Το καλοκαίρι που μας έρχεται θα συμπληρώσει αισίως μία παραγωγική πενταετία ένας καλλιτεχνικός θεσμός που ενέσκηψε απρόοπτα στην καλοκαιρινή ζωή κατά βάσει της βόρειας Λέσβου και την έκανε περισσότερο μελωδική και σίγουρα πιο ενδιαφέρουσα. Τα τέσσερα καλοκαίρια που κύλησαν επιβεβαιώνουν ότι μαζί με τον θεσμό που εξελίσσεται και επεκτείνεται πια σε ολόκληρο το νησί, η ανταπόκριση του κοινού στο πρόγραμμα και στις προφεστιβαλικές του δραστηριότητες μεγαλώνει. Είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι συνεπώς να σημειώσουμε χωρίς υπερβολή ότι η Λέσβος, ειδικότερα το βόρειο τμήμα της και προπαντός ο Μόλυβος παράγει πολιτιστικά προϊόντα υψηλού επιπέδου, ανάλογα με την παράδοση του τόπου και των ανθρώπων του.

Δεν είμαι ιδιαίτερα εξοικειωμένη με την κλασική μουσική. Μάλλον με λες ερασιτέχνη στα ακούσματά μου. Ωστόσο από το πρώτο καλοκαίρι απόλαυσα με ένα χαμόγελο ικανοποίησης τους καλλιτέχνες που έπαιζαν μουσική στα σοκάκια και στις γειτονιές του χωριού και τα μαγικά βράδια των συναυλιών στο Κάστρο, παρέα με τα αυγουστιάτικα μελτέμια. Από τότε όλοι καταλαβαίναμε ότι κάτι σημαντικό και διαφορετικό είχε γεννηθεί. Η ίδια ιστορία εξακολούθησε και την επόμενη χρονιά και τη μεθεπόμενη. Τους μήνες της χειμερίας νάρκης στην πρωτεύουσα συνέλαβα τον εαυτό μου να αναζητά τη γοητεία της κλασικής μουσικής. Να ακούει περισσότερο έργα της. Να κατεβάζει υλικό από το διαδίκτυο. Εμπειρικά και ερασιτεχνικά πάντα. Κάπου εκεί κατάλαβα πόσο μπορεί ένας θεσμός επιτυχημένος να επηρεάσει την αισθητική ενός αδαούς επί το ποιοτικότερο. Με άλλα λόγια συνειδητοποίησα την παιδευτική δύναμη σπουδαίων καλλιτεχνικών γεγονότων. Δεν έγινα έκτοτε ειδική στην κλασική μουσική, πιθανόν ούτε πρόκειται να γίνω. Έμαθα όμως να την αγαπώ, πολύ περισσότερο έμαθα να την ακούω. Μαζί με μένα και πολλοί ακόμη θιασώτες του διαφορετικού που ανέβηκαν στην αρχή από περιέργεια στο Κάστρο και πρόσθεσαν το Φεστιβάλ στις καλοκαιρινές τους εξόδους.

Τα δύο τελευταία χρόνια, χάρη στις προφεστιβαλικές εκδηλώσεις του γοητευτικού αυτού θεσμού, ανακάλυψα ξανά μερικούς αγαπημένους μου προορισμούς στο νησί: θυμάμαι ένα απόγευμα σπάνιας απόλαυσης στα Θέρμα: Δεν υπάρχει τίποτα πιο γοητευτικό από ένα απόγευμα που συναντά την αυγουστιάτικη νύχτα, όταν απολαμβάνεις τη μελωδία έμπειρων μουσικών και τα τραγούδια των τζιτζικιών από την εξωτερική πισίνα και το κατάστρωμα του χώρου. Στο μυαλό μου γυρίζει η φετινή συναυλία στον προαύλιο χώρο του Μουσείου Teriade: νύχτωνε, έπαιζα κυνηγητό με τις νότες, που μου ξέφευγαν ανάμεσα στα φυλλώματα των λιόδεντρων και έτσι ξαφνικά σαν κάπου να είδα ξαφνικά τον Matisse να χαμογελά, κουρντίζοντας τα όργανα της εικαστικής του Jazz. Ίσως η πιο αγαπημένη μου εμπειρία να ήταν ωστόσο εκείνη η βραδιά στον αρχαιολογικό χώρο της Κλοπεδής, στη μεθόριο της αρχαίας Μήθυμνας με την αρχαία Αρίσβη. Διαδρομή σε αγροτικό δρόμο, πάνω από γεφύρια, ανάμεσα σε στροφές, σε οργιώδη φύση και ο ήλιος να δύει πίσω από τις κολώνες του ναού του Απόλλωνα, ζαλισμένος από τη μουσική που ζωντάνεψε τον χώρο.

Φέτος για πρώτη χρονιά το πρόγραμμα εμπλουτίστηκε με μία ημερίδα λόγου, στην οποία αξιόλογοι επιστήμονες σαν τον πυρηνικό επιστήμονα, Χρήστο Ντουραμάνη, τον Αντιπρύτανη της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Μάριο Μπέγζο, τον αρχαιολόγο και λάτρη της Λέσβου, Δημήτρη Γιατρωμανωλάκη και τον ποιητή Νίκο Ερηνάκη αντάλλαξαν απόψεις στην κατάμεστη αίθουσα του συνεδριακού κέντρου του Μολύβου, το μεσημέρι της 16ης Αυγούστου αναφορικά με το θεματικό κέντρο των φετινών εκδηλώσεων του Φεστιβάλ, που ήταν η Γένεσις. Η υπογράφουσα είχε τη χαρά και την τιμή να συντονίσει την ημερίδα και να ξανασυναντήσει τον αγαπημένο σκηνοθέτη Δήμο Αβδελιώδη νωρίς το απόγευμα στο λιμάνι, ο οποίος ανέλαβε να σκηνοθετήσει το Καρναβάλι των ζώων του Σαιν Σανς, ειδικά για παιδιά.

Μία εξαιρετική διοργάνωση που υποστηρίζει τη διεκδίκηση για ποιοτικό τουρισμό. Τα εύσημα στις κυρίες Δανάη και Κυβέλη Ντέρκεν, στον κύριο Δημήτρη Τρύφωνα, στην κυρία Λητώ Ντάκου, στην υπεύθυνη των προφεστιβαλικών εκδηλώσεων κυρία Ραλλού Κράλλη. Καλή συνέχεια!

Καλυψώ Ν. Λάζου - Μπαλτά

Φιλόλογος

Το συνειδητοποίησα, μόλις τέλειωσε το πρώτο εξάωρο της νέας σχολικής χρονιάς. Μαζί με την πτώση της θερμοκρασίας και τις σποραδικές βροχοπτώσεις. Τις θεαματικές εκπτώσεις ενός αγαπημένου καταστήματος και μια ελεεινή μορφή που τυχαία συνάντησα να περιφέρει το θλιβερό σαρκίο της ανάμεσα σε ακριβά μαγαζιά εκείνο το Σάββατο. Για μια στιγμή, ξαφνικά και στιγμιαία κατάλαβα πόσο ευτυχισμένη ήμουν με τον εαυτό μου! Αισθάνθηκα για ένα μικρό φευγαλέο διάστημα ικανοποίηση και πληρότητα, όση μού χρωστούσα αρκετές δεκαετίες αναζητήσεων, διεκδικήσεων και ματαιώσεων.

Δεν είχε αλλάξει τίποτα. Δεν είχα επιτύχει κανένα αξιοσημείωτο κατόρθωμα. Δεν γιόρταζα κανέναν θρίαμβο. Δεν υπήρχε τίποτα για την ακρίβεια, ώστε να θριαμβολογήσω. Ήμουν ήρεμη, προσγειωμένη στον δικό μου μικρόκοσμο, με ανησυχίες και αγωνίες για το εθνικό και το προσωπικό μου μέλλον, με ανασφάλειες σταθερές, με φοβίες, με χρέη, με νέους στόχους. Αλλά, όταν είδα εκείνη τη φιγούρα να περιφέρεται ανάμεσα στις κρεμάστρες, να ανακατεύει χωρίς σκοπό τα πάντα και να διαγκωνίζεται ασκόπως κατάλαβα ξαφνικά πόσοι άνθρωποι ζουν, χωρίς προορισμό, χωρίς αρχές, χωρίς όραμα, χωρίς μέλλον. Ένα κακό φάντασμα από ένα μακρινό παρελθόν, ζηλόφθονο, απρεπές, προσανατολισμένο μόνον να προκαλεί κακό, χωρίς να είναι ικανό να κάνει το καλό ούτε καν στον ίδιο του τον εαυτό. Δεν το λυπήθηκα, πιστεύω ότι αυτό αξίζει στον καθένα όμοιό του. Ήταν ένα πρόσωπο που ήθελε, που σχεδίαζε και που προκαλούσε κακό. Ένιωσα περήφανη, γιατί ποτέ μου δεν θέλησα να βλάψω κανέναν. Ούτε καν να ανταποδώσω στο ανθρωπάκι που στριφογύριζε γύρω μου τη μικροψυχία του. Αισθάνθηκα ικανοποίηση, γιατί με τον ίδιο τρόπο λειτουργούν και οι άνθρωποι που αποτελούν τον στενό πυρήνα των προσωπικών μου σχέσεων, χρόνια τώρα. Κατάλαβα ότι ευτυχώς δεν ήμουν το πλάσμα αυτό αλλά ένας άλλος άνθρωπος. Ο οποίος φυσικά μόνον κακό δεν έπαθε από όλο το μακιαβελικό παρασκήνιο εκείνου του καλοκαιριού. Που μπορείς να πεις ότι συνέβαλε σε μια ματαίωση δική μου, μακροπρόθεσμα ωστόσο αναπόφευκτη και συμβατή με τον προσανατολισμό μου. Αλλά βέβαια ό, τι είχε γίνει τότε δεν είχε συμβεί με άλλον γνώμονα παρά για να με πληγώσει. Και τότε το είχε πετύχει.

