μιχάλης, διάσημος ογκολόγος, βρίσκεται στα πρόθυρα μιας τεράστιας ανακάλυψης, αλλά στην προσωπική του ζωή συντηρεί μια αδιέξοδη παράνομη σχέση.
Ο Άλκης, μεγαλοδημοσιογράφος και εργένης εκ πεποιθήσεως, αναζητεί την επιβεβαίωση σε εφήμερες σχέσεις.
Η Βιβή, διαλυμένη στην προσωπική της ζωή και με οικονομικά προβλήματα να την πνίγουν, ξοδεύεται σε καταδικασμένες καταστάσεις.
Τα τρία αδέρφια είναι εγγόνια του Τάκη και της Αμαλίας· ή μήπως όχι; Μια απροσδόκητη έρευνα για το παρελθόν της οικογένειας θα αλλάξει τη ζωή τους για πάντα και θα τους κάνει να συνειδητοποιήσουν ότι, όσο κι αν άλλαξαν οι εποχές και οι συνθήκες, η μαγική δύναμη του έρωτα διαπερνά τον χώρο και τον χρόνο, μπορεί να δικαιώσει το χθες και να συνταράξει το σήμερα.

Ελένη Πριόβολου

Ο δρόμος του μπλε φεγγαριού

(Εικονογράφηση:Ρωμύλος Φρονιμίδης)

Εκδόσεις Καστανιώτη

Αθήνα, σελ. 175

Η Μυρρίνη, ο παππούς Σαμουήλης, η γιαγιά Καλομοίρα, ο Κωνσταντίνος, το Βασίλειο του Θεριού, το Οροπέδιο του Μπλε Φεγγαριού: ένας κόσμος παράξενος, όπου η μικρή Μυρρίνη ανακαλύπτει ένα σωρό πράγματα για τη ζωή, τη φύση, τους ανθρώπους, την αγάπη... Μέσα στις σελίδες του βιβλίου ζωντανεύουν οι περιπέτειες της μικρής Μυρρίνης: η ανακάλυψη του Οροπέδιου του Μπλε Φεγγαριού, οι ζήλιες των συμμαθητριών της, τα παιχνίδια της, η αγάπη της για τον Κωνσταντίνο. Κι είναι αυτή η αγάπη που τη γιατρεύει για το ότι δεν γνώρισε ποτέ τη μητέρα της...

Αυτή είναι η υπόθεση του βιβλίου της Ελένης Πριοβόλου, που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1991 στη σειρά της «Νεανικής Βιβλιοθήκης» των εκδόσεων «Καστανιώτη» και από τότε γνώρισε μεγάλη απήχηση και τέσσερις επανεκδόσεις.

Cilles Chouinard

Ο Τυραννοχαζούλης. Μια προϊστορική ιστορία εκφοβισμού

(Εικονογράφηση: Roge, Μετάφραση: Νατάσα Παπαδοπούλου)

Εκδόσεις Gema

Αθήνα 2017, σελ. 36

(για παιδιά από 5 ετών)

Σε κάθε αυλή σχολείου, στον κόσμο ολόκληρο, υπάρχει κάποιος μαθητής που όλοι οι άλλοι του κάνουν τη ζωή δύσκολη... πολύ δύσκολη.
Ο Ροζέ και ο Ζιλ Σουινάρ, δυο πολύ καλοί φίλοι, βρίσκουν πως αυτό είναι καιρός να σταματήσει.
Σκέφτηκαν μαζί μια προϊστορική ιστορία εκφοβισμού, όπου ο μικρός Τυραννούλης, που τον κακομεταχειρίζεται ο μεγάλος Τυράνναρος, αποδεικνύει πως του αξίζει να του φέρονται καλά...

