Οι προτάσεις του Ξενοφώντα που αναφέραμε στο Α’ Μέρος του άρθρου έχουν ιδιαίτερη σημασία για μας σήμερα που ούτε τον ορυκτό μας πλούτο γνωρίζουμε ούτε και καμιά προσπάθεια κάνουμε να τον γνωρίσουμε. Μερικοί τελευταία μιλούν για βεβαιωμένη ύπαρξη στο υπέδαφος της χώρας μας τεράστιων ποσοτήτων πετρελαίου και φυσικού αερίου που θα μπορούσαν να καλύψουν το χρέος της χώρας μας σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και να θέσουν τις βάσεις για μια καλύτερη ζωή. Υπάρχει ακόμη σήμερα το εργατικό δυναμικό που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί, και σε αυτό συμπεριλαμβάνω και τους αλλοδαπούς που νομίμως ζουν σε αυτή. Χρειάζεται όμως προσοχή, λέει ο Ξενοφών: «δεν είναι δυνατό και δεν πρέπει να υπάρξουν ποτέ στα μεταλλεία περισσότεροι δούλοι από αυτούς που απαιτούν οι εργασίες που γίνονται» [ΙV 26: και τα νυν δε γιγνόμενα μαρτυρεί ότι ουκ αν ποτέ πλείω ανδράποδα εκεί γένοιτο ή όσων τα έργα δείται]. Τούτο σημαίνει πως η ανεξέλεγκτη εισροή και εισβολή των ξένων στη χώρα μας δεν μπορεί να είναι χρήσιμη και ευεργετική.

Ο Ξενοφών, όμως, θέτει κάποιες προϋποθέσεις για την επιτυχή έκβαση όλων αυτών. Η πρώτη προϋπόθεση είναι τα έργα αυτά να γίνονται τμηματικά. Εισηγείται δηλαδή την σύνταξη ενός είδους σημερινών πενταετών προγραμμάτων με συγκεκριμένες προτεραιότητες. Η τμηματική αυτή εκτέλεση των προγραμμάτων δίνει από τη μια πλευρά τη δυνατότητα αναθεώρησης του προγράμματος και τη βελτίωσή του, όπου και όταν χρειάζεται, και εξασφαλίζει, από την άλλη, τα απαιτούμενα κονδύλια, αφού τα έσοδα που θα προέρχονται από την ολοκλήρωση ενός έργου είναι δυνατόν να διατεθούν στην εκτέλεση του επόμενου. Αντίθετα, η παράλληλη εκτέλεση όλων των προγραμματισμένων έργων θα δημιουργήσει σύγχυση, ταραχή και βιασύνη που θα αποβεί σε βάρος της ποιότητας των έργων. Η προϋπόθεση αυτή, δυστυχώς, δεν τηρείται σήμερα από την ελληνική κυβέρνηση, που πιέζεται από τις συνθήκες και αναγκάζεται να ρίξει στο τραπέζι ένα μεγάλο αριθμό προβλημάτων και αγωνίζεται να τα λύσει με αποτέλεσμα να προκαλούνται αντιφατικές ενέργειες και να διαπράττονται σφάλματα που δυσχεραίνουν την επίτευξη των στόχων που τίθενται. Το είχε πει ο Διόδοτος στην αρχαιότητα, πως «δυο είναι οι παράγοντες που αντιστρατεύονται και δυσχεραίνουν τη λήψη σωστών αποφάσεων, η βιασύνη και η οργή» (Θουκ. ΙΙΙ 42: δύο τα εναντιώτατα ευβουλία είναι, τάχος τε και οργή), και αυτοί οι δυο παράγοντες πιέζουν σήμερα την ελληνική κυβέρνηση και δημιουργούν αβεβαιότητα για το μέλλον.

Η δεύτερη προϋπόθεση που θέτει ο Ξενοφών είναι η ύπαρξη ειρήνης, συναίνεσης, θα λέγαμε εμείς σήμερα. «Διότι», τονίζει, «ως γνωστόν, ευτυχέστατες θεωρούνται οι πόλεις εκείνες που ζουν εν ειρήνη όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο» [V.2: ευδαιμονέσταται μεν γαρ δήπου πόλεις λέγονται, αι αν πλείστον χρόνον εν ειρήνη διατελώσιν]. Και γι’ αυτό πρέπει, προσθέτει, «να προσπαθούμε να επιφέρουμε συνδιαλλαγή ανάμεσα στις πολιτικές μερίδες που προκαλούν μέσα στην πόλη τον διχασμό» [V 8: έστι μεν γαρ πειράσθαι διαλλάττειν τας πολεμούσας προς αλλήλας πόλεις, έστι δε συναλλάττειν, ει τινες εν αυταίς στασιάζουσιν], εννοώντας τους δημοκρατικούς και τους ολιγαρχικούς που με την αντίθεσή τους και την καταδίωξη των αντιφρονούντων διαιρούσαν τον λαό.

Η παρατήρηση αυτή του Ξενοφώντα είναι πολύ επίκαιρη σήμερα, γιατί, ενώ ο λαός έχει συνειδητοποιήσει πως μόνο η συναίνεση μεταξύ των κομμάτων είναι δυνατό να βοηθήσει τη χώρα να εξέλθει από το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει, τα κόμματα ερίζουν σχετικά με την εξουσία και δείχνουν σαν να μην έχουν καταλάβει τίποτε από αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Το είπαν άλλωστε ξεκάθαρα πολλοί «επίσημοι» πως βρισκόμαστε σε «ακήρυκτο πόλεμο», και δυστυχώς ο πόλεμος αυτός δεν είναι μόνο εξωτερικός, αλλά είναι και εσωτερικός, και αυτός είναι ακόμη πιο επικίνδυνος για τη χώρα μας. Η «συναίνεση» ήταν και είναι καθολικό αίτημα του λαού μας αλλά και της εποχής μας. Ήδη από το 2010 η κάθε κυβέρνηση ζητούσε ή και «επαιτούσε» τη συναίνεση της αντιπολίτευσης, αλλά αυτή δεν ήταν διατεθειμένη να την παραχωρήσει. Τώρα τελευταία κάποιοι πανηγύρισαν, γιατί, δήθεν, τα κόμματα άρχισαν να «ομονοούν», όπως έδειξε η στάση που τήρησαν απέναντι στο νομοσχέδιο της κυβέρνησης για την ψήφο των ομογενών. Πίσω όμως από αυτή υποκρύπτεται το κομματικό συμφέρον που , όπως φαίνεται, δεν γράφει μόνο την ιστορία των κρατών, αλλά και την ιστορία των κομμάτων! Η στάση που τηρούν τα κόμματα της αντιπολίτευσης ακόμη και στα σοβαρά εθνικά θέματα σήμερα βεβαιώνουν του λόγου το αληθές.

Ο Ξενοφών καταλήγει λέγοντας πως, όταν γίνουν όλα αυτά, «η πόλη θα γίνει ευπορότερη, αλλά και θα επικρατήσει σε αυτή και πειθαρχία μεγαλύτερη και τάξη καλύτερη, και θα γίνει πιο ικανή σε όλα» [ΙV 51: πραχθέντων γε μην ων είρηκα φημί εγώ ου μόνον αν χρημάτων ευπορωτέραν την πόλιν είναι, αλλά και ευπειθεστέραν και ευτακτοτέραν και ευτολμωτέραν γενέσθαι]. Ο Ξενοφών από το απώτερο παρελθόν μάς δίνει χρήσιμες συμβουλές. Θα τον ακούσουμε;