Καθώς το ανθρωπάκι απομακρυνόταν από το κατάστημα, έσκυψα και το κοίταξα για άλλη μια φορά. Ένα άτομο που δεν κατάφερε στη ζωή του τίποτα, που δεν διεκδίκησε και δεν κέρδισε το παραμικρό. Ένας άνθρωπος κακός και λίγος, όπως λίγοι είναι όλοι οι κακοί άνθρωποι. Πλησιάζοντας στο ταμείο να πληρώσω την μπλούζα που αγόρασα ως εκπτωτικό προϊόν κατάλαβα ότι κάποιοι μπορούμε να μην ανησυχούμε τραγικά, όταν πλησιάζει η ώρα της κρίσεως, της ηθικής αποτίμησης της πορείας μας με κριτήρια αντικειμενικά. Τουλάχιστον κάποιοι μπορούμε να έχουμε ως άλλοθι για τον κατά τα λοιπά αμαρτωλό μας βίο, ότι συνειδητά, και όταν είχαμε εξουσία, δε βλάψαμε κανέναν.

Το ανθρωπάκι γύρισε το κεφάλι του κλεφτά. Μόνον κλεφτά με κοιτά έκτοτε. Κλεφτά μεν, κατάματα δε. Χρόνια τώρα θα ήθελα να του πω ότι το ίδιο από μόνο του δεν έφτανε να μου προκαλέσει κανένα πρόβλημα, αν δεν ήταν ήδη προβληματικό αυτό που ζούσα τότε. Νομίζω ότι δεν χρειάστηκε όμως. Κατά βάθος το γνώριζε και το ίδιο. Όταν ακόμη ήταν νωπό το τραύμα, ονειρευόμουν ότι κάποτε θα έφτανε μια εποχή που θα μπορούσα να της πω ότι η ζωή μου προχώρησε, ότι συνεχίστηκε, χωρίς απώλειες, παρά την παρέμβασή της. Εκείνο το Σάββατο κατάλαβα ότι ούτε αυτό ήταν αναγκαίο να συμβεί. Το γνώριζε. Έτσι απλά. Απέναντί μου είχα έναν άνθρωπο μικρό. Που ποτέ δεν ήταν τίποτα περισσότερο. Στα ψυχικά και στα ηθικά εφόδια. Που η ζωή δεν τον προικοδότησε δυσανάλογα ως προς τις ελλείψεις του. Αυτό το λες δικαιοσύνη; Νομίζω ότι το ίδιο έτσι το ονομάζει. Γέλασα μέσα μου. Αναστέναξα. Συνέχισα.

Καλυψώ Ν. Λάζου - Μπαλτά

Φιλόλογος

Μια φορά και έναν καιρό ένας φακίρης αγάπησε μια κόμπρα. Ο φακίρης έπαιζε μουσική μόνο και μόνο, για να βλέπει την κόμπρα να βγαίνει από το καλάθι της, να τεντώνει το φιδίσιο της κορμί και να λικνίζεται στον ρυθμό του. Κάθε φορά που η κόμπρα έφτανε στο ύψος του προσώπου του, τον κάρφωνε με το βλέμμα της. Ο φακίρης μαγεμένος της το ανταπέδιδε. Μόλις σταματούσε η μουσική, η κόμπρα κουλουριαζόταν στη γωνιά της, έκλεινε ερμητικά το σκέπασμα του καλαθιού και ξανάβγαινε μόνον με τις πρώτες νότες της μουσικής. Έτσι ο φακίρης άρχισε να παίζει όλο και πιο συχνά, για να τη βλέπει όσο περισσότερο γίνεται.

Ήταν ένας έρωτας καταδικασμένος: ο φακίρης ήταν άνθρωπος, η κόμπρα ερπετό. Τα φίδια είναι επικίνδυνα λένε για τον άνθρωπο. Δηλητηριώδη ίσως και θανατηφόρα. Συνήθως τον πληγώνουν, τον κάνουν να πονά. «Γιατί ο έρωτας τι κάνει;» σκεφτόταν ο φακίρης και αγνοούσε τον κίνδυνο. Αλλά και η κόμπρα φοβόταν τους ανθρώπους. Οι πιο πολλοί ήξερε ότι σκοτώνουν τα φίδια, από φόβο. «Το ίδιο γίνεται και στον έρωτα» έλεγε μέσα της. Πώς όμως μπορούσαν οι δυο ερωτευμένοι να επικοινωνήσουν; Η επαφή με τα μάτια ενέχει πάντα τον κίνδυνο της πλάνης: ποτέ το βλέμμα δεν κατάφερε να πει όσα η γλώσσα και ας πιστεύουν μερικοί ότι μια ματιά είναι πιο ισχυρή από χίλιες λέξεις. Πιο έντονη ίσως, πιο ξεκάθαρη όμως σε καμιά περίπτωση.

Αν και καταδικασμένος από όλους, ο έρωτας αυτός κράτησε μια ζωή. Χρόνια ολόκληρα ο φακίρης έπαιζε τη μουσική του και η κόμπρα μόλις την άκουγε σήκωνε το καπάκι του καλαθιού της, ανέβαινε νωχελικά ως το ύψος του προσώπου του και τον κοίταζε για ώρα πολλή κατάματα με το φιδίσιο βλέμμα της. Εκείνος πάλι είχε γράψει ένα σωρό μελωδίες, για να μπορεί να καλεί κάθε φορά με διαφορετικό σκοπό την αγαπημένη του, για να της εκφράζει με διαφορετικό τρόπο αλλά με το ίδιο πάθος τον έρωτά του. Κάθε φορά που αντίκριζε το βλέμμα της, ο φακίρης χανόταν σ’ αυτό, ώσπου να τελειώσει το τραγούδι του και συνήθως το τραγούδι μεγάλωνε, γιατί ο δημιουργός πρόσθετε και άλλα αυτοσχέδια γυρίσματα, στην προσπάθειά του να μακρύνει τον χρόνο, που απολαμβάνει την αγαπημένη του. Όταν η κόμπρα θύμωνε μαζί του απέφευγε στρατηγικά να τον κοιτάξει. Έβγαινε από τη φωλιά της, κουνιστή και λυγιστή, άρχιζε τον χορό της, με το βλέμμα στραμμένο σταθερά στον αυλό του φακίρη, αποφεύγοντας πεισματικά να αντικρίσει τη ματιά του. Ο φακίρης συνέχιζε να παίζει με υπομονή, αποφεύγοντας και αυτός να συναντήσει τα μάτια της. Ήξερε όμως ότι η κόμπρα τον αγαπά. Όπως και αυτή ήξερε ότι εκείνος ό, τι και να έκανε θα την αγαπούσε. Είχαν περάσει τόσα χρόνια μαζί και χωριστά και καταλάβαινε ότι το πρωτόκολλο της δικής τους αγάπης διαβαζόταν και από την καλή και από την ανάποδη.

Ο κόσμος απορούσε με τον φακίρη γιατί δεν έβρισκε γυναίκα να παντρευτεί και να κάνει οικογένεια. Νόμιζαν ότι ήταν αφοσιωμένος μόνον στην τέχνη του. Τον έλεγαν απόμακρο, ψυχρό άνθρωπο, χωρίς συναισθήματα και ερωτικές επιθυμίες. Αλλά ο φακίρης δεν ήθελε, ούτε και κατάφερε ποτέ να αγαπήσει κανένα άλλο πλάσμα, εκτός από την κόμπρα του. Άντε να εξηγεί στον καθένα. Ο πραγματικός έρωτας έχει αντισυμβατικό χαρακτήρα. Η κόμπρα όμως αγάπησε ένα αρσενικό φίδι. Κάθε φορά που άκουγαν τη μελωδία τα δυο φίδια ζευγάρωναν σε ένα σφιχτό σφιχταγκάλιασμα, πλέκοντας τα κορμιά τους στον αέρα. Η κόμπρα πάντα κάρφωνε με το βλέμμα της τον φακίρη.

Ένα πρωί η μουσική σώπασε. «Μη με κοιτάς, μίλα» της είπε σοβαρά ο φακίρης. «Στη γλώσσα τη δική σου ή τη δική μου, δεν έχει σημασία. Δεν υπάρχει τίποτα αδύνατο για όποιον αγαπά». Δεν έμαθα τη συνέχεια. Στα παραμύθια πάντως τα ζώα μιλούν.

