Αυτές τις μέρες βρέθηκα στο νησί. Όσο κι αν πήγα εκεί προσβλέποντας να ξεφύγω απ’ το μίζερο και νοσηρό κλίμα της μεγαλούπολης και να «εισπράξω» κάτι το θετικό, κάτι το παρήγορο απ’ την αγνότητα της Λεσβιακής φύσης, τελικά αυτό που ενσταλάχθηκε στην ψυχή μου φεύγοντας, ήταν απογοήτευση. Περίοδος μαζέματος των ελιών και στα λιοχώραφα εκεί που άλλοτε ραβδιστάδες και μαζώχτρες, πολύβουο μελίσσι με τις φωνές, τα γέλια και την οχλοβοή τους έδιναν ζωή στον λεσβιακό ελαιώνα, εφέτος νέκρα. Τίποτα δεν ακούγονταν. Οι «ντέμπλες» έμειναν ανενεργές. Το χτυπολόγημά τους στα δέντρα για να ρίξουν τον ευλογημένο χρυσοκαρπό ακουγόταν που και που ή καθόλου. Σ’ όλη τη λεσβιακή ύπαιθρο υποτονικότητα, αδράνεια. Ο δάκος, λέει, έφαγε τη σοδειά. Το προφανές, τα λιοτρίβια των χωριών μας ουσιαστικά ήταν σε «αργία». Εκεί που άλλοτε ντάνες τα τσουβάλια του ευλογημένου καρπού περίμεναν τη σειρά τους για άλεσμα, τώρα κενό και απραξία.

Ο άλλος τομέας της λεσβιακής γεωργίας, η κτηνοτροφία, όχι σε καλύτερη κατάσταση όταν το γάλα έκλεισε πέρυσι στα 78-80 λεπτά το λίτρο και το κρέας του αρνιού στα 2,70 το κιλό και για φέτος τα πράγματα ατυχώς δεν φαίνεται ότι θα είναι καλύτερα. Φτώχια και μιζέρια γενικά! Έτσι η κατήφεια και τα σκυμμένα κεφάλια των παραγωγών μας ήταν αυτό που έμενε ως παριστώσα εικόνα στο μυαλό του επισκέπτη της λεσβιακής υπαίθρου. Και ασφαλώς στην άσχημη αυτή κατάσταση των παραγωγών δηλ. της ραχοκοκαλιάς της οικονομίας του νησιού, ήρθε να προστεθεί το τελειωτικό χτύπημα που συντάραξε όλο το κοινωνικο-οικονομικό οικοδόμημα του τόπου. Ο «επιθανάτιος ρόγχος» της Ενώσεως Γεωργικών Συνεταιρισμών Λέσβου. Του άλλοτε στηρίγματός τους. Αυτού που για δεκαετίες τους έδινε δύναμη στις δυσκολίες τους, κουράγιο και ελπίδα. Η πληροφορία ότι ο άλλοτε πανίσχυρος αυτός φορέας «πνέει τα λοίσθια» μόνο πόνο, θλίψη και κατήφεια διέχεε στην ατμόσφαιρα. Τα τελευταία χρόνια η Ένωση διοικούνταν από διορισμένες διοικήσεις και το αποτέλεσμα της τραγικής εικόνας που είχε αυτή περιέλθει, η πάλαι ποτέ κραταιά συνεταιριστική οργάνωση του νησιού μας ήταν γνωστά προ πολλού. Το τέλος εποχής της ως φαίνεται, ατυχώς έφερε η είδηση ότι το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, ετοιμάζει τις διατάξεις (αναμένεται να συμπεριληφθούν σε νομοσχέδιο στο άμεσο μέλλον), που θα θέτουν μεταξύ άλλων σε εκκαθάριση την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Λέσβου.