Jessica Joelle Alexander-Iben Dissing Sandahl

Γιατί οι Δανοί μεγαλώνουν τα πιο ευτυχισμένα παιδιά στον κόσμο

(Μετάφραση: Σοφία Ανδρεοπούλου)

Εκδόσεις Διόπτρα

Αθήνα 2017, σελ. 196

Σύμφωνα με τις δύο συγγραφείς στη Δανία oι γονείς και οι εκπαιδευτικοί εστιάζουν σε πράγματα όπως η κοινωνικοποίηση, η αυτονομία, η συντροφικότητα, η δημοκρατική στάση και η αυτοεκτίμηση. Θέλουν τα παιδιά τους να αποκτήσουν ψυχική ανθεκτικότητα και να αναπτύξουν μια ισχυρή εσωτερική πυξίδα που θα τα καθοδηγεί στη ζωή τους.
Στο παρόν βιβλίο παρουσιάζονται οι έξι θεμελιώδεις αρχές που συνδέονται με τον δανέζικο τρόπο ανατροφής των παιδιών.
Το παιχνίδι είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη και την ευτυχία, Η αυθεντικότητα ενισχύει την εμπιστοσύνη, την αυτοπεποίθηση και την εσωτερική ισορροπία, Η αναπλαισίωση βοηθάει τα παιδιά να αντιμετωπίζουν τις άσχημες στιγμές και να βλέπουν την καλή πλευρά της ζωής, Η ενσυναίσθηση επιτρέπει να φέρονται στους άλλους με καλοσύνη. Όχι τελεσίγραφα σημαίνει όχι καβγάδες για την επικράτηση, όχι κόκκινες γραμμές, όχι θυμός, Η συντροφικότητα είναι ένας τρόπος να απολαμβάνει η οικογένεια τον ελεύθερο χρόνο της. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι μαθαίνοντας πώς να δημιουργούμε μια ζεστή, χαλαρωτική ατμόσφαιρα, μπορούμε να βελτιώσουμε τις οικογενειακές σχέσεις. Αν αφήσουμε το "εγώ" στην άκρη και εστιάσουμε στο "εμείς", θα αποφύγουμε πολλά περιττά "δράματα" και τον αρνητισμό που συχνά εμφανίζεται στο σπίτι. Με πρακτικές συμβουλές και παραδείγματα που εμπνέουν, το βιβλίο φιλοδοξεί να βοηθήσει όλους τους γονείς να αναθρέψουν τα πιο ευτυχισμένα παιδιά στον κόσμο.

«Σ’ τον “Αβέρωφ”»

1

Περήφανος μας ήρθες

Τα γαλανά μας τα νερά ς’ το γοργοπέρασμά σου

και τα γλυκακρογιάλια μας τραγούδια σού τονίζουν

μύριες ελπίδες φτερουγούν αητέ ολόγυρά σου

απ’ άκρη σ’ άκρ’ οι Έλληνες γλυκά σε χαιρετίζουν

2

Η Γαλανή σημαία μας ‘ψηλά εις τη κορφή σου

σου πλάθει χίλια όνειρα, νίκες σου ψιθυρίζει.

η γαλανή μητέρα μας ‘ψηλά απ’ τη κορφή σου

εις τα παιδιά της άγια συγκίνησι σκορπίζει.

3

Περήφανος μας ήρθες

Καλώς μας ήρθες

Κάθε καρδιά Ελληνική σκιρτάει ς’ τη θωριά σου

μ’ ευχές χρυσές οι Έλληνες τρέχουν να σε στολίσουν.

Ποιος ξέρει αν οι κεραυνοί πώχεις ς’τα σωθικά σου

και το Μαρμαρωμένο μας μια μέρα δεν ξυπνίσουν.

Π.Ψ - ας

Ετοιμάζοντας την έκθεση με εφημερίδες και περιοδικά του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού, που πραγματοποιείται αυτές τις μέρες στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Αιγαίου και καθώς ξανατακτοποιούσα ένα συνεχώς ατακτοποίητο αρχείο, έπεσα πάνω σε μια εφημερίδα, αγορασμένη πριν χρόνια από παλαιοπωλείο με τον τίτλο «Σαρδέλα». Την πήρα προσεκτικά στα χέρια μου, την ξεδίπλωσα και τότε μού αποκαλύφθηκε το παραπάνω, πολύ ενδιαφέρον, προφητικό ποίημα, το οποίο και αντέγραψα επακριβώς.

Η εφημερίδα είναι σατιρική («Σαρδέλα τη λένε/ κι απ’ τα γέλοια… κλαίνε») και είχε έδρα την Καλαμάτα. Το συγκεκριμένο φύλλο είναι το τρίτο και εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 1911. (Διαστάσεις 35Χ25 εκ., σελίδες 4).