Καλυψώ Λάζου - Μπαλτά

Φιλόλογος

Δεν είχαμε ακόμη συνέλθει από τα ξενύχτια του Δεκαπενταύγουστου, όταν αντικρίσαμε ξαφνικά την έξοδο από τα μνημόνια. Νωθροί, μισοζαλισμένοι, με την αλμύρα της θάλασσας στο δέρμα και τα μαλλιά ανακατεμένα από την αυγουστιάτικη αύρα, βρεθήκαμε εκείνο το καταμεσήμερο στην αυλή νεοκλασικού αρχοντικού να ακούμε το διάγγελμα του Θιακιού μπερδεμένο στις μελωδίες των τζιτζικιών του γειτονικού πλάτανου. Στο μυαλό μου οι υποσχέσεις ανακατεύονταν γλυκά με τις μυρωδιές από το μπριάμ που ψηνόταν στον φούρνο της κουζίνας, με την παγωμένη μπύρα, σιγριανή στην καταγωγή παρακαλώ, από τις τελευταίες που καταφέραμε να εντοπίσουμε στην αγορά της Βόρειας Λέσβου. Ξυπνούσε έτσι μέσα μου μια διάθεση απαίτησης για καλύτερες μέρες, για δυνατότερες συγκινήσεις, για στιγμές - σταθμούς ευτυχισμένες και έπιασα τον εαυτό μου να αναρωτιέται αν μπορεί η πολιτική να μας τις εγγυηθεί ή αν είμαστε εμείς αρκετοί να τις γευτούμε ερήμην της.

Γύρω μου στην παρέα η συζήτηση είχε ανάψει δυνατότερη από τα νωθρά φετινά καλοκαιρινά πάθη και περιστρεφόταν γύρω από τη γενναιοδωρία της επικείμενης παροχολογίας στη ΔΕΘ. «Μεγαλύτερο αφορολόγητο», «13η σύνταξη», «δώρο», «μείωση του ΕΝΦΙΑ». «Πάντα ζητούσες τα φιλιά που αφήνουνε σημάδι» άρχισα να σιγοτραγουδώ, όσο η ομήγυρη πανηγυρικά αποφαινόταν για τις ημερομηνίες διεξαγωγής των βουλευτικών τα ποσοστά των κομμάτων την απλή αναλογική και το μεταναστευτικό. Φέτος το καλοκαίρι εμπέδωσα πώς προσλαμβάνει και ερμηνεύει ο οπαδός κάθε πολιτικής παράταξης την κρίσιμη δεκαετία που διανύουμε. Άρχισα σοβαρά να σκέφτομαι να διαμορφώσω άποψη προσωπική που λέει και ένα αγαπημένο μου πρόσωπο αλλά ο Αύγουστος είχε άλλα σχέδια για μένα, περισσότερο αμέριμνα και λιγότερο πολιτικά.

Το βλέμμα μου καρφώθηκε στο Λαζαρέτο, το μικρό νησάκι στο κέντρο του κόλπου, στο Βαθύ και το πιρούνι μου σε μια καλοψημένη μελιτζάνα. Είχα υπηρετήσει στο Θιάκι έναν ολόκληρο χρόνο, πρωτοδιόριστη. Συγκινήθηκα. Από τις αναμνήσεις. Η ώρα περνούσε το τραπέζι άδειαζε, η συζήτηση γινόταν όλο και πιο έντονη, ώσπου κάποιος, ο νεότερος της παρέας ανακοίνωσε ότι θα επισκεφτεί τη Δ.Ε.Θ. Η κυβερνητικά προσκείμενη παράταξη αλάλαξε προσωρινά με ενθουσιασμό: «Η νέα γενιά, οι φοιτητές, στηρίζουν Σύριζα». Αλλά οι μεγάλες ιδέες διαψεύδονται : «Για να δω τον Μαζωνάκη θα πάω, δε θα πάω για τον Τσίπρα» ομολόγησε ο μικρός, προκαλώντας τις επευφημίες των αντικυβερνητικών και τις ηχηρές αποδοκιμασίες των αντιπάλων τους. Τότε ο νέος έσπευσε να διαλύσει κάθε υποψία: «Εγώ τον Μητσοτάκη, ούτε να τον δω, όχι να τον ψηφίσω» είπε και σηκώθηκε νωθρά και αμέριμνα, κατευθυνόμενος προς το σκοινί που κρεμόταν η πετσέτα του. Καθώς η πόρτα της αυλής έκλεινε πίσω του με δύναμη, η απογοήτευση των νέων από την πολιτική σκηνή επιβεβαιωνόταν πανηγυρικά για άλλη μια φορά.

Δοκιμάζοντας δροσερό πεπόνι και φρέσκα αυγουστιάτικα σύκα, με μυζήθρα και βαρύ ελληνικό καφέ, σχολιάζοντας τα σούρτα - φέρτα ενός κοινού γνωστού μας σε gay bar, την αποτυχημένη πλαστική στα χείλη γόνου γνωστής οικογένειας της περιοχής αλλά και τις εξαιρετικές εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Μουσικής του Μολύβου, στις οποίες φέτος η υπογράφουσα είχε τη χαρά και την τιμή να συμμετέχει αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε ότι καθοδόν προς την έξοδο του τούνελ της οικονομικής κρίσης, είχαμε πλέον διαμορφώσει ένα ιδιαίτερο life style που περιείχε από όλα: ποιητικές συλλογές, φλερτ, συνταγές, κούρες ομορφιάς, ενδυματολογικούς κώδικες, καλοκαιρινές συνήθειες, ερωτικά και πολιτικά πάθη. Χωρίς να το καταλάβουμε, είχαμε ήδη δραπετεύσει από την κακομοιριά της οικονομικής κρίσης, απολαμβάνοντας τον παράδεισο των προσωπικών μας σχέσεων, των καυγάδων, των διαφωνιών, των πειραγμάτων και του έρωτα, σε μεγάλες νύχτες, με φεγγάρι, αγναντεύοντας την ήρεμη θάλασσα, τα νησιά και τις βάρκες που έβγαιναν για πυροφάνι. Η ζωή είχε δοκιμάσει τις αντοχές και τις αξίες μας, είχε αλλάξει τις αξίες, τις προτεραιότητές μας. Ό, τι επιβίωσε ήταν αυτό που πραγματικά άντεξε στον χρόνο. Ό, τι αληθινά άξιζε να αγαπηθεί. Το πάθος για ζωή γεμάτη νόημα ήταν το σημαντικότερο.

Καλυψώ Λάζου - Μπαλτά

Φιλόλογος

Τα μυρωδάτα μεσημεριανά καλοκαίρια η γιαγιά η Δέσποινα με νανούριζε με παραμύθια, γεμάτα λέξεις εξωτικές, ήχους πρωτόγνωρους, ανεξιχνίαστους, σαν μελωδίες απόκοσμες, πριν διαβώ το βασίλειο του ύπνου. Ένα ανοιξιάτικο σχόλιο στα κοινωνικά δίκτυα από ένα μακρινό παραμύθι με έκανε να θυμηθώ εκείνες τις διηγήσεις, χτες, κάτω από τον καυτό λεσβιακό ήλιο, παρέα με τη θάλασσα, με καλούς και αγαπημένους φίλους: «Ήτανε μια φορά ένας πατέρας που είχε έναν ανεπρόκοπο γιο» ακούω από το βάθος του χρόνου τη μαγική φωνή της γιαγιάς, ενώ το χέρι της, που μοσχοβολά ροδόνερο και κανέλλα, με «δροσερίζει», με χαϊδεύει τρυφερά στον αυχένα. «Κάθε φορά που ο γιος τον απογοήτευε, ο πατέρας επαναλάμβανε «δε θα γίνεις άνθρωπος». Μαράζωνε ο γιος, το έπαιρνε κατάκαρδα, ώσπου μια μέρα αποφάσισε να πάρει των ομματιών του και να αναζητήσει την τύχη του μακριά. Η ζωή στάθηκε γενναιόδωρη μαζί του: γρήγορα πρόκοψε, έφτασε μάλιστα να γίνει πασάς. Έστειλε τότε τους φρουρούς του να καλέσουν στο σεράι τον πατέρα του. Πήγαν αυτοί στο πατρικό του, χτυπούν την πόρτα» κάπου εκεί εγώ που δεν έχω ακόμη κοιμηθεί, δίνω μικρές γροθιές στο καρυδένιο κεφαλάρι, «ανοίγει ο πατέρας την πόρτα, «έλα μαζί μας, σε ζητά να σε δει ο πασάς» του λένε αυστηρά οι απεσταλμένοι. Τρόμος κυρίεψε τον καημένο τον άνθρωπο. «Τι μπορεί να έκανα και με ζητά ο πασάς; Τί θα πάθω»; Άρχισε να συλλογίζεται. Η καρδιά του τον πρόδωσε. Μισολιπόθυμο τον πήγαν στο σεράι, όπου συνάντησε τον γιο του μέσα στα μεγαλεία. «Πασάς έγινες, άνθρωπος δεν έγινες, γι’ αυτό εγώ πεθαίνω τώρα» είπε και ξεψύχησε».

