Γράφαμε τις προάλλες για το ποιος είναι τελικά ο «έξυπνος» μέσα σε μια κοινωνία, με την έννοια του ευφυούς και ταυτόχρονα επιτυχημένου.

Ωστόσο πολλές φορές έχουμε την περιέργεια να ανακαλύψουμε απλά τον ευφυέστερο άνθρωπο (ή και κατηγορία ανθρώπων) και να τον κατατάξουμε μάλιστα σε κλίμακα μέτρησης ευφυΐας. Μια τέτοια είναι το γνωστό IQ.

Αν μιλάμε για κατηγορίες ανθρώπων να θυμίσουμε ότι με σχετική έρευνα στην Αμερική βρέθηκε προ ετών ότι ευφυέστεροι είναι οι λογιστές. Προσωπικά δεν θα συμφωνήσω, όπως ούτε και για καθηγητές πανεπιστημίων συλλήβδην, ούτε για δημοσιογράφους και πολιτικούς.

Θα έλεγα ότι ευφυέστεροι άνθρωποι είναι οι μυθογράφοι και οι σκηνοθέτες αλλά στην κορυφή της ανθρώπινης ευφυΐας βρίσκονται αδιαμφισβήτητα οι σκιτσογράφοι. Είναι οι άνθρωποι που μετουσιώνουν δεδομένα της επικαιρότητας και πολιτικές ιδέες σε τέχνη με έναν τρόπο που εμπεριέχει ανάδειξη της ουσίας με σαφήνεια, χιούμορ, συμβολισμό, λακωνικότητα και φιλοσοφική αφαίρεση.

Ένα υψηλό μέλημα της κοινωνίας είναι να επιδιώκει τη σύζευξη επιστήμης και Τέχνης επ’ ωφελεία της ιστορικής διαδρομής και του αισίου μέλλοντος της ανθρωπότητας, και όσοι το επεχείρησαν, συγκαταλέγονται και αυτοί στους ευφυέστερους των ανθρώπων.

Την αφορμή αυτών των σκέψεων μού την έδωσε η ανάγνωση ενός σπουδαίου και προφητικού βιβλίου του Βρετανού Aldous Huxley (1894-1963) με τίτλο «Η ανθρώπινη κατάσταση» βασισμένου σε 16 διαλέξεις που έδωσε αυτός ο χαρισματικός διανοητής το 1959.

Ο συγγραφέας συγκαταλέγεται (όπως αναφέρει και ο προλογιστής του καθηγητής της Γενετικής, Στιβ Τζόουνς) στους ανθρώπους που προσπάθησαν να γίνουν «γεφυροποιοί» (ποντίφηκες) ανάμεσα στις τέχνες και τις επιστήμες.

Καίτοι πολυεπιστήμων και κάτοχος πολλών επιστημονικών πεδίων ο Χάξλεϊ (ιστορικός, λογοτέχνης, φιλόλογος, τεχνοκριτικός, βιολόγος, ψυχολόγος, κοινωνιολόγος, θεολόγος, περιβαλλοντολόγος, φυσικός, εθνολόγος, φιλόσοφος) ενοχλείται αφάνταστα από την ακαδημαϊκή εξειδίκευση και την ανέραστη κατάτμηση της γνώσης.

Θεωρεί ότι έχουμε υποχρέωση να ξεκλειδώσουμε τα δύο κλειστά και διχοτομημένα μέγαρα της Επιστήμης και της Τέχνης, και σ’ αυτό το ευεργετικό εγχείρημα θα μας βοηθήσει η φαντασία. Εύχεται επίσης η εκπαίδευση να θεωρήσει άρρηκτη την ενότητα σώματος και νου.

Θέλει περισσότερη φύση στην Τέχνη.

Από τα πανάρχαια χρόνια ο άνθρωπος, ήδη από την εποχή των τοτέμ, σεβάστηκε τη φύση, της οποίας θεώρησε ότι είναι αναπόσπαστο μέρος και προσπάθησε να κάνει τέχνη τη γνώση της επιστήμης.

