Στην τελευταία εικοσαετία, οι εξελίξεις στον ταπεινό μας αυτοδιοικητικό βίο μας ενθάρρυναν να καλλιεργήσουμε επαρκώς τις δεξιότητες της …πολυπολιτισμικότητας. Λίγο πριν ο καινούργιος αιώνας ανατείλει συνηθίσαμε στην ιδέα ότι μπορούμε να συνεργαστούμε με τα γειτονικά χωριά, στο όνομα του Καποδίστρια. Στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του αιώνα ο διευρυμένος καλλικρατικός δήμος μετέβαλε εμάς τους εσαεί χωρικούς σε αστούς μυτιληνιούς. Με δυο λόγια μάς επέτρεψε ένα δυνατό άλμα αυτοδιοικητικής κινητικότητας που είχε ασφαλώς πέρα από την «κοινωνική αναβάθμιση» σοβαρές πρακτικές παρενέργειες. Δύο καλοκαίρια παρέμενε χωρίς αντικατάσταση η λάμπα στον κεντρικό περιφερειακό δρόμο του χωριού, εξαιρετικά πολύπλοκο γραφειοκρατικά στάθηκε να την αλλάξουμε. Η «αναβάθμιση» κοστίζει!

Ανέλπιστα αλλά με μεγάλη ανακούφιση πληροφορήθηκα τις τελευταίες μέρες τη διάσπαση του διοικητικού εξαμβλώματος, που δυσχέρανε σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση τη βόρεια καθημερινή μας πραγματικότητα. Επειδή όμως τίποτα δεν είναι τέλειο, ήταν στην ανακοίνωση του ονόματος που με περίμενε μεγάλη ήττα. Βλέπετε κάθε φορά που με ρωτούσαν «από πού κατάγεσαι;» απαντούσα «από τη βόρεια Λέσβο». Ξαφνικά προκύπτω πολίτης του νεοσύστατου (τουλάχιστον αυτό ελπίζω) δήμου «Δυτικής Λέσβου» και χάνω πλέον ολοσχερώς τον γεωγραφικό μου προσανατολισμό, τον οποίο δεν είμαι και βέβαιη ότι τον είχα ποτέ. Καλά εγώ και οι συντοπίτες μου. Ο Μανταμάδος δυτική Λέσβος πόθεν, πώς; Μάλλον οι τουριστικοί πράκτορες επιβάλλεται να τροποποιήσουν το υλικό τους και τα βιβλία γεωγραφίας να επανακαθορίσουν την αναζήτηση της Δύσεως. Για τα υπόλοιπα έχει ο Θεός. Αφού όμως έχουμε τον Ταξιάρχη με το μέρος μας, «δε σκω», όπως λέμε οι Πετρανοί. Καλύτερες μέρες θα ξημερώσουν.

Είναι γεγονός ότι τις τελευταίες μέρες υφίσταμαι ανελέητο φροντιστήριο για τα όρια του Δήμου Δυτικής Λέσβου. Όλος ο κόλπος της Γέρας ή μέρος αυτού; Άσχετο αλλά είναι με τα καλά μας τώρα ο Πολιχνίτος και η Βρίσα δυτική Λέσβος; «Μπορείς να μη σχολιάζεις; Το σωστό είναι όλος ο κόλπος Καλλονής να περιέλθει στην επικράτεια του ίδιου Δήμου». Για μια ακόμη φορά η αλήθεια θυσιάζεται στη σκοπιμότητα! Δυτικά λοιπόν! Ελπίζω όχι «δυτικά της λύπης»!

Χρειάστηκα σχεδόν μισό αιώνα ζωής ως ταπεινή κάτοικος Πέτρας Λέσβου, για να το πιστέψω ότι ανήκω και εγώ εις την Δύσιν. Είναι, όπως και να το δεις, μια σύνθετη ταυτότητα. Ένας προσδιορισμός διακριτικός που κάτι πρέπει να δηλώνει πέραν από τον εσφαλμένο γεωγραφικό του προσδιορισμό! Ο δυτικός άνθρωπος είναι κατά δήλωσή του «πολιτισμένος». Είναι πιο «σύγχρονος», περισσότερο «εξελιγμένος», πιο «προοδευτικός». Αστειεύομαι. Νομίζω ότι επιχειρώ να διερευνήσω καθαρά προσωπικές υποθέσεις. Αυτό που εύχομαι ειλικρινά είναι οι άνθρωποι που θα δραστηριοποιηθούν πολιτικά στις αυτοδιοικητικές εκλογές του Μαΐου να έχουν έμπνευση και διάθεση να ασχοληθούν με κάτι περισσότερο από τον εαυτό τους και τους στενούς κομματικούς τους ορίζοντες. Έχουμε περάσει πολλά, ειδικά τα τελευταία χρόνια και η ανάκαμψη είναι μία ανάγκη αμετάθετη. Ήδη σε τοπικό επίπεδο γίνανε αρκετά από ντόπιους κατοίκους, ουσιαστικά αλλά εν πολλοίς άτυπα. Η οικονομική ανάκαμψη, η τουριστική ανάπτυξη, η κακή οδοποιία είναι ζητήματα που καίνε και ταλανίζουν τον τόπο. Σχέδια υπάρχουν και προτάσεις. Το ζητούμενο είναι το ποσοστό αυτονομίας για την εφαρμογή τους.

Το βέβαιο είναι ότι δε θα πλήξουμε. Ειδικά τους μήνες που ακολουθούν. Θα καταγράφουμε με προσοχή συνεστιάσεις, χειραψίες, συναντήσεις, τυχαίες συνομιλίες, ραντεβού και φωτογραφήσεις, για να αποτυπώσουμε συνθέσεις συνδυασμών και συγκλίσεις δυνάμεων. Ας ελπίσουμε από όλα αυτά να προκύψει κάτι χρήσιμο και κάτι καλό για όλους μας. Ας το ελπίσουμε και ας το ευχηθούμε τουλάχιστον.

Έχει περάσει τα πενήντα. Από την εποχή που αναπολεί έχουν περάσει είκοσι χρόνια. Από έναν παλιό γνώριμο, άνθρωπο ιδιόρρυθμο και εσωστρεφή, άκουσα την πιο ενδιαφέρουσα πολιτική ανάλυση, προϊόν αυθαίρετης γενίκευσης μιας προσωπικής του ερωτικής απογοήτευσης. Μεταφέρω τον διάλογο.

- Το κόμμα ξέρει να εμπνέει ισχυρά συναισθήματα. Και αυτή μπορούσε. Είχε βλέπεις όλα τα πλεονεκτήματα με το μέρος της: αγαπούσε το θέατρο, έπαιζε θέατρο, μουσική, ήξερε ποίηση και είχε χιούμορ. Μη μου πεις ότι δεν είναι έτσι σήμερα πολιτικά πρόσωπα;

- Ήταν ωραία; τον ρώτησα.

- Κάτι χειρότερο. Σε έκανε να τη βλέπεις έτσι.

- Αυτό είναι κακό;

- Ναι, όταν δεν είναι έτσι στ’ αλήθεια. Δεν το βλέπεις γύρω σου;

Γέλασα.

- Το άλλο; Κάπνιζε σα φουγάρο, ειδικά όταν χόρευε ζεϊμπέκικο.

- Χόρευε καλό ζεϊμπέκικο;

- Χορογραφία. Με κοίταξε. Από τότε δήλωνε ότι υποστήριζε την παράταξη αυτή.

- Καλά υπήρχε;

- Παραλλαγμένη.

- Και πώς και δεν την κατάλαβες;

- Ε, τότε ακόμη το κόμμα αυτό ήταν ένα μικρό κόμμα και αυτή πηγαινοερχόταν ως δική μας ετεροδημότισσα. Ήμουν νέος. Πίστευα πως ήθελε να μοιάζει εναλλακτική. Και αυτοί αυτό δε θέλανε;

- Και πότε άρχισε η απομυθοποίηση;

- (Πήρε βαθιά ανάσα) Όταν με πρόδωσε.

- Δηλαδή είχες μάτια και δεν έβλεπες; Μήπως λοιπόν σου αναλογεί ένα μερίδιο ευθύνης;

- Πότε είχε μάτια ο Έλληνας να δει καθαρά; Πλησιάζουν και εκλογές.

- Δεν υπήρχαν προειδοποιητικά σημάδια; Επέμεινα.

- Όταν φλερτάραμε μου εκμυστηρεύτηκε ότι είχε πάει με τον μεγάλο έρωτα της πιο καλής της φίλης. Ύστερα αναρωτιέσαι γιατί διαλύθηκαν τόσα κόμματα τούτον τον χρόνο. Μου τα είπε με όλες τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Βλέπω τον άνθρωπο και λέω μέσα μου: «Α, ρε κακομοίρη, και να ήξερες τι ξέρω»!

- Ποιος ξέρει τι του είπε αυτού για σένα!

- (Είπε) Όχι σ’ αυτόν. Σε όλους τους υπόλοιπους. Φίλους,, γνωστούς, συγγενείς, φλερτ, συνεργάτες, δικούς μου και δικούς της. Αλήθειες; Ψέματα; Κανείς δεν τόλμησε να μου πει. Ούτε ρώτησα.

- Γιατί δεν επικοινώνησες να της ζητήσεις να μη σε εκθέτει;

- Φαντάσου μια γυναίκα νέα, μορφωμένη, πλούσια, που παριστάνει τη διανοούμενη να έχει τέτοια συμπεριφορά. Γεμάτη κόμπλεξ είναι. Μήπως και καλύψει κανένα της κενό με ξεπούλησε. Δεν είδες να ξεπουλιέται τίποτα άλλο γύρω σου τα τελευταία χρόνια;

Μπήκα στον πειρασμό να τον ρωτήσω για τον αντίζηλο.