Μερικές φορές, αν δεν είχα ακόμη παραδοθεί στον ύπνο, η γιαγιά με ρωτούσε τι θέλει να μας πει η ιστορία. Δεν απαντούσα. Τότε εκείνη έλεγε πάντα: «Να σεβόμαστε τους ανθρώπους που αγαπάμε» Εκεί το μάτι μισάνοιγε. «Και αν δεν τους αγαπάμε;» «Να σεβόμαστε τον εαυτό μας» απαντούσε με έναν βαθύ αναστεναγμό. Τα χρόνια πέρασαν και οι ιστορίες που μας νανούριζαν έγιναν περιστατικά και εμπειρίες, που επιβεβαίωσαν τα ηθικά διδάγματα των παραμυθιών: Αξία στη ζωή, πραγματική αξία, δεν έχει απαραίτητα όποιος διακρίνεται επαγγελματικά, επιτυγχάνει οικονομικά και γίνεται δημοφιλής. Η αληθινή αξία βρίσκεται στην ψυχή, στην ευγένεια, στην καθαρότητα και στον σεβασμό, με τον οποίο κάποιος περιβάλλει και προστατεύει το παρελθόν του και τα πρόσωπα που ανήκουν σ’ αυτό. «Να τα βράσω όλα τα υπόλοιπα» που θα ‘λεγε και η γιαγιά μου, «άμα λείπει ο άνθρωπος από τον άνθρωπο».

Ένα ακόμη παραμύθι από αυτά που συντρόφευαν τα παιδικά καλοκαίρια ήταν η ιστορία της ανεκπλήρωτης αγάπης σ’ αυτόν τον κόσμο, που ένωνε τις ψυχές μετά θάνατον. Θυμήθηκα την ιστορία με την ευκαιρία της ταυτόχρονης σχεδόν αποδημίας δύο ανθρώπων που πρωταγωνίστησαν σε έναν ανεκπλήρωτο έρωτα. Ο ένας μάλιστα, λίγο πριν φύγει, συνόδεψε τον πρώτο στην τελευταία του κατοικία. Ανάμεσα σε αρκετά καραφάκια τσίπουρο, προσπαθήσαμε να απαντήσουμε χτες το βράδυ, αν πιστεύουμε στην αποθέωση του έρωτα που νικά τον θάνατο. Κάποιοι, οι πιο μεθυσμένοι, απάντησαν καταφατικά. Ένας ήταν σίγουρος, Δύο αρνήθηκαν. Δύο δεν ήξεραν τι να απαντήσουν. Μία είπε: «Δεν το αντέχω να λάβω στεφάνι «Καλό ταξίδι Μητσάρας» στην κηδεία μου». Τάχθηκα με την άποψη ότι καλό είναι οι επίγειες εμπειρίες να μην μετατίθενται σε άγνωστα σύμπαντα. Για ό,τι ενώνει τους ανθρώπους αυτός ο κόσμος αρκεί. Δεν κοιμήθηκα καλά. Έβλεπα στον ύπνο μου ότι είχα πεθάνει, ένας μεγάλος μου έρωτας, πιο διαβασμένος από μένα στα θέματα υγείας, με έθαβε, κυριολεκτικά αυτή τη φορά, μου έκανε και την τιμή να εκφωνήσει τον επικήδειο. Και εγώ δεν μπορούσα να σηκωθώ και να φωνάξω την πρώην πεθερά του να τον κάνει να το βουλώσει. Εφιάλτης κανονικός. Διηγήθηκα το πρωί το όνειρο: «Λεφτά θα πάρεις» μου σχολίασε η παρέα. «Κερνάς».

Καλυψώ Λάζου- Μπαλτά

Φιλόλογος

«Έλα να πάμε στα καμένα...
πεύκα κι ανθρώπους συλλογίσου
ενός καμένου παραδείσου!
Δέντρα που ήτανε φαντάσου
και στη σκιά τους ξεκουράσου...»

Οι στίχοι του Μιχάλη Γκανά ντύνουν ποιητικά την πολεοδομική και χωροταξική αυθαιρεσία, μέσα στην οποία γεννηθήκαμε, μεγαλώσαμε και ζούμε και την ασύδοτη παραβίαση κάθε νομιμότητας την οποία πληρώνουμε, ξαφνικά και κάποτε με πολύ επώδυνο τρόπο.

Το Μάτι ήταν, γιατί πλέον δεν είναι, ένας μεσοαστικός οικισμός, λίγο μεγαλύτερος από το χωριό μου, γεμάτος αυλές με μονοκατοικίες, που πολύ απέχουν από την πολυτελή αρχιτεκτονική κάποιων προαστίων και για τον λόγο αυτόν οικείος και προσιτός. Ο οικισμός ξεκίνησε να χτίζεται μέσα στη δεκαετία του εβδομήντα, παράνομα ασφαλώς, καθώς αυθαίρετες εξοχικές κατοικίες έκαναν δειλά αλλά σταθερά την εμφάνισή τους μέσα στο πευκοδάσος. Μέσα στην πρώτη δεκαετία του αιώνα που ζούμε, η ασφυκτική πυκνοκατοικημένη αστική δόμηση σε συνδυασμό και με έργα υποδομής που έγιναν μέσα στη δεκαετία του ενενήντα (αεροδρόμιο, μεγάλες οδικές αρτηρίες, μετρό, προαστιακός, αττική οδός) ευνόησαν την αποκέντρωση των αθηναϊκών προαστίων, με αποτέλεσμα το Μάτι να εξελιχθεί σε οικισμό πρώτης κατοικίας. Παρέμεινε ωστόσο χτισμένος άναρχα, γοητευτικός πάντα, ήρεμος, παραθαλάσσιος, αλλά με στενές οδικές αρτηρίες, κάποιες από τις οποίες οδηγούσαν σε αδιέξοδο και με ισχυρή την παράνομη πλέον νοοτροπία του εξήντα να περιφράσσεται η πρόσβαση στη θάλασσα, ώστε άτυπα να χρησιμοποιείται μέρος της παραλίας από ιδιώτες. Ο οικισμός, υπέροχα γοητευτικός, μέσα στην αναρχία του κράτησε ως σήμα κατατεθέν του τα υπολείμματα του πευκοδάσους που προϋπήρχε στη θέση του, κάτι που τον ομόρφαινε μοναδικά αλλά που τελικά αποδείχτηκε μοιραίο.

Ένα κομμάτι όμορφο του σχετικά πρόσφατου παρελθόντος μου συνδέεται στενά με αυτόν τον αυθαίρετο παράδεισο που η γοητεία του όλη, μαζί και η κατάρα που τον βάραινε, βρισκόταν ακριβώς στο γεγονός ότι θύμιζε το χωριό των παιδικών μου χρόνων, με την απλότητα και την προχειρότητα, την έκρηξη και την καταπάτηση της φύσης, την αυθεντικότητα μαζί με την επικινδυνότητα. Αργά το βράδυ της Δευτέρας προσπαθούσα με έκπληξη, μαζί και οδύνη, να καταλάβω αν βλέπω μπροστά μου εικόνες αντίστοιχες της προκυμαίας της Σμύρνης του 1922, με τον κόσμο «να συνωστίζεται» στην παραλία, ψάχνοντας απεγνωσμένα για σωτηρία, ή αν είμαι μάρτυρας ακούσια σε ένα σύγχρονο Νταχάου, όπου οι άνθρωποι βρίσκουν τραγικό θάνατο, πολλοί δε και εξαιρετικά επώδυνο, καθώς διατηρούν τις αισθήσεις τους. Σκηνές πολεμικής φρίκης, σε καιρό ειρήνης, λίγο μετά την επέτειο του Αττίλα.

Όταν τον συναισθηματισμό διαδέχτηκε η λογική, σκέφτηκα ότι απλώς πληρώνουμε όλη την αυθαιρεσία του ελληνικού κράτους και τη δική μας ανοχή, αν όχι τη συμμετοχή. Δεν είμαι σίγουρη ότι ευθύνεται ο Σκάϊ για την καταστροφή, σίγουρα πάντως το κακό δεν οφείλεται… στην αθεΐα του Αλέξη. Η ελληνική βλακεία και ο λαϊκισμός είναι παρών πάντα στις εθνικές τραγωδίες. Και τα δύο την προκαλούν. Τον χειμώνα θρηνήσαμε θύματα στη Μάνδρα. Η αυτοψία του οικισμού έδειξε ότι έχουν μπαζωθεί όλα τα ρέματα και πάνω τους χτίστηκαν κατοικίες. Ο οικισμός που κάηκε είχε καταπατήσει ένα δάσος, είχε χτιστεί άναρχα, όπως άναρχα έχει χτιστεί και ο Βουτζάς με τις πολυτελείς επαύλεις εκεί διαφόρων επωνύμων - αλήθεια παρατηρήσατε τι ακριβώς συμβαίνει, όταν πρόσωπα του εγχώριου life style αναλαμβάνουν με εκλογική διαδικασία θέσεις δημόσιου συμφέροντος;

Το ελληνικό δημόσιο νομιμοποίησε και νομιμοποιεί σταθερά παρανομίες. Έχει άπειρες φορές επιτρέψει πολεοδομικές αυθαιρεσίες και άλλες τόσες αποχαρακτηρίσει καμένες δασικές εκτάσεις. Για λόγους λαϊκισμού και ψηφοθηρίας. Δεν έχει ποτέ κινητοποιήσει ελεγκτικό μηχανισμό. Για τους ίδιους λόγους. Αρνείται ή φοβάται να στελεχώσει το δημόσιο με στελέχη ικανά. Και όσα τέτοια διαθέτει τα εμπλέκει σε κομματικά γρανάζια ή τα ακυρώνει με αυτά. Οι συνθέσεις των επιτροπών που επιλέγουν τα στελέχη της διοίκησης το αποδεικνύουν περίτρανα. Με όλες τις κυβερνήσεις. Αν υπάρχει λύση; Φοβάμαι πως όχι. Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στις οικογένειες των θυμάτων.