Η ποίηση -που είναι η πρώτη των έξι καλών τεχνών- ήταν ο πρώτος τρόπος απομνημόνευσης των ιστορικών και επιστημονικών δεδομένων της κάθε εποχής, κι αυτό μπορούμε να το απολαύσουμε στον Όμηρο αλλά και σε άλλα επικά έπη ανατολικών χωρών.

Αργότερα ο Πυθαγόρας, ένας μύστης της απόκρυφης σκέψης και πρωτοπόρος της ολιστικής θεωρίας αλλά και της Τέχνης (να θυμίσουμε τις καινοτομίες του στη μουσική), ήταν ένας από αυτούς τους μεγάλους γεφυροποιούς.

Από κοντά και ο Πλάτωνας που δεν άφησε τομέα του επιστητού που να μην τον σχολιάσει με τους τεχνικά υπέροχους διαλόγους του.

Ακολούθησαν κι άλλοι τέτοιοι στην ιστορία με τις ευγενείς και φιλόδοξες προθέσεις (Σέξπιρ, Μπ. Ράσελ, Βίκτωρ Ουγκό) αλλά και τις εκπληκτικές δυνατότητες (Λεονάρδος Ντα Βίντσι) στο να παντρέψουν τα δυο πεδία.

Ένα άλλο κομβικό στοιχείο που αναδύεται από τις διαλέξεις του Χάξλεϊ είναι ότι ο άνθρωπος υποτίμησε τη σχέση που πρέπει να έχει με τη φύση, επί ζημία και των δύο.

Το κακό ξεκίνησε κυρίως από τις θρησκείες που υπερεκτίμησαν το ρόλο της ανθρώπινης συνείδησης και την έθεσαν πάνω από την ύλη αλλά και πάνω από ολόκληρη την υλική φύση. Αυτός ο ολέθριος «εξανθρωπισμός» της φύσης συνεχίστηκε μέχρι και τον ύστερο Μεσαίωνα, αν δεν συνεχίζεται και μέχρι σήμερα...

Ο Χάξλεϊ όπως και πολλοί άλλοι προικισμένοι φιλόσοφοι και λογοτέχνες (Όργουελ, Καστοριάδης κ.ά.) ανέλυσαν τα δημογραφικά, τα οικονομικά και τα ιδεολογικά προβλήματα της ανθρωπότητας και δεν σταμάτησαν να κρούουν τον κώδωνα του επερχομένου οικολογικού κινδύνου.

Το κακό με την ιστορία μας και το τραγικότερο όλων είναι ότι αυτός ο θαυμαστός νους μετά τη μετοικεσία στη χώρα της άπλετης δημοκρατίας το 1937, άρχισε σιγά-σιγά να βρίσκει καταφύγιο και πεδίο ενορατικών εξερευνήσεων στη μεσκαλίνη, το LSD και σε διάφορα άλλα παραισθησιογόνα (!).

Δυστυχώς δεν έδωσε προσοχή στα λόγια του σοφού Επίχαρμου, του πατέρα της φιλοσοφικής κωμωδίας «Νάφε και μέμνασ’ απιστείν» (Να’ σαι πάντα νηφάλιος κι έτοιμος ν’ αμφιβάλεις).

Αν και ο ίδιος πίστευε ότι αυτός ο τρόπος των ουσιών ήταν ένας μοναδικός τρόπος να εισαχθεί κανείς σε ένα θαυμαστό και οραματικό «νέο κόσμο», σαν κι αυτόν λ.χ. που ζωγράφισε και περιέγραψε ο ανεπανάληπτος Ουίλιαμ Μπλέικ, η αλήθεια είναι ότι με τις τολμηρές του θέσεις πρωτοστάτησε σε ένα πρώιμο οικολογικό κίνημα ενάντια σε μεγάλα συμφέροντα.

Τι συνέβη; Είναι λογικό μια τόσο ισχυρή διάνοια (φαντάζομαι και βούληση) να ενέδωσε στον πειρασμό ακραίων ψυχεδελικών περιπλανήσεων, ή τελικά, όσο προικισμένος και να είσαι, θα βρει τον τρόπο το κατεστημένο να σε καταβροχθίσει;