Περισσότερα στοιχεία για τη «Σαρδέλα» δεν βρήκα, αφού στο τετράτομο έργο «Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου 1784-1974» (επιμέλεια: Λουκία Δρούλια - Γιούλα Κουτσοπανάγου), δεν είναι καταλογραφημένη.

Ξαναδιάβασα όμως μερικά στοιχεία για το θρυλικό «Αβέρωφ» που τόσο στενά συνδέεται με την απελευθέρωση του νησιού μας, δικαιώνοντας και τις ελπίδες του ποιήματος, και μου λύθηκαν πολλές απορίες για τη συγκεκριμένο δημοσίευμα.

Παραθέτω τις πληροφορίες όπως έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα «Πλωτό Ναυτικό Μουσείο Θωρηκτό Γεώργιος Αβέρωφ»: «Δέκα χρόνια μετά τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897, το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό διέθετε μια ελάχιστη δύναμη απαρχαιωμένων τορπιλοβόλων και τριών γαλλικών θωρηκτών που είχαν κατασκευασθεί το 1889. Η επιτακτική ανάγκη για τη δημιουργία αξιόμαχου στόλου είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση του στόλου -στα τέλη του 1908- με τέσσερα καινούρια αγγλικά και τέσσερα γερμανικά αντιτορπιλικά. Σε αυτά επρόκειτο να προστεθεί το Θωρακισμένο-Καταδρομικό “Γ. Αβέρωφ”, η Δόξα του Πολεμικού Ναυτικού.

Για την ανανέωση του Στόλου η τότε κυβέρνηση Μαυρομιχάλη είχε απευθυνθεί στα Ναυπηγεία Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας, όπου εκείνη ακριβώς την εποχή κατασκευαζόταν ένα θωρακισμένο-καταδρομικό το οποίο είχε παραγγελθεί και επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί από το Ιταλικό Ναυτικό. Όμως, η ακύρωση της παραγγελίας από τη μεριά των Ιταλών και η άμεση προκαταβολή του 1/3 της συνολικής αξίας του πλοίου, επέτρεψαν την απόκτηση του θωρηκτού από την Ελλάδα. Το ποσόν της προκαταβολής προήλθε από τη διαθήκη του Γεωργίου Αβέρωφ και ανήρχετο σε 8.000.000 εκατομμύρια χρυσές δραχμές, ενώ το υπόλοιπο ποσό των 15.650.000 χρυσών δραχμών καλύφθηκε από το Ταμείο Εθνικού Στόλου (Τ.Ε.Σ.). Η κυβέρνηση δαπάνησε 23.650.000 δρχ. για την απόκτηση του. Τα 8.000.000 δρχ. προέρχονταν από το 20% της συνολικής κληρονομιάς του Γεωργίου Αβέρωφ, που παραχώρησε με τη διαθήκη του στο Ταμείο Εθνικού Στόλου το 1899 (χρονολογία δημοσίευσης της διαθήκης).

Από την καθέλκυση του «Αβέρωφ» τον Μάρτιο του 2011 (από το αρχείο του averof.mil.gr)

Η διαθήκη όριζε ότι το 1/5 της περιουσίας του (20 μερίδια) παραχωρείται για τη ναυπήγηση ισχυρού καταδρομικού πλοίου που θα φέρει το όνομα του και διασκευασμένο κατά τέτοιον τρόπο ώστε να χρησιμεύει ως εκπαιδευτικό πλοίο Σχολής Ναυτικών Δοκίμων προς την πρακτική και θεωρητική τελειοποίηση αυτών. Το υπόλοιπο ποσό 14.300.000 καλύφθηκε εξ ολοκλήρου από το Ταμείο Εθνικού Στόλου (Τ.Ε.Σ.). Αξίζει να σημειωθεί ότι και οι Τούρκοι είχαν ενδιαφερθεί για την αγορά του πλοίου.

