Το 2020 κυκλοφόρησε το τρίτο βιβλίο του δάσκαλου Φώτη Βασίλογλου: «Το τραγούδι της φτερωτής στην κοιλάδα με τους νερόμυλους. Μαλλιόντα Μεσοτόπου Λέσβου», που εκδόθηκε στην Αθήνα με την υποστήριξη της Τεχνικής Εταιρείας "Μαλλιόντα ΑΤΕ". Το βιβλίο αποτελεί μια θαυμάσια ιστορική διαδρομή στη γραφική κοιλάδα της Μαλλιόντας με τις ιστορικές αναφορές του καθημερινού μόχθου αλλά και του όνειρου της αναπαλαίωσης και λειτουργίας του νερόμυλου «Καταχανά», έργο με αναπτυξιακή προοπτική, ενταγμένο σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα. 

Στην παρουσίαση του βιβλίου που διοργάνωσε στις 17-8-20 στον Μεσότοπο ο Σύλλογος Μεσοτοπιτών "Η Αναγέννηση" τιμήθηκαν οι γιατροί Βασίλης Κουμαρέλας και Μάκης Αξιώτης για την προσφορά τους στην ιστορική και αρχαιολογική έρευνα της περιοχής.  

Η κοιλάδα της Μαλλιόντας περιγράφεται στο αναφερόμενο βιβλίο από κείμενα των Μάκη Αξιώτη, Βασίλη Κουμαρέλα, Πάνου Κοντέλλη και από πολλούς Μεσοτοπίτες που έζησαν το μόχθο της παραγωγής στην Μαλλιόντα. Για το όνομα της Μαλλιόντας στο θαυμάσιο κείμενο του Ερέσιου Σπύρου Πιπερά που παρατίθεται στο βιβλίο, σημειώνεται:

«Στην Ερεσία έχουμε δύο τοπωνύμια με την ίδια κατάληξη, που έχουν σχέση με δύο αντίστοιχους ποταμούς που εκβάλλουν στη θάλασσα στη δυτική ακτή της Λέσβου:

«Τσιχλιόντα» είναι μια κοιλάδα, καθ' οδόν προς το Σίγρι, κοντά στην ακτή, που δημιουργείται από τον ποταμό Τσιχλιόντα. Αυτός ο ίδιος ποταμός που πέφτει στη θάλασσα, δημιουργεί τη δεύτερη μεγαλύτερη αμμουδιά μετά την περίφημη αμμουδιά της Ερεσού, που επίσης ονομάζεται Τσιχλιόντα.

«Μαλλιόντα» είναι μια μικρότερη κοιλάδα, καθ' οδόν προς τον Μεσότοπο, σε απόσταση περί τα 3 χλμ. από τη θάλασσα, που δημιουργείται από τον ποταμό Μαλλιόντα. Αυτός ο ίδιος ποταμός πέφτοντας στη θάλασσα δημιουργεί την τρίτη μεγαλύτερη αμμουδιά στην δυτική Λέσβο, μετά την Ερεσό και την Τσιχλιόντα, που ονομάζεται «Χρούσος».

Και οι δύο κοιλάδες ήταν πάντοτε κατοικημένες. Η Μαλλιόντα είχε και νερόμυλους, σήμερα ερειπωμένους αλλά σαφώς ορατούς. Υπολείμματα οικισμών και ερείπια είναι εμφανή και σήμερα στα δύο μέρη. Η ίδια κατάληξη «ιόντα» υποδηλώνει τον ίδιο μηχανισμό γραμματικού σχηματισμού και στα δύο ονόματα των δυο ποταμών. Οι δυο ποταμοί απέχουν μεταξύ τους (σε ευθεία γραμμή) περίπου 6-8 χιλιόμετρα. Στην αρχαία η κατάληξη «-όεις» στην ονομαστική ενικού αρσενικού προσέδιδε στα επίθετα την ιδιότητα του «μεγάλου αριθμού».

 Φαίνεται πως ο ποταμός με τα πολλά πουλιά που λέγονται «κίχλες»(που λόγω τσιτακισμού, έφτασαν στις μέρες μας σαν «τσίχλες"» ονομάστηκε γι' αυτές Κιχλόεις και μέσω της αιτιατικής του Κιχλόεντας  ή λόγω τσιτακισμού και αντιμετάθεσης «ο» και «ε»Τσιχλιόντας. Έτσι, κατ' αναλογία προς τον Τσιχλιόντα, το ίδιο συνέβη με τον Μαλλιόντα: έχουμε αρχικά έναν ποταμό που δημιουργεί μια κοιλάδα με πολλές μηλιές και συνεπώς με πολλά μήλα, καθόσον «μάλον» σημαίνει «μήλον» στην αιολική διάλεκτο, όπως δέχεται και ο καθηγητής Hugh Mason. Κατά τον ίδιο τρόπο έχουμε και τον μύθο που δίνει το επίθετο «μαλόεις» στη μυτιληναϊκή λατρεία του Απόλλωνος. Έτσι τα επίθετα «μαλόεις» και «μαλόεντα» στην αιτιατική ενικού με αντιμετάθεση «ε» και «ο» οδηγούν στην ονομασία του Μαλλιόντα, δηλαδή του ποταμού και της ομώνυμης κοιλάδας με τα πολλά μήλα».

Ο Φώτης Βασίλογλου έγραψε επίσης τα βιβλία: «Ένα καλάθι ιστορίες-Η τέχνη της καλαθοπλεκτικής στον Μεσότοπο Λέσβου» το 2010 και «Ως τρέχ(ι) του νιρό...Τα νερά και οι ιστορίες τους στον Μεσότοπο Λέσβου» το 2013.  Συγχαίροντας τον συγγραφέα για το νέο εξαίρετο και ενδιαφέρον βιβλίο του, αντιγράφω από αυτό μερικά σημεία του βιογραφικού του, δηλωτικά της μεγάλης αγάπης, ενασχόλησης και αφοσίωσής του προς την ιδιαίτερη πατρίδα του:

«Ο Φώτης Βασίλογλου ξεκίνησε τη συγγραφική του δραστηριότητα στην εφημερίδα «Μεσοτοπίτικα Νέα» στην οποία γράφει ανελλιπώς τα τελευταία 30 χρόνια. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα άλλων Λεσβιακών Συλλόγων, στον τοπικό τύπο της Μυτιλήνης και σε Λεσβιακά επιστημονικά περιοδικά. Είναι ενεργό μέλος του Συλλόγου Μεσοτοπιτών Λέσβου "Αναγέννηση", του οποίου διετέλεσε πρόεδρος για τρεις διετίες. Έχει λάβει μέρος σε μεγάλες μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό με την χορευτική ομάδα του Συλλόγου "«λεντηστάδες», της οποίας είναι υπεύθυνος».