Όταν ο μεγάλος οραματιστής και μεταρρυθμιστής της ελληνικής αγροτικής οικονομίας , ρηξικέλευθος Πρωθυπουργός Αλέξανδρος Παπαναστασίου εδραίωνε το συνεταιριστικό κίνημα στη χώρα την τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα, δημιουργήθηκε και στο νησί, η δευτεροβάθμια συνεταιριστική οργάνωση αγροτών η «Ένωση», όπως όλοι μας τη λέγαμε. Ήταν το 1929, όταν δημιουργούνταν οι πρωτοβάθμιοι αγροτικοί συνεταιρισμοί στη Λέσβο, που δημιουργήθηκε και ο δευτεροβάθμιος αυτός φορέας τους. Αυτός που είχε στην περιοχή ευθύνης του, περίπου 20.000 ελαιοπαραγωγούς, το 1/3 περίπου της έκτασης της Λέσβου και πάνω από 8 εκατομμύρια ελαιόδενδρα.

Αυτός ο φορέας της αγροτιάς μας που ως στόχο είχε τη διαφύλαξη των συμφερόντων των συνεταιριστών του, πράγμα που το κατάφερνε με επιτυχία κοντά για ένα αιώνα, σήμερα δυστυχώς βαίνει προς εκκαθάριση. Δεν μπορώ να ξέρω τις επί μέρους λεπτομέρειες και τα σχετικά αίτια που οδήγησαν σ’ αυτό το ναυάγιο. Εκείνο που ξέρω εκ του αποτελέσματος κρίνοντας, είναι δύο κυρίαρχα δεδομένα. Πρώτο, ότι το υψηλής ποιότητας λάδι μας που σε χρονιές σοδειάς έφθανε τους 30.000 τόνους δηλ. το ένα δέκατο περίπου της ελληνικής παραγωγής, εξακολουθούσε να διατίθεται στη διεθνή αγορά όπως στις αρχές του 20ου αιώνα, δηλαδή χύμα, χωρίς τυποποίηση. Οι Ιταλοί που αγόραζαν τούτο κυρίως, τυποποιώντας το διαμάντι αυτό της λεσβιακής γης, καρπούνταν τα αντίστοιχα οφέλη απ’ τη διεθνή αγορά.

Δεύτερο, η μη δημιουργία του μεγάλου συνεταιριστικού εργοστασίου γάλακτος στο Σκαλοχώρι, η αναγκαιότητα της δημιουργίας του οποίου είχε συνειδητοποιήσει όλη η Λεσβιακή κοινωνία, από τα μέσα της δεκαετίας του ’80.

Έγραφα σε σχετικό άρθρο μου στο «Δημοκράτη» το 1989 κατά την έναρξη του έργου που φορέας υλοποίησής του ήταν η Ένωση Συνεταιρισμών «…Το εργοστάσιο αυτό κτίζεται στο οικόπεδο των 120 στρεμμάτων που από το 1983 χορήγησε δωρεάν η Κοινότητα Σκαλοχωρίου…».

Τελικά, ατυχώς τούτο εγκαταλείφθηκε.

Έτσι φθάσαμε σήμερα να εισπράττονται τα επίχειρα «κοντοθωρισμού» και απραξίας των εκάστοτε διοικήσεων του. Κάποιοι ίσως ισχυριστούν ότι φταίει η παγκοσμιοποίηση και η λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού που σαρώνει ακόμη και οικονομίες κρατών. Ίσως αυτό να είναι σωστό. Όμως αν είχε διαφυλαχθεί η υψηλή ποιότητα των κυρίαρχων προϊόντων μας με δομές υψηλής προστιθεμένης αξίας όπως οι προαναφερθείσες, ίσως η κατάσταση της οικονομίας του τόπου μας δεν θα ήταν τόσο δραματική όπως είναι σήμερα.

Τέλος, είναι λυπηρό να χάνονται κοινονικο-οικονομικές συλλογικές δομές όπως το άλλοτε καμάρι των Λεσβίων η ναυτιλιακή ΝΕΛ, τα Lesvoshops, διάφοροι πρωτοβάθμιοι συνεταιρισμοί και τώρα η «Ένωση» το μεγάλο αυτό αγκωνάρι τους. Άραγε έχουμε φθάσει στο τελευταίο σκαλί στου κακού τη σκάλα; Τι άλλο ακόμη;...

