Το Ίδρυμα Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού άνοιξε και πάλι τις πόρτες του και υποδέχεται το κοινό έως τις 30 Μαρτίου, στην έκθεση αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του διακεκριμένου Λέσβιου (από το χωριό Ρέμα Βατούσας) νευρολόγου-ψυχιάτρου Άγγελου Κατακουζηνού.

Η έκθεση διοργανώνεται με αφορμή την επανέκδοση του ομότιτλου βιβλίου της Λητώς Κατακουζηνού. Το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε το 1988 από τον Καστανιώτη, ενώ υπήρξε και μια πρώτη επανέκδοση το 1994 από τις εκδόσεις Λιβάνη. Η τωρινή, συμπληρωμένη έκδοση από τη «Μικρή Άρκτο» του Παρασκευά Καρασούλου περιλαμβάνει πλούσιο ανέκδοτο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό (μαζί με δυο κείμενα για τον Εμφύλιο), φωτογραφίες της ανακαινισμένης οικίας Κατακουζηνού, υπομνηματισμό και σημειώσεις. που τεκμηριώνουν με τον καλύτερο τρόπο τα κείμενα της Λητώς Κατακουζηνού.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ξεδιπλώνεται η ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας, μέσα από γεγονότα και σημαντικές στιγμές που έζησε το θρυλικό ζευγάρι: οι πρώτες απόπειρες ψυχανάλυσης του Εμπειρίκου προς το Θεοτοκά, τα φοιτητικά χρόνια στο Παρίσι με το Σεφέρη, τον Τόμπρο, το πιάνο που πρωτόπαιξε ο Μάνος Χατζιδάκις το «Μεγάλο Ερωτικό», το νομπέλ του Οδυσσέα Ελύτη, οι ατέλειωτοι καβγάδες για την καθαρεύουσα με τον Κατσίμπαλη, τα ευφάνταστα κοστούμια του Τσαρούχη για τα θρυλικά αποκριάτικα πάρτυ-μασκέ της εποχής, η πρώτη έκθεση ζωγραφικής του - άγνωστου τότε - Θεόφιλου στο σπίτι τους και αργότερα το στήσιμο του Μουσείου Θεόφιλου στην Μυτιλήνη με τον Tériade, η 60χρονη φιλία τους με το Χατζηκυριάκο - Γκίκα, η επίσκεψη των William Faulkner, Marc Chagall και Albert Camus στην Ελλάδα και τόσα άλλα. Επίσης η έκδοση περιλαμβάνει τη συλλογή έργων τέχνης του Ιδρύματος, όλα χαρισμένα από τους καλλιτέχνες φίλους τους.
Η έκθεση πραγματοποιείται στην Οικία Κατακουζηνού (Αμαλίας 4, Σύνταγμα) και παρουσιάζει για πρώτη φορά τη συλλογή έργων τέχνης μεγάλων ζωγράφων (60 περίπου) του Ιδρύματος (μια προτομή του Θεόφιλου από το Μιχαήλ Τόμπρο, μια ακουαρέλα με το πορτραίτο της Λητώς Κατακουζηνού από το Marc Chagall, ένα μικρό σχέδιο του Πικάσο, το καλύτερο έργο «οι Τέσσερις Πόρτες-Εποχές» του Χατζηκυριάκου - Γκίκα, όπως ομολογούσε ο ίδιος, που χωρίζουν το σαλόνι από την τραπεζαρία, ένα έργο-νεκρή φύση του Γιάννη Τσαρούχη, λεπτομέρεια από το «Ζεϊμπέκικο» του 1966, τέσσερα ερωτικά «Φιλιά» του Γουναρόπουλου στους τοίχους της κρεβατοκάμαρας, δώρο για το γάμο του ζεύγους το 1934, ένα έργο του Σπύρου Βασιλείου κ.ά.).
Επίσης, σπάνιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό σχετικό με την εποχή της περίφημης γενιάς τού ‘30. Επιπλέον παρουσιάζονται για πρώτη φορά ανέκδοτα ηχητικά και οπτικά ντοκουμέντα της εποχής τού ‘50 και του ‘60, όπως τα εγκαίνια του Μουσείου Θεόφιλου στη Βαρειά Μυτιλήνης, οι εκδηλώσεις αφιερώματα στους Γιώργο Σεφέρη, Albert Camus, Σπύρο Βασιλείου κ.ά., που οργάνωσε ο Άγγελος Κατακουζηνός.
Στο πλαίσιο της έκθεσης θα οργανωθούν παράλληλα μουσικές και λογοτεχνικές εκδηλώσεις.
Ώρες λειτουργίας της έκθεσης, καθημερινά 4:00 με 7:30 μ.μ. και Σάββατο - Κυριακή 12:00 με 4:00 μ.μ..


