Του Στρατή Χαραλάμπους*

Στο α΄μέρος αναφερθήκαμε στο ιστορικό της Συνθήκης της Λωζάνης και στις αλήθειες που απορρέουν από αυτήν σε σχέση με την αποστρατικοποίηση των νησιών το καθεστώς κυριαρχίας νησίδων και βραχονησίδων και την προσπάθεια «τουρκοποίησης» της ελληνικής μουσουλμανικής κοινότητας της Θράκης. Σο β΄μέρος γίνεται αναφορά στους «μύθους» και στα συμπεράσματα από την ιστορική αυτή συνθήκη.

Μύθοι

Μεθοδευμένα και με εμπλοκή όλων των αρμόδιων θεσμικών οργάνων της Τουρκίας και δυστυχώς και μεγάλου μέρους της Πανεπιστημιακής Κοινότητας, με τις απόψεις της οποίας συμφωνούν και ορισμένοι στην Ελλάδα, καλλιεργήθηκαν διάφορες παραπλανητικές θεωρίες και συγκεκριμένα:

-Καλλιεργήθηκε η άποψη από τα ελεγχόμενα τουρκικά ΜΜΕ, «{…}ότι για όλα τα δεινά (οικονομική κατάσταση , απειλές κλπ.) που υφίσταται σήμερα ο τουρκικός λαός φταίει η Συνθήκη της Λωζάννης (17){…}». Φυσικά είναι εκτός πραγματικότητας, αλλά από την Τουρκική κυβέρνηση για εσωτερικούς λόγους επιτρέπεται να πλανάται αυτή η θεωρία. Είναι χαρακτηριστικός ο διχασμός, που παρατηρείται στα Τουρκικά πολιτικά κόμματα και στο λαό σχετικά με τη Συνθήκη της Λωζάνης. Τα ισλαμοφασιστικά κόμματα τη θεωρούν «ταφόπλακα» του ένδοξου Οθωμανικού παρελθόντος και τα πιστά στην παράδοση του Ατατούρκ ιδρυτικό στοιχείο της σύγχρονηςΤουρκίας.

- Η ισχύς της Συνθήκης λήγει το 2023 με τη συμπλήρωση μιας εκατονταετίας. Πουθενά στη Συνθήκη δεν υπάρχει χρονική διάρκεια, επιπρόσθετα επισημαίνουμε το άρθρο 26 της Συνθήκης της Βιέννης που αναφέρει τη ρήτρα Pacta Sunt Servanda,«κάθε συνθήκη εν ισχύει δεσμεύει τα μέρη και πρέπει να εκτελείται υπ’ αυτών με καλή πίστη». Επίσης το άρθρο 39 της ίδιας Συνθήκης στο οποίο αναφέρεται ότι «Μόνο με συμφωνία των μερών είναι δυνατή η τροποποίηση της Συνθήκης, εκτός αν ορίζει άλλως η Συνθήκη». Τελευταία το άρθρο 54 στο οποίο καθορίζεται ότι, «Λήξη συνθήκης, που δεν υπάρχει σχετική διάταξη, μπορεί να γίνει μόνο : Σύμφωνα με τις διατάξεις της Συνθήκης και οποιαδήποτε στιγμή με τη συναίνεση των μερών» (18).

Αξιοσημείωτη είναι, η θέση του καθηγητή Χ. Ροζάκη στο πρόσφατο Συνέδριο του ΕΛΙΑΜΕΠ 12-13 Ιουνίου 2023, «…η Συνθήκη της Λωζάνης καθορίζει σύνορα μεταξύ εμπόλεμων μερών και επικράτεια, τούτο την κάνει αντικειμενική συνθήκη και διατηρεί τον αντικειμενικό της χαρακτήρα,πέρα από τη διάρκεια ισχύος της και έχει αποτελέσματα έναντι όλων (ergaomnes), τούτο σημαίνει ότι μπορεί να δεσμεύει και να γίνει επίκληση της και από τα μη υπογράφοντα μέρη». Η δήλωση του πρώην προέδρου της Τουρκικής Βουλής Mustafa Şentop, την 1^η Απριλίου 2023, «…πρόβλημα διάρκεια ισχύος για τη Συνθήκη της Λωζάνης δεν υπάρχει, καθόσον δεν αναφέρεται σε αυτή , ομοίως μυστικά άρθρα σε μια Διεθνή Συνθήκη δεν είναι επιτρεπτά ομοίως και στη Συνθήκη της Λωζάνης, αυτή η συζήτηση δεν έχει νόημα». Πλέον των παραπάνω επισημαίνεται η θέση του καθηγητή Ε. Ρούκουνα της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ σύμφωνα με την οποία «..η ρήτρα rebussicstantibus(άρθρο 62) δεν μπορεί να αποτελέσει βάση για τη λήξη ισχύος μιας συνθήκης ή για αποχώρηση από μια συνθήκη αν αυτή καθορίζει σύνορα (άρθρο 62 παρ.1β και παρ.2 του ίδιου άρθρου» (19).

