Που βρισκόταν η τέταρτη μεγάλη του Χασάν Πασά Τζεζάερλη στη Μυτιλήνη; Ο Π. Σαμάρας (σελ 30) αναφέρει πως αυτή βρισκόταν «εις την ΒΑ γωνίαν του τότε ναυπηγείου, πλησίον του σημερινού δημαρχείου». Μάλλον την προόριζε για τις ανάγκες του Μεγάλου Ταρσανά πολεμικών Οθωμανικών πλοίων, που βρισκόταν στην θέση του σημερινού Δημοτικού κήπου, της Περιφέρειας και του Δημοτικού θεάτρου.

Εκεί, μέσα στον 18ο αιώνα, βρισκότανε ο Ταρσανάς. Ιδρύθηκε από τον Μεχμέτ Πασά και τον έκαμε πολύ αξιόλογο ο Χασάν-Πασάς Τζεζάερλη. «Εδώ βρίσκανε δουλειά πολλοί Μυτιληνιοί» (Π.Σαμάρας, 1959). Είχε έκταση 4 στρέμματα. Υπάρχουν όμως και οι πληροφορίες ότι το Πολεμικό Ναυπηγείο, στην θέση αυτή, υπήρχε από την εποχή του Σελήμ του Β (1566-1577) και ήταν ένα από τα μεγαλύτερα της Αυτοκρατορίας. Είναι γνωστό ότι κατά τα Ορλωφικά, του 18^ου αι., οι Ρώσοι έκαψαν το ναυπηγείο. Ο Χασάν Πασά Τζεζάερλη, ανακαίνισε και εκσυγχρόνισε το ναυπηγείο, κατασκευάζοντας και την 4^η Κρήνη εκεί. Σε ένα χάρτη της πόλης του 1834 (Αγγλικό Ναυαρχείο) φαίνεται η ράμπα του Ταρσανά (slip) και τα νότια όρια της τότε πόλης, που ήταν περίπου στην Τράπεζα Ελλάδος. (Στρατής Αναγνώστου: Τοπική Ιστορία. 2011 σελ. 45). Ποιά όμως ήταν αυτή η κρήνη, της οποίας δεν έχουμε καμιά φωτογραφία;

Θεωρείται (και από εμένα με επιφύλαξη), ότι η Κρήνη του Μοναστηριού των Ταξιαρχών, στο Κάτω Τρίτος, που μεταφέρθηκε από τον Ιάκωβο τον Α (κατά τον Γιάννη Μουτζούρη), στο Νοσοκομείο Μυτιλήνης, είναι αυτή που αρχικά βρισκόταν στον Αγιο Ιάκωβο (Μαζί με επιγραφή του Μητροπολίτη Καλλίνικου, του 1819) και μετά μεταφέρθηκε στην αυλή, αριστερά στην είσοδο. Όμως φαίνεται πιθανόν, ότι ο ίδιος Δεσπότης, μετέφερε και εντοίχισε κάτω από της εκκλησία, από την θέση του Ταρσανά , την 4^η μεγάλη Κρήνη του Χασάν Πασά, αυτήν που βρίσκεται τώρα στην είσοδο του νοσοκομείου. Φέρει τον ίδιο φυτικό, ωραίο διάκοσμο με τις άλλες τους πλάγιους πολλαπλούς , πτυχωτούς πεσσούς και είναι μεγάλου μεγέθους! Ίσως να λείπει η ανωδομή (τόξο και επιγραφή). Επίσης εκλάπη τμήμα με μεγάλη ροζέτα. Αποδεικτικό στοιχείο αποτελεί η ανώτερη στήλη , που φέρει το Οθωμανικό μισοφέγγαρο, σε σειρά. (ίσως όμως είναι και κρόσια μιας Χριστιανικής κρήνης). Πιστεύω ότι στην κρήνη του Μοναστηριού των Ταξιαρχών, ανήκουν εντοιχισμένα μέλη και η επιγραφή, στον Άγιο Ιάκωβο, καθώς και θρυμματισμένα, μαρμάρινα μέλη, πίσω από την κρήνη , που φέρουν Χριστιανικά σύμβολα (παλιά τα είχα καταγράψει δίπλα στο Νοσοκομείο, από όπου και οι φωτογραφίες). Επομένως είναι πιθανόν, αυτή η κρήνη να είναι η 4^η μεγάλη του Χασάν Πασά Τζεζάερλη, που μεταφέρθηκε από τον Ιάκωβο τον Α ( άγαλμα στο νοσοκομείο) από την θέση της δίπλα στο παλιό Δημαρχείο. Μπορεί όμως να ανήκει και στην Μονή Ταξιαρχών και αυτό είναι το αποδεκτό μέχρι τώρα. Θα ήταν δύσκολο ένας Μητροπολίτης, να εντοιχίσει Οθωμανική Κρήνη δίπλα σε Χριστιανικό ναό. Πάντα ισχύει για την Ιστορία η πεποίθηση ότι «η σημερινή μου βεβαιότητα, αποτελεί την αυριανή μου αμφιβολία.

«Ω ΚΥΡΙΑΡΧΑ ΜΝΗΜΟΝ ΤΟΝ ΠΡΟΚΑΤΟΧΟΝ ΣΟΥ ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΝ ΑΩΙΘ (1819) ΜΗΤΗΡ ΤΟΥ ΚΗΡΙΟΥ)

Η Κρήνη του Νοσοκομείου, πριν και μετά την μεταφορά της

Ορισμένα στοιχεία του διάκοσμου.

Κομμάτια από χριστιανική κρήνη στο νοσοκομείο

Οι θέσεις των 4 κύριων κρηνών του Χασάν Πασά

Αυτή στο παλιό τελωνείο

Η μεγάλη στο Κιόσκι

Στην τότε πλατεία του Χασάν Πασά

Και αυτή στο σημερινό Ε΄ Δημ Σχολείο