Γυρίζουμε ξανά στην Μυτιλήνη, να δούμε εκτός από τις 4 Μεγάλες Κρήνες του Χασάν Πασά και την μικρότερη που υπάρχει ακόμα στον Πλάτανο, που θα μπορούσαν να ήταν αυτές. Άλλες δύο μικρότερες, αλλά και οι 4, του Νικολάου Μαυρογένη (βλέπε Α άρθρο). Στην Μυτιλήνη βρίσκονται αρκετές Οθωμανικές Κρήνες και είναι δύσκολη η χρονολόγηση τους, γιατί δεν υπάρχουν πια οι επιγραφές τους. Και σίγουρα έχουν κατασκευαστεί μεταγενέστερα του 18^ου αι., όπως αυτή που αναφέραμε της Επάνω Σκάλας. Ας αρχίσουμε από αυτήν που υπάρχει ακόμα στον Κάτω Χάλικα, στον αυλότοιχο του Αι Γιώργη. Αυλή με μεγάλο πεύκο (το οποίο το έκοψαν το 1997, γιατί ανασήκωνε, όπως είπανε μάρμαρα του ναού...). Τρίκλιτη Βασιλική χτίστηκε επί Μητροπολίτου Καλλινίκου, την 30^η Ιαν. 1817 (ΑΩΙΖ). Η επιγραφή, βρίσκεται δίπλα στην κύρια είσοδο του ναού. Εδώ υπήρχε «πάνυ μικρός και λίαν στενότατος» ναΐσκος.» (Mytilena Sacra,Τομ Δ). Έτσι φτιάξανε τον σημερινό ναό, ο οποίος ανακαινίσθηκε το 1978. Στο τοίχο του αυλόγυρου στο δρόμο, είναι κολλημένη η Οθωμανική Κρήνη. Ήταν εκεί για χρόνια, ασπρισμένη, έως ότου το 2012, ανακαινίστηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων. Έγινε «ανασκαφή» προς το μέρος της αυλής του ναού και αποκαλύφθηκε το μεγάλο της ύψος ( 4 περίπου μέτρα, τετράγωνης διατομής , πλευράς 2 μ.περίπου). Κατασκευασμένη από αργολιθοδομή, κουρασάνι και ένθετα τούβλα, φέρει την δεξαμενή της (χαζινέ) με θόλο από τούβλα. Φαίνεται και ο πήλινος σωλήνας που έφερνε το νερό. Όμως αποκαλύφθηκε και δεύτερο μέτωπο, με κρήνη προς το μέρος του ναού, με εκροή και θυρίδα. Βρέθηκαν δύο μαρμάρινοι πεσσοί και άλλα μέλη, που πιθανόν να ανήκαν σ’αυτήν την δεύτερη κρήνη. Η πρόσοψη προς τον δρόμο, φανέρωσε ένα υπέροχο μνημείο(2 μ Χ 1,65μ). Με τούβλο στην ανωδομή ,το τόξο κανονικό, φέρει την οξύληκτη Οθωμανική γωνία στο κλειδί. Επίσης είναι δομημένο από 5 θολίτες με εναλλαγή τον μπεζ και κόκκινο ηφαιστειακό λίθο, μοτίβο από πολλά Οθωμανικά τόξα ( Νερόμυλος Χασάν Πασά- Καμάρες, Γενί Τζαμί κ.α.). Δύο πεσσοί από κόκκινο λίθο και δύο επίκρανα από μπεζ λίθο, στηρίζουν το τόξο. Φέρει πεζούλια και μαρμάρινη γούρνα. Κάτω από το τόξο υπάρχει η μαρμάρινη πλάκα, χωρισμένη σε δύο μέρη, που έφερε την επιγραφή. Δυστυχώς οι υπερβολές της Μικρασιατικής τραγωδίας, έβλαψαν και την ιστορικότητα τούτης της κρήνης, με την ξυσμένη, σίγουρα Οθωμανική, επιγραφή. Η μαρμάρινη πλάκα στον κρουνό, φέρει ανάγλυφο διάκοσμο, με το δοχείο της ζωής (ρόδα με φύλλα), σκηνική παρουσίαση με κίονες, ενώ στην άνω ταινία τους οικίσκους με τα κυπαρίσσια. Σπείρες και τόξα. Ο διάκοσμος, και κύρια το δοχείο της ζωής με την σκηνική παράσταση καθώς και οι οικίσκοι, υπάρχουν στον διάκοσμο της Κρήνης του Χασάν Πασά , στον Πλάτανο. Πιστεύω πως η Κρήνη του Κάτω Χάλικα, ανήκει στις μικρές του Χασάν Πασά Τζεζάερλη και το νερό ερχόταν στην δεξαμενή της από τον αγωγό των πηγών του Καγιανιού, που διερχόταν από υψηλότερο σημείο.*

Μάκης Αξιώτης: Η Ύδρευση της; Μυτιλήνης κατά την Μεταβυζαντινή Περίοδο. Οι υδρόμυλοι της Μυτιλήνης. Ανάτυπο από Αιολικά Χρονικά Δ τόμος 2002 σχέδιο σελ 13

Η Κρήνη και ο Αι Γιώργης

Η Πρόσοψη της Κρήνης

Η χαμένη επιγραφή

Η πλάκα με την διακόσμηση

Η πλευρά προς τον ναό

Με την 2^η κρήνη

Και τους πιθανούς πεσσούς της

Η υδατοδεξαμενή