- Σου θυμίζω πόσα χρόνια διαμαρτύρεσαι για αναξιοκρατία που εμποδίζει να εξελιχτείς στη δουλειά σου.

- Μα εγώ φωνάζω γιατί από τη μία αγνοούνται τα προσόντα, από την άλλη κανείς δε δίνει σημασία σ’ αυτό που πραγματικά προσφέρει ο καθένας.

- Και εγώ αυτό ακριβώς είπα, για όσους αντικαταστάτες είχα την τιμή να γνωρίσω. Πλην με διαδέχτηκαν μεγαλοπρεπώς.

- Και; Υπήρξε ευτυχής κατάληξη;

- Ρωτάς αν μπορούσε ή αν ήξερε πώς να κάνει κάποιον ευτυχισμένο; Τους διέλυσε όπως…

- Ξέρω όπως θα καταστραφούμε και εμείς. Διέλυσε και σένα; Ρώτησα προβοκατόρικα.

- Με έκανε να σιχαθώ τις γυναίκες. Κάθε φορά που μπλέκω με κάποια, μόλις πάει να σοβαρέψει το πράγμα, «ίδια σκατά είσαι και συ!» σκέφτομαι και απομακρύνομαι.

- Ναι αλλά μια παράταξη που σε σημαδεύει ακόμη και όταν σε πληγώνει…

- Αν δεν πληγώσεις, δεν αφήνεις σημάδι. Κυριολεκτικά και μεταφορικά.

- Δε χάνει τις εκλογές… ολοκλήρωσα τη φράση μου.

- Δεν τις χάνει. Εμείς χάνουμε. Και αυτό που χάνουμε δεν το ξαναβρίσκουμε.

- Της έχεις πει ποτέ;

- Τι ένιωθα; Τότε.

- Ότι σε πόνεσε.

- Για να με θεραπεύσει; Δεν μπορεί. Ούτε να με καταλάβει μπορεί. Αξιακό είναι το χάσμα που μας χωρίζει. Και επειδή είναι τέτοιο, δε γεφυρώνεται.

- Εκείνη σε αγαπούσε; Στο είχε πει;

Και άλλοι υποσχέθηκαν πως θα σπάσει ο Δήμος Λέσβου και ότι δε θα πληρώνουμε ΕΝΦΙΑ και προκόψαμε. Για πρώτη φορά τον είδα να χαμογελά. Το χειρότερο από όλα είναι ότι η γυναίκα αυτή δεν ήταν κακή ούτε τυχοδιώκτρια. Δεν ήθελε να προκαλέσει κακό. Ούτε σε μένα ούτε σε κανέναν άλλον. Αλλά έφυγε νύχτα, αφού μετέτρεψε τα πάντα σε πεδίο βολής.

Αναρωτιέμαι γιατί δεν την αντιλαμβάνεστε. Εννοώ όλους εσάς τους παράγοντες της τουριστικής ανάπτυξης και της τοπικής οικονομίας του νησιού. Έχουμε το λείψανο του Αγίου Βαλεντίνου στην Καθολική Μητρόπολη της Μυτιλήνης αλλά αρνείστε να το προσκυνήσετε. Είναι αργά να συζητήσουμε γιατί ο ασκητής και μάρτυρας κατέληξε να προστατεύει ως άγιος τον Έρωτα. Ακόμη και ο Έρωτας έχει την ανάγκη ιερής προστασίας, πόσο μάλλον η χειμαζόμενη οικονομία μας! Και τι κάνετε γι’ αυτό; Διοργανώνετε (προεκλογική περίοδος γαρ ξεκινά) συναυλίες! Μα κοιτά ο Έρως συναυλίες; Και αν ναι, πόσο μάλλον τα ανθοπωλεία (όλο και κάποιο τοπικό φρούτο θα ευδοκιμεί προς τιμήν του)! Τα εστιατόρια, καθότι ανέκαθεν από το στομάχι περνούσε! Τα ξενοδοχεία (ας μην επεκταθώ)! Τα συμβολαιογραφεία; Διότι τα προικοσύμφωνα αποτελούν εγγύηση της ανιδιοτελούς και αιωνίου αγάπης! Μα εγώ θα σας τα γράφω; «Έρως και Τσικνοπέμπτη» δεν θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει τίτλο συμποσίου φιλοσοφικού, μιας πανεπιστημιακής ημερίδας, ή οργιαστικού (να μην υπεισέλθω σε λεπτομέρειες), έστω καταναλωτικού; Για να μην αναφερθώ σε ένα ωραιότατο ερωτικό καρναβάλι σπονδή στη μεταμορφωτική δύναμη του Έρωτα.

Ο Έρωτας φορτώνεται με πολύ ιδεαλισμό, με αποτέλεσμα να οδηγείται μοιραία στη διάψευση και στην αποκαθήλωση. Ας μείνει τουλάχιστον και κάποιο κέρδος από τόση σπατάλη ενέργειας. Ο Έρωτας δεν είναι αιώνιος. Δυστυχώς. Το αποδέχεσαι αφού τελειώσει η δεύτερη «μεγάλη αγάπη» της ζωής σου. Τότε μαθαίνεις ότι κάθε άνθρωπος είναι προορισμένος να συναντήσει πολλές αγάπες. Όλων των μεγεθών. Και να τις ζήσει όσο του επιτρέπουν οι δεσμεύσεις οι προτεραιότητες του. Κάποιες είναι μεταμορφωτικές. Άλλες μακροχρόνιες. Αφήνουν το αποτύπωμά τους. Αλλά η ζωή δεν είναι πρόβα. Προχωρά χωρίς να τις περιμένει. Οι μεγάλες αγάπες τελειώνουν. Συνήθως άδοξα. Όσο σημαντικότερο είναι το πρόσωπο στην προσωπική μυθολογία σου, τόσο λιγότερο επανέρχεσαι σ’ αυτό, τόσο ελάχιστα το κουβεντιάζεις. Εκτός και αν είσαι άνθρωπος χωρίς αρχές, με πολλές ανασφάλειες και ανικανοποίητα. Η ιδιωτική μας οδός ευτυχώς μας ανήκει. Απόδειξη ότι αγάπησες κάποτε έναν άνθρωπο, ότι τον σέβεσαι, είναι πως δεν τον αναζητάς, δε γυρίζεις. Κρατάς το μάθημα της ζωής. Προχωράς.

Υπάρχουν και οι άλλες, οι ανώδυνες ιστορίες. Που σε διασκεδάζει να παίζεις μαζί τους. Έρωτες και αυτές; Γιατί όχι; Ξέρεις ότι δεν κινδυνεύεις από αυτές, δεν πληγώνεις κανένα, το κυριότερο δεν πληγώνεσαι. Τέτοια πρόσωπα είναι ευπρόσδεκτα ευκαιριακά, πάντα όμως με ημερομηνία λήξεως. Πέραν της οποίας η μνήμη τα διαγράφει. Ώστε να επιδίδεσαι στο κυνήγι νέων συγκινήσεων.

Ο άνθρωπος όσο ζει επιζητά να επιβεβαιώνεται. Και να απολαμβάνει. Είναι σκληρός ο Έρωτας και εγωιστικός, παρά αλτρουιστής. Κανένας δεν ανέχεται να μην πρωταγωνιστεί στις προτεραιότητες κάποιου άλλου, αδιάφορο κάποτε πόσο σημαντικός είναι αυτός για τον ίδιο. Συμβαίνει όμως και δεν είναι κάποτε καθόλου κακό. Πολλές φορές οι ανώδυνες περιπέτειες χαρίζουν πολύ μεγαλύτερη απόλαυση από τις περιπαθείς ιστορίες πόνου και πάθους. Άσε που αφήνουν χωρίς παθητικό το συναισθηματικό μας ισοζύγιο. Και επιτρέπουν να αφοσιωθούμε απερίσπαστοι σε υποθέσεις με πιο ουσιαστική και πιο διαρκή επίδραση στη ζωή μας. Την οποία πάντως δεν ορίζουμε απόλυτα. Αυτή είναι άλλωστε η γοητεία της: Η άγνοια κινδύνου που κρύβει το άγνωστο. Οι νέες περιπέτειες. Οι ασκήσεις της αυτοπειθαρχίας. Οι μεγάλες αρνήσεις του ποιητή και οι ευένδοτες υποχωρήσεις στο παιχνίδι των αισθήσεων. Η γοητεία που έχει το συναίσθημα όταν γεννιέται, όταν δοκιμάζεται, όταν πληγώνεται, όταν τελειώνει. Και το επιπόλαιο φλερτ. Με κάποια παρενέργεια, μηδαμινή μπροστά στον φόβο της συναισθηματικής δέσμευσης. Σε μια κοινωνία που εμπορεύεται σταθερά και χειραγωγεί την ακαλλιέργητη συναισθηματική μας νοημοσύνη.

Ενώ τέλειωνα το κείμενο, έμαθα ότι η διάσπαση του Δήμου αναβάλλεται. Αντί για άλλο σχόλιο σας αφιερώνω τους στίχους του Τίτου Πατρίκιου («Έρωτας και Πολιτική 1»): «Η πιο δημοκρατική στιγμή/ είναι του αμοιβαίου οργασμού», με την παραίνεση εκτός της καρδίας, να φυλάττετε και την ψήφο σας!

