Σχολική αίθουσα τέλη τού 2013, παραδίδω για μια ακόμη χρονιά τη διαφήμιση στους τελειόφοιτους και ερωτώ τι είναι «έμμεση», «γκρίζα» διαφήμιση τέλος πάντων. Απαντούν εύκολα: «ένα κείμενο που διαφημίζει ένα προϊόν, χωρίς να καταχωρείται ως παράγωγο έργο διαφημιστικής». Ζητώ παράδειγμα. Λένε διάφορα. Τι μου έρχεται να ρωτήσω αν… θυμούνται τους «Pradούχους» τού «Down Town». Δεν τους ξέρουν, αλλά επιμένουν βασανιστικά: «Τι είναι αυτοί; Πείτε μας»!

Άντε τώρα να τους πεις… Στην καρδιά της κρίσης, πώς να πεις σε 17 χρονών παιδιά ότι εσύ κι άλλα τόσα αφηνιασμένα της ηλικίας σου, πριν 15 χρόνια, για κάποια χρόνια πριν και για πολλά αργότερα, τρέχατε σαν τρελοί κάθε Πέμπτη στο περίπτερο για να μην εξαντληθεί το τεύχος, το αρπάζατε από τη στοίβα, το ξεφυλλίζατε πριν καλά - καλά πάρετε τα ρέστα, το ρουφούσατε από την πρώτη σελίδα ως την τελευταία και κανονίζατε το Σαββατοκύριακό σας, την έξοδό σας, το ντύσιμό σας, με σημείο αναφοράς τις επιταγές του; «Δηλαδή, σας έλεγε να φοράτε Prada κι εσείς τρέχατε και αγοράζατε;» Με κοιτάζουν εξεταστικά σα να είμαι από άλλον πλανήτη! Προτιμούν άλλη μάρκα, ή δεν μπορούν να καταλάβουν πόσο πολύ διαμόρφωσε μια ολόκληρη γενιά η Imako;

Δεν μπορώ να τους εξηγήσω, δεν έχει και νόημα εξάλλου. Ο Πέτρος Κωστόπουλος ξεκίνησε να καινοτομεί στις εκδόσεις περιοδικών με το «Κλικ». Το έχω γράψει πολλές φορές: στη γενιά μου υπήρχαν αυτοί που κρατούσαν στο κυλικείο «Ριζοσπάστη», κι οι Κλικαδόροι. Είχε ασφαλώς κι ανένταχτους και μερικά φυτά. Ανοίγαμε το «Κλικ» κι όταν το κλείναμε, κοιτάζαμε γύρω μας, είχαμε ως διά μαγείας μεταφερθεί στην Πλατεία Κολωνακίου ή Νέου Ψυχικού, ο αέρας μύριζε πούρο κι η ανάσα μας, μαργαρίτα. Οι άντρες φορούσαν πουκάμισα Ralph Lauren κι οι γυναίκες μικρά μαύρα φορέματα Armani. Μιλούσαμε για κέντρα ξένων γλωσσών, για πανεπιστήμια του εξωτερικού, για club στην παραλιακή και για την Άννα Βίσση, που για πρώτη φορά ανέβαζε τους «Δαίμονες».

Ποιος μας διαμορφώνει, άραγε, πιο καθοριστικά: το σχολείο, το πανεπιστήμιο, ή τα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας; Λυπάμαι που νοσταλγώ εκείνη την εποχή. Ήταν εύκολη, λαμπερή, γεμάτη φως και στολισμένες βιτρίνες. Όταν συννέφιαζε, το μυαλό μας άχνιζε καφέ από χαρμάνια διαλεγμένα με προσοχή, σε συνδυασμούς που σερβίρονταν σε διάσημα καφέ της Ευρώπης.

Σήμερα, όταν κρυώνει, είναι άσκηση θάρρους να ανάψεις το καλοριφέρ, ενώ κάθε φορά που ανοίγω την τηλεόραση, βλέπω τον Κωστόπουλο και τον λυπάμαι: η άλλοτε ιδιοφυής υπογραφή, που έντυσε με ιδεολογία την καλοπέραση, άσχετο αν συμφωνούσες ή διαφωνούσες μαζί της, προσπαθεί, βρίζοντας, να χωρέσει στους ρόλους των πάλαι ποτέ ξανθών και δήθεν χαζών κοριτσιών της διπλανής πόρτας, που έγιναν ζάμπλουτα γιατί πούλησαν την κουτοπονηριά τους ως εξυπνάδα. Μάταια περιμένεις από έναν έξυπνο άντρα να ανατρέψει τα ειωθότα του πρωινατζίδικου. Ο γερόλυκος της Μυκόνου αποζητά το δάσος του, αλλά η Μύκονος είναι πια αποψιλωμένη. Μόνο ένας δεύτερος κατακλυσμός τον σώζει!

Προσπαθώ να διαβάσω στο βλέμμα των μαθητών μου την κρίση τους για το life style των παιδικών τους χρόνων. Νομίζω τους γεννά αντίρροπα συναισθήματα: άλλους παραξενεύει, άλλους γοητεύει, σε άλλους δεν αρέσει. «Κυρία, έχετε αγοράσει επώνυμα ρούχα;» Είναι γεγονός: εν αρχή ην το πνεύμα. Αλλά το πνεύμα το απολαμβάνεις περισσότερο αν είσαι αστός, αν τον παριστάνεις ή αν αδιαφορείς για την εντύπωση που προκαλείς στους τρίτους;

Προσωπικά πάντα στο θέμα αυτό ταυτιζόμουν με τον Proust. Έτσι απαντώ στην ερώτηση, «ναι, ειδικά στο παρελθόν είχα πολλά», για να με περιλάβει το ζιζάνιο της τάξης: «Και τρώγατε και σούσι;» «Ναι, τρώγαμε, γιατί;»

«Κατάλαβα! Το βόσκησε το φύκι η δασκάλα μου», απαντά. Η σύγχρονη Παιδαγωγική επιτάσσει να είσαι ειλικρινής: «Δηλαδή με λες ψαρούκλα!» «Θεός φυλάξει! Χελώνα! Που είναι και γουρλού!» Κάνω πως δεν καταλαβαίνω, αλλά από μέσα μου ξορκίζω την ιδέα και μόνο ότι θα χρειαστεί με το ρυθμό της να περάσουν τα χρόνια για να γνωρίσουμε καλύτερες μέρες!