Τις τελευταίες μέρες η Αντιπολίτευση, ιδίως ο ΣΥΡΙΖΑ, ανήγαγε τη συμπεριφορά των αστυνομικών ή κάποιων από αυτούς στα Εξάρχεια και αλλού σε μείζον πολιτικό ζήτημα. Εκπρόσωποί του παρουσιάζονταν για πολλές μέρες στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και προσπαθούσαν να πείσουν τον ελληνικό λαό πως η κυβέρνηση στην προσπάθειά της να επιβάλει το Νόμο και την Τάξη στη χώρα και να χτυπήσει την παρανομία και την κάθε μορφής παραβατικότητα από συγκεκριμένες ομάδες, «συλλογικότητες» τις λένε, απειλεί με τον αυταρχισμό της και την υπέρβαση των νόμων τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ίδια τη δημοκρατία!

Βέβαια, κανείς σώφρων άνθρωπος δεν πιστεύει πως η βία κάνει καλό και ότι πρέπει να χρησιμοποιείται για την επίλυση των διαφορών μεταξύ των πολιτών και μεταξύ των πολιτών και του Κράτους. Η βία είναι κτηνώδης δύναμη και δεν είναι πάντα αναγκαία· δεν είναι φάρμακο αποτελεσματικό για την καταπολέμηση φαινομένων κοινωνικής παθογένειας όχι μόνο γιατί, κατά το λεγόμενο, η βία προκαλεί βία, αλλά και γιατί οι νίκες που επιτυγχάνονται μέσω της βίας δεν διαρκούν πολύ. Τούτο είχε διακρίνει και ο φιλόσοφος Πλάτων που είχε πει πως «βιάζεσθαι ουχ όσιον», δηλ. «η βία δεν είναι θεάρεστο πράγμα», και πως «οι μεν βιασθέντες μισούσιν, οι δε πεισθέντες φιλούσιν· ούκουν των φρόνησιν εχόντων το βιάζεσθαι», δηλαδή «τα θύματα της βίας αισθάνονται μίσος, ενώ αυτοί που πείθονται με το λόγο αισθάνονται αγάπη. Γι’ αυτό η άσκηση βίας δεν είναι χαρακτηριστικό φρονίμων ανθρώπων».

Ο Λαφονταίν έλεγε πως «η ευγένεια επιτυγχάνει περισσότερα πράγματα από τη βία», ενώ ο ιερός Χρυσόστομος τόνιζε πως πρέπει να πετύχουμε τη σωτηρία των ανθρώπων δια του λόγου, της πραότητας και των παραινέσεων και όχι δια της βίας. Βέβαια, όλα αυτά είναι σωστά και ιδανικά, αλλά είναι εφικτά και αποτελεσματικά; Φανταστείτε κάποιους ειδικούς να προσπαθούν να πείσουν αυτούς που έχουν «με τη βία» καταλάβει ένα δημόσιο ή ιδιωτικό κτήριο να το εγκαταλείψουν με τη θέλησή τους! Η πραγματικότητα δείχνει πως όσες φορές επιχειρήθηκε αυτό όχι μόνο κατέληξε σε αποτυχία, αλλά οι αρμόδιοι φορείς δέχτηκαν και βίαιες αντιδράσεις και απειλές από τους θιγόμενους. Μπορεί το δόγμα «το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο» ή το δόγμα «και οι Άγιοι φοβέρα θέλουν» να είναι αναχρονιστικό και ξεπερασμένο, αλλά και το δόγμα «Με την πειθώ λύνονται όλα τα προβλήματα» είναι τελείως ανεδαφικό, απλοϊκό και αφελές!

