Το 1994, στη σειρά «Πηγάδια και Νερού Σταλάγματα»1, είχα παρουσιάσει μια σειρά από Πηγάδια του νησιού, με μονολιθικά υπέροχα επιστόμια (κύρια κυλινδρικά, από ηφαιστειακούς λίθους) ή και αρθρωτές κατασκευές. Μερικά από αυτά αποτελούνταν από αρχαία μέλη , κύρια από μάρμαρο, σε δεύτερη χρήση. Ανέφερα τα μοναδικά προϊστορικά πηγάδια της Πολιόχνης στη Λήμνο, σαν απαρχές αυτών των μοναδικών τεχνικών έργων εξασφάλισης του νερού, έργα που υπάρχουν μέχρι τις μέρες μας σε χρήση! Βέβαια αυτά αφορούν την εκμετάλλευση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και όχι τις ποικίλες κατασκευές υδρομάστευσης της βροχής ή του περιβάλλοντα χώρου ( φυσικές ροές υπαίθρου ή της στέγης). Σ’αυτό το άρθρο θα παρουσιάσω δύο τοποθεσίες στην Λέσβο, όπου ο υδροφόρος ορίζοντας έδωσε την δυνατότητα στη κατασκευή πηγαδιών , σε μικρή απόσταση του ενός από το άλλο, σε μια «συστάδα λαξευμένων επιστομίων. Επίσης θα αναφερθώ και σε μια τοποθεσία της απέναντι Μικρασιατικής παραλίας, πολύ χαρακτηριστική.

Α.Ερμοτίλια, στον Μεσαιωνικό Οικισμό, ανατολικά της Φίλιας. Στο κέντρο του , σ’ ένα τρίγωνο που σχηματίζεται από τους μαντρότοιχους, υπάρχουν τρία πηγάδια που έκαμαν εντύπωση στον Τάξη (1904) και στον Σταυράκη Αναγνώστη (1850). Είναι ωραιότατα κατασκευάσματα. Έχουν κτιστό το εσωτερικό τους. Γύρω από το στόμιο του ενός από αυτά, έχουν τοποθετηθεί ακτινωτά, σαν πέταλα μαργαρίτας, πλάκες. Όμως εκείνο που δείχνει την μερακλωσύνη, είναι ο πέτρινος κύλινδρος, που υψώνεται επάνω από τη γη. Μονόλιθος, λαξευμένος με μαεστρία, με πλατύτερη «πατούρα» κάτω, και εμφανή τα αυλάκια που χάραξε το σχοινί, τόσα, αμέτρητα χρόνια. Γύρω του, υπάρχουν πολλές λαξευμένες, μεγάλες ποτίστρες. Λίγα μετρά πιο μέσα βλέπουμε το άλλο πηγάδι. Εδώ υπάρχει κτιστή πεζούλα με δυο σειρές πέτρες. Δεν έχει τον πέτρινο κύλινδρο. Αντί γι’ αυτόν, ένα μικρό πατητήρι ελιών, ένας ληνός, με το αυλάκι γύρω, έχει γίνει δακτυλίδι και σχηματίζει το στόμιο. Το τρίτο πηγάδι, βρίσκεται δέκα μέτρα νοτιότερα. Έχει και αυτό παρόμοιο πέτρινο κύλινδρο με το πρώτο, πιο χοντροκομμένο και για κάλυμμα τοποθέτησαν μια μικρή μυλόπετρα, που άλεθαν το σιτάρι. Αυτά τα τρία πηγάδια, ίσως να επικοινωνούν με μια μεγάλη υπόγεια στέρνα.

Β.Νέες Κυδωνίες. Πίσω από το κτίριο της παλιάς κοινότητας,, σε μια γυμνή έκταση στα ανατολικά όρια του χωριού, υπάρχουν τρία πηγάδια, με υπέροχα, λαξευμένα σε κόκκινο ιγκνιβρίτη, επιστόμια. Η πηγή βρίσκεται από κάτω και τα τρία είναι σε κοινό υδροφόρο ορίζοντα. Αποτελούσαν διαχρονικά, την παλιά ύδρευση του Μπαλτζικιού.

Γ.Μικρά Ασία. Απέναντι, από το Babakale προς την Άσσο, ένα οροπέδιο με κτηνοτροφία, φιλοξενεί 6 χωριουδάκια. Το Kocakoy,το Baremli, το Kovunevi,το Balanbani,το Bectas,την Kurukova και το Kurubasi. Koru σημαίνει «ξερός, άνυδρος». Έτσι μέτρησα, δίπλα στο δρόμο, στο Bectas, στην είσοδο του χωριού, τα τετράγωνα ή πολυγωνικά επιστόμια, 20 περίπου πηγαδιών, το ένα δίπλα στο άλλο. Λιγότερα υπήρχαν και στο Korubasi, πριν στον ορίζοντα φανεί η ακρόπολη της Άσσου.2.

1 Εφημερίδα Εμπρός: από 15 Δεκ το 1994 έως 19 Νοε 1998

2. Εφ Εμπρος Διαδρομές Οδοιπορικό στα Απέναντι: Αιβαλί-Τένεδος-Πέργαμος.Από 14Σεπτ 2016 έως 21 Φεβρ 2018.

Τα πηγάδια στις Νέες Κυδωνίες

Λεπτομέρειες των πηγαδιών

Ερμοτίλια το 1^ο Πηγάδι

Το 2^ο πηγάδι

Το 3^ο πηγάδι

Τα πηγάδια στο Bektas

Βεκτας λεπτομέρεια

Το Bektas και τα πηγάδια