Γράφαμε πριν από αρκετές μέρες για τα αρχεία των πρώην κοινοτήτων του Δήμου Δυτικής Λέσβου και το σπουδαίο υλικό που διασώζουν κυρίως για τα τέλη του 19^ου και βέβαια τον 20ό αιώνα. Έτσι η υπενθύμιση της ευγενικής κ. Θάλειας για την επόμενη συνεργασία με βρήκε σε δύσκολη στιγμή, δηλαδή ενώ ετοίμαζα τα πράγματά μου για να πραγματοποιήσω το ετήσιο ταξίδι στο νησί μας. Σκέφτηκα λοιπόν να ανατρέξω στο αρχείο της πρώην κοινότητας του χωριού μου, του Μανταμάδου, μήπως και διασώσω κάτι την τελευταία στιγμή, μολονότι ο 20ός αιώνας δεν είναι στα άμεσα επιστημονικά ενδιαφέροντά μου.

Τυχαία και με την πρώτη που λέμε έπεσα πάνω σε μια έκκληση του Πανεπιστημίου Αθηνών, που βέβαια θα στάλθηκε προς όλες τις κοινότητες της χώρας, την οποία υπέγραφε ο τότε (1933) πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος. Αλλά τι το ιδιαίτερο είχε αυτή η έκκληση ώστε να κινήσει το ενδιαφέρον μου;

Μου έκανε εντύπωση ότι το Πανεπιστήμιο επιζητούσε να ιδρύσει εθνογραφικό μουσείο. Μουσείο όμως εθνογραφικό όχι με αντικείμενο τον ελληνικό πολιτισμό, αλλά τον πολιτισμό των λαών όπου γης. Με αυτό το σκεπτικό απευθυνόταν σε κοινότητες που είχαν ξενιτεμένους σε διάφορα σημεία της γης και παρακαλούσε να συμβάλλουν με τη δωρεά αντικειμένων που κατείχαν είτε ως συλλέκτες είτε επειδή έτυχε να πέσει κάποιο αντικείμενο στα χέρια τους προκειμένου η χώρα μας να αποκτήσει ένα παρόμοιο μουσείο.

Καμμιά φορά η ανάγνωση και η μελέτη παρόμοιων εγγράφων προξενεί όντως έκπληξη και γενικά ευχάριστα συναισθήματα, επειδή αναλογίζεται κανείς ότι το ελληνικό κράτος μέσω ενός κεντρικού θεσμού του Πανεπιστημίου Αθηνών αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να εμπλέξει σε κάποιες επιστημονικές διαδικασίες και την τελευταία κοινότητα της πατρίδας μας, στην προσπάθειά του να συγκεντρώσει μουσειακό υλικό και στην περίπτωσή μας όχι αποκλειστικά ελληνικό αλλά από όποιο σημείο της γης κάποιος είχε αποκτήσει κάποιο ενδιαφέρον αντικείμενο. Και φυσικά η έκκληση του Πανεπιστημίου περιγράφει καταλεπτώς τα αντικείμενα αυτά ώστε να κινητοποιήσει το ενδιαφέρον των ανθρώπων, επειδή ενδέχεται να μην αντιλαμβάνονται από την εγκύκλιο τι ακριβώς αναζητούν οι πανεπιστημιακοί κύκλοι για το υπό ίδρυση Εθνογραφικό Μουσείο.

Και είναι αυτά: «εργαλεία οικιακής χρήσεως και βιωτικής ανάγκης, μετά των αγγείων κλπ., όπλα, αι ενδυμασίαι και τα είδη στολισμού του σώματος και των κατοικιών, τα μέσα υποδήσεως, τα είδη πλεκτικής, τα παιγνίδια, τα μουσικά όργανα, τα είδη λατρείας, αι γραφικαί παραστάσεις κλπ. Επί πλακών, αι προσωπίδες χορού και πολεμικαί ακόμα αναπαραστάσεις των οικ’ισκων, τα μέσα μεταφοράς (δερμάτιναι και ξύλιναι λέμβοι κλπ.) τέλος λίθινα και άλλα εργαλεία και όπλα των προϊστορικών χρόνων και ο.τιδήποτε άλλο στοιχείον εργασίας, όπερ δύναται να έχη σημασίαν τινά δια την συγκριτικήνμελέτην των διαφόρων πρωτογόνων ιδία πολιτισμών των διαφορωτάτων λαών της γης, δηλαδή της διανοητικής αναπτύξεως αυτών. Επί τη ευκαιρία θα ήσαν ευπρόσδεκτα και ανθρώπινα κρανία, ή μομίαι ανθρώπων διαφόρων λαών προς πλουτισμόν και του Ανθρωπολογικού Μουσείου». Και η έκκληση καταλήγει ότι τα ονόματα όσων προσφέρων παρόμοια αντικείμενα θα συγκαταριθμηθούν μεταξύ των ευεργετών και των μεγάλων ευεργετών του Πανεπιστημίου.

Μουσείο Παλαιοντολογικό νομίζω ότι υπάρχει στο Γουδί, στις εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τώρα αν κάποιος Μανταμαδιώτης ή από άλλο χωριό του νησιού μας μπόρεσε ή είχε τη δυνατότητα να ανταποκριθεί σε ένα τέτοιο αίτημα, είναι δύσκολο να εντοπίσουμε.