Καλυψώ Ν. Λάζου - Μπαλτά

φιλόλογος

Μέσα στον Ιούλιο παρακολουθώ, εξ αποστάσεως λόγω υποχρεώσεων, μια σειρά από εκδηλώσεις εξωστρέφειας να πραγματοποιούνται στο νησί, πολλές με επίκεντρο το βόρειο τμήμα και ειδικότερα την ιδιαίτερη πατρίδα μου. Τα βλέπω και χαίρομαι. Ανακαλύπτω πίσω από όλα αυτά ό, τι έλειπε για πολλά χρόνια ή τουλάχιστον φαινόταν να λείπει: προγραμματισμό, επαγγελματισμό, οργάνωση, συνεργασία, δημιουργική και λειτουργική αξιοποίηση της παράδοσης, αυτής που ξέρουμε και αυτής που συνεχίζουμε για λόγους διαφημιστικούς, ποιοτικές δράσεις, αθλητικό τουρισμό, διάχυση, μοντέρνες εκδηλώσεις, δημόσιες σχέσεις. Όλα αυτά τα βλέπω με μεγάλη ικανοποίηση να γίνονται γνήσια άρα να έχουν και επιτυχία. Είδα με συγκίνηση να ανοίγουν στο κοινό μαγικές αυλές στην Πέτρα και στον Μόλυβο, περιβόλια που προστατεύουν παλιά αρχοντόσπιτα και διατηρούν τους ψίθυρους από τις νυχτερινές ουζοκατανύξεις ηχηρών ονομάτων της πρόσφατης ελληνικής διανόησης. Χαίρομαι τόσο πολύ που τις επισκέφτηκε κόσμος, ντόπιος και ξένος, κάθισε στα πεζούλια τους, στα φυλλώματα των δέντρων και ανάσανε την πνευματικότητά τους. Είδα στο πλατύσκαλο της ταράτσας τους τις φίλες μου στο χωριό να ετοιμάζουν αμυγδαλωτά και η νοσταλγία της γεύσης τους έφτασε ως τον ουρανίσκο μου. Στον τόπο του καθένας πάντα θαυμάζει και αποζητά αυτό που δεν είναι ο ίδιος.

Είδα την αυλή στο εκκλησάκι της Αγιάς Μαρίνας γεμάτο με νοικοκυρές που μαγειρεύουν και μοιράζονται τις γεύσεις τους με τους περαστικούς. Πάντα οι αυλές των εκκλησιών είναι σημείο επαφής της κοινότητας, είναι αφορμή για μοίρασμα και επικοινωνία. Είδα θεματικά beach party, μικρά παιδιά να μαγειρεύουν, έφηβους να ανοίγονται στη θάλασσα με τα σκαφάκια τους, μύρισα το μελτέμι και τη θαλασσινή αύρα που τόσο μου λείπει όσο γράφω κλεισμένη καλοκαιριάτικα σε ένα δωμάτιο. Ευτυχώς η εποχή που ένας ανεγκέφαλος οραματίστηκε...  να στήσει... πανηγυριώτικη ορχήστρα δίπλα στο μνημείο των πεσόντων είναι πολύ μακριά. Γιατί;

Γιατί ανέλαβαν επιτέλους δράση άνθρωποι άξιοι, κατάλληλοι, ικανοί. Νέοι άνθρωποι, ντόπιοι, που κατοικούν μόνιμα στην περιοχή, που ασχολούνται με την τουριστική ανάπτυξη του τόπου (η τοπική οικονομία άλλωστε αφορά όλους μας), άνθρωποι με αισθητική, δραστηριοποιήθηκαν, ύστερα από το δύσκολο 2016, αποφάσισαν να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους. Άνθρωποι με μεράκι, με γούστο, με αισθητική, με συναίσθηση στην παράδοση και αντίληψη για τη νεωτερικότητα, με εύστοχες επιλογές διαφήμισαν και επιτέλους ανέδειξαν σε τουριστικό προϊόν τη μοναδικότητα της καθημερινής μας ζωής: τις γειτονιές, τα σοκάκια, τις μυρωδιές, τις γεύσεις, τη θάλασσα. Μοιράστηκαν τις αναμνήσεις και τα μυστικά της ανατροφής μας με τους επισκέπτες. Έξυπνα, σωστά, κιμπάρικα, που λέμε εμείς. Χωρίς υπερβολές και αμετροέπειες. Διαφημίστηκαν και διαφήμισαν τον τόπο και τη δουλειά τους. Εναλλακτικά. Παρατηρώ με ιδιαίτερη χαρά ανθρώπους από γειτονικά χωριά, παραδοσιακά ανταγωνιστικά μεταξύ τους, να συνεργάζονται αγαστά και ασφαλώς να βλέπουν τους κόπους τους να αμείβονται. Για όλους εμάς που μεγαλώσαμε βόρεια όλο το βόρειο μέρος του νησιού είναι ένα μεγάλο φωτεινό καλοκαίρι, στο οποίο δεν χωράνε τοπικισμοί. Κάθε χρόνο παρακαλούμε να είμαστε καλά, όσοι μεταναστεύσαμε, να απολαύσουμε για άλλη μια φορά τις ομορφιές του. Όπου τις αναγνωρίζει το γούστο και η διάθεση των διακοπών καλύτερα, όπου τραβά η ψυχή μας. Είναι τόσο όμορφος ο τόπος μας που δε χορταίνεται. Είναι μεγάλη επιτυχία αν καταφέρουμε να μεταδώσουμε αυτή την αλήθεια και στους ξένους.

Κανένας δεν κατέχει καλύτερα τα έθιμα ενός τόπου από τον ντόπιο κάτοικο, αυτόν που τα αναπαράγει συνειδητά ή ασυνείδητα, ακόμη και όταν τα αρνείται. Η μετατροπή τους όμως σε τουριστικό αγαθό χρειάζεται προσοχή. Πριν μερικές δεκαετίες είχαμε κάνει τη διαφορά. Νομίζω βρισκόμαστε σε ένα σημείο αφετηριακό να κάνουμε άλλο ένα μεγάλο βήμα. Που αυτή τη φορά το κάνουμε όλοι μαζί στη γειτονιά της Βόρειας Λέσβου καταρχάς και όχι μόνο και αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό. Είναι καινούργιο. Και η οικονομία ανέκαθεν νέες ιδέες επιβραβεύει. Τι να πω; Και εις ανώτερα!

Καλυψώ Ν. Λάζου - Μπαλτά

Φιλόλογος

Από την αρχή του μήνα γυρίζουν στο μυαλό μου οι στίχοι του ποιητή. Η μισή καρδιά μου βρίσκεται εδώ πέρα. Για βιολογικούς και λειτουργικούς λόγους. Η άλλη μισή με έκανε να διαβάζω ό, τι έβρισκα δεκαπέντε μέρες τώρα στο διαδίκτυο για τους αγριόχοιρους, για τα δώδεκα παιδιά από την Ταϋλάνδη που παγιδεύτηκαν μαζί με τον προπονητή τους στο πλημμυρισμένο σπήλαιο. Νομίζω στη διαδικασία αυτή δεν ήμουν μόνη. Είχα αλληλέγγυο σχεδόν ολόκληρο τον πλανήτη. Το ένιωθα, δεν το ζούσα. Το πίστευα. Αυτό όμως δεν ήταν ποτέ αρκετό. Η μοίρα των ανθρώπων είναι άδηλη, συχνά άδικη και όσο και αν η ανθρωπότητα ολόκληρη είναι προσηλωμένη στο πρόβλημα, όσο και αν ελπίζει και προσεύχεται, δεν είναι απαραίτητο ότι το θαύμα θα συμβεί.

Τις τρεις τελευταίες μέρες ζούσα στους ρυθμούς της επιχείρησης διάσωσης. Το πρωί διάβαζα τα ανακοινωθέντα για την έναρξη της προσπάθειας, ενημερωνόμουν για την πιθανή ώρα ολοκλήρωσής της και οργάνωνα κάθε μου δραστηριότητα, γέμιζα το πρόγραμμά μου, ώστε να ροκανίζω τον χρόνο, χωρίς να σκέφτομαι, ώσπου επιτέλους να έρθει η στιγμή που θα πατήσω το μαγικό κουμπί της ενημέρωσης. Κάθε ημέρα που τέλειωνε με αίσια έκβαση στην όλη προσπάθεια, μεγάλωνε μέσα μου την αγωνία για την τύχη των υπόλοιπων. Από τη μία ήξερα ότι ο άνθρωπος μπορεί να κάνει το θαύμα. Από την άλλη φοβόμουν ότι τα θαύματα δεν επαναλαμβάνονται αφειδώλευτα, πολλές φορές συντρέχουν αστάθμητοι παράγοντες και συγκυρίες που τα ανατρέπουν. Και πια ξέρω ότι κανείς ποτέ δεν μπόρεσε να εξηγήσει τον λόγο που συντελούνται τραγωδίες.

