Αναζητώντας το χαμένο Λεσβιακό παραδοσιακό πανηγύρι (και τη χαμένη παραδοσιακή ορχήστρα)

Τις προηγούμενες μέρες βρέθηκα στη Χίο και είχα την τύχη και τη χαρά να παρακολουθήσω μια χορευτική εκδήλωση του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Καρδαμύλων και του Αναγνωστηρίου Αγιάσου και να πάρω μέρος στο πανηγύρι - γλέντι που ακολούθησε. Τα χορευτικά συνόδεψε μια εξαιρετική, παραδοσιακή, ντόπια ορχήστρα με λαούτο, κλαρίνο, βιολί, ταμπουρά (ναι, ταμπουρά!), και η ίδια ορχήστρα κράτησε ζωντανό το κέφι και το χορό για πάνω από πέντε ώρες παίζοντας γνήσια παραδοσιακή και επιλεγμένη λαϊκή μουσική.

Διαπίστωσα για άλλη μια φορά με μεγάλη λύπη τι έχει συμβεί στο νησί μας στο χώρο του παραδοσιακού πανηγυριού και της παραδοσιακής ορχήστρας. Δυστυχώς, στη Λέσβο της πλουσιότατης μουσικής και χορευτικής παράδοσης, που αποτελεί αντικείμενο συνεχούς έρευνας από τους ειδικούς, πετύχαμε να ακούμε παραδοσιακά όργανα μόνο σε συγκεκριμένες εκδηλώσεις, αφού σε όλα τα δήθεν πανηγύρια που οργανώνουν δήθεν πολιτιστικοί - παραδοσιακοί σύλλογοι κυριαρχούν το μπουζούκι, η ντραμς και κυρίως το αρμόνιο. Το δε πρόγραμμα αυτών των δήθεν πανηγυριών, φιξαρισμένο και πανομοιότυπο: ξεκινά με μερικά κακοπαιγμένα συρτά, ακολουθεί ο κακοποιημένος από κάθε άποψη χορός των αλόγων, ένας γύρος με δήθεν καρσιλαμάδες, για να έρθει ή ώρα του καταιγισμού με κάτι απίθανα, παρακμιακά και γελοία σκυλάδικα, που πολύ αμφιβάλλω εάν παίζονται, εάν ακούγονται και εάν χορεύονται σε άλλο μέρος της Ελλάδας. Για την ποιότητα του ήχου περιττεύει κάθε αναφορά.

Όσο και αν κάνουμε πως δεν βλέπουμε ή δεν ακούμε ή το προσπερνούμε με την εύκολη δικαιολογία «έλα, μωρέ, αυτά τους αρέσουν», εδώ και αρκετά χρόνια με την εξάπλωση σε όλο το νησί της τυποποιημένης διασκέδασης των πάσης φύσεως φίλων του αλόγου, διαλύθηκε και εξοβελίστηκε η “τελετουργία και η ιεροτελεστία” του γνήσιου παραδοσιακού πανηγυριού - γλεντιού (έτσι το χαρακτηρίζει ο Λάμπρος Λιάβας) και τα μόνα που ακούγονται είναι τα άθλια σκυλάδικα και ατάκες του τύπου «εμείς οι αλογάδες, που με αυτά τα άλογα έχουμε πολλούς νταλκάδες…».

Με αυτά τα ακούσματα μεγαλώνουν τα νέα παιδιά, μ’ αυτά συμβιβάστηκαν οι παλιοί, αυτά υπηρετούν, πληρώνουν και καλλιεργούν οι δήθεν σύλλογοι της παράδοσης και των διήμερων, τριήμερων και τετραήμερων γλεντιών με κισκέκια και ταύρους σε όλο το νησί, σαμπάνιες, μεθύσια παράκρουσης και φιγούρες επίδειξης, αντί να αναδεικνύουν το ήθος και την ευγένεια της αληθινής και ανεπιτήδευτης παράδοσης, αυτά επιχορηγούν αφειδώς οι παράγοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης, αυτά χορεύουν περήφανα και αστόχαστα πολλοί αυτοδιοικητικοί του πολιτισμού και του θηριώδους λαϊκισμού. Ένας κατήφορος χωρίς τέρμα, μια αλυσίδα υποκουλτούρας, αλλοίωσηςτης μοναδικής μας παράδοσης και αλλοτρίωσης των φορέων της, που έχει γίνει πια μουσειακό αντικείμενο, αντί να είναι ζώσα και δρώσα, αντί να μας εμπνέει, να μας χαροποιεί, να μας ζωογονεί, να μας διδάσκει.