Στρώθηκα ασφαλώς την προηγούμενη Πέμπτη μπροστά στην τηλεόραση. Αλλά επειδή οι υποχρεώσεις κρύβουν ανατροπές τελικά παρακολούθησα το πρώτο επεισόδιο της «Ζωής εν Τάφω» από το Διαδίκτυο, πρωινές ώρες του Σαββάτου. Κάλλιο αργά παρά ποτέ δηλαδή. Ομολογώ ότι την προσοχή μου κέντρισε η απόπειρα μεταφοράς ενός λογοτεχνικού βιβλίου στη μικρή οθόνη. Έχω καιρό να δω κάτι επιτυχημένο. Κουβαλώ όμως έντονες τις αναμνήσεις από το «Νησί» και το «Δέκα». Είναι εξάλλου σπάνιες πλέον οι τηλεοπτικές μεταφορές μυθιστορημάτων. Το αναγνωστικό κοινό λιγοστεύει και γι’ αυτό ευθυνόμαστε κυρίως εμείς οι φιλόλογοι. Να μην αμελήσω να παραδεχτώ ότι η Μυτιλήνη και ειδικότερα το βόρειο τμήμα της, που αποτελεί το υπόβαθρο για μέρος του βιβλίου, ήταν μία ακόμη αιτία να επιδιώξω να παρακολουθήσω το πρώτο επεισόδιο της σειράς. Πάνε περισσότερα από είκοσι χρόνια που παρακολουθούσα τα γυρίσματα του «Μεγάλου Θυμού» στα αρχοντικά του νησιού και στη συνέχεια τα ολοκληρωμένα επεισόδια στη μικρή οθόνη. Πέρασε πράγματι πολύς καιρός από τότε.

Καθώς λοιπόν το παρελθόν δεν μπορείς να το φέρεις πίσω ούτε όμως και να το αλλάξεις, σου μένει να προσηλωθείς στο σήμερα. Γιατί η ζωή δεν είναι πρόβα. Είχα λοιπόν μεγάλη περιέργεια να δω το αποτέλεσμα ενός απαιτητικού εγχειρήματος. Από τα πρώτα λεπτά που συντονίστηκα στη διαδικτυακή συχνότητα της αγαπημένης ΕΤ1, άρχισαν αναπόφευκτα και οι συγκρίσεις. Ο σκηνοθέτης Τάσος Ψαρράς είναι ο ίδιος που μας χάρισε πριν λίγα χρόνια τον εξαιρετικό «Καρυωτάκη», μια τηλεοπτική σειρά, που αν και κυκλοφορεί διαδικτυακά με κακή ποιότητα ήχου, απομονώνω σκηνές και επεισόδια και τα διδάσκω στους μαθητές μου. Η σειρά είναι τόσο επιτυχημένη, ώστε έκανε σκόνη ακόμη και τον κινηματογραφικό «Καζαντζάκη» του Γιάννη Σμαραγδή και ας πρόκειται για δύο διαφορετικά καλλιτεχνικά είδη. Έθεσε όμως τον πήχη απελπιστικά υψηλά, ώστε κάθε επόμενη προσπάθεια να βρίσκεται στην αμήχανη θέση να συναγωνιστεί μία μάλλον ανεπανάληπτη επιτυχία.

Έτσι το πρώτο επεισόδιο της «Ζωής εν Τάφω» δε με ενθουσίασε. Σε μία από τις εναρκτήριες σκηνές μάλιστα, άστοχα κατά την ταπεινή μου άποψη, η Μαρία Κίτσου, η ηθοποιός που ενσάρκωσε τηλεοπτικά την Μαρία Πολυδούρη, εμφανίζεται σε έναν μάλλον δευτεραγωνιστικό ρόλο. Είναι γεγονός ότι δεν υπάρχουν συνταγές επιτυχίας. Πολύ περισσότερο η επιτυχία δεν έρχεται μέσα από μανιέρες. Μάλλον η τυποποίηση κουράζει. Παρόλ’ αυτά ειδικά τα γυρίσματα στο νησί και η προσπάθεια να αποδοθεί μια περασμένη εποχή, μακριά από τις σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις, ήταν επιτυχημένη. Να μέτρησε το συναίσθημα για τον τόπο που με έκανε να μην είμαι αξιόπιστη κριτής ή πράγματι η σειρά εξελίσσεται σε επιτυχία και εγώ μουρμουρίζω χωρίς λόγο; Η συνέχεια θα δείξει. Δεν έχω ακόμη ενθουσιαστεί. Αλλά θα παραμείνω πιστή στο τηλεοπτικό προσκλητήριο, όσο αντέχω δηλαδή, διατηρώντας αυτό το χαμόγελο της συγκατάβασης που γεννά η αγάπη του οικείου.

Πρόκειται άλλωστε για μία από τις λίγες τηλεοπτικές παραγωγές αξιώσεων που έχουμε την ευχαρίστηση να παρακολουθούμε στη δύσκολη δεκαετία που διανύουμε. Με δεδομένο ότι η ΕΡΤ είχε κλείσει για δύο χρόνια είναι πραγματικός άθλος ότι μας δίνει τέτοιες παραγωγές. Μαζί και υπενθύμιση ότι, όταν θέλει, υποστηρίζει τον παιδευτικό της σκοπό μαζί με τον ψυχαγωγικό της ρόλο. Ο οποίος δικαιώνεται και από τη μεγάλη τηλεθέαση που γνωρίζουν ανάλογες προσπάθειες. Διαβάζω ότι πάνω από ένα εκατομμύριο τηλεθεατές παρακολούθησαν το πρώτο επεισόδιο της «Ζωής εν Τάφω». Αυτό σημαίνει ότι το τηλεοπτικό τοπίο μπορεί να έχει και εναλλακτικές λύσεις σε ριάλιτι όπου οι παίκτες μαγειρεύουν, μασκαρεύονται, τραγουδούν, φλερτάρουν και ποζάρουν, επενδύοντας σε ένα αμφίβολο καλλιτεχνικό μέλλον. Ή μπορεί να σημαίνει ακόμη ότι η έμπνευση δεν χάθηκε ακόμη από τη μικρή μας οθόνη.

Παρόλ’ αυτά η σειρά δε με έπεισε ακόμη. Τη συστήνω ωστόσο. Γιατί όλοι χρειαζόμαστε ένα καταφύγιο αφοσίωσης και ανιδιοτέλειας σε ένα αφηρημένο αγαθό, όπως η καλλιτεχνική δημιουργία, που δεν εξαργυρώνεται, χαρίζει όμως πληρότητα και απόλαυση.

Πίναμε τσίπουρα μεσημεράκι Αλκυονίδων με μια καλή φίλη από την Πέτρα, κάπου σε έναν παράδρομο στην Αμφιθέας. Εγώ γιόρταζα τον ήλιο, έναν ήλιο σπάνιο και δυσεύρετο τους δυο τελευταίους μήνες στον Αττικό ουρανό, δροσερό και αεράτο, ύστερα από μια ολονυχτία δυνατής μπόρας που παρέσυρε όσα οι μνήμες και τα συνεργεία του Δήμου αφήνουν πίσω τους. Εκείνη θριάμβευε για τη Συμφωνία των Πρεσπών αλλά επειδή είχαμε πολύν καιρό να τα πούμε είπαμε να αποφύγουμε τα πολιτικά και να χαρούμε την παρέα και τα ασήμαντα: Μια μαθητική αργία, άφθονο κουτσομπολιό, λόγια του αέρα και αναδρομή στα ιστορικά ανάλεκτα της ιδιαίτερης πατρίδας με ιστορίες του βουνού και του παραγωνιού και φυσικά με πλούσιο ρεπορτάζ για ψίθυρους καρδιάς.

Η αναφορά στα ερωτικά ξεκίνησε από το συστατικό «πρώην» της «Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας». Ήταν όταν έκανα τη δήλωση ότι «κάθε φορά που μιλά κάποιος για πρώην, διαπράττει ολίσθημα, οπότε η συζήτηση είναι άστοχη και πρέπει να αλλάξει προσανατολισμό». Προσωπικώς ήθελα να αποφύγω αναφορές σε νοτιομακεδονικό χαλβά και λοιπές πολιτικές αφηγήσεις, η ημερήσια διάταξη ξαφνικά πάντως απέκτησε περίεργο περιεχόμενο: «Οι πρώην πρέπει πάντα να επιστρέφουν» αποφάνθηκε η φίλη. Σκέφτηκα ότι στην Κουμουνδοούρου μετανιώσανε ήδη που τα σπάσανε με τον Καμμένο, δεν είχε όμως η φίλη μου αυτό στο μυαλό της. Εννοούσε ότι όποια εξέλιξη και να είχε μία σχέση, μία επιστροφή θα είχε οπωσδήποτε τις εξής συνέπειες: ένας τουλάχιστον από τους ερωτευμένους έχει ξεπεράσει τη σχέση, άρα παίρνει εκδίκηση κατά το πάριον ρητόν «τώρα που κατάφερα επιτέλους να σ’ αρνούμαι, τώρα σ’ εκδικούμαι». Εναλλακτικά κανένα από τα δύο πρώην έτερα ημίσεα δεν έχει ξεπεράσει τη σχέση, οπότε επέρχεται το μοιραίο και γίνεται ό,τι και στα παραμύθια: ύστερα από πολλές περιπέτειες, οι ερωτευμένοι ενώνονται ξανά. Και ζουν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα.

