Ένα κτήριο χαρακτηρίζεται ως στατικώς επαρκές όταν έχει τη δυνατότητα να αναλάβει ασφαλώς τα φορτία, τα οποία επιβάλλονται στο φορέα του. Τα φορτία σε ένα κτήριο είναι τα ίδια βάρη του, οι φορτίσεις από τη χρήση του (π.χ. κάτοικοι, επισκέπτες, οχήματα) και τα φορτία περιβάλλοντος. Στα φορτία περιβάλλοντος περιλαμβάνονται ο άνεμος, οι κατακρημνίσεις, οι θαλάσσιες φορτίσεις, ο σεισμός κ.ά..
Διακρίνονται δύο καταστάσεις, όσον αφορά τις φορτίσεις σε ένα κατασκευασμένο κτήριο: η κατάσταση λειτουργίας του χωρίς σεισμό και η κατάσταση υπό σεισμική επιβάρυνσή του. Στην κατάσταση λειτουργίας δρουν τα ίδια βάρη και τα φορτία χρήσεώς του. Στην κατάσταση σεισμού προστίθενται οι εξαιρετικά υψηλές σεισμικές φορτίσεις και την καθιστούν την πιο κρίσιμη, ειδικώς σε χώρες σεισμόπληκτες, όπως η Ελλάδα. Ένα οιοδήποτε κτήριο οφείλει να έχει σχεδιαστεί, κατασκευαστεί και συντηρηθεί κατά τρόπο, ώστε να αντέχει σε όλα τα φορτία λειτουργίας και σεισμού, όπως αυτά προβλέφθηκαν κατά τη μελέτη του. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στα κτήρια τα οποία κατασκευάζονται πλησίον της θάλασσας, επειδή το θαλάσσιο νερό μεταφερόμενο από τον πνέοντα άνεμο υπό μορφή σταγονιδίων επηρεάζει καταστροφικώς τα οικοδομικά υλικά και την αντοχή τους. Στα κτήρια αυτά η συντήρηση μετά την κατασκευή είναι ακόμη πιο απαραίτητη.

Τα δημόσια κτήρια έχουν ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ως εκ του προορισμού τους (π.χ. σχολεία, εφορίες, δημαρχεία, εθνικά στάδια), υποδέχονται το ευρύ κοινό για εξυπηρέτηση αναγκών του και, κατά συνέπεια, εμφανίζουν γρήγορα φθορές χρήσεως. Η τακτική συντήρησή τους είναι εξ ίσου απαραίτητη, όπως και στα ιδιωτικά κτήρια. Όμως η έννοια συντήρηση δημοσίου κτηρίου στη χώρα μας - και περισσότερο η προληπτική - είναι πρακτικώς άγνωστη, όχι μόνο για τα δημόσια κτήρια, αλλά γενικώς για όλα τα δημόσια έργα, τα οποία συντηρούνται από ελάχιστα έως καθόλου. Ιδιαιτέρως επιβαρυντικός παράγων για την κατάσταση των δημοσίων κτηρίων στη χώρα μας είναι η αδιαφορία και - μερικές φορές - το μίσος με τα οποία εμείς οι πολίτες συχνά τους συμπεριφερόμαστε (βλ. π.χ. σχολεία σε περιόδους της «δημοκρατικής» διαδικασίας των καταλήψεων από εξωσχολικούς).
Τις τελευταίες εβδομάδες δημιουργήθηκε στη Λέσβο έντονη ανησυχία για τη στατική επάρκεια διαφόρων δημοσίων κτηρίων και στεγασμένων χώρων υποδοχής ευρέος κοινού. Αναφέρουμε τα κτήρια του 5ο Δημοτικού Σχολείου Μυτιλήνης, του Κλειστού Κολυμβητηρίου Μυτιλήνης, του Γυμνασίου Άντισσας, του Εθνικού Σταδίου Μυτιλήνης, του Τελωνείου, η κατάσταση των οποίων προκάλεσε και προκαλεί συζητήσεις, δημοσιεύματα, διαμάχες, αντεγκλήσεις, αντιπαλότητες, πρωτοβουλίες, συζητήσεις στο Δημοτικό Συμβούλιο Λέσβου μεταξύ συμπολιτών, αυτοδιοικητικών αρχών, ειδικών και γενικώς των πάντων. Για ορισμένα από αυτά, αμφιβολίες για την ευστάθειά τους υπήρχαν από παλαιότερα, όπως π.χ. για το Τελωνείο και το 5ο Δημοτικό Σχολείο, το οποίο έχει εκκενωθεί και δε χρησιμοποιείται επί σειρά ετών. Για άλλα, όπως οι κερκίδες του Σταδίου, οι ανησυχίες δημιουργήθηκαν τελευταίως και μάλιστα κατά κάποιο δυσεξήγητο τρόπο.