Αυτές τις μέρες βρέθηκα στο νησί. Όσο κι αν πήγα εκεί προσβλέποντας να ξεφύγω απ’ το μίζερο και νοσηρό κλίμα της μεγαλούπολης και να «εισπράξω» κάτι το θετικό, κάτι το παρήγορο απ’ την αγνότητα της Λεσβιακής φύσης, τελικά αυτό που ενσταλάχθηκε στην ψυχή μου φεύγοντας, ήταν απογοήτευση. Περίοδος μαζέματος των ελιών και στα λιοχώραφα εκεί που άλλοτε ραβδιστάδες και μαζώχτρες, πολύβουο μελίσσι με τις φωνές, τα γέλια και την οχλοβοή τους έδιναν ζωή στον λεσβιακό ελαιώνα, εφέτος νέκρα. Τίποτα δεν ακούγονταν. Οι «ντέμπλες» έμειναν ανενεργές. Το χτυπολόγημά τους στα δέντρα για να ρίξουν τον ευλογημένο χρυσοκαρπό ακουγόταν που και που ή καθόλου. Σ’ όλη τη λεσβιακή ύπαιθρο υποτονικότητα, αδράνεια. Ο δάκος, λέει, έφαγε τη σοδειά. Το προφανές, τα λιοτρίβια των χωριών μας ουσιαστικά ήταν σε «αργία». Εκεί που άλλοτε ντάνες τα τσουβάλια του ευλογημένου καρπού περίμεναν τη σειρά τους για άλεσμα, τώρα κενό και απραξία.

Ο άλλος τομέας της λεσβιακής γεωργίας, η κτηνοτροφία, όχι σε καλύτερη κατάσταση όταν το γάλα έκλεισε πέρυσι στα 78-80 λεπτά το λίτρο και το κρέας του αρνιού στα 2,70 το κιλό και για φέτος τα πράγματα ατυχώς δεν φαίνεται ότι θα είναι καλύτερα. Φτώχια και μιζέρια γενικά! Έτσι η κατήφεια και τα σκυμμένα κεφάλια των παραγωγών μας ήταν αυτό που έμενε ως παριστώσα εικόνα στο μυαλό του επισκέπτη της λεσβιακής υπαίθρου. Και ασφαλώς στην άσχημη αυτή κατάσταση των παραγωγών δηλ. της ραχοκοκαλιάς της οικονομίας του νησιού, ήρθε να προστεθεί το τελειωτικό χτύπημα που συντάραξε όλο το κοινωνικο-οικονομικό οικοδόμημα του τόπου. Ο «επιθανάτιος ρόγχος» της Ενώσεως Γεωργικών Συνεταιρισμών Λέσβου. Του άλλοτε στηρίγματός τους. Αυτού που για δεκαετίες τους έδινε δύναμη στις δυσκολίες τους, κουράγιο και ελπίδα. Η πληροφορία ότι ο άλλοτε πανίσχυρος αυτός φορέας «πνέει τα λοίσθια» μόνο πόνο, θλίψη και κατήφεια διέχεε στην ατμόσφαιρα. Τα τελευταία χρόνια η Ένωση διοικούνταν από διορισμένες διοικήσεις και το αποτέλεσμα της τραγικής εικόνας που είχε αυτή περιέλθει, η πάλαι ποτέ κραταιά συνεταιριστική οργάνωση του νησιού μας ήταν γνωστά προ πολλού. Το τέλος εποχής της ως φαίνεται, ατυχώς έφερε η είδηση ότι το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, ετοιμάζει τις διατάξεις (αναμένεται να συμπεριληφθούν σε νομοσχέδιο στο άμεσο μέλλον), που θα θέτουν μεταξύ άλλων σε εκκαθάριση την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Λέσβου.