Το 10.200 τόνων θωρακισμένο εύδρομο (όπως ακριβέστερα περιγράφεται) είχε ιταλικές μηχανές 19.000 ίππων, 22 γαλλικούς λέβητες, γερμανικές γεννήτριες και αγγλικά πυροβόλα 190 και 234 χιλιοστών τύπου Armstrong. Η μέγιστη ταχύτητα που ανέπτυσσε το Θωρηκτό ήταν 23 κόμβοι. Το “Γ. Αβέρωφ” καθελκύστηκε στις 12 Μαρτίου (27 Φεβρουαρίου με το παλαιό ημερολόγιο) 1910 και την 1η Σεπτεμβρίου 1911 κατέπλευσε στο Φάληρο, όπου έγινε δεκτό από τους Έλληνες με ενθουσιασμό.

Το Θωρηκτό δεν άργησε να γνωρίσει το βάπτισμα του πυρός. Τον Οκτώβριο του 1912, με την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, το “Γ. Αβέρωφ”, επικεφαλής του Στόλου του Αιγαίου υπό τον ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, απέπλευσε προς τα Δαρδανέλια. Κατέλαβε τη Λήμνο και στον όρμο του Μούδρου εγκαταστάθηκε το προχωρημένο αγκυροβόλιο του Στόλου. Ακολούθησε η κατάληψη του Αγίου Όρους, των νησιών του βορείου και ανατολικού Αιγαίου (Θάσος, Σαμοθράκη, Ίμβρος, Τένεδος, Αγ. Ευστράτιος, Μυτιλήνη, Χίος). Η σύγκρουση με τον τουρκικό στόλο ήταν πλέον αναπόφευκτη. Ο ναύαρχος Κουντουριώτης έδωσε επιθετικό χαρακτήρα στον ελληνικό σχεδιασμό. Διέταξε το στόλο του να αρχίσει να πλέει από βορρά προς νότο, οπότε ο οθωμανικός στόλος εμφανίσθηκε στην έξοδο των Στενών. Τότε, ο Κουντουριώτης απηύθυνε το περίφημο σήμα του στα ελληνικά πλοία που συνέπλεαν με το “Γ. Αβέρωφ”: “Με την δύναμιν του Θεού και τας ευχάς του Βασιλέως μας και εν ονόματι του Δικαίου πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου και με πεποίθησιν προς την νίκην εναντίον του εχθρού του Γένους”. Η έκβαση των Ναυμαχιών της Έλλης (3 Δεκεμβρίου 1912) και της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913) που ακολούθησαν, διέλυσε τις προσδοκίες του σουλτάνου και της Υψηλής Πύλης για τον έλεγχο του Αιγαίου. Ο οθωμανικός στόλος δεν θα επιχειρούσε πια νέα έξοδο στο Αιγαίο.

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι του 1912-13 αποτελούν αναντίρρητα την πλέον ένδοξη πολεμική περίοδο του θωρηκτού “Γ. Αβέρωφ”. Με την έναρξη των εχθροπραξιών, τον Οκτώβριο του 1912, ο ελληνικός στόλος κλήθηκε να πετύχει έναν ιδιαίτερα δύσκολο συνδυασμό πολλαπλών στόχων: να εμποδίσει την έξοδο του οθωμανικού στόλου στο Αιγαίο, να αποκτήσει την κυριότητα των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου, να εμποδίσει τη μεταφορά οθωμανικών στρατευμάτων και εφοδίων προς τα ηπειρωτικά μέτωπα των Βαλκανίων, καθώς και να προστατεύσει τις αντιστοιχείς θαλάσσιες μεταφορές της Ελλάδας και των συμμάχων της. Η επιτυχής έκβαση των ελληνικών επιτελικών σχεδιασμών ήταν αποτέλεσμα τριών κυρίως παραγόντων: των αυξημένων επιχειρησιακών δυνατοτήτων που διέθετε το νεότευκτο θωρηκτό, της αναμφισβήτητης ηγετικής ικανότητας και τόλμης του ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, όπως και του υψηλότατου ηθικού των ελληνικών πληρωμάτων όλου ανεξαιρέτως του ελληνικού στόλου. Η επιτυχής κατάληψη των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου και η κατίσχυση των ελληνικών όπλων στις Ναυμαχίες της Έλλης και την Λήμνου, είχαν ως αποτέλεσμα ο “Γ. Αβέρωφ” να αποκτήσει διαστάσεις συμβόλου στη λαϊκή μνήμη: ένας μύθος είχε πια γεννηθεί».