Λέσβος και Μυτιληναίων Αιγιαλός

Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις

Στο «Λεσβιακό Ημερολόγιο 2014» δημοσίευσα το κείμενο: «Από το Γιαλό του Κόλπου Καλλονής στην Αγία Παρασκευή» στηριγμένο στους Κώδηκες Ιεράς Μητροπόλεως Μηθύμνης, Δημογεροντίας Αχερώνης Καλλονής και στο βιβλίο του Σταύρου Καρυδώνη «Τα εν Καλλονή Ιερά Μοναστήρια», Κωνσταντινούπολη 1900.

Σήμερα παραθέτω έναν πίνακα στοιχείων του έτους 1548 για 20 χωριά του Ναχιγιέ (Δήμου) Καλλονής που συνέλεξα από την τοποθετημένη στο Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Αγίας Παρασκευής ηλεκτρονική οθόνη, όπου εμφανίζονται πληροφορίες για τα χωριά της Λέσβου από τρία Οθωμανικά κατάστιχα φυλασσόμενα στην Κωνσταντινούπολη, που ονομάζονται: Tapu Tahrir Defteri 264, 598 και 803, των ετών 1548, 1581 και 1672.

Από την οθόνη φωτογράφισα στοιχεία χωριών της Λέσβου, αλλά λόγω χώρου της στήλης, παραθέτω μόνο τον πίνακα του 1548 για τον Ναχιγιέ Καλλονής με πέντε παραπομπές:
1) Στο Tapu Tahrir Defteri τού 1548, οι καταγραφές «Γέρνα, κοντά στη Σκάλα Καλλονής» και «Αγορατό ή Αγία Παρασκευή», συμφωνούν απόλυτα με το κείμενό μου στο «Λεσβιακό Ημερολόγιο», όπου εξιστόρησα την πορεία τριών χωριών προς δημιουργία της Αγίας Παρασκευής στις πέντε παραγράφους με υπότιτλους: α) «Η παλαιότερη Γέρνα μέχρι το 1591» (κοντά στη Σκάλα Καλλονής), β) «Η νεώτερη Γέρνα από το 1445 μέχρι το 1750» (κοντά στην Αγία Παρασκευή), γ) «Χωρίον Αγορατό το 1548 και περιοχή Αγόρατος σήμερα» δ) «Χωρίον Άγιος Δημήτριος πριν το 1644 και μέχρι το 1750» και ε) «Αγία Παρασκευή από το 1644».

2) Το 1548, οι οικογένειες χριστιανών ήταν 1.531 και μουσουλμάνων 20 (ποσοστό 1,29%). Το 1581 το ποσοστό μουσουλμάνων έφθασε στο σχεδόν τριπλάσιο 3,67%. Οι Δημήτρης Καρύδης και Machiel Kiel γράφουν το 2000 στο βιβλίο «Μυτιλήνης Αστυγραφία και Λέσβου Χωρογραφία» (σ. 86) ότι κατά το Tapu Tahrir Defteri τού 1548 που καταγράφει κατά χωριό όλα τα ονόματα των επικεφαλής οικογενειών, αγάμων ανδρών, χηρών και μουσουλμάνων αξιωματούχων καθώς και τα αγροτικά προϊόντα και εισπραττόμενους φόρους, «ο επικεφαλής της μοναδικής εστίας στο Αγορατό προερχόταν από εξισλαμισμό όπως προκύπτει από το όνομά του İbn-i Abdullah και ήταν καλλιεργητής... Το χωριό Φάραγγας, είχε τον μεγαλύτερο αριθμό μουσουλμανικών εστιών, εννέα, οι έξι από τις οποίες είχαν εξισλαμισμένο αρχηγό οικογένειας και ήσαν όλοι καλλιεργητές... Τα Δάφια, με τέσσερις εστίες, οι τρεις με εξισλαμισμένους αρχηγούς οικογένειας και καλλιεργητές στις δύο από τις τρεις εστίες. Το γεγονός αυτό μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι επρόκειτο για εξισλαμισμένους χριστιανούς και ότι πίσω από τον εξισλαμισμό τους βρισκόταν κάποιο ισχυρό οικονομικό κίνητρο απόκτησης γης για καλλιέργεια.».

3) Το 1548 και 1581, 12 χωριά έχουν κύριο προϊόν κρασί και 8 σιτηρά.
4) Το 1848 και 1851, το ποσοστό φόρου ελαιοπαραγωγής ήταν μόλις 2,69%.
5) Το Tapu Tahrir Defteri τού 1672 καταγράφει 26.298 ελαιόδενδρα (16.023 κατέχουν χριστιανοί, ποσοστό 60,93%, τα υπόλοιπα μουσουλμάνοι). Την ίδια χρονιά, η σοδειά λαδιού είναι 57.495 οκάδες (38.382 παράγουν χριστιανοί, ποσοστό 66,76%, τις υπόλοιπες μουσουλμάνοι).

Τα πολύτιμα για τη Λέσβο αρχεία μεταφράστηκαν από τα οθωμανικά και επεξεργάστηκαν το 2003 από τη διευθύντρια Ερευνών του Τμήματος Νεοελληνικών Ερευνών, κ. Ευαγγελία Μπαλτά, επιστημονική σύμβουλο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, και όπως με διαβεβαίωσε πρόσφατα η ίδια, στοιχεία της έρευνας, παρά την από το 2006 κοινοποίηση στην οθόνη του Μουσείου Αγίας Παρασκευής, δεν έχουν δημοσιευθεί ή ανακοινωθεί αλλού.

Συγχαίροντας το Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου Πειραιώς για την από ετών μέσω οθόνης κοινοποίηση μέρους της εργασίας, του προτείνω να προχωρήσει σε έντυπη σχετική δημοσίευση, ώστε οι πληροφορίες των οθωμανικών αρχείων να είναι ευκολότερα προσβάσιμες στους πολλούς επισκέπτες και φίλους του σπουδαίου Μουσείου.

Παρακαλώ δε την κ. Ευαγγελία Μπαλτά να δημοσιεύσει τα συμπεράσματα της έγκυρης, χρήσιμης και αξιέπαινης έρευνάς της, μαζί με τα υπόλοιπα στοιχεία που διαθέτει, όπως προς τιμήν της έχει πράξει με άλλες εργασίες σε πλήθος βιβλίων, περιοδικών και πρακτικών επιστημονικών συνεδρίων.