Στις 10 του περασμένου Μαρτίου πραγματοποιήθηκε στο Εμπορικό Επιμελητήριο Λέσβου ημερίδα με αντικείμενο, τις εξελίξεις στον τομέα αντιμετώπισης του προβλήματος ρύπανσης από τα απόβλητα των ελαιουργείων.

Το πρόβλημα αυτό, απασχολεί όλες τις ελαιοκομικές χώρες και δυστυχώς μέχρι σήμερα, δεν έχουν ανακοινωθεί τρόποι και μέθοδοι οικονομικά και εργασιακά αποδεκτές από τα ελαιουργεία οποιουδήποτε τύπου, κλασσικά ή σύγχρονα, προηγμένης τεχνολογίας.
Το 1994, πραγματοποιήθηκε στη Σητεία της Κρήτης διεθνής διημερίδα για τη διαχείριση των αποβλήτων των ελαιουργείων, με δημοσίευση των πρακτικών σε τόμο, στον οποίο περιλαμβάνονται 20 ανακοινώσεις Ισπανών, Ιταλών, Ελλήνων επιστημόνων, εξειδικευμένων πανεπιστημιακών, ιδιωτών και εταιρικών φορέων. Έκτοτε, και σχεδόν μέχρι σήμερα, δεν υπήρξαν αξιόλογες εξελίξεις, τις οποίες αναμέναμε να ακούσουμε στην ημερίδα της 10ης Μαρτίου στη Λέσβο.
Οι εργασίες που ανακοινώθηκαν αφορούσαν σε:
- την άρδευση φυτειών με υδρολίπανση χαμηλής περιεκτικότητας λιουζουμιών,
- την κομποστοποίηση, με ανάμειξη ελαιοπυρήνων-λιουζουμιών και ελαιοφύλλων,
- την αποξήρανση ελαιοπυρήνων, για σχηματισμό τούβλων θερμαντικής ύλης,
- την παραγωγή βιοαερίου, με αναερόβιο ζύμωση,
- την επίδειξη πινάκων, για εγκατάσταση πανάκριβων συγκροτημάτων αποξήρανσης των αποβλήτων και βιολογικού καθαρισμού.
Από τις παραπάνω ανακοινώσεις, η πλέον ενδιαφέρουσα για σήμερα φαίνεται να είναι η χρήση των λιουζουμιών, αναμεμιγμένων με νερό, για αρδεύσεις των ελαιώνων, όταν τα απόβλητα αυτά είναι πλουσιότατα σε κάλιο, που έχουν τόση ανάγκη οι ελαιώνες της Λέσβου.

Στις χώρες Ιταλία και Πορτογαλία ισχύουν οι Νόμοι 574/96 και 626/2000 με τους οποίους επιτρέπεται η χρήση των αποβλήτων των ελαιουργείων για υδρολιπάνσεις με ορισμένες προϋποθέσεις.
Ιδιαίτερα όμως ενδιαφέρουσα η άποψη εισηγητών κατά την ημερίδα, ότι το πρόβλημα των αποβλήτων της διφασικής ελαιουργίας μετατίθεται στα πυρηνελαιουργεία. Το έτος 1997, το Ινστιτούτο Λιπών και Ελαίων Σεβίλλης της Ισπανίας, σε προσωπικό μου γράμμα, μου γνώρισε ότι η καλύτερη βιομηχανική λύση για την Ισπανία θεωρείται η αντικατάσταση όλων των τριφασικών ελαιουργείων με διφασικά, τα οποία ελαχιστοποιούν τους ρύπους από λιουζούμια αναμειγνύοντάς τα με τον ελαιοπυρήνα. Έκτοτε πέρασαν 14 χρόνια και ακόμη αναζητούν λύση για τη συμφέρουσα αξιοποίηση αυτού του χημικά πολυσύνθετου παραπροϊόντος.
Στο νησί της Λέσβου, σε σύγκριση με τον πληθυσμό του, καταγράφεται η μεγαλύτερη ανά τον κόσμο ελαιοκαλλιέργεια με εννέα περίπου εκατομμύρια ελαιόδενδρα και λειτουργία 65 συνεταιριστικών και ιδιωτικών ελαιουργείων. Με μέση ετήσια παραγωγή 15.000 τόνων ελαιολάδου και μέγιστη 30.000 τόνων, για διφασικά, θα προέλθει υποπροϊόν λιουζουμιών-ελαιοπυρήνα 60.000 τόνων και 120.000, για χρονιές υψηλής παραγωγής. Για το τετράμηνο λειτουργίας των ελαιουργείων Δεκεμβρίου, Ιανουαρίου, Φεβρουαρίου και Μαρτίου και για κάθε μήνα, θα σημειωθεί παραγωγή υποπροϊόντων, που θα κυμανθεί μεταξύ 15.000 - 30.000 τόνων, με ημερήσια κατανομή για κάθε ελαιουργείο οκτώ έως 16 τόνων και για ένα εξειδικευμένο πυρηνελαιουργείο, μέση προσκόμιση 520 έως 1.040 τόνων.

