Πάντα σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης, ακόμη και λιγότερο σφοδρής απ’ ό,τι η σημερινή, οι οικονομίες της περιφέρειας είναι αυτές που μπαίνουν τελευταίες στην ύφεση, αλλά είναι και οι τελευταίες που βγαίνουν. Στην περίπτωση της Περιφέρειάς μας, όμως, με όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που διαθέτει, κυρίως λόγω της νησιωτικότητας, απαιτείται να εφαρμοστούν πολιτικές στοχευόμενες, ρεαλιστικές, αλλά κυρίως αποτελεσματικές, που θα δημιουργήσουν προϋποθέσεις τόνωσης της ανάπτυξης στο χώρο του Βορείου Αιγαίου.
Αυτό, βέβαια, δεν μπορεί να γίνει ανεξάρτητα με το τι θα συμβεί στη χώρα. Δε γίνεται, δηλαδή, η Ελλάδα να βυθιστεί και το Βόρειο Αιγαίο να διασωθεί. Αυτά δε γίνονται. Μπορεί να συμβεί, όμως, η χώρα να βγει από την κρίση, να παρουσιάσει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και το Βόρειο Αιγαίο να χρειαστεί κάποια επιπλέον χρόνια για να μπορέσει να βρει βηματισμό ανάπτυξης.
Το διακύβευμα, επομένως, την παρούσα χρονική στιγμή που η κρίση δείχνει να εξελίσσεται, είναι διπλό. Πρώτον, τι πρέπει να γίνει για να προστατευτεί ο πολίτης του Βορείου Αιγαίου, που ζει, εργάζεται και δραστηριοποιείται οικονομικά στα νησιά μας, για να μπορέσει να αντιμετωπίσει την κρίση και δεύτερον, τι πρέπει να αλλάξει σε όλους τους τομείς της παραγωγικής διαδικασίας για να μπορέσει να ανταποκριθεί ως ενοποιημένη βορειοαιγαιοπελαγίτικη οικονομία πια, στις απαιτήσεις μιας νέας σκληρής εποχής όπως αυτή θα διαμορφωθεί μετά το πέρας της κρίσης.
Πρέπει να θεωρήσουμε ως δεδομένο ότι, αν δεν αλλάξει ο προσανατολισμός μας και ο τρόπος με τον οποίο παρεμβαίνουν όλοι - φορείς, αρχές και πολίτες -, τότε το Βόρειο Αιγαίο θα παραμείνει για καιρό ακόμη η ουραγός περιφέρεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Συγκεκριμένα:
- πρέπει οι παραγωγοί μας, αγρότες και κτηνοτρόφοι να δημιουργήσουν διαφοροποιημένα, υψηλής προστιθέμενης αξίας προϊόντα και υπηρεσίες, ώστε να έχουν θετική ανταπόκριση στις αγορές. Πρέπει να αναζητηθούν άλλες δομές οργάνωσης και η διακίνηση των προϊόντων να στηρίζεται στην τυποποίηση και στην κατοχύρωση επώνυμων, υψηλής ποιότητας προϊόντων.
- πρέπει να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεών μας με τη διευκόλυνση πρόσβασης σε γνώση, εμπειρία και ικανό ανθρώπινο δυναμικό, με τη μεταφορά τεχνογνωσίας και τη δημιουργία δικτύων που θα διευκολύνουν τις επιχειρήσεις στην καλύτερη λειτουργία τους.
- πρέπει να συντονιστούν οι επιχειρηματίες του τουριστικού κλάδου έτσι ώστε να επιτύχουν οργανωμένη προσφορά τουριστικών υπηρεσιών και να επιδιωχθεί η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού.
Κανένα, όμως, από τα ζητήματα που επιγραμματικά αναφέρουμε σ’ αυτό το άρθρο μας δεν μπορούν να απαντηθούν αν πρώτα όλοι οι εμπλεκόμενοι δε δουλέψουν στην κατεύθυνση της διαμόρφωσης κοινής περιφερειακής συνείδησης, που προϋποθέτει κοινή γλώσσα και κοινή αίσθηση προτεραιοτήτων για την ανάπτυξη του Βορείου Αιγαίου.
Πράγματι, έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας για να εμπεδωθεί πλήρως στη συνείδηση των πολιτών η κοινή προοπτική του βορειοαιγαιοπελαγίτικου χώρου. Τα προβλήματα, όμως, υπάρχουν και ο χρόνος είναι πολύτιμος.
Η θεσμοθέτηση της αιρετής περιφέρειας δημιουργεί από μόνη της νέα δεδομένα και λειτουργεί ως καταλύτης για την υπέρβαση των αδιέξοδων και βλαπτικών τοπικισμών του παρελθόντος. Για να κατακτηθεί, όμως, το επιθυμητό επίπεδο περιφερειακής συνείδησης δεν υπάρχει άλλο εργαλείο πέρα από την επεξεργασία πολιτικών που δημιουργούν την ελπίδα μιας κοινής αναπτυξιακής προοπτικής.
Η συναίσθηση αυτού του κοινού μέλλοντος είναι και ο βασικός λόγος που οδηγούνται σε μαρασμό και οι αστήρικτες αντιπαλότητες του παρελθόντος. Το πιο ενθαρρυντικό από όλα είναι ότι η νέα γενιά πρωταγωνιστεί στην ανατροπή αυτών των ξεπερασμένων στερεοτύπων. Άλλωστε, αυτή η νεώτερη γενιά είναι που έχει συνειδητοποιήσει ότι αυτές οι λογικές των πρωτοκαθεδριών και των ηγεμονισμών είναι που αναπαράγουν τις πελατειακές σχέσεις που μας οδήγησαν ως χώρα στη σημερινή κατάσταση.
 
* Ο Παναγιώτης Καπάρας είναι οικονομολόγος.