Το βράδυ της Τρίτης μια μεγάλη ανακούφιση με κυρίεψε. Μια σύντομη μπόρα από αυτές που συνόδεψαν την τριήμερη επιχείρηση διάσωσης, χωρίς να την εμποδίσουν πέρασε και από τα δικά μου μάτια. Ήταν ευλογημένο ξέσπασμα ανακούφισης. Από εκείνα που εύχεσαι να συνοδεύουν τη ζωή των ανθρώπων. Τα μικρά παιδιά, οι έφηβοι, είναι από μόνο του ένα θέαμα ισχυρά συγκινησιακό. Αν ρωτήσετε τους διαφημιστές, τους σχεδιαστές προεκλογικών εκστρατειών, τους κινηματογραφικούς σκηνοθέτες και τους φωτογράφους θα σας το επιβεβαιώσουν πανηγυρικά. Στην προκειμένη περίπτωση δεν ήταν ένα, ούτε δύο, που και τόσα θα αρκούσε, ήταν δώδεκα. Δώδεκα υγιείς έφηβοι, αθώα παγιδευμένοι σε ένα σκοτεινό σπήλαιο. Ένα ωραίο σενάριο για κινηματογραφική ταινία ή η υπόθεση από ένα παιδικό παραμύθι. Στο οποίο υπήρχε ο κίνδυνος, υπήρχαν ευτυχώς και τα πρόσωπα - σωτήρες, για να θυμηθώ τον Vladimir Propp και τη μορφολογία του παραμυθιού που σκάρωσε.

Ένιωσα περισσότερη εμπιστοσύνη στον Άνθρωπο από αυτή τη δοκιμασία. Πίστεψα στις δυνατότητές του, στην αλληλεγγύη του, στη θέληση, στην αυτογνωσία, αλλά και στην τεχνογνωσία του. Θαύμασα για άλλη μια φορά τη δύναμη της επιστήμης και του προγραμματισμού. Στάθηκα με σεβασμό μπροστά στην αυτοθυσία που ήταν και η μόνη που σημείωσε μία απώλεια στο ενεργητικό της. Πάντα έτσι γίνεται άλλωστε. Συνειδητοποίησα ότι η σημασία του ανθρωπισμού, της μεγάλης οικογένειας του ανθρώπου, της οικουμενικότητας δεν είναι κούφια λόγια, ούτε όμως και πολιτικάντικες ασυναρτησίες τάχα μου «διεθνιστών» και «υπερεθνικιστών» που διαλαλούν την ανοησία τους στο πλαίσιο της εκφοράς του δημόσιου λόγου, στα διάφορα δίκτυα επικοινωνίας ή την υποστηρίζουν ανερυθρίαστα δια ζώσης. Εύχομαι και ελπίζω όλοι αυτοί να πήραν ένα καλό μάθημα για την πραγματική σημασία της ανθρώπινης συμπαράστασης και της αλληλεγγύης, χωρίς Μ.Κ.Ο. της κακιάς ώρας, αλλά με τη συνδρομή της τεχνολογίας, της εμπειρίας, της ανιδιοτελούς προσφοράς και της συνεργασίας για την επίτευξη ενός πραγματικά ιερού σκοπού.

Ενισχύθηκε επίσης το θρησκευτικό μου συναίσθημα: Ένιωσα ότι υπάρχει μια ανώτερη δύναμη που συμπαραστέκεται, είτε ως φύση που δεν αντιτίθεται με τα κλιματικά τερτίπια της στην επιχείρηση διάσωσης, είτε ως κάτι που δοκιμάζει τον άνθρωπο, περιστασιακά έστω, για να του θυμίσει την αξία του αγαθού της ζωής και τη δύναμη της αγάπης.

Καλυψώ Ν. Λάζου - Μπαλτά

Φιλόλογος

Τι μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο ευτυχισμένο ρωτάω και αμέσως απαντώ:

1. Η καλή ψυχική και σωματική του υγεία.
2. Η ικανότητά του να θέτει στόχους και να τους κατακτά.
3. Η δυνατότητα να μοιράζεται ευτυχισμένες στιγμές με ανθρώπους που αγαπά.
4. Η ανάγκη να εξελίσσεται, να βελτιώνεται, να γίνεται καλύτερος.
5. Η απόλαυση της φύσης και των μικρών καθημερινών στιγμών της ζωής.
6. Η δύναμη να θέτει νέους στόχους και να ρίχνεται στο κυνήγι τους - πέτρα που κυλά δε χορταριάζει.
7. Η ικανοποίηση να βλέπει τους κόπους του να ανταμείβονται.
8. Η ποιοτική προσωπική ζωή.
9. Τα ταξίδια.
10. Η αγάπη.

Αυτά περίπου σημείωσα σε έναν πρόχειρο κατάλογο που ζητήθηκε να φτιάξω, στον οποίο να καταγράφω τα συστατικά της προσωπικής ευτυχίας, όπως εγώ την ορίζω. Εύστοχα; Άστοχα; Πάντως τα κριτήρια είναι εντελώς προσωπικά! Όταν τα γράφεις, αναρωτιέσαι ποιος είσαι εσύ να προτείνεις στους άλλους τι είναι το ιδανικό. Τότε θυμάσαι εκείνο το χωρίο από την Κόλαση της Θείας Κωμωδίας του Δάντη, που κάνει λόγο για τα μαρτύρια όσων προσέφεραν κακές συμβουλές. Έλα όμως που ξημερώνουν κάτι μέρες, κάποτε, που γεύεσαι ταυτόχρονα τα περισσότερα από αυτά. Εκεί το νιώθεις, μέσα από μικρές μαγικές στιγμές ότι ίσως να έχεις και δίκιο. Και συνοψίζοντας, καταλήγεις πως η ευτυχία, αν τελικά υπάρχει, είναι ότι κάνει τον κάθε άνθρωπο να την αισθάνεται. Η ηδονή της είναι σαν την ουσιαστική γνώση. Εντυπώνεται στα κύτταρα και δε λησμονιέται ποτέ. Έχει το άρωμά της, τα αναγνωριστικά της σημεία, τα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα και τον αντίκτυπό της στον ψυχισμό, στην εξωτερική εμφάνιση, στη συμπεριφορά και στη διάθεση όποιου τη γεύεται.

Ένα μειονέκτημα της ευτυχίας είναι ότι διαρκεί λίγο. Μπορεί το ευεργετικό αποτέλεσμα μιας ευτυχισμένης συγκυρίας να έχει μακροχρόνιο αντίκτυπο στη ζωή μας, η ηδονή κάθε ευτυχισμένης στιγμής ωστόσο είναι μοιραίο να διαρκεί λίγο. Μάλλον είμαστε πολύ πλεονέκτες οι άνθρωποι. Ίσως πάλι να ορίζουμε ως ευτυχία τη στιγμή της απόλυτης πληρότητας που μας προκαλεί ένα γεγονός ή μια σειρά από γεγονότα και να δεχόμαστε ότι τα διαδέχεται ως την αναπόδραστη και αναπόφευκτη συνέπειά τους. Και ως γνωστόν ποτέ το αναμενόμενο δεν πλησίαζε την απόλαυση που γεννά το αδοκίμαστο και το από αλλού φερμένο που γράφει και ο ποιητής μας.

Σε στιγμές ευτυχίας στιγμιαία συλλαμβάνεις και το αποτύπωμα που άφησαν πάνω σου άνθρωποι που σε διαμόρφωσαν με τον τρόπο τους. Και ας απουσιάζουν πια από τη ζωή σου. Άνθρωποι αγαπημένοι. Ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι έχεις υιοθετήσει όχι μόνον τις ιδέες και την αφοσίωσή τους σε ένα ιδανικό αλλά ακόμη και εκείνες τις καθημερινές τους διαδρομές μέσα στον χώρο που κινούνται: λες και ένας αόρατος μίτος ξετυλίγεται εμπρός σου και εσύ τον ακολουθείς, πιστεύοντας ή ελπίζοντας ότι θα τους αντικρίσεις στο τέλος της διαδρομής. Η αλήθεια είναι ότι βαδίζοντας πάνω σε αγαπημένα χνάρια βγαίνεις στο φως και τότε τον βλέπεις: τον εαυτό σου αλλιώς! Απότοκο του δικού του μόχθου, ναι, αλλά και μιας άλλης έμπνευσης που ο ίδιος την αναγνώρισε ως ανώτερη και την όρισε οδηγό του. Κάπως έτσι βγαίνει ο άνθρωπος από τον λαβύρινθο στη ζωή, κάπως έτσι λύνει τους γρίφους του. Για να τους τοποθετήσει ευλαβικά αμέσως μετά πάνω στις πευκοβελόνες και να αναζητήσει νέους. Ειδικά αν γεννήθηκε περίεργος και επιζητεί πάντα να θέτει ερωτήματα και να παίρνει απαντήσεις.

Η ευτυχία είναι σίγουρα ζητούμενο, παραμένει όμως και ένα εξαιρετικά δύσκολα διαχειρίσιμο μέγεθος: ανεβάζει τον πήχη των απαιτήσεων, θέτει περιορισμούς, κάνει τον άνθρωπο επικίνδυνα εκλεκτικό, τελικά ίσως και να τον απομακρύνει από τον απλό ρυθμό του σύμπαντος που αυθόρμητα, εύκολα ορίζει τα πράγματα και ενώνει τους ανθρώπους. Ίσως γιατί σε φέρνει αντιμέτωπο με την προσωπική σου αλήθεια που δεν είναι σοφό να την κοιτάζεις κατάματα.