Υπάρχει βέβαια και μια ακόμη εκδοχή: οι άνθρωποι αυτοί να έχουν ξεπεράσει ο ένας τον άλλον, οπότε… οπότε «τότε γεννιέται η τέχνη», που λέει και ένας παλιός μου καθηγητής στο πανεπιστήμιο. «Αν δεν επιθυμείτε να συνευρεθείτε ή να τον δολοφονήσετε, αν πάψατε να καρδιοχτυπάτε πριν τον συναντήσετε, ζωγραφίστε τον ή κάντε τον τραγούδι». Όταν η σκόνη του χρόνου κατακαθίσει, όταν η μορφή ξεθωριάσει, τότε δεν υπάρχει κίνδυνος να γίνονται οι αφηγήσεις προσωποπαγείς. Τότε όποιος έχει ταλέντο, γίνεται δημιουργός. Πρόκειται για μία άποψη που δε συμμερίζομαι. Ή έστω όχι κατά λέξη. Μεγαλώνοντας, όσο πιο σοβαρά ασχολείσαι με την τέχνη, τόσο πιο δύσκολα μπορείς να χτίσεις ρόλους που να μην εκθέτουν αλλά να εμπνέουν, καταγράφοντας αυτό που έζησες. Αφαιρετικά και διακριτικά. Ώστε να έχεις κάτι να πεις, που να αφορά και τους τρίτους. Για κάποιον λόγο, μεγαλώνοντας, πιστεύω ότι όσο περισσότερο σημαντικό ήταν κάτι κάποτε για σένα, τόσο πιο δύσκολο είναι να εκφράζεσαι γι’ αυτό. Και εν κατακλείδι γιατί πρέπει να πεις ή να έχεις να πεις κάτι, για όσα έζησες. Αυτοί που μιλούν ή φαφλατάδες και παραμυθάδες είναι ή στερημένοι από εμπειρίες. Όσοι έχουν ζήσει, σωπαίνουν. Ή μιλούν συμβολικά. Αυτό κάνει τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και στη γνήσια δημιουργία.

Η μοίρα παίζει περίεργα παιχνίδια, κάπου μισή ώρα μετά τη συζήτηση χτύπησε το τηλέφωνο της μίας και στην άλλη γραμμή ήταν ένας παλιός μεγάλος έρωτας. Το συμβάν οδήγησε μοιραία σε έναν ακόμη γύρο από τσίπουρα. Διότι υπήρχαν αποφάσεις να ληφθούν και στοιχήματα να τεθούν. Υπήρχαν εικασίες να γίνουν. Ίσως τέτοιες προσδοκίες να είναι σημαντικότερες και από το reunion αυτό καθαυτό. Στην παρέα παίζουμε ένα παιχνίδι με σφηνάκια: ανάλογα με το πόσους γύρους θα διαγράψει το ποτήρι αφού αδειάσει στην κυκλική του περιστροφή πάνω στο τραπέζι προδικάζεται το αποτέλεσμα. Κάποτε οι μανάδες μας όταν πληροφορούνταν κάποιο φλερτ αναρωτιούνταν: «Θα γιν’;» Εμείς τζογάραμε με ένα σφηνάκι μονά ζυγά.

Ο Ιανουάριος μάς αποχαιρετά και οι Αλκυονίδες ακόμη πουθενά. Αντί γι’ αυτές βολευόμαστε με στοχασμούς πάνω στη ματαιότητα των ανθρώπινων. Ταυτόχρονα με την αναγγελία της αποδημίας προσωπικοτήτων από το καλλιτεχνικό στερέωμα ή τον δημοσιογραφικό στίβο, ζούμε το τέλος των μικρών κομμάτων στο ελληνικό κοινοβούλιο. Πρόκειται για πολιτικές ομάδες, που ανέκαθεν εμφάνιζαν σταθερά γνωρίσματα, όλα απότοκα της μικρής πολιτικής τους ισχύος: βραχύ βίο, ασταθείς πολιτικές αρχές, όπως και πολιτικό τυχοδιωκτισμό, που τα εξωθούσε να συμπράττουν με μεγαλύτερες παρατάξεις, καθώς και καιροσκοπισμό πολλών μελών τους. Αυτά επιδίωκαν με πάθος μία κομματική μετεγγραφή, ώστε να εξασφαλίσουν την πολυπόθητη ασφάλεια, γιατί όχι κάποιον υπουργικό θώκο, σταθερή πολιτική εξέλιξη ή τουλάχιστον να κατοχυρώσουν την πολυπόθητη βουλευτική σύνταξη. Όλα αυτά αποδεικνύουν ότι τέτοιες πολιτικές δυνάμεις δεν έχουν σαφή ιδεολογικό προσανατολισμό, σταθερές προγραμματικές αρχές και πολιτικό πρόγραμμα, το οποίο τηρούν, χωρίς παρεκκλίσεις. Για τον λόγο αυτόν κυρίως διαλύονται γρήγορα και εύκολα, αφού η συμπεριφορά της πλειοψηφίας των μελών τους δεν εμπνέει μακροπρόθεσμα τους ψηφοφόρους.

Δεν είναι λίγες οι φορές μέσα στη Μεταπολίτευση που παρακολουθήσαμε τους πολιτικούς σχηματισμούς ως διάττοντες αστέρες στα έδρανα του κοινοβουλίου να διαγράφουν μία εντυπωσιακή πτωτική τροχιά και να εξαφανίζονται στο άδηλο σύμπαν των πολιτικών εξελίξεων, αμήχανοι να αναστρέψουν το αρνητικό κλίμα που σε βάρος τους καλλιεργήθηκε. Στο βιογραφικό αρκετών πολιτικών προσώπων καταγράφονται μετεγγραφές και κομματικές μετακινήσεις που θα ζήλευαν καταξιωμένοι αθλητές, απροσδόκητες κάποτε και για τον λόγο αυτόν παράλογες, ίσως και επικίνδυνες. Αποκαλυπτικές ειδικά στην τελευταία περίπτωση χαλαρών πολιτικών ηθών και αριβισμού. Κάποιες συνεργασίες, φαινομενικά αταίριαστες και ασυμβίβαστες, νοούνται, για παράδειγμα στο πεδίο της τοπικής αυτοδιοίκησης. Συνδυασμοί πολυσυλλεκτικοί κομματικά συνήθως επιδιώκονται. Η κομματική πανσπερμία φαντάζει συνταγή εκλογικής επιτυχίας. Είχα πάντα την άποψη ότι ακόμη και τότε είναι δύσκολη η συνεργασία πολιτικών προσώπων με εντελώς διαφορετική αντίληψη για τον δημόσιο βίο. Με την προϋπόθεση ασφαλώς ότι η αντίληψη αυτή συνιστά διακριτικό γνώρισμα του υποψήφιου και όχι αμελητέο άλλοθι για πολιτική σταδιοδρομία. Ούτε στην περίπτωση αυτή πάντως δεν κατάφερα να δικαιολογήσω τις κομματικές μετεγγραφές. Γιατί αποτελούν προφανή απόδειξη προσωπικής φιλοδοξίας. Και καλός πολιτικός είναι αυτός που δείχνει ταπεινός, ανυστερόβουλος και δοτικός, όχι αλαζόνας και συμφεροντολόγος.

Η κατάσταση των μετεγγραφών μεταξύ των πολιτευτών των λεγόμενων μικρών κομμάτων απέκτησε διαστάσεις επιδημίας στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Σε βαθμό, ώστε να αρκεί, για να αποδείξει την κρίση που μαστίζει τον πολιτικό μας βίο. Οι τελευταίες κρίσιμες ψηφοφορίες αναδεικνύουν ακόμη περισσότερο το πρόβλημα. Τα φώτα της δημοσιότητας συγκεντρώνουν βουλευτές, άγνωστοι μέχρι χτες στο ευρύ κοινό, οι οποίοι λόγω της βαρύτητας της ψήφου τους, εμπνέουν δημοσιογραφικά αφιερώματα από τα οποία συνάγεται ότι έχουν στο ενεργητικό τους μεταγραφική πορεία που θα ζήλευαν διάσημοι επαγγελματίες από τον χώρο του θεάματος. Αναρωτιέμαι αν οι άνθρωποι αυτοί καταλαβαίνουν ότι μετατρέπουν την πολιτική σε αρένα, σ’ ένα βίαιο, ανούσιο θέαμα, στο πλαίσιο του οποίου εκτυλίσσεται ο προσωπικός αγώνας για επιβίωση και διάκριση όχι αρχών αλλά μονάδων, με άλλοθι τη δημοκρατία, θύμα και τιμητή τον λαό. Και πάνω από όλα το δημόσιο συμφέρον και την εθνική ιστορία.

Το μεγαλύτερο κακό που προκαλούν τέτοια πρόσωπα με την αφερεγγυότητά τους είναι ότι υπονομεύουν μια βασική ιδιότητα της δημοκρατίας: την πολυφωνία. Αίρουν την εμπιστοσύνη του λαού στα μικρά κόμματα και υπηρετούν τον δικομματισμό, με ολέθριες συνέπειες για τον πλουραλισμό του πολιτικού διαλόγου. Αυτός ο πολιτικός μανιχαϊσμός διασπείρει διχόνοιες, πολώνει το πολιτικό κλίμα, εξαχρειώνει τα πολιτικά ήθη, αν φυσικά μπορούν να χαρακτηριστούν «πολιτικά», με άλλα λόγια δημοσίου συμφέροντος πράξεις και επιλογές, αξίες και αρχές, που προσβλέπουν αποκλειστικά στη θεραπεία της πιο αδιαφανούς πτυχής του ιδιωτικού βίου, αντί του δημόσιου συμφέροντος. Οι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις δείχνουν ότι από την επόμενη ελληνική βουλή τα μικρά κόμματα, αν δεν εκλείψουν, θα συρρικνωθούν σημαντικά. Στο όνομα μιας κάθαρσης, καθόλου δημοκρατικής ωστόσο…

Με το ξεκίνημα του χρόνου, στο μυαλό μου γυρίζουν όσα μου φαίνονται αδιανόητα να λέγονται. Μοιάζει, ας πούμε, παιδική η τάση του Εθνικού Αστεροσκοπείου να δίνει ονόματα στα ακραία καιρικά φαινόμενα που μας επισκέπτονται. Και μπορεί η συνήθεια αυτή να ευδοκιμεί χρόνια τώρα στη Βρετανία και στην Αμερική, σε μένα πάντως φαίνεται πως κάποιος δίνει σάρκα και οστά στο ανυπόστατο. Καλόμαθαν λοιπόν ο Ξενοφών ή Ζορμπάς, ο Ραφαήλ, η Σοφία και τα άλλα παιδιά και μας έστειλαν τον Τηλέμαχο να μας ρίξει λίγο χιονάκι, ίσα για να δούμε μια δυο λευκές νύχτες, ενώ καταπόδι τον ακολουθεί η Υπατία, σα δαιμονική Σειρήνα που το στόμα της ξερνάει καταιγίδες. Ένα όνειρο!

