Παρ’ όλο που έχουμε γνώση της θέσης μας στο σύμπαν, παρ’ όλο που ξέρουμε πως δεν είμαστε παρά εφήμερα όντα σε ένα βράχο που τρέχει στο διάστημα, επιμένουμε στα πράγματα εκείνα που προκαλούν πόνο και απόγνωση αντί πρόοδο. Αναλώνουμε τη μικρή ζωή μας σε πολέμους για φανταστικές οντότητες, για θρησκείες, πατρίδες, περνάμε το λίγο χρόνο μας μέσα στο μίσος για ό,τι δε μοιάζει με εμάς. Κι όμως, ο φλοιός της Γης γεωλογικά δεν έχει σύνορα, κανείς θεός δεν έχει εμφανιστεί ποτέ, παρά με τη μορφή της αγάπης, και το σύμπαν εκεί έξω αποτελείται από μια άπειρη ποικιλομορφία καταστάσεων και υπάρξεων τις οποίες μόλις και φανταζόμαστε...

Σαν ανθρωπότητα θα έπρεπε να μελετούμε τον εαυτό μας και το σύμπαν: εκεί θα έπρεπε να αναλώνουμε όλη μας τη δυναμική. Ετούτος ο πλανήτης, αντί να αποτελεί πεδίο ατελείωτων αντιπαραθέσεων, διακρίσεων και μιας δυσανάλογης προόδου της τεχνολογίας έναντι της κοινωνίας, θα μπορούσε να αποτελέσει τη «βάση» από την οποία η ανθρωπότητα θα μπορούσε να ξεχυθεί σε άλλους πλανήτες με σκοπό την κατανόηση του μυστηρίου της ζωής. Πρώτα όμως θα έπρεπε να ξεπεραστούν τεράστιες κοινωνικές ανισότητες.

Δεν είναι δυνατόν, την ίδια στιγμή που η ανθρωπότητα έχει καταφέρει να στείλει το «Curiosity» στον Άρη, στη Μητέρα Γη να υπάρχει πόλεμος, πείνα, φτώχεια, καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για την πλειοψηφία των κατοίκων της. Αν το «Curiosity» μας σπρώχνει να νιώσουμε μια κάποια περηφάνεια για το ανθρώπινο πνεύμα, η παραμικρή ειλικρινής ματιά στην παγκόσμια πραγματικότητα είναι ικανή όχι μονό να υπερκαλύψει αυτό το συναίσθημα, αλλά και να μας βυθίσει σε απόγνωση και σε δύσκολα, σκοτεινά ερωτήματα που αφορούν στην ίδια τη φύση μας.

Φοβάμαι πως αυτήν την κατάσταση, δεν την έχουμε «πάθει», την έχουμε επιλέξει. Τη «φύση» μας την αποφασίζουμε και τη σχηματοποιούμε καθημερινά. Μια σταθερά μέσα στο χρόνο σε σχέση με αυτήν τη σχηματοποίηση: και ο πιο «ασήμαντος» από εμάς επιμένει ευκολότερα στην προφανέστατα λάθος, παρά στη σωστή επιλογή. Το «κακό» γίνεται ευκολότερα. Και οι «σπουδαιότεροι» από εμάς; Οι ελίτ, πολιτικές και οικονομικές, έχουν επιλέξει να κρατήσουν το μεγαλύτερο κομμάτι της ανθρωπότητας σε ένα μίνιμουμ κατανόησης των πραγμάτων, σε ένα είδος αναλφαβητισμού, σε υποταγή διαρκή, έτσι ώστε εκείνες να καρπώνονται τη μερίδα του λέοντος από πόρους οι οποίοι αν διαχειρίζονταν σωστά και από κοινού, είναι ικανοί να θρέψουν την ανθρωπότητα και ταυτόχρονα να συντηρήσουν ένα πλανήτη υγιή και αειφόρο.

