Αγαπητοί αναγνώστες, πριν από την Ιστορία και τα σχετικά με αυτήν, προηγούνται οι ευχές για μια καλή χρονιά, που τόσο έχουμε όλοι ανάγκη. Βέβαια, η συγκυρία το έφερε το τελευταίο σημείωμα του 2013, αλλά και το πρώτο αυτής της χρονιάς, να σχετίζονται με μια άσχημη κατάσταση, το διαζύγιο, αλλά όπως και να το κάνουμε, όλα είναι μέσα σε όλα, όπως έλεγε ο σπουδαίος Έλληνας λόγιος Κ. Θ. Δημαράς.

Θα ολοκληρώσουμε λοιπόν σήμερα τα έτσι κι αλλιώς ελλειπτικά σημειώματά μας τα σχετικά με το διαζύγιο επί Τουρκοκρατίας, παραθέτοντας μερικές ακόμα περιπτώσεις, που, όπως είπαμε, παίρνουμε από τον κώδικα Α΄ της Ι. Μητροπόλεως Μυτιλήνης. Είπαμε και στο προηγούμενο σημείωμα ότι ονόματα χωριών και ανθρώπων δεν παραθέτουμε, επειδή ο 18ος αιώνας δεν είναι και τόσο μακριά από τις μέρες μας.

Το Μάρτιο του 1758, ο μητροπολίτης Μυτιλήνης κάνει δεκτή την αίτηση για διαζύγιο μιας γυναίκας σε ένα μεγάλο λεσβιακό χωριό. Η αιτία, όπως την περιγράφει το κείμενο, δηλαδή η γυναίκα που προσέφυγε στην Εκκλησία, πολύ χαρακτηριστική: δηλαδή πήρε άνδρα κάποιον «τον οποίον να τον είχε υπέρ τους τρεις χρόνους και ουκ ηδυνήθη σμίξαι κατά το ανθρώπινον μετ’ αυτής ... και ... ενώπιον ημών ομολόγησεν και ο ίδιος ο ανήρ αυτής ότι αληθώς υπέρ τους τρεις χρόνους είναι και ουκ ηδυνήθη σμίξαι μετ’ αυτής». Φυσικά το διαζύγιο παρέχεται στην αιτούσα, επειδή βέβαια δεν είναι δυνατόν παντρεμένοι άνθρωποι να μην έχουν κανονικές σεξουαλικές σχέσεις. Δεν μπορούμε βέβαια να γνωρίζουμε τους λόγους της ανδρικής αυτής αδυναμίας, επειδή τα κείμενα δεν προχωρούν σε τέτοιες, απαράδεκτες για τα ήθη της εποχής, λεπτομέρειες. Ας υποθέσουμε, πράγμα που είναι και το πιθανότερο, ότι κάποια ασθένεια εμπόδιζε τον άνδρα.

Στις 10 Ιανουαρίου 1773, σε ένα μικρό χωριό, κοντά στην πόλη της Μυτιλήνης, θα ζητήσει και θα πάρει διαζύγιο τη φορά αυτήν ένας άνδρας. Η αιτία είναι πάλι σοβαρή και μη επιδεχόμενη θεραπείας, επειδή η γυναίκα του «υπέπεσεν εις εν αλλόκοτον πάθος αναισθησίας εκ συνεργίας του δαίμονος... ο δε ρηθείς Δημητράκης υπομείνας χρόνους πέντε ουκ ηδυνήθη πλέον προσκαρτερείν». Τι να υποθέσουμε στην οπωσδήποτε και πάλι σοβαρή περίπτωση: ψυχική ασθένεια, τρέλα; Τι είναι αυτό που κρύβεται κάτω από την κομψή έκφραση: αλλόκοτον πάθος αναισθησίας; Πάντως, είναι σοβαρό και η Εκκλησία κινητοποιείται άμεσα. Ο Δημητράκης μπορεί να νυμφευθεί με άλλη γυναίκα.

Θα τελειώσω με μία συγκλονιστική, για μένα, υπόθεση διαζυγίου. Τα γεγονότα έχουν ως εξής: Την 1η Δεκεμβρίου 1775 παρουσιάστηκε στην Εκκλησία ένας Γεώργιος από την περιοχή της Σπάρτης και ζήτησε να παντρευθεί με μία γυναίκα από το Χάλικα. Αυτός, λοιπόν, ομολόγησε ότι στην Πελοπόννησο ήταν ήδη παντρεμένος, αλλά η γυναίκα του, τον καιρό που εισέβαλαν στο Μοριά οι Αρβανίτες (1770 - 1774), έπεσε σε μοιχεία με έναν από αυτούς. Εγκατέλειψε λοιπόν αυτός την πατρίδα του, βρέθηκε στη Λέσβο και ζητά να τον θεωρήσει η Εκκλησία χωρισμένο και να του δώσει την άδεια να παντρευθεί τη Μυτιληνιά, πράγμα το οποίο και τελικά γίνεται.

Πίσω από αυτό το όντως δραματικό γεγονός, το οποίο μάλλον είναι βιασμός παρά μοιχεία, κρύβεται μια ολόκληρη δραματική περίοδος για την Πελοπόννησο που ακολούθησε τα Ορλωφικά και επέφερε πολλά προσωπικά δεινά στον τόπο και στα άτομα. Ωστόσο, η Εκκλησία δεν μπορεί παρά να δώσει πίστη στα λόγια ενός κατατρεγμένου ανθρώπου, ο οποίος θα μπορούσε εξ αρχής να πει ότι ήταν ελεύθερος, αλλά προτίμησε να εκθέσει την κατάστασή του με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Αγαπητοί αναγνώστες, τα πάθη των ανθρώπων, τα πάθη της ιστορίας, δεν έχουν τέλος, αφού αυτά ακριβώς συνιστούν τη ζωή. Λόγοι διαζυγίου υπήρχαν και υπάρχουν πάντοτε, και πάντα, ακόμα και στην υπό οθωμανική κατοχή πατρίδα μας, όταν οι περιστάσεις το απαιτούσαν, οι δυσκολίες έβρισκαν τη σωστή αντιμετώπισή τους, παρά την εσφαλμένη εντύπωση ότι η Εκκλησία εμπόδιζε το διαζύγιο.