Τελικά η Παγανή έκλεισε ή όχι; Πάντως χτες το πρωί που επισκεφτήκαμε το χώρο, είδαμε πόρτες ανοιχτές, έρημες αυλές και μερικούς πρόσφυγες να παίζουν ποδόσφαιρο. Σουρεαλιστικό σκηνικό. Η Παγανή μπορεί να έκλεισε, μπορεί να υπολειτουργεί, ας το δει κανείς όπως θέλει. Το πρόβλημα, όμως, «Παγανή» δεν έχει λυθεί. Απλά έχει μετατεθεί σε γειτονικά νησιά, έχει βουβαθεί για λίγο, δεν έχει όμως πάψει. Αντιθέτως έχει γίνει οξύτερο, κι ας μην κραυγάζει πια διά μέσου της δημοσιογραφικής πένας ή του φακού.
Μπροστά από το εργοστάσιο της ΔΕΗ χτες πάλι το πρωί, υπήρχε μια ομάδα νεοαφιχθέντων προσφύγων σε άθλια κατάσταση. Βρεγμένοι, πεινασμένοι κοιμόντουσαν στο δρόμο, γέροι άνθρωποι, μωρά, όλοι τους σα σκύλοι. Κανείς δεν τους έδινε σημασία, ήταν σα να μην υπήρχαν, κανείς δε θέλει να παίξει τον υπεύθυνο. Πού θα πήγαιναν, τι θα έκαναν παρακάτω, ας αποφασίσουν μόνοι τους. Τελικά η μεγάλη και σπουδαία λύση που καταφέραμε να δώσουμε στο προσφυγικό στη Λέσβο, ήταν να τα αφήσουμε όλα επί ξύλου κρεμάμενα. Πολύ χαρακτηριστικό της φυλής μας.
Ήμουν και εγώ ένας από τους πολλούς που έδωσαν μάχη για να κλείσει η Παγανή. Και τα καταφέραμε (εμείς; Οι άλλοι που το αποφάσισαν; Το καταφέραμε ή απλά έγινε γιατί συνέφερε;). Έκλεισε η Παγανή. Δίπλα όμως, στη Χιο, μας προειδοποιούν (βλ. την ανακοίνωση της Ομάδας «Λάθρα») πως κυοφορείται μια κατάσταση χειρότερη από την Παγανή. Δε λύσαμε το πρόβλημα, απλά το στείλαμε αλλού. Με αυτόν τον τρόπο όλοι κατάφεραν να κερδίσουν λίγο χρόνο και να ξεχαστεί το θέμα, να σωπάσουν τα κοράκια-δημοσιογράφοι, να βολευτούν οι πολιτικοί, να φύγει το βάρος από το νησί. Σε αυτό δε διαβλέπουμε καμμιά λύση. Απλά διαιώνιση του προβλήματος.
Τώρα αυτοί που έρχονται στη Λέσβο, οι κατατρεγμένοι από τον πόλεμο πρόσφυγες, πού πάνε; Ποιος τους βοηθάει; Αν είναι άρρωστοι, παιδιά, γέροι, ποιος το ξέρει και ποιος τους αναλαμβάνει; Κανείς. Τώρα όλοι ησυχάσαμε. Τους μπαρκάρουμε στη Χίο, αραιά και που, ας κάνουν ό,τι θέλουν. Καλό ήταν το «Νo Βorder», καλή η πίεση που ασκήθηκε, δεν ήταν όμως προς τη σωστή κατεύθυνση. Αλίμονο. Γκρεμίσαμε κάτι χωρίς να έχουμε προηγουμένως χτίσει κάτι στη θέση του. Αλήθεια, δεν μπορούσαμε να προβλέψουμε τι θα γινόταν; Όσοι από εμάς είχαν αυτές τις ανησυχίες, απλά και ανίσχυροι τις είδαμε να επιβεβαιώνονται.
Ό,τι έγινε δε γυρίζει πίσω. Η Παγανή έπρεπε να κλείσει. Οι πρόσφυγες όμως δεν εξαφανίστηκαν διά μαγείας. Ο πόλεμος είναι ακόμα εκεί, εκεί και ο διωγμός. Έχουμε την υποχρέωση να αναλάβουμε τις ευθύνες μας ως κράτος δημοκρατίας. Ως λαός που θέλει να έχει τις έννοιες «φιλότιμο» και «φιλοξενία» στο λεξιλόγιό του. Σαν κομμάτι της Ενωμένης Ευρώπης σύγχρονο, ανθρώπινο, δυναμικό. Πρέπει να ασκηθούν τώρα οι πιέσεις αυτές, σφοδρές και συγκροτημένες, που θα αναγκάσουν τους ιθύνοντες να δημιουργήσουν υποδομές υποδοχής των προσφύγων. Όχι κρατητήρια, αλλά χώρους διαμονής με ελεύθερη διακίνηση, χώρους περίθαλψης και στήριξης.
Δε φτάνει η επανάσταση για χάρη της επανάστασης. Το παιχνίδι παίζεται σε πολλά επίπεδα και πρέπει όλα αυτά τα επίπεδα να τα κατανοούμε πάντα. Πρέπει να ξέρουμε να παίξουμε το παιχνίδι. Αν στόχος μας πραγματικά, αν πυξίδα μας είναι ο άνθρωπος και οι ανάγκες του, δύσκολα θα λαθέψουμε. Αυτό που πρέπει να βάλουμε στην άκρη είναι οι συναισθηματισμοί, τα πάθη, ο εγωισμός και η ματαιοδοξία μας. Νόμος: το προσφυγικό δεν το αγγίζουμε αν θέλουμε απλά να εκτονωθούμε.