Με νευριάζουν επίσης οι δηλώσεις κάποιων πολιτικών μας προσώπων: Σταχυολογώ: «Οι Βουλευτές και οι Υπουργοί δεν είναι βαλίτσες να τους αποσύρει όποτε θέλει ο αρχηγός του κόμματος» δηλώνει η υφυπουργός Εσωτερικών, Μαρίνα Χρυσοβελώνη. «Το εθνικό συμφέρον είναι ανώτερο από το κομματικό. Δεν τίθεται ζήτημα κομματικής πειθαρχίας» κραυγάζει σε όλα τα κανάλια ο Θανάσης Παπαχριστόπουλος, βουλευτής των ΑΝΕΛ. Ο Γιώργος Παπαδάκης είχε ρεπορτάζ ότι προτάθηκε στην Έλενα Κουντουρά θέση στο ευρωφηφοδέλτιο των κυβερνητικών εταίρων. Η άρνηση των βουλευτών να εφαρμόσουν κομματική πειθαρχία εξηγείται διττώς: αφενός σχετίζεται με το φαινόμενο των μετεγγραφών στον πολιτικό στίβο, το οποίο εκκολάφθηκε στη Μεταπολίτευση… Η θλιβερή επέτειος της δολοφονίας του Νίκου Τεμπονέρα μου θυμίζει ότι ο Βασίλης Κοντογιαννόπουλος, Υπουργός Παιδείας της Νέας Δημοκρατίας στις αρχές του ενενήντα, κατέληξε υποψήφιος βουλευτής του Πασόκ στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του εικοστού πρώτου αιώνα. Η κομματική μετεγγραφή γνώρισε πάντως έξαρση την τελευταία δεκαετία, από την υπογραφή του πρώτου μνημονίου και έπειτα.

Η μετακίνηση ενός πολιτικού προσώπου από το ένα κόμμα στο άλλο αποδεικνύει ότι η ιδεολογία των πολιτικών παρατάξεων, εφόσον υπάρχει, κάθε άλλο παρά αρραγής μπορεί να χαρακτηριστεί. Εδώ αναδύεται η δεύτερη αιτία του φαινομένου: η απουσία της συνείδησης και της πολιτικής συνέπειας, που είναι, κατά τη γνώμη μου, ένα από τα σοβαρότερα γνωρίσματα της γενικότερης κρίσης που βιώνουμε ως χώρα: Στελέχη του ΛΑΟΣ βρέθηκαν εν μια νυκτί σε θέσεις κλειδιά της Νέας Δημοκρατίας, οι Ανεξάρτητοι Έλληνες αυτονομήθηκαν από αυτήν, ένα μεγάλο ποσοστό στελεχών του ΠΑΣΟΚ εντάχθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ, αποκτώντας ταυτόχρονα πολιτικούς θώκους. Τώρα στελέχη των ΑΝΕΛ φλερτάρουν με τον ΣΥΡΙΖΑ και τίποτα φαίνεται να μην απαγορεύεται σε ένα παιχνίδι εξουσίας, τις μεγαλύτερες ευθύνες για το οποίο έχουμε όλοι εμείς που ψηφίζουμε. Αν υποτεθεί ασφαλώς ότι διατηρούμε πολιτική ταυτότητα, χωρίς να την παζαρεύουμε στο χρηματιστήριο αξιών της πολιτικής που μάλλον άστατο αποδεικνύεται.

Και μπορεί όλα αυτά να συμβαίνουν, μπορεί ο Τσίπρας να αποδεικνύεται σκληρό καρύδι, ακόμη και όταν νομίζουν ότι θα τον στριμώξουν, δεν αντέχω να ακούω όμως την καλοχτενισμένη κυρία υφυπουργό να αισθάνεται ότι τη μεταχειρίζονται ως βαλίτσα, γιατί της ζητούν να αφήσει τον θώκο που κατέλαβε ως υποψήφια βουλευτής, μη εκλεγμένη μάλιστα στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Στην εποχή της κρίσης οι «αποστασίες» μου θυμίζουν ηθικά γραμμάτια που εξαργυρώνει η ιστορία πιο σύντομα από ό, τι στο πρόσφατο πολιτικό παρελθόν.

Κλείνω τον κατάλογο των αδιανόητων που ακούω τις τελευταίες μέρες με την αφήγηση παίκτριας σε τηλεπαιχνίδι μόδας, που επιχειρεί να δικαιολογήσει αμφίεση όμοια με αυτήν της κακιάς μάγισσας στο παραμύθι της Χιονάτης, που… στο ρεπό της τραγουδά σε λαϊκή πίστα β’ διαλογής: «Εγώ» λέει «έχω δεσμό με έναν καρδιολόγο και μαθαίνω ότι με απατά και αυτός έχει φύγει ταξίδι. Διοργανώνω λοιπόν στη βίλα μας, ένα πάρτι, όπου εμφανίζομαι έτσι ως οικοδέσποινα, για να ανακοινώσω, ότι τον χωρίζω». Απαντώ με στίχους Νίκου Καρβέλα: «Όταν σ’ έπλασ’ ο Θεός πρέπει να είχε προφανώς… Έμπνευση, μεγάλη Έμπνευση».

Ένα είναι βέβαιο: Τον τελευταίο καιρό ακούω πολύ περισσότερα από όσα μπορώ να αντέξω.

Ανήμερα πρωτοχρονιά με ξυπνούσε πάντα νωρίς το πρωί: «Σήκω να κάνεις ποδαρικό να μην προλάβει άλλος». Στριφογυρίζοντας μέσα στα μαλακά σκεπάσματα, στη σκέψη και μόνον του ψυχρού αέρα που μαινόταν στον παραλιακό δρόμο δεν έβρισκα τίποτα κακό στο να κάνει κάποιος άλλος το ποδαρικό. Παρόλα αυτά σηκωνόμουν, τύλιγα το κασκόλ γύρω από το λαιμό, φορούσα γάντια και κουκούλα και έβγαινα. Από την πίσω πόρτα. Η παγωμένη ανάσα της θάλασσας, ανακατεμένη συχνά με ψιλόβροχο ήταν η πρώτη εμπειρία του καινούριου χρόνου. Κρύο πολύ, ο παραλιακός δρόμος γεμάτος φύκια, πουθενά ψυχή ζώσα, δυνατός αέρας μόνον, κόντρα στον οποίο έμαθα να περπατώ, για να εκπληρώσω την αποστολή μου. Ίσως αυτό ήταν το μάθημα που βιωματικά αν και ανώδυνα ακόμη εισέπραττα στο κατώφλι κάθε νέου χρόνου: Τίποτα δεν είναι εύκολο. Πίσω από τη δυσκολία της όμως έκρυβε μία ανείπωτη ομορφιά αυτή η αγριάδα.

Το ποδαρικό λένε γίνεται με το δεξί. Μου πήρε πολλά χρόνια να ξεχωρίσω το αριστερό από το δεξί. Εσχάτως η εθνική μας ιστορία μάλλον δικαίωσε την παιδική μου αμηχανία. Πρέπει να έκανα πολλά ποδαρικά με το αριστερό. Δε νομίζω να το πρόσεξε κανένας. Ήμουν επί χρόνια το γούρι της οικογένειας. Σε χαρούμενες και σε χαλεπές χρονιές. Στα εύκολα και στα δύσκολα. Γούρι παρέμενα. Τόσο προκλητικά που άρχισα να αμφιβάλλω αν άξιζε η θυσία της μάχης με τον πετρανό πρόσβορα στο καταχείμωνο. Μεγαλώνοντας, συνειδητοποίησα ότι το ποδαρικό μου δεν εκπορευόταν από την επίκληση στην τύχη αλλά από την αγάπη. Η οποία κρατά δεμένους τους ανθρώπους στα εύκολα και ειδικότερα στις δοκιμασίες.

Αυτό το ποδαρικό των παιδικών μου χρόνων το θυμήθηκα, ενώ έγραφα το πρώτο κείμενο του νέου χρόνου. Βοήθησε ο καιρός, πολύ μάλιστα, τώρα που τα ψυχρά κύματα αποκτούν όνομα και σαρώνουν τα ορεινά του νησιού. Βοήθησαν επίσης και οι χαμηλές θερμοκρασίες της εποχής, που μας αναγκάζουν καθημερινά να παλεύουμε για καλύτερες μέρες. Όχι ότι αυτό είναι κακό, ωστόσο, μεγαλώνοντας επιμένω να πιστεύω ότι ο άνθρωπος δεν πρέπει μόνον να διεκδικεί και να αγωνίζεται, χρειάζεται και να απολαμβάνει. Κάτι που η δεκαετία που διανύουμε το μετέτρεψε σε μεγάλη πολυτέλεια για μια ισχυρή πλειοψηφία των συμπολιτών μας. Η δική μου γενιά διανύει μάλλον τη δυσκολότερη δεκαετία της. Μέχρι σήμερα. Στη δυσκολία αυτή, ακόμη τουλάχιστον, δεν ανακάλυψα ίχνος από τη γοητεία του χειμωνιάτικου τοπίου των παιδικών μου ποδαρικών.