Καλυψώ Ν. Λάζου - Μπαλτά

Φιλόλογος

Είναι ωραίο πράγμα να μη σε επιτηρεί κανείς και ας βρέχει. Ας μπουμπουνίζει. Ας πέφτουν βροντές και αστραπές. Ας ρίχνει χαλάζι. Ας κρύβεται ο ήλιος. Σιγά, καλέ! Τί καταλάβαμε με τόσα καλοκαίρια; Ντάλα καλοκαίρι και μας ήρθαν ουρανοκατέβατα τα capital controls. Στεκόμασταν με το ομπρελίνο μας στην ουρά για τα εξήντα ευρώ ημερησίως, όσοι τα είχαμε τέλος πάντων και περιμέναμε υπομονετικά, ανανεώνοντας την αντηλιακή μας, εισπνέοντας τον ιδρώτα των μπροστινών και προσπαθούσαμε διακριτικά να αποφύγουμε το καμάκι των κυρίων της ουράς, οι οποίοι πάντοτε, πάντοτε όμως δεν ήταν του γούστου μας! Ναι τότε είχε ήλιο, αλλά σας ερωτώ: Μήπως είναι καλύτερα τώρα;

Ενώ τώρα; Ξυπνάω το πρωί, ανοίγω το παράθυρο, ανοίγουν και οι ουρανοί και παριστάνω το σαλιγκάρι: περιμένω να κοπάσει η μπόρα και η τρικυμία και να σκάσω μύτη. Από τράπεζα πλέον δεν περνώ. Το καλοκαίρι του 2015 στάθηκε καθοριστικό, για να εξοικειωθώ με τις τραπεζικές ψηφιακές υπηρεσίες. Πλέον για οτιδήποτε χρειάζομαι τηλεφωνώ. Τι ωραία που τα περνάμε! Αρκεί να έχει λεφτά ο λογαριασμός. Πόσα θα πληρώσετε; Πού θα τα πληρώσετε; Σε τι άλλο να σας φανώ χρήσιμος; Ό, τι θέλω λέω, ό, τι μου καπνίσει ζητάω σε ωραίες φωνές ανδροπρεπείς, μελιστάλαχτες, ραδιοφωνικότατες, μέχρι που κακομαθαίνω και σκέφτομαι τι ωραία που θα ήταν να είναι έτσι και στη ζωή.

Δεν είναι όμως. Μόλις ανοίξω την μπαλκονόπορτα βρέχει. Τα ρούχα μου μουχλιάζουν στον κάδο του πλυντηρίου. Τα πέδιλά μου παίρνουν νερά. Δεν το αντέχω όλο αυτό. Βγαίνω όμως. Για να μη μουχλιάσω εγώ. Και επειδή η επιτήρηση έχει τελειώσει. Ήδη μας αναβάθμισαν μία ολόκληρη μονάδα. Αυτό θα πει ότι θα ξαναπάω στο Galaxy του Hilton χωρίς να φοβάμαι ότι θα ξεπροβάλει από καμιά γωνιά ο Τόμσεν, αρρενωπός και κυνικός αθεράπευτα, να θέλω να κάνω έγκλημα αντί να διασκεδάσω. Τώρα που το σκέφτομαι, δεν θα μάθω ποτέ αν ο Τσακαλώτος συνάντησε ή όχι τη Σκάρλετ Γιόχανσον σε κρυφό ραντεβού, αν ανανέωσε το σακίδιό του, αν η ξινή Ρουμάνα της ομάδας χώρεσε σε ένα νούμερο μεγαλύτερο ταγιέρ, αν αύξησε το πουρμπουάρ στα γκαρσόνια της Πειραϊκής, αλλά όλα αυτά λίγο, ειλικρινά πολύ λίγο με ενδιαφέρουν.

Μου αρέσει να παίζω με τον ήλιο κρυφτό. Να στοιχηματίζω πόσο γρήγορα θα τον συναντήσω την επόμενη μέρα. Νομίζω ότι δε σας γράφω όλη την αλήθεια. Το λατρεύω το καλοκαίρι. Κάθε χρόνο τέτοια εποχή το έχω απίστευτη ανάγκη. Το φως, τον ελληνικό ήλιο, τη θάλασσα, την ψυχική γαλήνη, τη σιωπή της μεσημεριανής ξεκούρασης. Με κούρασαν τα μπουμπουνητά αφάνταστα. Όπως με κούρασε και η επιτήρηση. Δεν την άντεχα ως λέξη από παιδί. Ούτε καν τη διακριτική. Δε θέλω άλλο να μου λένε τι να κάνω, πώς να κάνω, τι να μην κάνω. Δεν αντέχω να με περιορίζουν. Δεν μπορώ άλλο να ξέρω ότι και στο μέλλον θα έχω περιορισμούς. Τα επτά χρόνια που ζούμε αυτήν την κατάσταση περάσανε και με το παραπάνω. Η ζωή μας σκοτείνιασε σαν τον φετινό Ιούνιο που μεταμφιέστηκε σε Νοέμβρη. Δεν ξέρω αν λέει αλήθεια η κυβέρνηση πολύ θα το ήθελα όμως. Βρέθηκα πολύ νωρίς στη ζωή μου να νοσταλγώ τις κοσμικές σελίδες του Down Town προ εικοσαετίας και το καλοκαίρι ήταν πάντα η εποχή των κοσμικών. Ελπίζω ότι η αναπάντεχη κακοκαιρία δεν είναι ένα μεταφυσικό σχόλιο της φύσης για τη σύγχρονη εθνική μας ιστορία, να μην πω για το μέλλον μας.

Κάθε τέτοια εποχή, ενώ τα σχολεία ετοιμάζονται να κλείσουν, στο νου μου γυρίζουν οι σκιές που μεγαλώνουν και μικραίνουν στον τοίχο του πατρικού μου, ανάλογα με την ώρα της ημέρας που τις φωτίζει. Όταν σκοτεινιάζει, κρύβονται. Όταν χειμωνιάσει χάνονται. Υπάρχουν όμως. Αρκεί λίγο φως, για να ζωντανέψουν.

Καλυψώ Ν. Λάζου - Μπαλτά

Είναι μάλλον ωραίο να είσαι, αλλά είναι εξίσου περίεργο πότε αυτό το συνειδητοποιείς: Πρόσφατα κατάλαβα κάτι τέτοιες στιγμές, όταν γράφεται ιστορία. Απόγευμα Κυριακής, γυρίζω ψόφια από το βαθμολογικό, μπαίνω στο σπίτι, κουβαλώντας ακόμη χοντρές στάλες από το ξαφνικό μπουρίνι. Το κεφάλι μου βουίζει και τα μάτια μου πονούν. Πέφτω ξεθεωμένη στον καναπέ, πατώντας το τηλεκοντρόλ, σε μια ζυγισμένη κίνηση αυθόρμητης απόγνωσης, που θα ζήλευε ο κάθε σκηνοθέτης, την ίδια στιγμή που οι κεραυνοί αποθεώνουν το εγχείρημα. Προσπαθώ να υπολογίσω πόσα ρούχα κρέμονται στο σκοινί, όταν η εικόνα δείχνει τους Ψαράδες στις Πρέσπες, την κόκκινη γραβάτα και τους διαδηλωτές. «Είμαι ανθρωπάκι» σιγοψιθυρίζω, «ευτυχώς» συμπληρώνω, ορμώ στην κρεβατοκάμαρα να σώσω τη μπουγάδα μου, χωρίς επιτυχία.

Αργά το ίδιο βράδυ, συζητώντας τις εξελίξεις στο τηλέφωνο, αρχίζω να θυμώνω, διαβάζοντας ανοησίες στον ηλεκτρονικό τύπο: ο Αλέξανδρος λέει είναι ιμπεριαλιστής, λέει και σιγά τον πολιτισμό που έφερε στην Ασία, ξαναλέει, άρα σιγά και εμείς που τον έχουμε κορώνα στο κεφάλι μας. Τι ωραία που θα ήταν να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι είμαστε μέλη μιας παγκόσμιας αδελφότητας, άρα τι χρεία έχομεν συνόρων και εθνικών διακρίσεων! Αρθρογράφος υποστηρίζει ότι το έθνος είναι λέει μια κατασκευή, που στήνεται μέσα από το σχολείο, κατά βάση, οπότε γιατί εμείς πρέπει να συνεχίζουμε την ελληνική προπαγάνδα… «Έλα, ρε» βρυχάται το ανθρωπάκι, πετώντας τους αφρούς της μπύρας στην οθόνη του υπολογιστή, ξυπνώντας το λιοντάρι που κοιμάται νομοταγώς μέσα μου. «Καλά που είστε και σεις, ρε παιδιά» συνεχίζω άκομψα και χαμηλώνω την ιαχή, για να δυναμώσει μέσα μου η μελωδία από το αγαπημένο μου τραγούδι, που κάπου λέει: «γιατί γράμματα δεν ξέρω»…

Με κάτι τέτοια ευχαριστώ τον Θεό, γιατί έμεινα αμόρφωτη. Κούτσουρο απελέκητο. Έμαθα μόνον να ταιριάζω ερμηνείες με συγκυρίες. Ναι ο Αλέξανδρος ήταν κατακτητής και τι σημαίνει αυτό; Αυτοί που τον διεκδικούν θέλουν να κάνουν δικό τους τον πάλαι ποτέ στρατηλάτη που έφτασε ως τις Ινδίες και έγινε θρύλος ή να οριοθετήσουν, μέσω ενός διάσημου αρχαίου προσώπου, το δικό τους εθνικό αφήγημα; Να μη συζητήσω εδώ ότι ο Αλέξανδρος υπήρξε μαιτρ του πολιτισμικού συγκρητισμού, πόρρω απέχων από τους ευρωπαίους θαλασσοπόρους, που έδρασαν μετά την Αναγέννηση, κατακρίθηκε μάλιστα σφοδρά για τις επιλογές του. Στο ελληνικό πανεπιστήμιο, όταν διδάσκεσαι θεωρία της ιστορίας, μαθαίνεις ότι στο σχολείο ο δάσκαλος συχνά ξεχνά τον επιστήμονα, για να υπηρετήσει την εθνική ιστορία. Όχι ο Έλληνας δάσκαλος. Κάθε δάσκαλος. Η εθνική ταυτότητα κατασκευάζεται πρωτίστως στο σχολείο. Τι δεν καταλαβαίνετε; Σαν εκείνον που συνειδητοποιεί ότι η γη γυρίζει και αρχίζει να ζαλίζεται, έτσι και ορισμένοι φιλοπρόοδοι αρθρογράφοι αποφασίζουν να τραβήξουν το αυτί σε όποιον αγνοεί τη διεθνή ιστορία της ανθρωπότητας. Την οποία, οι ίδιοι, ως αυτόκλητοι τιμητές της ιστορικής μνήμης του Ανθρώπου την εξετάζουν, όταν συζητάμε για συμφωνίες στα Βαλκάνια, όπου ο εθνικισμός, σε όλη τη διάρκεια του εικοστού αιώνα και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 αιματοκύλησε τόσες περιοχές. Ό, τι του λαλεί!