Η εξέταση των κτηρίων και η διαπίστωση της καταστάσεώς τους από στατικής απόψεως πρέπει γίνεται από πεπειραμένους, εξειδικευμένους δομοστατικούς πολιτικούς μηχανικούς, τους οποίους η νήσος διαθέτει τόσο στις δημόσιες υπηρεσίες της, όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Σημειώνουμε με την ευκαιρία αυτή, ότι στη Λέσβο δραστηριοποιούνται εξαιρετικοί μηχανικοί σχεδόν όλων των ειδικοτήτων. Για ορισμένα από τα υπό αμφισβήτηση κτήρια η εξέταση και διάγνωση είχε ήδη γίνει, για δε το 5ο Δημοτικό είχε εκπονηθεί και μελέτη επισκευής. Παρ’ όλα αυτά, σε εκδήλωση του θερμού ενδιαφέροντός τους για την ασφάλεια των κατοίκων της, εξαίρετοι αιρετοί αυτοδιοικητικοί της νήσου θέλησαν τις τελευταίες εβδομάδες να έχουν και πρόσθετη άποψη, από ειδικούς από την Αθήνα και δη πανελληνίου και διεθνούς βεληνεκούς. Δύο τέτοιοι ειδικοί, ο ένας καθηγητής του Ε.Μ. Πολυτεχνείου και ο έτερος πασίγνωστος δομοστατικός, με τεράστια εμπειρία στην πράξη, επελέγησαν, μετά από το αίτημα των τοπικών αυτοδιοικητικών, από πρώην πρύτανη του ΕΜΠ, λεσβιακής καταγωγής, και μετέβησαν στη Λέσβο. Εξέτασαν τρία εκ των κτηρίων και διατύπωσαν προφορικώς ή γραπτώς τις απόψεις τους επί της καταστάσεώς τους. Ουδεμία αμοιβή εζήτησαν για τη μετάβαση, μετά βίας δε αποδέχθηκαν να καλυφθεί το κόστος μεταβάσεώς τους στη Λέσβο από το συνοδό τους.

Εν κατακλείδι: Σε όλη την Ελλάδα πολλά δημόσια κτήρια ευρίσκονται σε κακή κατάσταση ελλείψει συντηρήσεως και, ενδεχομένως, πλημμελούς κατασκευής. Στη Λέσβο, όπως και σε όλες τις παράκτιες περιοχές, υπάρχει ο επιβαρυντικός παράγων της γειτνιάσεως με τη θάλασσα, η οποία έχει κακή επίδραση στα κτήρια. Σε περιπτώσεις αμφιβολιών για τη στατική επάρκεια δημοσίων κτηρίων, επιβάλλεται η εξέτασή τους από ειδικούς πολιτικούς μηχανικούς, οι οποίοι, ευτυχώς, υπάρχουν στη Λέσβο τόσο στο δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Η επιβεβαιωτική μακροσκοπική εξέταση και από ειδικούς της Αθήνας δεν είναι απαραίτητη, αν και είναι έμφυτη η τάση σε όλους μας να επιζητούμε και μια δεύτερη ή τρίτη άποψη ειδικού όταν αμφιβολίες μάς κυριεύουν για κρίσιμα θέματα (π.χ. από ιατρούς, μηχανικούς, δικηγόρους κ.ά.). Επείγει ο προληπτικός έλεγχος και η διαπίστωση της καταστάσεως από στατικής απόψεως όλων των δημοσίων κτηρίων στη Λέσβο, ώστε να τύχουν της συντηρήσεως την οποία χρειάζονται. Ο έλεγχος θα πρέπει να γίνει από πεπειραμένους μηχανικούς της Λέσβου. Αν απαιτηθούν πρόσθετοι εργαστηριακοί έλεγχοι, είναι πάντοτε δυνατή η συνδρομή και επιπλέον επιστημόνων.

* Ο καθηγητής Κ.Ι. Μουτζούρης είναι πρώην πρύτανης ΕΜΠ.
 
Υ.Γ. Μετά τη συγγραφή του παρόντος κειμένου πληροφορηθήκαμε για τη συγκρότηση επιτροπής εξ ειδικών τεχνικών του Δήμου (Υπηρεσία Καταλληλότητας Κτηρίων) για να επιλαμβάνεται. Αξιέπαινη η δημοτική αρχή για την προσπάθεια. Επείγει να ενεργοποιηθεί η Επιτροπή και να της δοθούν τα απαραίτητα τεχνικά και οικονομικά μέσα.