Η φετινή χρονιά κρύβει ένα τριπλό παιχνίδι εξουσίας. Πίσω από το οποίο διεκδικείται η ψευδαίσθηση ότι τα πράγματα θα αλλάξουν και ότι θα έρθουν καλύτερες μέρες. Δεν είμαι σίγουρη για το αν θα αλλάξει κάτι και τι θα είναι αυτό. Ακόμη και αν σε επίπεδο εθνικό έχουμε αλλαγές, τα σκοτεινά σύννεφα που πυκνώνουν στο διεθνές σκηνικό με ανησυχούν. Τα φοβάμαι. Περισσότερο από όσο έτρεμα παιδί τον παγωμένο παραλιακό δρόμο της γενέτειρας… Η ανθρώπινη μοίρα είναι καρυδότσουφλο στα σκαμπανεβάσματα των διεθνών συγκυριών. Τουλάχιστον κάτι τέτοιο διδάσκει η ιστορία.

Στο χιονισμένο τοπίο της πρωτοχρονιάς, με τη βαρυστομαχιά ακόμη από το γιορτινό τραπέζι λέω να μη σας χαλάσω περισσότερο τη διάθεση. Ελπίζω και σας εύχομαι μέσα στις τόσες δυσκολίες να σας μένει τουλάχιστον η αγάπη. Την οποία ο χρόνος που περνά την παρόπλισε με κάποιον τρόπο, ή για να είμαστε και δίκαιοι, αποκάλυψε απλώς ότι φθείρεται και κάποτε τελειώνει. Όπως καθετί που αναπνέει , για να παραφράσω τον ποιητή. Όσο όμως παραμένει ζωντανή και ακμαία είναι μια ισχυρή ασπίδα προστασίας για όσους την απολαμβάνουν και τη συντηρούν απέναντι στις ιστορικές δυσκολίες που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Γυρνώντας μια τελευταία φορά σε κείνο το παλιό ποδαρικό, νομίζω ότι από τις περισσότερες δοκιμασίες νικητής αναδεικνύεται αυτός που έχει μάθει να συντηρεί και να μοιράζεται την αγάπη. Καλή χρονιά, σας εύχομαι με υγεία, δύναμη, προσωπική και οικογενειακή ευτυχία. Με υπομονή.

Εδώ και μερικές εβδομάδες ανακοινώθηκε όχι χωρίς δυσάρεστα επακόλουθα η ακύρωση της θεατρικής παράστασης του έργου του Δημήτρη Ψαθά «Ζητείται Ψεύτης» στο Θέατρο Παλλάς με πρωταγωνιστή τον Μάρκο Σεφερλή. Η εταιρία παραγωγής άφησε υπονοούμενα ότι η ακύρωση οφείλεται σε απαιτήσεις του ηθοποιού που στάθηκε αδύνατον να ικανοποιήσει. Εκείνος αντέδρασε με ανακοίνωση, στην οποία αποποιείται κάθε ευθύνη, μετακυλώντας αυτές στους παραγωγούς. Ηθοποιοί διαμαρτυρήθηκαν, γιατί έμειναν χωρίς εργασία, στην καρδιά της θεατρικής περιόδου, μέσα στην κρίση. Γεγονότα λίγο ως πολύ συνηθισμένα στον καλλιτεχνικό χώρο. Ώσπου ήρθε το άρθρο της κυρίας Έλενας Ακρίτα. Η γνωστή χρονογράφος, ούτε λίγο ούτε πολύ, βάλλει εναντίον των θεατρικών επιλογών του Μάρκου Σεφερλή, τον καταγγέλλει για λαϊκισμό, εύπεπτο θέαμα και συμπεραίνει ότι το καλλιτεχνικό ήθος του απάδει χώρων, όπως το Παλλάς. Το άρθρο αυτό πυροδότησε μια σειρά εκατέρωθεν αντιδράσεων μεταξύ των δύο, με απειλές για μηνύσεις, που ακόμα δεν υλοποιήθηκαν.

Στον απόηχο των γεγονότων μπορεί κάποιος να παρατηρήσει τα εξής: Ο Μάρκος Σεφερλής υπηρετεί πράγματι ένα είδος επιθεώρησης, μάλλον ξεπερασμένο, το οποίο διατηρεί στοιχεία προσωπικού σκώμματος, που φτάνουν μεν ως τις απαρχές της αρχαίας κωμωδίας, στη σύγχρονη εποχή ωστόσο απευθύνονται πλέον σε κοινό, που στερείται ουσιαστικής θεατρικής παιδείας. Η κωμωδία λειτουργεί σαφώς, σε κάθε εποχή, με συγκεκριμένες συμβάσεις, υπό τις οποίες υπάρχει ένα είδος ανοχής, συμβατής με την ελευθεριότητα του θεατρικού είδους. Στο πλαίσιο αυτό ο Σεφερλής δεν μπορεί να κατηγορηθεί για ρατσισμό. Λίγες σελίδες από μία ιστορία θεάτρου θα τον αθώωναν σε οποιοδήποτε δικαστήριο. Επίσης ο Σεφερλής, όπως εύστοχα παρατηρεί ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, δε βωμολοχεί. Ούτε παρουσιάζει κάτι κατώτερο από το θέαμα (ένα είδος κινηματογραφημένης stand -up comedy) που παρουσίαζε επί χρόνια ο Λάκης Λαζόπουλος. Ο οποίος αξιοποιούσε στοιχεία της παραδοσιακής κωμωδίας, από τη βωμολοχία και τις διακρίσεις ως το πολιτικό σκώμμα και άγγιζε κάποτε την προπαγάνδα, δεδομένου ότι το θέαμα που παρουσίαζε ήταν τηλεοπτικό, άρα ιδιαιτέρως μαζικό και περιείχε προσωπικές του απόψεις, εντελώς αυτόνομα από το επιθεωρησιακό πλαίσιο. Ωστόσο η μεγάλη πλειοψηφία των θεατρικών κριτικών και των δημοσιογράφων των εντύπων ευρείας κυκλοφορίας τον αποθέωνε σταθερά. Για λόγους που υποψιάζομαι, αδυνατώ πάντως να κατανοήσω, το συγκεκριμένο θέαμα, περιορίζομαι αποκλειστικά σε αυτό, θεωρήθηκε ποιοτικό καλλιτεχνικό προϊόν, χωρίς ο χαρακτηρισμός αυτός να μπορεί απαραίτητα και να τεκμηριωθεί.

Είναι αλήθεια ότι δεν έχω παρακολουθήσει παρά μόνον αποσπάσματα από τις θεατρικές παραγωγές του Μάρκου Σεφερλή, όταν αυτές προβάλλονται από την τηλεόραση. Δεν έχω δει ποτέ μου παράστασή του και δεν είμαι σίγουρη ότι επικοινωνώ με αυτό το είδος της σάτιρας. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι ο καλλιτέχνης που τη διακονεί είναι κακός και ανέμπνευστος. Αν μη τι άλλο είναι εμπορικός και η εμπορικότητα σε γενικές γραμμές δεν είναι καθόλου αμελητέα. Φαντάζομαι ότι το κοινό των επιθεωρήσεων του κυρίου Σεφερλή δεν είναι διαφορετικό από εκείνο που φανατικά παρακολουθούσε τη «Βέρα στο δεξί» της κυρίας Ακρίτα. Ούτε αυτή μπόρεσα να παρακολουθήσω. Και ναι μεν πρόκειται για τηλεοπτικό σενάριο, απέχει πάντως παρασάγγας από τα αντίστοιχα σειρών όπως το Νησί, τα Βαμμένα Κόκκινα Μαλλιά ή το Δέκα. Να τα θυμόμαστε αυτά.

Δε με εξέπληξε καθόλου η επιλογή του Μάρκου Σεφερλή σε πρωταγωνιστικό ρόλο κωμωδίας, και μάλιστα του Δημήτρη Ψαθά. Όπως και οι έμπειροι παραγωγοί, θεωρώ ότι του πηγαίνει γάντι. Δεν πρόκειται άλλωστε και για σαιξπηρική κωμωδία. Είναι άλλωστε πολλά τα παραδείγματα ηθοποιών που καθιερώθηκαν σε εύπεπτους εμπορικούς ρόλους, οι οποίοι διαπρέπουν, όταν δοκιμάζονται σε απαιτητικότερες παραγωγές. Ο μακαρίτης ο Στάθης Ψάλτης αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Επιπλέον αδυνατώ να κατανοήσω γιατί το ήθος του Μάρκου Σεφερλή ήταν ανακόλουθο με αυτό του Παλλάς. Έχω παρακολουθήσει εξαιρετικές και εξαιρετικά αδύναμες παραστάσεις στον συγκεκριμένο χώρο. Ποιοτικές και εμπορικές. Χαρακτηρισμοί, οι οποίοι δεν αποτελούν άλλοθι σήμερα για κανέναν και για τίποτα. Άλλο ποιότητα, άλλο σνομπισμός, άλλο κριτικός, άλλο τιμητής. Καλά Χριστούγεννα!