Προσπαθώ να καθαρίσω τον νεροχύτη μου, να ετοιμάσω το σπίτι, ώστε να υποδεχτεί αξιοπρεπώς την καινούρια εβδομάδα, στη διάρκεια της οποίας, άλλοι θα λαμβάνουν ιστορικές αποφάσεις, άλλοι θα τις επικροτούν, κάποιοι θα τις αντιστρατεύονται με δημόσιες εκδηλώσεις, κάποιοι θα τις υποστηρίζουν με τα γραπτά τους και ο λαός θα τις επωμίζεται, ελπίζοντας την υγειά του, προσδοκώντας το καλοκαίρι, την έξοδο από την κρίση, περιμένοντας στη στάση καλύτερες μέρες, καθοδόν προς τις καθημερινές του ανελαστικές υποχρεώσεις. Αγαπώντας την πατρίδα του. Απορώντας αν παύεις να αγαπάς τον Άνθρωπο, όταν αγαπάς την πατρίδα σου. Η απάντηση είναι «όχι απαραίτητα». Λυπάμαι αν αυτό δε μάς βολεύει όλους. Την περασμένη Κυριακή δεν ήταν ο ΤΣΕ στις Πρέσπες, ούτε ο Κάστρο. Ο αντίπαλός τους βρέθηκε μονάχα, φορώντας κόκκινη γραβάτα. Η οποία, παρά το χρώμα, ελπίζω δεν ταιριάζει στην Αριστερά.

Καλυψώ Ν. Λάζου - Μπαλτά

Φιλόλογος

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι εξαιρετικά χρήσιμες οι εμπειρίες στη ζωή. Ειδικά σε ανταγωνιστικά περιβάλλοντα. Τα οποία πάντα προσφέρουν στον άνθρωπο την ευκαιρία να δοκιμάσει τον εαυτό του και να τον ξεπεράσει. Να υπερβεί τα όριά του και να βελτιωθεί, κερδίζοντας παράλληλα την αυτοεκτίμηση και την αυτοανάπτυξή του. Δεν αναφέρομαι απλώς σε δεδομένα εργασιακά περιβάλλοντα, όπου οι συνθήκες είναι δεδομένες και σταθερές. Μιλώ γενικά για το πλαίσιο, μέσα στο οποίο καθένας μας κινείται, ειδικά αν του αρέσει να δοκιμάζει και να δοκιμάζεται σε ποικίλα πεδία. Εντός και εκτός χώρου εργασίας.

Η τελευταία δεκαετία που διανύουμε επένδυσε στη συνεργατικότητα, όχι μόνον ως όραμα αλλά και ως τεχνολογία προσωπικής εξέλιξης και κοινωνικοποίησης. Στο σχολείο, στην εργασία, στις σπουδές, στην καθημερινή ζωή, ο άνθρωπος βομβαρδίζεται από πολιτικές και πρακτικές δράσης συνεργατικής, η εκπόνηση της οποίας δεν τον κοινωνικοποιεί απλώς, αλλά τον επιβραβεύει και μέσω της συμμετοχής του σ’ αυτήν καθ’ αυτή τη δράση. Οι φιλόδοξοι, οι εξωστρεφείς, τα πνεύματα τα ρηξικέλευθα, καθένας τους για διαφορετικό λόγο, ρίχτηκαν με τα μούτρα στη συνεργασία: με πρόσωπα, με φορείς, με ομάδες, με κοινότητες. Ελπίζοντας. Οραματιζόμενοι. Από φιλοδοξία. Από περιέργεια. Για τη γοητεία του πράγματος. Γιατί πάντα αυτό συνέβαινε, απλώς κανένας δεν το βάφτιζε κάπως, δεν το επιβράβευε, ούτε το οριοθετούσε σε θεωρητικά πλαίσια. Και ασφαλώς οι πιο πολλοί έσπευσαν να συνεργαστούν με όσους γνώριζαν καλά. Με εκείνους που εκτιμούσαν. Με πρόσωπα και θεσμούς που εμπιστεύονταν. Χωρίς να τους γνωρίζουν σε βάθος. Χωρίς περιθώρια να τους κρίνουν εκ των έσω. Επειδή ήξεραν το βιογραφικό και όχι τον χαρακτήρα τους. Επειδή πίστεψαν σε λόγια, χωρίς να έχουν προηγούμενη καλή εμπειρία. Είπαν «θα πάω». Αλλά δυστυχώς τους βγήκε σε κακό!

Επιχειρώντας με μια αρκετά ευρεία παρέα πραγματικών φίλων τις τελευταίες ημέρες, έναν σε βάθος απολογισμό των πεπραγμένων μας τα τελευταία χρόνια, πληροφορούμαι απίστευτες ιστορίες λογοκλοπής, κατάχρησης πνευματικής εργασίας, καταδολίευσης, απάτης, υπονόμευσης, αθέμιτου ανταγωνισμού, αχρειότητας, κακοπιστίας, εξευτελισμού σε τελική φάση, εκεί που οι εμπνευστές των συνεργατικών μοντέλων εργασίας έβλεπαν ποιότητα, επικοινωνία, ενότητα, δεσμούς, σύναψη σχέσεων, καλλιέργεια και διάχυση αξιών και γνώσεων, υψηλό επίπεδο επαφής, καλή γειτονία, δικτύωση, διάχυση πρακτικών και πάρα πολύ όμορφες άλλες τέτοιες έννοιες, που παρασάγγας απέχουν από την πεζή πραγματικότητα.

Γιατί πολύ απλά ο νόμος της ζωής, καλοί μου φίλοι, λέει ότι δεν υπάρχει μυστικό που να σου αποκαλύπτει ποιος θα σε εκμεταλλευτεί και ποιος όχι, ποιος θα σε εξαπατήσει και ποιος θα είναι τίμιος και ειλικρινής απέναντί σου. Παρά την αξία που η κοινωνία προσδίδει στη γνώση και στις ιδιότητες, με τις οποίες αυτή αναβαθμίζει τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου, η αλήθεια είναι ότι δεν είναι λίγοι οι πολύ μορφωμένοι άνθρωποι, οι οποίοι συμπεριφέρονται ελεεινά, κατώτερα του αναμενόμενου ήθους και των αξιών από τις οποίες ήταν αναμενόμενο να εμπνέονται, όταν νιώθουν ότι κάτι τους εξυπηρετεί και τους βολεύει. Όταν κάτι τους αρέσει. Όταν επιθυμούν. Όταν ζηλεύουν. Όταν νιώθουν ανταγωνιστικά και φευ μειονεκτικά. Όταν αναγνωρίζουν κάποιον ως ίσο ή και ανώτερό τους.

Φίλη παραδέχτηκε με πικρία ότι συνειδητοποιεί την προσωπική της εξέλιξη όχι μόνον από τις διακρίσεις που εισπράττει στην εργασία της αλλά ισότιμα και από τα καρφιά και τη μικροπρέπεια που τακτικά λαμβάνει από το στενό συνεργατικό της περιβάλλον: Απληστία, θράσος, ασωτία, πονηριά, διπροσωπία και κακή συμπεριφορά. Ευθεία ή πλάγια. Υπονόμευση. «Κάθε φορά που χάνω έναν φίλο ή έναν καλό συνεργάτη, συνειδητοποιώ ότι έχω προχωρήσει στην καριέρα μου». Υπερβολικό; Είπαμε κινείται σε εξαιρετικά ανταγωνιστικό κύκλο. Αν είναι καλή στη δουλειά της; Εξαιρετική. Το περίεργο είναι ότι εξίσου καλοί είναι και εκείνοι που την υπονομεύουν. Ίσως επειδή από εμπειρία γνωρίζουν ότι είναι σκόπιμο να κερδίσεις από τον άλλον και να τον υποσκάψεις πριν αναγκαστείς και δημόσια να παραδεχτείς ότι τον θαυμάζεις. Σημεία των καιρών. Βοήθειά μας!

Καλυψώ Ν. Λάζου - Μπαλτά

Φιλόλογος