Στο ακραίο, βορινό άκρο της αρχαίας πόλης της Άντισσας, κτίστηκε από τους Βυζαντινούς, το Κάστρο, που καταλαμβάνει μια έκταση, περίπου 26.456 τετρ.μέτρων, με μία ακρόπολη 5.490 περίπου τετρ.μέτρων, στο υψηλότερο, βορινό του άκρο, που την υποστήριζαν 5 τετράγωνοι πύργοι.

Με την πύλη στην νότια πλευρά, το χώριζε τάφρος (ο σημερινός δρόμος) από την στεριά! Ο Piri Reis το εμφανίζει σαν νησάκι, το Ταξιμ Αγιά Τουτουρ! Η Βυζαντινή του αρχή επιβεβαιώνεται κύρια από τις σημερινές ανασκαφικές έρευνες, σε έναν από τους πύργους της Ακρόπολης, που χρονολογήθηκε στον 12^ο αι. και από τις γραπτές αναφορές! Κατ’αρχάς  στον πορτολάνο του Chr.Buondelmonti, του 1410-1420 (με αμέτρητα αντίτυπα) σημειώνεται το Castel Sancti Theodori και στην περιγραφή του αναφέρει «Ετι προς άρκτον ο Άγιος Θεόδωρος εστιν»…Πριν όμως από αυτό, το 1331, σε Πατριαρχική απόφαση (σιγίλιο) αναφέρεται το Μοναστήρι της Οδηγήτριας , μέσα στο Κάστρο, το οποίο ανήκε στην Μητρόπολη Μηθύμνης, στο διαμέρισμα της Άντισσας, μαζί με τα άλλα του Κρυοκόπου και της Αγίας Θεοφανούς! Το 1334, πάλι στην Βυζαντινή περίοδο, ο Γενουάτης  πειρατής Don Cattaneo, καταφέρνει να το καταλάβει μαζί με τα κάστρα της Γέρας (Παλιόκαστρο), της Πέτρας (Παναγιά), του Αυγερινού (Καστέλι Αγιάσου), των Παρακοίλων(ο πύργος μέσα στο χωριό) και της Καλλονής (Καλλίνια Χισαρ)!*

Στην Βυζαντινή λοιπόν περίοδο, το κάστρο είναι ισχυρό, έχει σίγουρα λιμάνι, πιθανόν τον Ερυθρό λιμένα, στην θέση του αρχαίου και το σπουδαιότερο, έχει μέσα στον περίβολο του, το Αστικό Μοναστήρι, της Οδηγήτριας Παναγίας! Το κάστρο συνεχίζει να υπάρχει και στην Γενοβέζικη περίοδο των Γατελούζων, όπως αποδεικνύεται από την σύγχρονη ανασκαφική έρευνα, κύρια στην κορυφή της ακρόπολης, με πλακόστρωτα δωμάτια! Σίγουρα η έρευνα πρέπει να αποκαλύψει , εν καιρώ και το μοναστηριακό συγκρότημα της Οδηγήτριας, ίσως στο μέσον του κάτω κάστρου! Αυτή η αρχική του περίοδος, η Βυζαντινή και η Γενοβέζικη, όπως και η όψιμη Οθωμανική (θα την δούμε στη συνέχεια) μας δημιουργεί ερωτήματα, σε σχέση με την ονομασία του Κάστρου, με αφιέρωση στους Αγίους Θεοδώρους! Πιστεύουμε πως η ονομασία αυτή, πρέπει να απηχεί μια «προστατευτική Ιστορία», άγνωστη από τις υπάρχουσες αναφορές, σε σχέση με τους «στρατιωτικούς Αγίους  Θεόδωρους»! Και προτείνουμε την Βυζαντινή Εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων, που υπάρχει με το παλιό κτίσμα και το νεόχτιστο εκκλησάκι, 1,50 χιλιόμετρο βόρεια του κάστρου, στον δρόμο προς το Τσαμούρ Λιμάνι, μια περιοχή επίσης  σημαντικότατη, για την μεταγενέστερη ιστορία της Πόλης των Αγίων Θεοδώρων, το 1548!

Βιβλιογραφία: Στρατης Αλ.Μολίνος Κάστρα και Καστρέλλια, Αθήνα 1984, Παν Παρασκευαίδης: Οι Περιηγητές για τη Λέσβο.Αθήνα 1983, Μακης Αξιώτης Περπατώντας τη Λέσβο ,τομ Α σελ.406. Προσωπική επικοινωνία με τον κ.Τριανταφυλλίδη!

από την ακρόπολη της Αρχαίας πόλης

και από τον βοριά

με την ακρόπολη του

και τον πύργο του 12^ου αι.

με τα Γενοβέζικα κτίσματα

και τους Αγίους Θεοδώρους  κοντά του

στην περιοχή της επικράτειας του!