«Η μνήμη - έξη είναι μια ενσώματη μνήμη που σχετίζεται με τη συλλογική εμπειρία του τόπου και των τελετουργικών που λαμβάνουν χώρα σ’ αυτόν. Η συλλογική - πολιτισμική ψυχή ριζώνει στον χώρο που γίνεται βιωμένος τόπος γεμάτος νοήματα. Η διάχυτη, ισχυρή πολιτισμική αμνησία μαζί με την αλλοίωση και την αλλοτρίωση, επιδρά αρνητικά στη ζωή μας», γράφει ο Βρετανός κοινωνικός ανθρωπολόγος Πολ Κόνερτον στο βιβλίο του «Μνήμη και λήθη στη νεωτερικότητα και την ύστερη νεωτερικότητα. (εκδόσεις Gutenberg, 2024).

Αναζητούνται, λοιπόν, άνθρωποι που θα μπουν μπροστά για να βάλουν ένα στοπ σ΄ αυτή την κατρακύλα. Άνθρωποι, που θα ξαναπιάσουν το ιαματικό νήμα της παράδοσης, θα επαναφέρουν τα παραδοσιακά όργανα στις ορχήστρες, θα ξαναστήσουν παραδοσιακά πανηγύρια - γλέντια, θα επιχορηγούν αυστηρά και μόνο συλλόγους που σέβονται, δε μασκαρεύουν και δε μαγαρίζουν τη μουσική και χορευτική μας παράδοση, που αντιλαμβάνονται στοιχειωδώς τι σημαίνει παραδοσιακός πολιτισμός και ποια είναι η ευθύνη τους απέναντί του. Ότι πέρα από την όποια διασκέδαση, εκτόνωση, εμπορική κατανάλωση υπάρχει και ένα άρρητο χρέος προς τον τόπο μας, την παράδοση, την ιστορία και την αισθητική του.

Η αποστολή αυτή είναι δύσκολη, γιατί ήδη η ζημιά που έχει προκληθεί είναι τεράστια, αλλά δεν υπάρχει άλλος δρόμος, εάν θέλουμε να σώσουμε την ιδιαίτερη και μοναδική κληρονομιά μας, που τόσο εύκολα και ανόητα ευτελίζουμε.

Μια μουσικοθεατρική παράσταση πολύ υψηλού επιπέδου

Η εκδήλωση δεν είχε διαφημιστεί, η δε αφίσα της τελείως αφαιρετική και ολιγόλεξη δεν σου τραβούσε τη ματιά. Και όμως, όσοι βρέθηκαν στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης, το βράδυ της περασμένης Πέμπτης απόλαυσαν μια μουσικοθεατρική εκδήλωση πολύ υψηλού επιπέδου, μια ευφρόσυνη και ψυχαγωγική παράσταση, αρμονίας, ρυθμού, μέτρου, αισθητικής.

Η παράσταση στήθηκε γύρω από τη συγκινητική ιστορία του Πρίγκιπα και του χελιδονιού από το αριστούργημα του Oscar Wilde και περιλάμβανε μια επιλογή έργων από διαφορετικά μουσικά είδη και εποχές, με κλασικές, παραδοσιακές και σύγχρονες αναφορές και θεατρικές ερμηνείες. Η καλλιτεχνική ομάδα Pianissimo με τις τρεις υπέροχες πιανίστριες, Νίκη Κεραμέκη, Κατερίνα Δευτερέβου, Ντίνα Τσαλίκη, σε μια απολύτως συγχρονισμένη και μυσταγωγική απόδοση πολύ απαιτητικών μελωδιών, με την αρμονική σύμπραξη του Δημήτρη Χατζηγιαννάκη στα κρουστά και του Δημήτρη Νείρου στο φλάουτο, η 30μελής Χορωδία Animato υπό την καθοδήγηση του Δημήτρη Χατζηγιαννάκη πραγματικά καθηλωτική, οι μοναδικές ερμηνείες της Χριστίνας Κατσαμάτσα και της Χαράς Κουτρολού, η άρτια θεατρική απόδοση του κειμένου από τα μέλη του Φ.Ο.Μ Μπέτυ Δερεδίνη, Ειρήνη Δημητρίου, Μάριου Σπανού, η χορογραφία της αέρινης Θαλασσινής Ελευθερίου, όλα μαζί σε ενιαίο σύνολο και το καθένα ξεχωριστά ήταν μια οπτική, ακουστική, αισθητική εμπειρία. Μπράβο σε όλους.

Παναγιώτης Σκορδάς

Μνήμη Αλέξανδρου Βακιρτζή

Έφυγε από κοντά μας τις προηγούμενες μέρες ο σημαντικός Γεραγώτης ζωγράφος Αλέξανδρος Βακιρτζής. Έργα του είδαμε στην πολύ πρόσφατη ομαδική έκθεση, που έγινε τον Μάιο στο Πανελλήνιο, ενώ στο «Λεσβιακό Ημερολόγιο 2022. Γράμματα - Τέχνες - Πολιτισμός» του Παναγιώτη Σκορδά φιλοξενήθηκε μεγάλο αφιέρωμα στο έργο του και το εξώφυλλο κοσμεί πίνακάς του. Περισσότερα σε επόμενο φύλλο.