Όταν ο μεγάλος οραματιστής και μεταρρυθμιστής της ελληνικής αγροτικής οικονομίας , ρηξικέλευθος Πρωθυπουργός Αλέξανδρος Παπαναστασίου εδραίωνε το συνεταιριστικό κίνημα στη χώρα την τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα, δημιουργήθηκε και στο νησί, η δευτεροβάθμια συνεταιριστική οργάνωση αγροτών η «Ένωση», όπως όλοι μας τη λέγαμε. Ήταν το 1929, όταν δημιουργούνταν οι πρωτοβάθμιοι αγροτικοί συνεταιρισμοί στη Λέσβο, που δημιουργήθηκε και ο δευτεροβάθμιος αυτός φορέας τους. Αυτός που είχε στην περιοχή ευθύνης του, περίπου 20.000 ελαιοπαραγωγούς, το 1/3 περίπου της έκτασης της Λέσβου και πάνω από 8 εκατομμύρια ελαιόδενδρα.

Αυτός ο φορέας της αγροτιάς μας που ως στόχο είχε τη διαφύλαξη των συμφερόντων των συνεταιριστών του, πράγμα που το κατάφερνε με επιτυχία κοντά για ένα αιώνα, σήμερα δυστυχώς βαίνει προς εκκαθάριση. Δεν μπορώ να ξέρω τις επί μέρους λεπτομέρειες και τα σχετικά αίτια που οδήγησαν σ’ αυτό το ναυάγιο. Εκείνο που ξέρω εκ του αποτελέσματος κρίνοντας, είναι δύο κυρίαρχα δεδομένα. Πρώτο, ότι το υψηλής ποιότητας λάδι μας που σε χρονιές σοδειάς έφθανε τους 30.000 τόνους δηλ. το ένα δέκατο περίπου της ελληνικής παραγωγής, εξακολουθούσε να διατίθεται στη διεθνή αγορά όπως στις αρχές του 20ου αιώνα, δηλαδή χύμα, χωρίς τυποποίηση. Οι Ιταλοί που αγόραζαν τούτο κυρίως, τυποποιώντας το διαμάντι αυτό της λεσβιακής γης, καρπούνταν τα αντίστοιχα οφέλη απ’ τη διεθνή αγορά.

Δεύτερο, η μη δημιουργία του μεγάλου συνεταιριστικού εργοστασίου γάλακτος στο Σκαλοχώρι, η αναγκαιότητα της δημιουργίας του οποίου είχε συνειδητοποιήσει όλη η Λεσβιακή κοινωνία, από τα μέσα της δεκαετίας του ’80.

Έγραφα σε σχετικό άρθρο μου στο «Δημοκράτη» το 1989 κατά την έναρξη του έργου που φορέας υλοποίησής του ήταν η Ένωση Συνεταιρισμών «…Το εργοστάσιο αυτό κτίζεται στο οικόπεδο των 120 στρεμμάτων που από το 1983 χορήγησε δωρεάν η Κοινότητα Σκαλοχωρίου…».

Τελικά, ατυχώς τούτο εγκαταλείφθηκε.

Έτσι φθάσαμε σήμερα να εισπράττονται τα επίχειρα «κοντοθωρισμού» και απραξίας των εκάστοτε διοικήσεων του. Κάποιοι ίσως ισχυριστούν ότι φταίει η παγκοσμιοποίηση και η λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού που σαρώνει ακόμη και οικονομίες κρατών. Ίσως αυτό να είναι σωστό. Όμως αν είχε διαφυλαχθεί η υψηλή ποιότητα των κυρίαρχων προϊόντων μας με δομές υψηλής προστιθεμένης αξίας όπως οι προαναφερθείσες, ίσως η κατάσταση της οικονομίας του τόπου μας δεν θα ήταν τόσο δραματική όπως είναι σήμερα.

Τέλος, είναι λυπηρό να χάνονται κοινονικο-οικονομικές συλλογικές δομές όπως το άλλοτε καμάρι των Λεσβίων η ναυτιλιακή ΝΕΛ, τα Lesvoshops, διάφοροι πρωτοβάθμιοι συνεταιρισμοί και τώρα η «Ένωση» το μεγάλο αυτό αγκωνάρι τους. Άραγε έχουμε φθάσει στο τελευταίο σκαλί στου κακού τη σκάλα; Τι άλλο ακόμη;...