Ήταν περίπου στα μέσα του Σεπτέμβρη, όταν ο Γάλλος Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν ζήτησε δημόσια από έναν άνεργο φυτοκόμο να αλλάξει τομέα εργασίας, ώστε άμεσα να αποκατασταθεί επαγγελματικά: «Τα καφέ και τα εστιατόρια στο Μονπαρνάς ζητούν αναζητούν εργατικό δυναμικό. Μόλις περάσω τον δρόμο, θα σας βρω δουλειά» απάντησε στον νεαρό 25χρονο. Λίγες εβδομάδες αργότερα η προεδρική σύζυγος, Μπριζίτ Μακρόν, κάθε δημόσια εμφάνιση της οποίας στοιχίζει περίπου όσο το ήμισυ των ετήσιων απολαβών ενός μεσοαστού υπαλλήλου, αποφάσισε να αλλάξει τη μοκέτα του Προεδρικού Μεγάρου. Το κόστος της ανακαίνισης ανέρχεται στις 300.000 ευρώ. Διαιρέστε το ποσόν με την τιμή ενός κέικ από το Λα Ντουρέ, μία από τις ακριβότερες αλυσίδες ζαχαροπλαστείων της γαλλικής πρωτεύουσας και θα διαπιστώσετε ότι η Μαρία Αντουανέτα θα έπρεπε να ανεβάσει πολύ υψηλά τις τιμές του ζαχάρου της, για να τη συναγωνιστεί.

Τρέφω έναν ιδιαίτερο θαυμασμό για τον γαλλικό πολιτισμό και για την ιστορία της χώρας, που σε γενικές γραμμές συνέβαλε να αλλάξει προς το καλύτερο η παγκόσμια ανθρώπινη ιστορία. Να το πιάσω από τη Γαλλική Επανάσταση, να θυμηθώ τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ή να σταθώ απλώς στον Μάη του 1968; Οι Γάλλοι έχουν τον ξεσηκωμό και την επανάσταση στο αίμα τους. Την ίδια ώρα που μία αμήχανη Τερέζα Μέι αναβάλει την κρίσιμη ψηφοφορία και επαναδιαπραγματεύεται τις συνθήκες του Brexit, τα γαλλικά οδοφράγματα στην καρδιά του Παρισιού καταφέρνουν ένα δυνατό πλήγμα στην ΕΕ των ισχυρών. Η αντίδραση ξεκινά για άλλη μια φορά στη διεθνή ιστορία από τη Γαλλία.

Την τελευταία εβδομάδα διαβάζω το ένα μετά το άρθρο σε διεθνή μέσα ενημέρωσης. Παρακολουθώ ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία, σε μια προσπάθεια να τους γνωρίσω. Ποιοι είναι αυτοί που αντέδρασαν τόσο πολύ και τόσο έντονα, εξαιτίας της ανόδου των φόρων στα καύσιμα; Το καύσιμο είναι εύφλεκτο υλικό. Η σπίθα έγινε πυρκαγιά και οι πολίτες διαδήλωσαν ενάντια στην οικονομική ύφεση που τους μαστίζει. Πώς ανάγκασαν οι διαδηλωτές τον Πρόεδρο να πάρει πίσω τις αυξήσεις; Γιατί το περασμένο Σάββατο στρατιωτικά αστυνομικά οχήματα έκαναν επέλαση στους δρόμους της γαλλικής πρωτεύουσας; Γιατί οι αστυνομικοί ανάγκασαν δωδεκάχρονους μαθητές να έχουν τα χέρια τους πίσω από το κεφάλι τους; Γιατί οι κάτοικοι του Παρισιού ξεχύθηκαν στους δρόμους, διαμαρτυρόμενοι; Πώς οι άνθρωποι αυτοί οργανώθηκαν; Πώς προκάλεσαν το μήνυμα του Προέδρου, που ανταλλάσσει την παύση των αντιδράσεων με την εξαγγελία της αύξησης εκατό ευρώ στον βασικό μισθό; Γιατί οι διαδηλωτές δεν ικανοποιήθηκαν; Γιατί συνεχίζουν; Πώς μια χούφτα ανθρώπων έφτασε να γίνει γροθιά και να ζητά ακόμη και την παραίτηση του Γάλλου Προέδρου;

Η στάση αυτή των Γάλλων οδηγεί αναπόφευκτα σε σύγκριση με την αντίστοιχη των Ελλήνων σε όλη την περίοδο της βαθύτατης οικονομικής κρίσης που βιώνουμε. Τα ερωτήματα προκύπτουν μοιραία: Γιατί εμείς οι Έλληνες παραμείναμε παθητικοί στην κρίση; Γιατί για άλλη μία φορά μετά την επτάχρονη δικτατορία δεν αντιδράσαμε; Γιατί δεχτήκαμε ότι μαζί τα φάγαμε, χωρίς να εκδηλώσουμε τη θιγμένη μας αξιοπρέπεια; Γιατί δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα οι αγανακτισμένοι στο Σύνταγμα; Γιατί κατέρρευσαν τόσο γρήγορα; Γιατί αυξήθηκε η αποχή μας στην άσκηση του εκλογικού μας δικαιώματος, παρά την κρισιμότητα των ιστορικών στιγμών; Γιατί ψηφίζουμε ανεγκέφαλα; Τι κάναμε και πώς πορευόμαστε την ίδια ώρα που η Γαλλία γράφει ιστορία και όλοι ελπίζουμε ότι μπορεί να κάνει πιο ανθρωποκεντρικό τον φιλελεύθερο χαρακτήρα της ΕΕ;

Οι απαντήσεις στα ερωτήματα είναι απλές, εύκολες όσο και απογοητευτικές: Συνοψίζονται δε στην έλλειψη της συλλογικής συνείδησης που μας διακρίνει. Εγωκεντρισμός, βόλεμα, προσωπικό συμφέρον, συναλλαγή με τους εκάστοτε κυβερνώντες και όλα καλά. Η ζωή συνεχίζεται ερήμην της εθνικής ιστορίας. Όσο φανταζόμουν τον Νίκο Πουλαντζά να τριγυρίζει ανάμεσα στους διαδηλωτές αναζητώντας ένα κίτρινο γιλέκο στα μέτρα του, τόσο συνειδητοποιούσα ότι οι σύγχρονοι Έλληνες δεν είχαμε ούτε βρήκαμε το σθένος να σταθούμε αξιοπρεπώς απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις.

Είναι ένα γραμματικό σχήμα λόγου, το οποίο μας κάνει να φρίττουμε, κάθε φορά που εκφράζει τη ζωή. Εκατό μέρες μετά το τέλος των μνημονίων, αν αυτό έχει έρθει, ζούμε σε μια κοινωνία διαλυμένη, με αποσαθρωμένους παραδοσιακούς θεσμούς, χωρίς να έχουν βρεθεί τα υποκατάστατά τους. Εδώ και μερικές εβδομάδες αρχίζω να αμφιβάλλω για τα αντανακλαστικά της δικαιοσύνης: εγκληματίες αποφυλακίζονται, κάνοντας χρήση του νόμου Παρασκευόπουλου και διαπράττουν ειδεχθή εγκλήματα, με θύματα πολύ νέους ανθρώπους, την ίδια στιγμή που σε μία καθαρίστρια επιβάλλεται ποινή φυλάκισης δέκα ετών για πλαστογραφία, ενώ πάμπλουτος ενεχυροδανειστής, συνώνυμος με την οικονομική στέρηση που ζούμε, αποφυλακίζεται, όχι γιατί είναι αθώος, αλλά από αβλεψίες του συστήματος.

Την ίδια στιγμή το παλιό κατεστημένο καταρρέει: τέως μεγαλόσχημος υπουργός δηλώνει ότι διαβιεί μόλις με εισόδημα τριακοσίων πενήντα ευρώ μηνιαίως, ενώ ένα από τα πιο προβεβλημένα πρόσωπα των περασμένων δεκαετιών αγωνίζεται να αποκαθηλώσει επιθεωρησιακό πρωταγωνιστή, χωρίς προφανές κίνητρο. Πλην επί ματαίω. Οι καιροί αλλάζουν.

Αυτό που δυστυχώς παραμένει είναι το τέρας που η ανθρώπινη φύση κρύβει μέσα της. Ένας απίστευτα ζωώδης κανιβαλισμός, εκπορευόμενος από τα πιο άγρια και απολίτιστα ένστικτα. Κάθε φορά που του επιτρέπει να εκδηλωθεί, τα σημάδια του αφήνουν πληγές. Στην αξιοπρέπεια, στην αλληλεγγύη μας, στην πρόοδο που περηφανευόμαστε ότι σημειώνουμε, στην ηθική και στις αρχές μας. Στο θέατρο του κόσμου παίζονται τραγικά έργα, χωρίς κάθαρση. Η αυλαία πέφτει και το κοινό παγώνει. Γιατί τρέμει τη δική του ώρα. Τότε που θα βρεθεί στη θέση του θύτη ή του θύματος. Η καθημερινή ενημέρωση είναι γεμάτη από ιστορίες ωμής βίας με κίνητρο το χρήμα που σοκάρουν. Πιο σοκαριστική είναι η βία που παράγεται με άλλοθι το χρήμα. Η βία που διαπράττεται από ανθρώπους που ξέρουν, ελπίζουν ή πιστεύουν, ότι χάρη σ’ αυτό μπορούν να αποφύγουν τις συνέπειες κάθε πράξης τους. Όσο πολύ και αν αυτή δοκιμάζει την κοινωνική ανοχή. Όσο και αν φλερτάρει με το αδιανόητο καθ’ υπερβολή.