Ο Άγγελος Κατακουζηνός ενώ αναλύει έναν πίνακα του Θεόφιλου (πάνω). Το γράμμα του Τεριάντ στον Κατακουζηνό


Η ανάδειξη του Θεόφιλου

Ο Άγγελος Κατακουζηνός ενδιαφέρθηκε πολύ για την ίδρυση του Μουσείου Θεόφιλου στη Βαρειά Λέσβου, ήταν ο πρόεδρος της Επιτροπής Εορτών Θεόφιλου και συνέβαλε για την ίδρυση της Βιβλιοθήκης Στρατή Ελευθεριάδη - Τεριάντ.
Το 1946 (12 χρόνια μετά το θάνατο του καλλιτέχνη) διοργάνωσε στο σπίτι του την πρώτη έκθεση έργων του άγνωστου ακόμα Θεόφιλου, στην Αθήνα, και η εφημερίδα «Αθηναϊκή» υποδεχόταν την πρωτοβουλία του με το εξής δημοσίευμα: «Πού οδηγούμεθα; Ένας Κατακουζηνός να εκθέτει σπίτι του έναν κομμουνιστή μπογιατζή. Να τον επαινεί ο Σεφέρης και να κόπτεται υπέρ αυτού ένας Χατζηκυριάκος - Γκίκας! Πού οδηγούμεθα, ύψιστε Θεέ;» Ήταν η εποχή που η Ελλάδα έμπαινε στον Εμφύλιο, χωρισμένη στα δυο. Ο αυτοδίδακτος-«περιθωριακός»-λίγο «παλαβός» εκπρόσωπος μιας λαϊκής αυθόρμητης τέχνης ήταν εύκολος στόχος για να χτυπηθεί κάθε μη νόμιμο-αποδεκτό και εγκεκριμένο από την ελίτ της εποχής. Τι κι αν τόσοι πνευματικοί άνθρωποι του τόπου, με πρώτο το Γιώργο Γουναρόπουλο που τον «ανακάλυψε» το 1925, τον Τériade από το 1929, που τον στήριξε και τον ανέδειξε, κι έναν άλλο Λέσβιο, τον Οδυσσέα Ελύτη, από το 1945, που ζητούσε με άρθρο του να οργανωθεί μια μεγάλη έκθεση «για την περισυλλογή και τη διάσωση των έργων του Θεόφιλου». Ο δεξιός Τύπος απαξίωνε τον παλαβό μπογιατζή που υπονόμευε τη γνησιότητα του Ελληνισμού, ενώ ο αριστερός απορούσε πώς ένα παιδί του λαού μπορεί να βρει στέγη στο σαλόνι ενός μεγαλοαστού! Κατάσταση άκρων δηλαδή, όπως συμβαίνει τόσες και τόσες φορές στη λεγόμενη εξασφάλιση της όποιας επιβαλλόμενης «καθαρότητας» εκπροσωπεί ο καθείς!
Ο Άγγελος Κατακουζηνός, όμως, δεν είχε σκοπό να παραιτηθεί από την προσπάθεια ανάδειξης του έργου του ζωγράφου και δημιουργίας ενός Μουσείου Θεόφιλου, αν και - όπως βλέπουμε από αυτό που του έγραφε ο Γιώργος Σεφέρης σε επιστολή του, «Το βρισίδι που φάγαμε τα χρόνια της έκθεσης Θεόφιλου το ξεχνάς-καλά κάνεις» - τα πράγματα δεν ήταν εύκολα. Δύο εκθέσεις στην Αθήνα και στο Παρίσι (Λούβρο), όμως, με πρωτοβουλία του ίδιου του Τériade, πιστοποίησαν με τον καλύτερο τρόπο ότι αυτοί που θαύμαζαν το έργο του Θεόφιλου πλήθαιναν και δημιουργούσαν πρόσφορο έδαφος για την ίδρυση Μουσείου στη Λέσβο.
Ύστερα και από την προτροπή-παράκληση του Τériade, που εξουσιοδοτούσε τον Άγγελο Κατακουζηνό να σχηματίσει μια τιμητική επιτροπή για τα εγκαίνια του Μουσείου, προέβη στις απαραίτητες ενέργειες, ενώ τη διαμόρφωση του Μουσείου Θεόφιλου ανέλαβε ο Γιάννης Τσαρούχης. Τα εγκαίνια έγιναν στις 29 Αυγούστου 1965, παρουσία σημαντικών εκπροσώπων της «γενιάς τού ‘30» (Βενέζης, Σεφέρης, Χατζηκυριάκος - Γκίκας) και εκατοντάδων κατοίκων του νησιού, οι οποίοι ήθελαν να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους για τη δημιουργία του.


Το σπίτι-μουσείο

Το διαμέρισμά τους είναι πλέον ένα «σπίτι-μουσείο», στα πρότυπα του Sigmund Freud Museum του Λονδίνου. Δε λειτουργεί ως μουσείο, αλλά ανοίγει για συγκεκριμένες εκδηλώσεις. Χρειάστηκαν 11 χρόνια προσπαθειών για την ανακαίνιση και διακόσμησή του και τα εγκαίνιά του πραγματοποιήθηκαν το Σεπτέμβριο του 2008, στα πλαίσια εκδηλώσεων του εορτασμού των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Πρόθυμοι οικοδεσπότες να μας ξεναγήσουν στο μοναδικό αυτό χώρο είναι ο αρχιτέκτονας Γιώργος Μαγγίνης και η φιλόλογος-μουσειολόγος Σοφία Πελοποννησίου - Βασιλάκου, μέλη τού Δ.Σ. του Ιδρύματος, οι οποίοι από το Σεπτέμβριο του 2008 που το «άνοιξαν» για το κοινό, ξεναγούν με διακριτικότητα τους χιλιάδες επισκέπτες (κυρίως νέους), παρουσιάζοντας τα φανερά και αφανή στοιχεία-μυστικά της οικίας. Κατάφεραν με εθελοντική εργασία (και μια πλειάδα συνεργατών) να διατηρήσουν το σπίτι ακριβώς όπως ήταν και παράλληλα να φέρουν σε πέρας την έρευνα και την ταξινόμηση του πλούσιου αρχείου των Κατακουζηνών.