Φοβάμαι πως στην παρούσα φάση, αν επρόκειτο να αποικήσουμε άλλα πλανητικά συστήματα, δε θα εξαπλωνόμασταν σαν ευλογία, αλλά σαν κατάρα. Σαν αρρώστια που θα κουβαλούσε μαζί της τις παθογένειες των κοινωνιών όπως έχουν σήμερα. Ο Phillip Dick έχει περιγράψει σε ορισμένα κείμενά του μια τέτοια πιθανότητα με τρόπο τρομακτικά εναργή και με διαίσθηση που ξεπερνάει τα όρια της λογοτεχνίας.

Γνωρίζουμε ότι υπάρχουμε και γνωρίζουμε ότι μπορούμε να μάθουμε περισσότερα. Θα καταφέρει ο άνθρωπος να χρησιμοποιήσει κάποτε τα πλεονεκτήματά του πιο σφαιρικά; Ίσως η μοναδική μεταξύ των γνωστών ειδών ικανότητά μας για μεταγνώση μάς οδηγήσει κάποτε στο να δούμε πως σαν είδος έχουμε περισσότερες πιθανότητες να συνεχίσουμε όταν καταφέρουμε να συνεργαστούμε. Όταν καταφέρουμε να αντικαταστήσουμε το εύκολο με το δύσκολο, την αδράνεια με τη δράση.

Ίσως υπό ορισμένες συνθήκες αυτό να καταστεί αν όχι ηθικά, τουλάχιστον πρακτικά αναγκαίο. Δε θέλω όμως παρά να σταθώ οριακά αισιόδοξος. Έχουμε αυτήν τη στιγμή (και μελλοντικά περισσότερο) την ικανότητα να αυτοκαταστραφούμε. Την επιλογή, δηλαδή, να φερθούμε τόσο εγωιστικά σαν ξεχωριστές οντότητες, που τελικά οι πράξεις μας με σκοπό το βραχυπρόθεσμο προσωπικό μας όφελος να οδηγήσουν στην καταδίκη των επόμενων γενεών.

Αυτή η δύναμη έχει δυο πλευρές: μπορούμε, από την άλλη, να αναλάβουμε τώρα δράση και να σώσουμε αυτό που φαίνεται να είναι μη αναστρέψιμο: την παγκόσμια οικολογική καταστροφή, την ανέλεγκτη διάθεση πυρηνικής τεχνολογίας και εξοπλισμών, τις ατέλειωτες διακρίσεις που χωρίζουν τον κόσμο σε λίγους πλούσιους και πολλούς φτωχούς από άκρη σε άκρη. Κοντολογίς, έχουμε τη δυνατότητα να ελέγξουμε το εγωιστικό μας γονίδιο είτε από σύνεση είτε από ανάγκη, ακριβώς πια γιατί έχουμε τη γνώση τού πώς λειτουργούμε και του πού οδηγούν οι πράξεις μας. Αυτή είναι η θεμελιώδης αντίφαση του ανθρώπου: να είναι ταυτόχρονα, δυνάμει, «χτίστης και χαλαστής».

Είναι ξεκάθαρο το όραμα που μπορεί να μας δίνει κουράγιο: ένας άνθρωπος που σέβεται τον πλανήτη του και τον συντηρεί, που σέβεται το συνάνθρωπο και συνεργάζεται μαζί του ώστε να περάσει «ad astra per aspera», στα άστρα μέσα από δύσκολα μονοπάτια. Ουτοπία ή πρόταγμα; Θα καταφέρουμε να χτίσουμε κάτι μεγάλο και σπουδαίο στο σύμπαν, ή μήπως θα καταφέρουμε να καταστρέψουμε αυτά τα λίγα και ταπεινά που έχουμε σκαρώσει πάνω στο απειροελάχιστο, μικρό, ζωντανό διαστημόπλοιο που ονομάσαμε «Γη»;