«Λεξικό της Άγρας», του Γιάννη Κακαρώνη

30/10/2020 - 17:14

Τον Ιανουάριο του 2020 κυκλοφόρησε το «Λεξικό ιδιωματικού λόγου Άγρας Λέσβου» του Γιάννη Κακαρώνη, όπου στην εισαγωγή του περιγράφεται η Άγρα ως εξής: «Γραφικό χωριό της Λέσβου. Βρίσκεται σκαρφαλωμένο την ανατολική πλευρά του βουνού “Καραβούλι”. Παλαιότερα, μαζί με τους οικισμούς “Αποθήκα” και “Λεύκα” αποτελούσε την ομώνυμη κοινότητα. Σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτικής Λέσβου. Απέχει 68 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα του νομού (Μυτιλήνη) και 28 χλμ. από την έδρα του Δήμου (Καλλονή). Η απογραφή του 2011 κατέγραψε 915 μόνιμους κατοίκους, ενώ ακριβώς μισό αιώνα πριν αριθμούσε 1.572 ψυχές».

Το βιβλίο προλογίζει ο Δημήτρης Σαχτούρης γράφοντας ότι: «Προσπάθειες σαν κι αυτή του Γιάννη Κακαρώνη (ΚΑΚ) είναι αυτό που συνηθίζουμε να λέμε φωτεινές αχτίδες στο σκοτάδι. Έψαξε, ρώτησε, βρήκε, μάζεψε και κατέγραψε λέξεις “τραγδέλλια”, παροιμίες, τοπωνύμια, νιώσματα, λόγια λαϊκής σοφίας και καμώματα “Ιερών Σκιών” που λέγαμε τα παλιότερα χρόνια (ορισμένα τα λέμε ακόμα) στο χωριό μας, την Άγρα Λέσβου. Τα ταξινόμησε με μεράκι και μαεστρία και μας τα παρουσιάζει εκδίδοντας αυτό το βιβλίο».

Ο Χαράλαμπος Σαχτούρης, που είχε την επιμέλεια του ιδιωματικού λόγου στο Λεξικό του Γιάννη Κακαρώνη, σημείωσε για το θέμα της σωστής κάλυψης της προφοράς των λέξεων: «Στην αγρίτικη διάλεκτο το πρόβλημα καθίσταται δυσχερέστερο, αφού για το ίδιο σύμφωνο ή για τον ίδιο συνδυασμό συμφώνων χρησιμοποιούμε άλλοτε “παχιά” κι άλλοτε “λεπτή” προφορά. Για παράδειγμα: Αλλιώς προφέρουμε το “κ” στη λέξη μπακίρα (λεπτό κάπα) κι αλλιώς στη λέξη πλακύ (παχύ κάπα). Το ίδιο ισχύει και για το “ζ”, το “σ”, το “ν”, το “τσ” και το “τζ”. [...] Η προσεκτική ωστόσο ακουστική παρατήρηση των φθόγγων που προαναφέραμε, μας οδήγησε στο συμπέρασμα, ότι στην “παχιά” χρήση, οι φθόγγοι αυτοί συνοδεύονται από ένα ας πούμε ανολοκλήρωτο “ι”, χωρίς αυτό να επηρεάζει την προφορά του φωνήεντος που ακολουθεί. Επιλέξαμε έτσι να σημειώσουμε το ανολοκλήρωτο αυτό φωνήεν, με ένα μικρό ιώτα, εντός παρενθέσεως, ακριβώς μετά το παχύ σύμφωνο. Γράφουμε έτσι “πλακ(ι)ύ, καζάν(ι), κατσ(ι)μένος, προζ(ι)ύμ, μασ(ι)ιά”».

Το «Λεξικό της Άγρας», καταγράφει γύρω στις δυόμιση χιλιάδες ιδιωματικές λέξεις με τη σημασία τους, κάποιες και με τη μεταφορική ή με τη φράση στην οποία χρησιμοποιείται η λέξη. Με κεφαλαία γράμματα καταγράφονται οι λέξεις τοπωνυμίων, όπως οι παρακάτω ως εξής: «Κατάγρα περιοχή όπου ήταν η Άγρα τα παλιά χρόνια. Ροντάτσ(ι) περιοχή όπου λέγεται ότι υπήρχε ο τάφος του Μάκαρα. Καριανή περιοχή της Αποθήκας. Περάντος περιοχή αριστερά της Αποθήκας. Ροδότοιχος ή Καλόχτιστος το ωραιότερο πελασγικό τείχος της Λέσβου στη θέση Περάντος. Γαρμπιάς βραχονησίδα στο στόμιο του Κόλπου Καλλονής, γαρμπής νοτιοδυτικός άνεμος (τουρκιστί Garbi) και Καλλονάς γειτονιά της Άγρας».

Για τον Καλλονά της Άγρας, τη νοτιότερη γειτονιά που βλέπει τον Γαρμπιά και τον Κόλπο Καλλονής, προσθέτω ότι η βραχονησίδα όπως και το ανατολικό ακρωτήριο του στόμιου του Κόλπου σημειώνονται στους γεωγραφικούς και ναυτικούς χάρτες με το όνομα Καλλονή, ονομασία που καταγράφεται για την Βυζαντινή πόλη Καλλονή και τον Κόλπο Καλλονής από τον Αποβασιλέα του Βυζαντίου Ιωάννη Καντακουζηνό το 1334 ως εξής: «Ο Βασιλεύς μόλις έφθασε στην Ερεσό με όλο το στόλο (σ.σ. αποτελούμενο από ογδόντα τέσσερα πλοία), αφού επαίνεσε και ευχαρίστησε τους Ερέσιους για τη εύνοιά τους σε αυτόν, αναχώρησε πλέοντας προς τη Χίο. Όμως από τη μεριά της “σκοπιάς” (σ.σ. της βραχονησίδας της εισόδου του Κόλπου Καλλονής) κάποιος με δυνατή φωνή ρώτησε να μάθει ποιανού είναι ο στόλος και όταν πήρε την απάντηση ότι είναι του Βασιλέως, ρώτησε ξανά: “Αι δε εν τω κόλπω Καλλονής τριήρεις τίνος;” Τότε από τη ερώτηση ο Βασιλεύς κατάλαβε ότι υπήρχαν μέσα στο Κόλπο οι τριήρεις του Δομένικου Κατάνια που φρουρούσαν την “Καλλονήν” και όρμησε εναντίον τους».

Κλείνοντας σημειώνω ότι η ενδιαφέρουσα έρευνα του Γιάννη Κακαρώνη για τον ιδιωματικό λόγο της Άγρας, προστιθέμενη στις μέχρι τώρα δημοσιεύσεις για τις ντοπιολαλιές διαφόρων χωριών και περιοχών της Λέσβου, συμβάλλει στην αναγκαία ενιαία καταγραφή του Λεσβιακού γλωσσικού ιδιώματος.

Γενική Ροή Ειδήσεων

PROUDLY POWERED BY CJ web | Copyright © 2017 {emprosnet.gr}
Made with love and a lot of coffee by CJ web, Creative web Journey