Του Σωτήρη Βουνάτσου

Μέχρι σήμερα η μοναδική έρευνα και καταγραφή για την ιστορία του τόπου μας, της Αγιάσου, ήταν αυτή του μακαρίτη εκπαιδευτικού-δασκάλου, Στρατή Κολαξιζέλη. Η καταγραφή αυτή στηριζόταν σε αρκετό βαθμό, σε πληροφοριακά προφορικά στοιχεία, που είχε συλλέξει ο συγγραφέας, και λιγότερο σε γραπτές πηγές, ενώ τα προσωπικά τραγικά γεγονότα που βίωσε, τον οδήγησαν όπως γράφει ο ίδιος, να καταστρέψει σημαντικά γραπτά στοιχεία που κατείχε. Παράλληλα όλη αυτή του η προσωπική κατάσταση, τον οδήγησε να συμπτύξει τις όποιες ιστορικές του αναφορές, καταγράφοντας περιληπτικά και γενικά ανά έτος τα όποια ιστορικά γεγονότα, φθάνοντας μέχρι το 1950 περίπου.

Την έλλειψη αυτή και τα κενά για μια ολοκληρωμένη ιστορική έρευνα για την Αγιάσο, που να στηρίζεται σε σύγχρονες και ολοκληρωμένες μεθόδους, είχαμε την ευτυχή συγκυρία, να συμπληρώσει και να αναλάβει εξαρχής ένας μελετημένος, μεθοδικός και επίμονος ερευνητής, ο φιλόλογος-εκπαιδευτικός Βασίλης Κωμαΐτης, γνωστός και από άλλες συγγραφικές δουλειές, όπως το «Γυμνασιακό Παράρτημα της Αγιάσου, 1946-1961», «Πειραματικό Γυμνάσιο Μυτιλήνης» όπως και άλλες μελέτες, άρθρα, σχολικά βοηθήματα.

Αποτέλεσμα της επίμονης του αυτής προσπάθειας (δουλειά 7 χρόνων περίπου), είναι το σημερινό δίτομο ιστορικό του έργο για την ιστορία της Αγιάσου, με τον τίτλο «Η της Θεοτόκου επώνυμος πόλις, γενέτειρά μας γη». Στο δίτομο αυτό έργο, συναντάμε μια λεπτομερή καταγραφή γεγονότων, συμβάντων, για όλες τις κοινωνικές, οικονομικές, πολιτιστικές πλευρές της Αγιάσου, ιδιαίτερα μετά την απελευθέρωση της Λέσβου, από το 1912 και μετά. Παράλληλα ο συγγραφέας ερεύνησε συστηματικά όσα γραπτά στοιχεία μπόρεσε να έχει στην διάθεση του ή του διέθεσαν οι αρμόδιες Αρχές, ώστε όλα τα γραφόμενα, να στηρίζονται σε συγκεκριμένα καταγεγραμμένα στοιχεία, όπως πλήθος Πρακτικών από Συνεδριάσεις Δημοτικών Συμβουλίων, Συνεταιρισμών, Συλλόγων και άλλων φορέων. Τα πρακτικά αυτά άλλωστε από μόνα τους περιέχουν αδιάψευστα ιστορικά στοιχεία, γεγονότα, απόψεις.

Σημαντική αναφορά συναντάμε στην πλούσια πολιτιστική ιστορία του τόπου μας και ιδιαίτερα στις αναδρομές για το ερασιτεχνικό θέατρο, αφού ο συγγραφέας κατείχε το ανέκδοτο Αρχείο του Μιλτιάδη Σκλεπάρη, το οποίο σκόπευε να εκδώσει ο ίδιος. Παράλληλα κατορθώνει να αποδώσει όλη την πλούσια πολιτιστική παράδοση του χώρου της Αγιάσου, σ΄ όλες της τις εκφάνσεις, να ξετυλίξει περιγραφικά τα παλιά έθιμα και συνήθειες του τόπου μας που σήμερα έχουν χαθεί και που είναι άγνωστες πιά στους περισσότερους.

Ακόμα να περιγράψει και να εισχωρήσει στη συναλλακτική ζωή και σε όλες τις εμπορικές δραστηριότητες μιας άλλης εποχής, παραθέτοντας πολλές φορές άγνωστα στοιχεία. Επίσης παραθέτει αναλυτικά στοιχεία, για το κύριο προϊόν της Αγιάσου, την ελιά, καλύπτοντας όλο το φάσμα, από την ελαιοκαλλιέργεια μέχρι την εμπορία. Γενικά δεν υπάρχει πτυχή της όποιας ζωής ή δραστηριότητας, που να μην καλύπτεται από το συγγραφικό αυτό έργο.

Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται η σημαντικότητα του βιβλίου. Διαβάζοντας και μόνο τα περιεχόμενα των δύο τόμων, βλέπουμε την ποικιλία των θεμάτων που διαπραγματεύεται και μας προκαλεί το ενδιαφέρον για ανάγνωση και μελέτη. Οι όποιες καταγραφές που περιέχονται σε κάθε θεματική ενότητα, ιδιαίτερα αυτές που περιέχουν αριθμητικά, στατιστικά στοιχεία, αποτελούν υλικό για παραπέρα έρευνα και εκτιμήσεις για κάθε ενδιαφερόμενο. Κι από την άποψη αυτή, το υλικό της κάθε θεματικής ενότητας και συνολικά του βιβλίου, πέρα από την όποια ιστορική του σημασία και τις απόψεις του συγγραφέα, δίνουν την ευκαιρία για κάθε παραπέρα εξειδικευμένη μελέτη, κοινωνιολογικού, οικονομικού ή άλλου χαρακτήρα.

Γενικά η όλη εξιστόρηση και ο τρόπος γραφής, είναι ευκολονόητος, γλαφυρός, στρωτός, έτσι που και οι 900 σελίδες του έργου, σε συνδυασμό με το πλούσιο φωτογραφικό υλικό του, να διαβάζεται ευχάριστα, με ενδιαφέρον.

Στο συγγραφέα του δίτομου αυτού έργου, στο Βασίλη Κωμαΐτη, εμείς και οι επερχόμενοι Αγιασώτες καθώς και ο κάθε ιστορικά ενδιαφερόμενος, οφείλουμε ένα μεγάλο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ.

Σημ: Από την παρουσίαση που έγινε στις 18 Αυγούστου 2025, στα Χάνια της Παναγίας με την οργανωτική φροντίδα του Συλλόγου Αγιασωτών Αθήνας και του Αναγνωστηρίου Αγιάσου.

Λεζαντες:

Από την παρουσίαση του βιβλίου: μίλησαν ο Σωτήρης Βουνάτσος, ο Παναγιώτης Ψυρούκης, ο Γιώργος Ξενέλλης, ο Στρατής Αναγνώστου και ο ίδιος ο συγγραφέας.