Την τέχνη της αγιογραφίας και συγκεκριμένα την τεχνική τού φαγιούμ, θα προβάλει στο πλαίσιο μίας από τις εκδηλώσεις του το φετινό Λεσβιακό Καλοκαίρι. Με αφορμή την κοινή τους έκθεση, που αρχίζει τη Δευτέρα 25 Ιουλίου στο φουαγέ του Δημοτικού Θεάτρου Μυτιλήνης, η Αναστασία Μακρή - Κόρακα και ο Παντελής Παναγιώτου μιλούν σήμερα στο «Ε» για την ιδιαίτερη αυτή μορφή απεικόνισης προσωπογραφιών, που έχει τις ρίζες της στα βάθη των αιώνων.

Ο Παντελής Παναγιώτου, πρώτος ξάδελφος του πρώην δημάρχου Μυτιλήνης Νότη Παναγιώτου, κατάγεται από τη Μυτιλήνη. Έχοντας φοιτήσει στο 5ο Δημοτικό Σχολείο της πόλης και στη συνέχεια στο Β΄ Γυμνάσιο Αρρένων, έφυγε στη συνέχεια στη Θεσσαλονίκη για σπουδές Γεωπονικής και μετά στην Αγγλία, για μάστερ και διδακτορικό. Η Αναστασία Μακρή - Κόρακα, πρώην φιλόλογος και σύζυγος του Μυτιληνιού μεταλλουργού-μεταλλειολόγου Νικολάου Κόρακα, κατάγεται από τη Θήβα και ζει στην Αθήνα.
Οι δυο τους γνωρίστηκαν πριν από τρία περίπου χρόνια στο Μουσείο Μπενάκη, όπου βρέθηκαν για να παρακολουθήσουν μαθήματα αγιογραφίας, και συγκεκριμένα φαγιούμ, επιθυμώντας να αξιοποιήσουν δημιουργικά τις ελεύθερες ώρες τους. Η κ. Μακρή - Κόρακα δεν είχε ασχοληθεί ποτέ πριν με κάποια σχετική μορφή τέχνης, ο κ. Παναγιώτου είχε αρχίσει ήδη πριν από κάποια χρόνια να ασχολείται με την κλασσική αγιογραφία. Τι είναι αυτό που τον τράβηξε στην ιδιαίτερη αυτή μορφή απεικόνισης προσωπογραφιών; «Μου αρέσει το ότι το φαγιούμ αποτυπώνει κυρίως πρόσωπα, άντρες δυναμικούς και γυναίκες μελαγχολικές, που έρχονται από το παρελθόν, προσβλέπουν όμως σε ένα βέβαιο μέλλον», εξηγεί ο ίδιος.

Ιστορία και χαρακτηριστικά τού φαγιούμ
Η τεχνική τού φαγιούμ προέρχεται από το ομώνυμο χωριό (αρχαία Αρσινόη) της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου. Τα έργα φτιάχνονται με την τεχνική της «εγκαυστικής», στην οποία χρησιμοποιείται καθαρό κερί μέλισσας, χρωματισμένο με γήινες σκόνες και ένα συνεκτικό υλικό (μαστίχα Χίου). Με τη βοήθεια της φωτιάς, που λειώνει το μείγμα, γίνεται και η ζωγραφική, βασισμένη σε τέσσερα χρώματα: ώχρα, άσπρο, μαύρο και κόκκινο.
«Οι προσωπογραφίες αυτές είναι ένα στάδιο εξέλιξης μεταξύ της αρχαίας ελληνικής και της βυζαντινής ζωγραφικής», εξηγεί η κ. Μακρή - Κόρακα. «Ελάχιστα έργα της πρώτης σώζονται, δείγματα υπάρχουν κυρίως στις Κόρες της Ακρόπολης, στη Βεργίνα και στην Πομπηία.»
Σύμφωνα με την ίδια, ένας από τους σημαντικότερους δασκάλους της τεχνικής αυτής ήταν ο Απελής, ο προσωπικός ζωγράφος και φίλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μαθητής και δάσκαλος στη φημισμένη Σχολή της Σικυώνας. «Αυτός ήταν που συνδύασε όλα τα ευρήματα των προγενέστερων καλλιτεχνών και καθιέρωσε και το δικό του τρόπο απεικόνισης που δείχνει τα πρόσωπα κατά τρία τέταρτα, καθώς και την τετραχρωμία, τα βασικά χαρακτηριστικά τού φαγιούμ, που χρησιμοποιήθηκαν αργότερα και στη βυζαντινή ζωγραφική και στα έργα που εμείς θα εκθέσουμε», λέει η ίδια.


Η Αναστασία Μακρή - Κόρακα, επί τω έργω (πάνω). Προσωπογραφία φαγιούμ. Σύμφωνα με τον Παντελή Παναγιώτου, οι άνδρες της συγκεκριμένης τεχνικής απεικονίζονται με δυναμισμό.

Οι προσωπογραφίες της Αλεξανδρινής Σχολής, όπου έδρασε ο Απελής μαζί με άλλους καλλιτέχνες της εποχής, ήταν και οι πρόδρομοι των πορτραίτων φαγιούμ. Με το συγκερασμό των πολιτισμών που έγινε από τους επιγόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, προέκυψαν τα δείγματα της ελληνοαιγυπτιακής τέχνης, τα πορτραίτα φαγιούμ.
Στη συνέχεια, όταν επικράτησε ο Χριστιανισμός, τα ιερά πρόσωπα συνέχισαν να απεικονίζονται με την ίδια τεχνική. Δείγματα του 6ου και του 7ου αιώνα μ.Χ. υπάρχουν στη Μονή Αγίας Αικατερίνης τού Σινά, ενώ μετά την Εικονομαχία και την επικράτηση των εικονολατρών η βυζαντινή ζωγραφική εξελίχθηκε αυτόνομα.

Η έκθεση
«Είναι γεγονός ότι σήμερα, σύμφωνα με τη γνώμη των περισσότερων ερευνητών και καλλιτεχνών, οι προσωπογραφίες τού φαγιούμ υπήρξαν πρόδρομοι σημερινών εικόνων, με κοινά γνωρίσματα την έκφραση των ματιών, την απεικόνιση κατά τρία τέταρτα του προσώπου, την τετραχρωμία κ.λπ.», συνεχίζει η κ. Μακρή - Κόρακα. «Ο Γιάννης Τσαρούχης και ο δάσκαλός του, Φώτης Κόντογλου, πίστευαν ότι πολλά μυστικά της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής και τεχνικής διατηρούνται ζωντανά στα έργα των βυζαντινών ζωγράφων. Εμείς θα σας παρουσιάσουμε στην έκθεση έργα με την τέχνη της εγκαυστικής των φαγιούμ και αγιογραφίες, που αποτελούν συνέχεια του ενιαίου ελληνικού πολιτισμού.»
Η έκθεση θα διαρκέσει έως και τις αρχές Αυγούστου και θα περιλαμβάνει περίπου 50 έργα φαγιούμ και των δύο καλλιτεχνών, που προέκυψαν από την ενασχόλησή τους με τη συγκεκριμένη τεχνική, την οποία συνεχίζουν να εφαρμόζουν ακόμη και σήμερα στον ελεύθερό τους χρόνο.