Κατ’ αρχάς θέλω να υπενθυμίσω πως η κρατική και νόμιμη βία είναι πολύ παλιά. Ο Προμηθέας Δεσμώτης του Αισχύλου αρχίζει με μια σκηνή κρατικής θα λέγαμε βίας. Ο θεός Ήφαιστος ακολουθούμενος από τη Βία και το Κράτος φτάνουν σε μια βραχώδη κορυφή του Καυκάσου σέρνοντας πίσω τους τον Προμηθέα. Το Κράτος δίνει εντολές στον Ήφαιστο, το εκτελεστικό όργανο του Δία, να δέσει σε βράχο με ατσαλένια δεσμά τον ήρωα, γιατί έκλεψε τον ανθό της θείας του τέχνης, της πολυδύναμης φωτιάς τη φλόγα και την έδωσε στους ανθρώπους. Γι’ αυτή την «ανομία» οφείλει να πληρώσει ο Προμηθέας κι έτσι να διδαχτεί στου Δία την εξουσία να σκύβει το κεφάλι και τους φιλάνθρωπους να πάψει τρόπους (στ. 1-11). Βέβαια, οι κάθε μορφής «περιθωριακοί τύποι» για τους οποίους γίνεται κυρίως λόγος δεν επιτελούν καμιά «φιλάνθρωπη» τάξη, αλλά ούτε και υφίστανται τη βία που υφίστανται, για να μάθουν να υποτάσσονται στην εξουσία. Το γεγονός πως αυτοχαρακτηρίζονται και αυτοπροσδιορίζονται ως «αναρχικοί» και «αντεξουσιαστές» μαρτυρεί τόσο την ποιότητά τους όσο και τους σκοπούς τους οποίους επιδιώκουν.

Αλλά ας έρθουμε στο θέμα μας. Για να αξιολογήσει κανείς τη συμπεριφορά και τη στάση των αστυνομικών σε μια δεδομένη επιχείρηση πρέπει να προσδιορίσουμε τον σκοπό της ύπαρξής τους και τον ρόλο που καλούνται να παίξουν ως κρατικά όργανα. Η κύρια αποστολή της ΕΛ.ΑΣ καλύπτει κυρίως την εξασφάλιση της δημόσιας ειρήνης και ευταξίας και της απρόσκοπτης κοινωνικής διαβίωσης των πολιτών· καλύπτει την παροχή έννομης προστασίας στους πολίτες, την πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος και την υπεράσπιση των ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων των πολιτών οι οποίοι σε τελευταία ανάλυση τους πληρώνουν. Ο σεβασμός και η προστασία των κατοχυρωμένων στο Σύνταγμα και τους νόμους δικαιωμάτων των πολιτών ανάγεται από την αστυνομική νομοθεσία σε βασικό κανόνα υπηρεσιακής συμπεριφοράς των αστυνομικών. Είναι, λοιπόν, ξεκάθαρος ο ρόλος τους ως «φρουρών» των δικαιωμάτων των πολιτών. Και στην ελληνική δημοκρατική πραγματικότητα και έννομη τάξη η ύπαρξη και δράση μιας αστυνομικής αρχής θεωρείται δεδομένη και προβλέπεται ρητά από το Σύνταγμα και τους νόμους.

Μια βασική αρχή που ρυθμίσει τη συμπεριφορά των αστυνομικών σε μια δεδομένη επιχείρηση είναι «η αρχή της νομιμότητας». Αυτή ορίζει πως οι ενέργειες των αστυνομικών πρέπει α) να μην είναι αντίθετες με τους κανόνες δικαίου και β) να είναι σύμφωνες ή να βρίσκονται σε αρμονία με τους κανόνες αυτούς. Στην δεύτερη περίπτωση τα όργανα μπορούν να προβαίνουν σε κάθε ενέργεια που δεν απαγορεύεται ρητά από τους κανόνες δικαίου ή δεν αντίκειται σε αυτούς. Στην πρώτη περίπτωση μπορούν να προβαίνουν μόνο στις ενέργειες που προβλέπονται και επιβάλλονται ή επιτρέπονται από τους κανόνες δικαίου. Από αυτά απορρέει πως στην πραγματικότητα δεν υφίσταται απόλυτη υπαγωγή των αστυνομικών οργάνων στον νόμο. Η αρχή της νομιμότητας συχνά κάμπτεται προς χάριν της υπεροχής του δημοσίου συμφέροντος η οποία διακατέχει τον χώρο της αστυνόμευσης. Άλλωστε είναι απορριπτέα η λογική της τυφλής προσκόλλησης στο γράμμα του νόμου, διότι συντηρεί τη λειτουργία μηχανισμών που ευνοούν την αναπαραγωγή της εικόνας μιας αυθαίρετης και αναχρονιστικής αστυνομίας. Τόσο η απροσχημάτιστη αυθαιρεσία της αστυνομικής διοίκησης όσο και η αμετακίνητη εμμονή της, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, στην επακριβή τήρηση του νόμου οδηγεί στην ακύρωση του δεδομένου σκοπού για τον οποίο θεσπίστηκε η νομιμότητα . Άλλωστε, η κάμψη της αρχής αυτής άλλοτε προβλέπεται από τον νόμο (de jure απόκλιση), και άλλοτε επιβάλλεται από τη φύση των πραγμάτων (de facto απόκλιση), οπότε μιλούμε για το φαινόμενο της «θεμιτής παρανομίας». Η κάμψη της αρχής της νομιμότητας αφήνει περιθώρια εφαρμογής της αρχής της σκοπιμότητας σε βάρος της αρχής της νομιμότητας.