Συμπεράσματα

Έχοντας υπόψη την με αυξομειώσεις, ανάλογα τι σκοπεύει να επιτύχει, επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας, έναντι της Κύπρου και της Ελλάδας εν έργω και λόγω και λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την ιδεολογική απογραφή της νέας Τουρκικής Βουλής(20), συμπεραίνουμε ότι:

-Η Τουρκία δεν επιθυμεί την κατάργηση της Συνθήκης της Λωζάνης, διότι τότε θα βρεθεί αντιμέτωπη με τους Κούρδους, οι οποίοι έμειναν χωρίς πατρίδα διασπασμένοι στις τέσσερεις γειτονικές χώρες. Τούτο το πρόβλημα γίνεται ακόμη οξύτερο με δεδομένη την επικρατούσα σήμερα κατάσταση σε Συρία και Ιράκ και την ευρισκόμενη σε εξέλιξη προσπάθεια οριστικού τερματισμού του ένοπλου αγώνα του Αυτονομιστικού Κινήματος των Κούρδων. Μια προσπάθεια που ξεκίνησε από τον αρχηγό του Εθνικιστικού κόμματος Μπαχτσελί τον Οκτ 2024 και στηρίχθηκε από τον φυλακισμένο ηγέτη των Κούρδων Οτζαλάν. Δεν είναι τυχαία η αναφορά του τελευταίου στο μήνυμα του προς το ένοπλο τμήμα των Κούρδων ότι με τη Συνθήκη της Λωζάνης «…άνοιξε ο δρόμος για την επί ένα αιώνα καταπίεση του Κουρδικού λαού…». Απέφυγε δε να καυτηριάσει τις στρατοκρατικές δομές της Τουρκικής Δημοκρατίας , που στις μέρες μας κυριαρχούνται από την ιδεολογία του Πολιτικού Ισλάμ, που ασπάζεται το κυβερνών κόμμα του προέδρου Ερντογάν, οι οποίες σαμποτάρισαν προηγούμενες προσπάθειες ειρήνευσης. Βέβαια είναι γνωστό ότι η προσέγγιση αυτή είναι αποτέλεσμα κυρίως της βασικής αδυναμίας (συνταγματικά και αριθμητικά στη Βουλή) για την επανεκλογή του Ερντογάν στη θέση του πρόεδρου και της μεταβαλλόμενης γεωπολιτικής ισορροπίας στη Μέση Ανατολή, όπου κυρίαρχο ρόλο παίζουν οι ΗΠΑ-Ισραήλ.

-Προσπαθεί να παρουσιάσει τη χώρα μας ότι «παραβιάζει τη Συνθήκη της Λωζάνης», προκειμένου να κάνει χρήση του άρθρου 62 και της ρήτρας που αναφέρθηκε παραπάνω για «θεμελιώδη αλλαγή των περιστάσεων» και να ζητήσει διμερή εκ νέου διαπραγμάτευση, για επίλυση των θεμάτων που αναφέρθηκαν παραπάνω προς όφελός της. Στη διμερή δε πολιτική διαπραγμάτευση, που τόσο επιθυμεί ο Τούρκος πρόεδρος, θα τεθούν και τα άλλα θέματα (υφαλοκρηπίδα , ΑΟΖ και Κυπριακό) προκειμένου να λάβει μέρος στην εκμετάλλευση των όποιων ενεργειακών αποθεμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο.

-Σε περίπτωση δε που οδηγηθεί η διμερή διαπραγμάτευση σε αδιέξοδο, και σίγουρα έτσι θα γίνει διότι θεωρώ ότι δεν θα υπάρξει Ελληνική κυβέρνηση που θα δεχθεί μείωση της εθνικής κυριαρχίας με αντίτιμο την αμφιλεγόμενη ηρεμία στις Ε/Τ σχέσεις και το όποιο όφελος από την εκμετάλλευση των ενεργειακών πηγών, ανάλογα των συνθηκών που θα επικρατούν στην περιοχή, θα προχωρήσει στη χρήση βίας(κατάληψη νησίδας ή βραχονησίδας, ναυτικός αποκλεισμός κλπ.), μετά από ένα «σκηνοθετημένο επεισόδιο» ή απειλή χρήσης βίας. Προς τούτο θα επικαλεσθεί το άρθρο 60 της Συνθήκης της Βιέννης για λήξη ή αναστολή της Συνθήκης, λόγω ουσιώδους παραβιάσεως της (21), ώστε να δικαιολογήσει «νομικά» την όποια επιθετική τακτική κατά της χώρας μας.

-Ομοίως επικαλούμενη τη ρήτρα του άρθρου 62 της Συνθήκης της Βιέννης θα προσπαθήσει να εντάξει στην επικράτεια της τα εδάφη που κατέχει στη Συρία (ήδη έχει προχωρήσει σε πληθυσμιακή αλλοίωση των κατεχομένων περιοχών), στο Ιράκ ή να απαιτήσει δημοψήφισμα όπως έκανε το 1939 στην Αλεξανδρέττα (Hatay) και την προσάρτησε.Το ίδιο μπορεί να ζητήσει και στην Δυτική Θράκη, σε περίπτωση αναταραχής μετά από σκηνοθετημένο επεισόδιο και με την απειλή χρήση βίας.