Το έγκλημα που διαπράχθηκε το τελευταίο δεκαήμερο με θύμα μια νέα κοπέλα 21 ετών με σοκάρει για πολλούς λόγους: Πίστευα ότι η ελληνική κοινωνία έχει αποκοιμίσει τέτοιες συμπεριφορές. Δεν έχει. Το τέρας κοιμάται. Μας το θύμισε ο βρυχηθμός του. Μαζί με αυτές πίστευα ότι έχει βελτιωθεί η θέση της γυναίκας στην ελληνική κοινωνία. Ούτε αυτή έχει. Κάθε φορά που θα θρηνούμε «Ελένες», θα το θυμόμαστε. Και υποψήφιες Ελένες είμαστε όλες: οι μανάδες, οι αγαπημένες, οι κόρες όσων ξεσπούν τη βία τους ασυλλόγιστα πάνω σε αδύναμα θύματα. Είναι καλό να το θυμούνται αυτό όλοι εκείνοι που διαπράττουν ή που συγκαλύπτουν τέτοια περιστατικά.

Δουλεύοντας είκοσι χρόνια με εφήβους, έμαθα να τους εμπιστεύομαι. Να πιστεύω στη νέα γενιά. Και έχω αρκετά επιχειρήματα γι’ αυτό. Η νεαρή ηλικία των δραστών, ο ένας μάλιστα δεν ήταν καν είκοσι χρονών, με άφησε άφωνη. Βρήκα την εξήγηση στο περιβάλλον τους: «Γόνος ευκατάστατης καλής οικογένειας» ο πρώτος δράστης. Μεταφράζω: παιδί μιας νεόπλουτης οικογένειας που συνήθισε στο εύκολο κέρδος από τον τουρισμό, χωρίς να ασχοληθεί ποτέ με το παιδί της. Αλλοδαπός ο δεύτερος, πρωταθλητής πολεμικών τεχνών, προφανώς εργαζόταν στις επιχειρήσεις του πρώτου. «Αφεντικά και δούλοι σκατά γινήκαμε ούλοι». Μετά συγχωρήσεως είναι όπως ακριβώς το λέει ο θυμόσοφος λαός. Όταν η κοινωνική υποκρισία περισσεύει, όταν το κυνήγι του εύκολου πλουτισμού πρωταγωνιστεί, όταν το κέρδος είναι ο πρώτος και μοναδικός σκοπός στη ζωή, τέτοια βλέπουμε, τέτοια θα ζήσουμε ακόμη πολλά.

Τελειώνω το σημερινό κείμενο, με τη διαπίστωση ότι η ελληνική κοινωνία είναι ακόμα ιδιαίτερα εχθρική και επικίνδυνη για την ανυπεράσπιστη γυναίκα. Ασκεί πάνω της απίστευτη βία. Μέχρι πότε; Κάθε γυναίκα που βιάζεται, στραγγαλίζεται και ρίχνεται γυμνή και ζωντανή ακόμη από έναν γκρεμό στη θάλασσα -στη Μικρασιατική Καταστροφή νομίζω ότι υπάρχουν ανάλογες σκηνές αγριότητας- η τραυματισμένη ελληνική Δικαιοσύνη καλείται να την αποκαταστήσει. Μπορεί;

Ο Φασισμός καλό δεν είναι, καλό δεν κάνει, το αντίθετο μάλιστα, το ακριβώς αντίθετο, οπότε καλό είναι να αποφεύγεται. Ο γνήσιος φασισμός όπως επίσης και αυτός που ασκείται στο όνομα της Δημοκρατίας…

Τα τελευταία χρόνια, ειδικά στη Μυτιλήνη, ευδοκιμούν οι τιμητές, περισσότερο και από τα οπωροκηπευτικά. Γνωρίζω πολλούς τέτοιους: πρόσωπα προσκολλημένα στην εκάστοτε πολιτική ηγεσία, αυτόκλητοι «δημοκράτες από κούνια», ένθερμοι υπερασπιστές των προσωπικών τους συμφερόντων αναγορεύονται σε τιμητές που απονέμουν τα εύσημα της δημοκρατίας όπου τους βολεύει. Για πολύ καιρό δεν μπορούσα να μιλήσω με κάποιον γνωστό μου για τα προβλήματα του προσφυγικού: Με αποκαλούσε φασίστρια. Κάθε φορά που ανέβαινε για διακοπές στη Βόρεια Λέσβο είχαμε τεράστια προβλήματα: Πηγαίναμε για παράδειγμα σε μια ταβέρνα: Αν ο ιδιοκτήτης, ο οποίος πλησίαζε να μας κεράσει και να μας χαιρετήσει, εξέφραζε τον προβληματισμό του για την πολιτική κατάσταση, ο φίλος μου αυτός προέβαλε σθεναρή αντίσταση να επισκεφτούμε εκ νέου το μαγαζί του: Τον είχε ήδη χαρακτηρίσει φασίστα. Έχω γλυτώσει από θαύμα το αυτόφωρο, δύο φορές που κάποιος δυστυχής τροχονόμος μας σταμάτησε για έλεγχο ρουτίνας: Ο συνεπιβάτης μου τον προσφώνησε αναλόγως και χρειάστηκε να ζητώ επί ένα τέταρτο μέσα στη ζέστη συγγνώμες στον άνθρωπο, που ευτυχώς είχε τη διάθεση να καταλάβει την πετριά του άλλου, για να μην τον τσουβαλιάσει και με τρέχει και μένα για μάρτυρα.

Μέχρι μια παλιά συμμαθήτρια μου παρέλαβε το άγρυπνο βλέμμα της … αντιφασιστικής υπηρεσίας και την πολιτογράφησε αρμοδίως. «Καλά τι φταίει η γυναίκα και την κράζεις στα καλά καθούμενα;» τόλμησα να ρωτήσω, καθώς ούτε κουβέντα δεν είχαν ανταλλάξει. «Δεν τη βλέπεις που γέρνει από δεξιά;» μου ούρλιαξε επιτιμητικά. «Παλιά έγερνε από την αντίθετη πλευρά». Η παλιά μου γνωστή είχε χτυπήσει πρόσφατα αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό ως επιχείρημα να ακυρώσει την ετυμηγορία που ελαφρά τη καρδία ο «δημοκράτης δικαστής» εξέδωσε, άνευ μεταξύ μας ουσιαστικών αποδεικτικών στοιχείων.

Δεν κρατήθηκα και του επεσήμανα ένα ωραίο έναστρο καλοκαιρινό βράδυ ότι τέτοιες αυθαιρεσίες είναι φασιστικές και όχι τα πρόσωπα που καταγγέλλει χωρίς λόγο τις περισσότερες φορές. Η παρέα συμφώνησε. Έγινε έξαλλος. Θυμήθηκε τον Όμηρο (αυτόν τώρα γιατί δεν έχω καταλάβει ακόμη) μέχρι το κόκκινο νησί. Ύστερα μας ανακοίνωσε ότι είχε προγόνους πρόσφυγες που οι παλιάνθρωποι οι μυτιληνιοί δεν τους θέλανε. Μικρή λεπτομέρεια: ρίζωσε στο νησί εκείνος και οι απόγονοί του, εδώ και τρεις γενιές. «Εσένα ποιος είναι ο τόπος της καταγωγής σου;» ρωτήσαμε αλλά απάντηση δεν πήραμε. Δεν υπήρχε. Σηκώθηκε να φύγει. Μια φίλη μου πήγε να τον συγκρατήσει να μη χαλάσει την παρέα. «Φεύγω μακριά από σας και πιο πολύ από αυτές απεχθάνομαι εσένα που δηλώνεις και αριστερή και ανέχεσαι να διαφωνούν» είπε.

Η φίλη που εισέπραξε τα πυρά είναι αριστερή. Από κούνια. Ο άρτι αριστερόφρων φίλος μας είχε, όπως αποδείχτηκε, σοβαρά προσωπικά συμφέροντα να εγκολπωθεί την αριστερή κυβέρνηση των τελευταίων χρόνων, όπως στο παρελθόν εγκολπώθηκε κάθε κυβερνώντα και φυσικά επιχειρούσε να φανεί βασιλικότερος του βασιλέως. Τι να πεις; «Τι θα πιεις;» έκλεισε την υπόθεση με λογοπαίγνιο η αριστερή κυρία που προσπάθησε να σταματήσει τον γιαλαντζί ιδεολόγο.

Τον είχα λησμονήσει, είχαμε χαθεί. Χτες μου τηλεφώνησε. «Πρέπει να απαγορέψεις στα παιδιά να συμμετέχουν σε φασιστικά συλλαλητήρια για τη Μακεδονία». Του εξήγησα ότι οι μαθητές μου δεν εκφράζονται με τέτοιους τρόπους. Δεν πείστηκε. «Τους έχεις κάνει μάθημα γι’ αυτό;» Του είπα ότι αποφεύγω να χειραγωγώ τους εφήβους, υποδεικνύοντάς τους πώς πρέπει να σκέφτονται και να εκδηλώνονται. Μου απάντησε ότι πρέπει να απολυθώ από το δημόσιο και να εξοριστώ σε ξερονήσι, για …. φασιστική συμπεριφορά. Παραξενεύτηκε όταν με άκουσε να γελώ δυνατά και παρατεταμένα: Πριν του κλείσω το τηλέφωνο στα μούτρα, του θύμισα ότι φασιστικά είναι μόνον τα μέτρα που προτίθεται να λάβει εναντίον μου. Γιατί είναι φασιστόμουτρο ο ίδιος.