Από εκεί και πέρα το να ζητούμε «την κεφαλήν επί πίνακι» κάποιων αστυνομικών, γιατί, λέει, τράβηξαν και έβγαλαν το μπλουζάκι κάποιου «αναρχικού» και, επομένως, πρόσβαλαν την αξιοπρέπεια του ξεπερνά κάθε όριο αντικειμενικής κριτικής! Με ποία λογική οι χειροπέδες και το δέσιμο «πισθάγκωνα» δε θεωρείται από τον νόμο προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και θεωρείται το βγάλσιμο της μπλούζας; Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Για να προσβληθεί η αξιοπρέπεια κάποιου ατόμου πρέπει ασφαλώς να υπάρχει. Είναι, αλήθεια, αξιοπρεπής η συμπεριφορά κάποιων νεαρών που για διάφορους λόγους παραβιάζουν τα δικαιώματα των συμπολιτών τους και τους δημιουργούν φόβο και ανασφάλεια;

Στις 9-11-2019 είχα δημοσιεύσει ένα άρθρο στο «Εμπρός» με τίτλο «Φαινόμενα πολιτικής παθογένειας». Εκεί έλεγα: «Υπάρχει όμως και κάτι άλλο χειρότερο, για το οποίο ευθύνεται κυρίως ο ΣΥΡΙΖΑ. Όσο βρισκόταν στην εξουσία, αλλά και τώρα τα στελέχη του παρακολουθούν με προσοχή τις δηλώσεις των κυβερνητικών αξιωματούχων. Τις αναλύουν, τις αλλοιώνουν και τις παρουσιάζουν με τρόπο που εξυπηρετεί τους στόχους τους και εκθέτει τους αντιπάλους τους. Τους αποδίδουν προθέσεις που αυτοί δεν έχουν». Κάτι παρόμοιο κάνουν και τώρα χρησιμοποιώντας ως μέσο την εικόνα. Δημοσιεύουν στο διαδίκτυο φωτογραφίες που δείχνουν δήθεν τη βαναυσότητα με την οποία κάποιο αστυνομικοί αντιμετωπίζουν τους διαδηλωτές ή τους καταληψίες δημόσιων και ιδιωτικών κτηρίων. Απομονώνουν από όλο το περιστατικό την εικόνα που εξυπηρετεί τους στόχους τους και τη χρησιμοποιούν ως μέσο της προπαγάνδας τους. Ο αστυνομικός φαίνεται να σέρνει τον «αναρχικό»/«αντεξουσιαστή», αλλά δεν φαίνεται αν διημείφθη κάποιος διάλογος ανάμεσά τους ή αν ο δεύτερος συμπεριφέρθηκε με παράνομο τρόπο στο όργανο της τάξης και το ανάγκασε να του φερθεί με βαναυσότητα.

Όταν κρίνουμε τους αστυνομικούς ας μην είμαστε προκατειλημμένοι· ας μη τους θεωρούμε a priori παλιανθρώπους που ηδονίζονται να βασανίζουν συμπολίτες τους. Ας λάβουμε υπόψη πως είναι κάποιοι από εμάς και πως και αυτοί, όπως όλοι οι δημόσιοι λειτουργοί, έδωσαν ένα όρκο: Να τηρούν υπακοή στο Σύνταγμα και τους νόμους του κράτους. Να υπακούν στους ανωτέρους τους και να εκτελούν πρόθυμα τις διαταγές τους. Να εκπληρώνουν ευσυνείδητα το καθήκον τους και να διάγουν γενικά ως πιστοί και φιλότιμοι αστυνομικοί. Όταν κρίνουμε τους αστυνομικούς, ας έρθουμε λίγο στη θέση τους και ας σκεφτούμε πως σύμφωνα με την αρχή της αναγκαιότητας που ρυθμίζει τη συμπεριφορά τους θα βρεθούν στην ανάγκη μέσα σε λίγο χρόνο να αποφασίσουν πώς θα ενεργήσουν σε θέματα που δεν προβλέπονται από κανένα νόμο… Και γι’ αυτό είναι δυνατό να γίνουν και λάθη, που ασφαλώς πρέπει να αποφεύγονται.