-Οι «σειρήνες» της ειρηνικής συνύπαρξης και της οικονομικής εκμετάλλευσης των πιθανών πλουτοπαραγωγικών πηγών του βυθού του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, ηχούν ωραία όταν έχεις ένα ειρηνικό και δημοκρατικό γείτονα. Η ικανότητα της αμυντικής αποτροπής των Νησιών του Αιγαίου και όλης της επικράτειας, δεν θα πρέπει να μειωθεί στο ελάχιστο. Αντίθετα θα πρέπει να ενισχυθεί, με γενναίες αποφάσεις. Εύκολα διαλύεις κάτι που κτίστηκε εδώ και πολλά χρόνια, αλλά όταν χρειαστεί να το ξαναφτιάξεις θα είναι πια αργά.

Οι τελευταίες εξελίξεις με την σχεδόν ματαίωση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου, την προσπάθεια της Τουρκίας με τη Λιβύη να «νομιμοποιήσουν» το παράνομο Τούρκο-λιβυκό μνημόνιο για την χάραξη της ΑΟΖ και να «εγκλωβίσουν» τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στα έξι ναυτικά μίλια κάτω από την Κρήτη και να τα «εξαφανίσουν» στο θαλάσσιο χώρο μεταξύ Κρήτης-Ρόδου-συγκροτήματος Μεγίστης και άλλες παράνομες αιτιάσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο, αποτελούν αδιάψευστά τεκμήρια ότι η Τουρκική επιθετικότητα δεν θα σταματήσει και θα μεταβάλλεται και θα αυξάνεται σε βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου, όσο εμείς επικαλούμαστε «ήπια νερά» και τις πρόνοιες του Διεθνούς Δικαίου, το οποίο παραβιάζεται απ’ όλους που έχουν δύναμη (πολιτική, οικονομική και στρατιωτική) . Η πολιτική τούτη μοιραία θα οδηγήσει στον περιορισμό της Εθνικής μας κυριαρχίας στο Αιγαίο, στο οποίο η Τουρκία με ή χωρίς Ερντογάν θα καταστεί «ρυθμιστής» των όποιων εξελίξεων.

- Η Γεωγραφία μας έχει «καταδικάσει» να ζούμε δίπλα σ’ έναν επιθετικό γείτονα και οι εμπειρίες του παρελθόντος είναι πολλές. Η υψηλή επιχειρησιακή ετοιμότατα των Ενόπλων Δυνάμεων μας και η εθνική ομοψυχία, αποτελούν τα δυο εχέγγυα για να μην τολμήσει ποτέ η Τουρκία να υλοποιήσει τα σχέδια της σε βάρος της χώρας μας και της Κύπρου.

17. Τουρκικά δημοσιεύματα αναφέρουν για μυστικά άρθρα, που απαγορεύουν στην Τουρκία να εξάγει το ορυκτό της πλούτο (βόριο , πετρέλαιο , αέριο) . Φυσικά πρόκειται για μυθεύματα που δυστυχώς γίνονται πιστευτά από τον απλό λαό

18. Νόμος 1981/1991.

19.Ρούκουνας, 1997: 200

20.Το 75% των βουλευτών εμφορείται από ακροδεξιές και ισλαμοφασιστικές απόψεις, που αντανακλούν και στο λαό που τους εξέλεξε.

21.Ρούκουνας, 1997: 193. Τούρκοι αναλυτές και ιστορικοί σε άρθρα και μελέτες τους επισημαίνουν ότι «δικαιολογείται να επέμβει η Τουρκία αν παραβιαστεί η Συνθήκη της Λωζάνης από την Ελλάδα».

* Ο Στρ. Χαραλάμπους Αντγος(ΠΒ) ε.α. , είναι μέλος της Εταιρείας Λεσβιακών Μελετών

Πηγές-Βιβλιογραφία

Αρχείο Ε. Βενιζέλου-venizelosarchives.gr

Αρχείο της Βουλής των Ελλήνων-hellenicparliament.gr

Ιστοσελίδα του ΥΠΕΞ-mfa.gr

Atatürk Araştırma Merkezi(ΚέντροΕρευνώντουΑτατούρκ)

ΓΕΣ/ΔΙΣ,(2001), Επίτομη Ιστορία της Μικρασιατικής Εκστρατείας, Αθήνα.

Γονατά Σ.(1958), Απομνημονεύματα 1897-1957,Αθήνα.

Μαζαράκη-Αινιάν,(χ.χ).Απομνημονεύματα , Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα.

Ρούκουνα, Ε.(1997), Διεθνές Δίκαιο, τεύχος πρώτο, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα.

Hür A.(2018), Milli Mücadele’nin Öteki Tarihi: Mondros’tan Cumhurşyet’e(Η Άλλη Ιστορία του Εθνικού Αγώνα: Από το Μούδρο στη Δημοκρατία, Εκδόσεις literatür, Κωνσταντινούπολη.