ΚΡΗΝΕΣ Ζ

Στη Μυτιλήνη, όπως έχω γράψει, έχουν καταγραφεί διαχρονικά και υπάρχουν αρκετές κρήνες Οθωμανικές, αλλά και άλλες με Έλληνες χορηγούς. Όλες αυτές βέβαια έχουν κατασκευαστεί από την εποχή του Χασάν Πασά, έως και το 1912, που απελευθερώθηκε το νησί. Ο Χασάν Πασάς έφερε το νερό στην πόλη, όπως έγραψα και κατασκεύασε τις κρήνες, στα τέλη του 18^ου αι, στις οποίες θα εστιάσουμε και την υπόλοιπη αναφορά στο όνομα του. Ήδη στο πρώτο άρθρο , έγραψα για μια «χαμένη , υπέροχη κρήνη», που βρισκότανε πίσω από το παλιό τελωνείο, εκεί στην πλατεία Σαπφούς1. Η μόνη που έχει μείνει από τις μεγάλες Κρήνες , είναι αυτή που στολίζει την περιοχή του πλάτανου, στην περιοχή της Αργυράς Πύλης (Γκιουμούζ Καπού) της πόλης. O Παν. Σαμάρας την αναφέρει σαν μία από τις μικρές κρήνες. Εκεί ήταν η μια είσοδος, στο χαμηλό τείχος που κατασκεύασε γύρω από την πόλη, ο Κουλαξίζ, το 1821, φοβούμενος επίθεση από το εσωτερικό του νησιού. H Κρήνη, με δεξαμενή, διαστάσεων 3Χ2,5 περίπου μέτρα, έχει μαρμάρινη την πρόσοψη, η οποία είναι ολόγλυφη από διακοσμητικά στοιχεία. Το 1992, κλήθηκε από τον αείμνηστο δήμαρχο, Παναγιώτου, ο «ειδικός της πέτρας», Νίκος Μπελογιάννης 2, για να βοηθήσει την Εφορεία Αρχαιοτήτων, να καθαριστούν και να ανακαινιστούν οι κρήνες της πόλης. Το μάρμαρο είναι το γκρίζο των λατομείων του νησιού , εκτός από μια ταινία και το τμήμα της επιγραφής που είναι , εισαγόμενο λευκό. Το τόξο φέρει κλειδί και ροζέτες, ενώ η επιγραφή έχει αποξεσθεί, μετά την Μικρασιατική τραγωδία.3. Ο διάκοσμος κάτω από την επιγραφή, αναπτύσσεται σε τρείς ζώνες , με την κατώτερη να φέρει τον κρουνό. Κυριαρχούν τα φυτικά μοτίβα, σκηνική παράσταση με κίονες, ομοιώματα κτηρίων και θυμιατηρίων. Στα πλάγια υπάρχουν πεσσοί με ζώνη φυτικού διάκοσμου. Μια από τις τέσσερις μεγάλες κρήνες που κατασκεύασε το 1779, στην Μυτιλήνη ο Χασάν Πασάς, ήταν στο Κιόσκι, , «περιτριγυρισμένη από πλατάνους, διαστάσεων 4,5Χ3 μ.» και ήταν κεραμοσκέπαστη, μαρμάρινη, με τόξο που έφερε τον ντουρά στο κλειδί, πεσσούς παρόμοιους με αυτούς της κρήνης του πλάτανου, μεγάλη επιγραφή* , με φυτικό διάκοσμο και ροζέτες. Έχουμε την φωτογραφία της και την περιγραφή της από τον Π.Σαμάρα. Εκεί κατασκεύασε την θερινή του κατοικία ο Χασάν Πασάς (όπου η Λέσχη Αξιωματικών), κατασκεύασε μεγάλη δεξαμενή στο μέσον, την κρήνη και κήπο από οπωροφόρα δένδρα (Π.Σαμάρας).

*«Ο Θεός να σε ευλογή ω σοφέ του κόσμου, ενάρετε και ηρωικέ βεξύρη της Α.Μ. του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ του Α’ διότι ίδρυσες μίαν κρήνη από αγάπην προς την οικογένειαν του προφήτου και των δώδεκα ιμάμηδων.Ο Θεός να σε ευλογεί για την καλωσύνην σου, και είθε το νερό της κρήνης να σε οδηγήσει εις τον παράδεισον. Εδώ είναι η κρήνη τουτ Γαζή Χασάν Πάσά. Πίνετε νερό από τον ποταμόν του παραδείσου του Χουσείν Κερμπελά .Τούτο το τραγούδι το οποίον αξίζει χίλιους στίχους έγινε από τον δούλον σου..τω 1195»(Γκερμπέλα τοποθεσία που σκοτώθηκε ο Χουσείν)

1. Εμπρος 22-3-25

2. Ο γιός του γνωστού σε όλους αγωνιστή της αριστεράς Νίκου Μπελογιάννη .

3. Μάης Αξιώτης-Στρατής Αξιώτης: Παράπλευρα τεκταινόμενα της Μικρασιατικής τραγωδίας. Καταστροφές Επιγραφών στιες Οθωμανικές Κρήνες της Μυτιλήνης και των περιχώρων της. Λεσβιακά τομ ΚΗ. 2024, σελ 317-324

Η Κρήνη του Πλάτανου

Με τον διάκοσμο της

Την «ξυσμένη» επιγραφή

Και την επίσκεψη του Ν.Μπελογιάννη

Η Κρήνη στο Κιόσκι (Σαμάρας)

Στο Κιόσκι η κρήνη (Στρατής Αναγνώστου)

Με τον Χαζινέ της

Εικόνα του τέλους του 18^ου αι. Ο Νερόμυλος και υδραγωγείο από το Καγιάνι ( Μάκης Παυλέλλης)