(Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΑΦΙΩΝΑΣ)

Θα κάνω σήμερα μια προσωρινή παύση στη συνοπτική αφήγηση της σχέσης του νησιού μας με τα επαναστατικά γεγονότα του 1821, για να γράψω και πάλι για την τοπική ιστορία της Λέσβου, ένα θέμα το οποίο «αρχαιοτάτων χρόνων» με απασχολεί και για το οποίο, όπως γνωρίζουν οι αναγνώστες αυτής της στήλης, έχω γράψει πολλές φορές.

Την αφορμή μου δίνουν δύο βιβλία που αναφέρονται στην ιστορία δύο χωριών της βόρειας Λέσβου. Πρόκειται για το βιβλίο του Αθαν. Κ. Φραγκούλη, Ο Σκουτάρος Λέσβου, Αθήνα 2019 (σ. 405) και το βιβλίο του Στρατή Ιγν. Αγγελόγλου, Ο Εκκλησιαστικός Κώδικας της Λαφιώνας, Μυτιλήνη [2019] (σ. 247).

Αμφότερα τα βιβλία έχουν γραφτεί από φιλόλογους καθηγητές, με ιδιαίτερη ευαισθησία για το νησί και βέβαια για τη μικρή πατρίδα, το χωριό καταγωγής, το οποίο αναδεικνύεται στο ιστορικό προσκήνιο με την ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του. Χαρακτηριστικών, τα οποία πολλές φορές συμπίπτουν, επειδή πρόκειται για κοντινούς οικισμούς, με ανθρώπους που λίγο-πολύ ασχολούνται με τα ίδια πράγματα, υφίστανται τις ίδιες πιέσεις της ιστορίας, της γεωγραφίας, της οικονομίας.

Όλα αυτά είναι εύκολο να τα διαπιστώσει κανείς από την απλή φυλλομέτρηση των βιβλίων ή ακόμα και από την απλή ανάγνωση των περιεχομένων τους. Ωστόσο, παρά τη γενική σκόπευσή τους, την ανάδειξη της ιστορίας της γενέθλιας γης, όπως αυτή εξειδικεύεται από την πρόσληψη κυρίως του 19ου και 20ού αιώνα, εξίσου διακριτές είναι επιστημονικές διαθεσιμότητες του κάθε συγγραφέας.

Ο Θαν. Φραγκούλης πλησιάζει την ιστορία του χωριού με σαφώς μεγαλύτερη φιλολογική διάθεση, καθώς το συναίσθημα στην εξιστόρησή του είναι έντονο και διανθίζει την προσέγγισή του «αναπνέοντας τον αέρα του χωριού του». Κατά συνέπεια δίνει μεγάλο χώρο στη λαογραφική παρουσίαση του Σκουτάρου, στα ήθη, τα έθιμα, τα πανηγύρια, τις εν γένει κοινωνικές εκδηλώσεις, όλα αυτά δηλαδή που αποτελούν τη διαχρονική ατμόσφαιρα ενός χωριού, του Σκουτάρου εν προκειμένω.

Ο Στρατής Αγγελόγλου δίνει μικρό χώρο στη λαογραφική διάθεση και πολύ περισσότερο επιμένει στην ιστορική προσέγγιση των γεγονότων που έχουν σχέση με το χωριό του, τη Λαφιώνα. Είναι μάλιστα πολύ χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο τίτλος του βιβλίου του έχει σχέση με την παρουσίαση του Εκκλησιαστικού κώδικα της Λαφιώνας και αντίστοιχα ο υπότιτλος τονίζει τη συμβολή στην τοπική ιστορία.

Φυσικά πρόθεσή μου δεν είναι να συγκρίνω τα δύο βιβλία, να πάρω θέση υπέρ του ενός ή του άλλου. Αυτά δεν είναι σοβαρά πράγματα. Αντίθετα, πρόθεσή μου είναι να επαναλάβω, για μια ακόμη φορά, πόσο η σοβαρή ενασχόληση με την τοπική ιστορία, μπορεί να συμβάλλει στην κατανόηση της μεγάλης ιστορίας. Με άλλα λόγια οι «ιστορίες» των χωριών της Λέσβου -και ευτυχώς έχουμε πλέον αρκετές τέτοιες- μπορούν να συμβάλλουν στη σύνθεση της ιστορίας του νησιού μας και αυτή με τη σειρά της στη σύνθεση της γενικής ελληνικής ιστορίας.

Παράλληλα, όμως, και πολλά ειδικά στοιχεία, τα οποία μόνο οι τοπικοί ιστορικοί μπορούν να εντοπίσουν και να δημοσιεύσουν, καθώς αυτά δεν μπορεί παρά να διαφεύγουν από την οπτική και τις δυνατότητες εντοπισμού των επαγγελματιών ιστορικών, έρχονται στο φως και σαν ελλείπουσες ψηφίδες ενσωματώνονται συμπληρώνοντας το μωσαϊκό της ιστορίας, της μικρής και της μεγάλης πατρίδας.

Ο Θαν. Φραγκούλης, μολονότι, όπως ο ίδιος αναφέρει, στηρίζεται σε όσα διάβασε για το χωριό του αλλά κυρίως όσα έζησε ο ίδιος και οι πληροφοριοδότες του στα σπίτια και στα σοκάκια του Σκουτάρου, θα φέρει στην επιφάνεια άγνωστα έγγραφα για το σχολείο, την εκκλησία του χωριού, ενώ ο Στρατής Αγγελόγλου θα στηρίξει την ιστορία της Λαφιώνας πάνω σε μια μοναδική πηγή, τον εκκλησιαστικό κώδικα του χωριού, τον οποίο εκδίδει και αποκρυπτογραφεί, ενώ ο ενδιαφερόμενος μπορεί να τον εντοπίσει ψηφιοποιημένο και στο Διαδίκτυο.

Περιορίζομαι, όπως το επιτάσσει, ο χώρος της εφημερίδας, σε αποσπασματικά στοιχεία για τα δύο βιβλία, πιστεύοντας ότι «εις οσμήν ευωδίας» ο αναγνώστης κάτι θα προσλάβει από την ελλειπτική αυτή περιγραφή, την οποία, βέβαια, αναπληρώνει και ολοκληρώνει η μελέτη των ίδιων των βιβλίων από τους φιλίστορες ή τους απλώς περίεργους για τη κατανόηση της ιστορίας, της ιστορίας του νησιού μας.