Η κρίση του πολιτικού συστήματος, παρά την ευρύτερη συμφωνία περί αυτήν, παραμένει μια πολυσήμαντη έννοια. Ωστόσο, η ουσία της βρίσκεται στον περιορισμό των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών στην πολιτική, στην κοινωνία αλλά και σε επίπεδο επιχειρηματικής και εργασιακής πρωτοβουλίας.
Ας εξετάσουμε ένα καθημερινό στιγμιότυπο που εκτυλίσσεται στην ελληνική περιφέρεια. Βουλευτής στα πλαίσια του πολιτικού συστήματος της μεταπολίτευσης μαζί με την κομματική νομενκλατούρα της περιοχής έχουν εγκαθιδρυθεί από ετών. Οι προσωπικές-κομματικές διαπλοκές έχουν αναπτύξει ένα σύστημα εξουσίας σε όλο το φάσμα της ευρύτερης κρατικής διοίκησης. Από το νομάρχη και το δήμαρχο μέχρι το ΙΚΑ, την Εφορία, την Επιθεώρηση Εργασίας, την Πολεοδομία κ.λπ.. Ο μηχανισμός των «δικών» μας ανθρώπων είναι παντού. Οποιαδήποτε διεκπεραίωση αιτημάτων ή επιχειρηματικών πρωτοβουλιών των πολιτών περνά μέσα από αυτόν το μηχανισμό. Ακόμα και συνεταιριστικά σχήματα ελέγχονται από το μηχανισμό. Η κοινωνία των πολιτών είναι φιμωμένη. Ο τοπικός Τύπος - χρωματισμένος κομματικά, αλλά και εν τέλει η ίδια η κοινωνία - αντιδρά στο μέτρο που εντάσσεται σε άλλο κόμμα ή σε μηχανισμό άλλου βουλευτή. Μια κομματική δημοκρατία με κομματικά στελέχη, λοχαγούς και στρατιώτες, χωρίς πολίτες. Μια Πολιτεία με δημοκρατία των κομμάτων και των μηχανισμών, αλλά χωρίς δημοκρατία των πολιτών.
Τα αποτελέσματα αυτής της στρεβλότητας καθορίζουν το επίπεδο των εκλεγμένων αντιπροσώπων που απολαμβάνει ο τόπος και επηρεάζουν τη διάρθρωση και λειτουργία της δημοκρατίας στο πολιτικό, οικονομικό και το κοινωνικό επίπεδο. Για παράδειγμα, η κομματική δημοκρατία αδρανοποιεί οποιαδήποτε δημοσιονομική πολιτική. Οι δημόσιες επενδύσεις δεν καταλήγουν στην οικονομική ευρύτητα της τοπικής κοινωνίας αλλά στην κομματική διύλισή της με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Το «κοινωνικό κράτος» δε συμπλέκεται με δράσεις από ανεξάρτητες οργανώσεις και πρωτοβουλίες πολιτών. Η κοινωνική αλληλεγγύη εκφυλίζεται σε κομματική αλληλεγγύη.
Για τον πολίτη το «κράτος» ταυτίζεται με το κόμμα και το κομματικό όφελος. Με αυτούς του όρους η ποιότητα της δημοκρατίας που βιώνουν οι πολίτες εξαρτάται αποκλειστικά από την ποιότητα των τοπικών κομματικών μηχανισμών, ενώ τα «πολιτικά» πρόσωπα αναδεικνύονται από κομματικές κοιτίδες και όχι από την κοινωνία. Οι πολίτες σιωπούν, ισοπεδώνονται, παραμερίζονται και - μερικοί - στοιχίζονται για να αναδεικνύουν την κυριαρχία των κομματικών στελεχών και εν τέλει δεν υπηρετούν με συνέπεια το ρόλο τους ως δάσκαλοι, υπάλληλοι, γιατροί, επιχειρηματίες κ.λπ..
Φευ, η μετριοκρατία βασιλεύει. Και βέβαια, το πολιτικό στέλεχος αναπτύσσει επιχειρηματικές (έκνομες ή σύννομες) πρωτοβουλίες ως ένα είδος επέκτασης σε «θυγατρικές» δραστηριότητες. Αυτό είναι το πλαίσιο στο οποίο σχεδιάζονται και εφαρμόζονται μέτρα και πολιτικές για την αντιμετώπιση και την υπέρβαση της κρίσης, την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας ή τις αλλαγές στην παιδεία, στην υγεία κ.λπ.. Σαφέστατα, υπό αυτές τις συνθήκες η οικονομική κρίση που διανύουμε βρίσκει την πολιτική της προϊσταμένη και εδραιώνεται ως συνολική κρίση όπως και τόσα άλλα περαστικά πράγματα που στον τόπο μας απλώς εγκαθιδρύονται.
Χρειάζεται εκ βάθρων ανασχεδιασμός του πολιτικού συστήματος. Αλλαγή του τρόπου εκλογής των βουλευτών με θέσπιση μονοεδρικών και γεωγραφικά μικρότερων περιφερειών. Ανώτατος αριθμός θητειών σε όλες τις δημόσιες θέσεις, εκλεγόμενες και μη. Εδραίωση της κινητικότητας των πολιτών στις αιρετές θέσεις και των ιδεών σε μια ανοικτή δημοκρατία. Ανάδειξη της κυριαρχίας των θεσμών και όχι των προσώπων. Διαφάνεια και έλεγχος παντού και κυρίως στη χρηματοδότηση των κομμάτων και των πολιτικών. Εμπλοκή και διαβούλευση πολιτών παντού. Ανατροπή του κομματικού κράτος υπέρ της δημοκρατίας των πολιτών με ανασχεδιασμό του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας των κομμάτων.
Μόνο υπό αυτές τις συνθήκες θα αποκαταστήσουμε τη δημοκρατία στον τόπο, όχι απλώς ως «δυνατότητα έκφρασης» διαφορετικών απόψεων, αλλά ως «δυνατότητα ανάπτυξης» ιδεών και πρωτοβουλιών και τελικά ως συνοδοιπόρο της επιχειρηματικότητας και της οικονομικής ανάπτυξης. Και μόνο τότε θα έχει πραγματικά κλείσει ο κύκλος της μεταπολίτευσης. Διαφορετικά οι απόψεις θα σιγούν υπό το βάρος της αναποτελεσματικότητας, της χειραγώγησης ή απογοήτευσης και η δημοκρατία θα παραμένει δημοκρατία κομμάτων και μηχανισμών και όχι πολιτών.