Με τα στοιχεία αυτά, προβλέπονται οι παρακάτω δαπανηρές επενδύσεις για κάθε ελαιουργείο και την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών, αν τελικά αποφασίσει τη χωροταξική μετάθεση του κλασσικού πυρηνελαιουργείου της και τη μετατροπή του σε νέας τεχνολογίας, για επεξεργασία του παραπροϊόντος υγρού ελαιοπυρήνα περιεχόμενης υγρασίας 62 - 64%:
1. Η μηχανολογική τροποποίηση των τριφασικών ελαιουργείων σε διφασικά, με πρόσθετη κατασκευή σε αυτά στεγανού υποδοχέα για τη συγκέντρωση των παραπροϊόντων.
2. Η προμήθεια από κάθε ελαιουργείο βυτιοφόρου αυτοκινήτου, χωρητικότητας 15 κυβικών μέτρων, με παράλληλη πρόσληψη οδηγού.
3. Η χωροταξική μεταφορά και η μηχανολογική του προσαρμογή για την επεξεργασία του νέου υποπροϊόντος του πυρηνελαιουργείου της Ένωσης συνεταιρισμών, με δυνατότητα ημερήσιας επεξεργασίας 1.040 κυβικών μέτρων, με παράλληλη κατασκευή στεγανού υποδοχέα, για την εκφόρτωση των βυτιοφόρων.
Με τις παραπάνω προβλέψεις, γίνεται αντιληπτό ότι η κακή οικονομική κατάσταση των συνεταιρισμών, της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών και των ιδιωτών ελαιοτριβέων δε θα επιτρέψει τέτοιου είδους επενδύσεις και θα επανέλθει το πρόβλημα των αδειοδοτήσεων σ’ αυτούς, εξ αιτίας της απόρριψης των λιουζουμιών ή της κακοσμίας των σημερινών ελαιοπυρήνων.



Συμπεράσματα
Από όσα ανακοινώθηκαν λοιπόν στην ημερίδα, δεν υπάρχει μέχρι σήμερα οικονομική και αντιρρυπαντική λύση για τα λιουζούμια, πέρα από τη διαχείρισή τους ως λιπαντικού υλικού των ελαιώνων, με όρους, προϋποθέσεις και τεχνικές που θα προτείνουν ερευνητικά ιδρύματα.
Το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, σε εισήγησή του σε διεθνή ημερίδα του 1994, αναφέρει ότι:
- Ο κατσίγαρος αποτελεί «καθαρό» φυσικό εκχύλισμα που μπορεί να εμπλουτίσει τα φτωχά ελληνικά εδάφη με οργανικά και χημικά υλικά.
- Ο κατσίγαρος, παρά την υψηλή του υγρασία, αραιωμένος με νερό μπορεί να υποβοηθήσει τον περιοριστικό παράγοντα του νερού για την ελληνική γεωργία.
Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου αναφέρει: Η απόρριψη των αποβλήτων των ελαιουργείων προκαλεί μείωση της διαφάνειας του νερού σε μικρή ακτίνα από του σημείου εκβολής των χειμάρρων Ευεργέτουλα και Μονερίου κατά τους μήνες λειτουργίας των ελαιουργείων, από Δεκεμβρίου μέχρις Απριλίου, που αποκαθίσταται σε λίγες μέρες, μετά το κλείσιμο των ελαιουργείων, χωρίς να σημειώνονται αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα του θαλάσσιου περιβάλλοντος, σε σχέση με άλλες θαλάσσιες περιοχές του Κόλπου Γέρας ή της ανοικτής θάλασσας.

Διαπιστώνεται επίσης, από μη εξειδικευμένους φορείς, ότι τα απόβλητα των ελαιουργείων για όλη σχεδόν τη Λέσβο, μέχρι να φθάσουν διά των χειμάρρων στους υδάτινους αποδέκτες της ανοικτής θάλασσας ή και των Κόλπων Καλλονής και Γέρας, διατρέχουν αποστάσεις μεγαλύτερες των πέντε χιλιομέτρων και αραιώνονται από τις απορροές των βροχών, χωρίς εδώ και εκατονταετίες να έχουν επηρεάσει αρνητικά τη βιοποικιλότητα των παραποτάμιων περιοχών.
Ύστερα από τις παραπάνω θέσεις, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η αντικατάσταση των τριφασικών ελαιουργείων με διφασικά δεν μπορεί να υλοποιηθεί στη Λέσβο για λόγους μη αποδεκτού κόστους και αναγκαστικά θα παραμείνουμε στα τριφασικά, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η απόρριψη των λιουζουμιών στους χειμάρρους κατά τους μήνες από Νοεμβρίου μέχρις τέλους Μαρτίου, που αποδεικνύεται ότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις στους αποδέκτες απόρριψής τους, παραποτάμιες περιοχές και θαλάσσιους αποδέκτες.
Σε τελική ανάλυση, προκύπτει ότι το πρόβλημα των αποβλήτων των ελαιουργείων δε μετατίθεται στα πυρηνελαιουργεία, αλλά στα βασικά συγκροτήματα έκθλιψης των δύο φάσεων, που παράγουν αυτόν το δύσχρηστο υγρό ελαιοπυρήνα.