Πέρασαν δέκα χρόνια από τότε που άρχισα να αρθρογραφώ στον τοπικό τύπο της Ν. Σμύρνης και της Μυτιλήνης και να σχολιάζω «χωρίς φόβο και πάθος» την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα. Ξαναδιαβάζοντας τα άρθρα μου διαπιστώνω πως άρθρα που γράφτηκαν πριν από δέκα χρόνια θα μπορούσαν αυτολεξεί να δημοσιευτούν και τώρα με την αλλαγή μόνο των ονομάτων των πρωταγωνιστών. Διαπιστώνω, δηλαδή, πως μπορεί οι κυβερνήσεις και τα πρόσωπα που μας διοικούν να αλλάζουν, αλλά η κατάσταση παραμένει η ίδια και πως εδώ και δέκα χρόνια δεν έχει αλλάξει τίποτε!

Κι ένα πράγμα που δεν έχει αλλάξει καθόλου είναι ο λεγόμενος «πολιτικός πολιτισμός». Οι πολιτικοί μας προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τους αντιπάλους τους όχι με τις ιδέες τους και τα προγράμματά τους, αλλά συκοφαντώντας τους, πετώντας «λάσπη» εναντίον τους και υποβαθμίζοντας την ηθική τους ποιότητα, τα κίνητρα και τους σκοπούς τους. Οι λέξεις που κυριάρχησαν στον πολιτικό λόγο τώρα τελευταία είναι οι λέξεις «απάτη» και «απατεώνας» πράγμα που συνέβη και στο παρελθόν πολλές φορές. Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης μην έχοντας προφανώς πειστικά επιχειρήματα, για να σπιλώσει και να πλήξει τον πρωθυπουργό στην ομιλία του στη Θεσσαλονίκη τον χαρακτήρισε «απατεώνα» και είπε πως η κυβέρνησή του κρατιέται στην εξουσία με «απάτη». Βέβαια, όταν κάποιος υποστηρίζει πως ο πρωθυπουργός μιας χώρας εξαπατά τον λαό, έμμεσα υποτιμά τη νοημοσύνη του λαού που τον εμφανίζει να πέφτει εύκολα θύμα της απάτης!

Όμως ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η αλήθεια είναι πως «ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός» και πως «τα φαινόμενα απατούν». Δεν μπορείς εύκολα να διαπιστώσεις πως ο γυαλισμένος μπρούτζος δεν είναι χρυσός ή να φανταστείς ότι μια υπέροχη ανθισμένη αμυγδαλιά καρπίζει πικραμύγδαλα. Εξάλλου, και το «κώνειο» είναι ένα όμορφο άνθος του αγρού. Θέλω να πω πως όλοι οι ηγέτες, για να ανεβούν στην εξουσία ή και να κρατηθούν σε αυτή, είναι δυνατό να χρησιμοποιήσουν την απάτη συνειδητά ή μη. Αυτό το είχε επισημάνει ένας από τους επτά αρχαίους σοφούς, ο Βίας ο Πριηνεύς, που είχε πει «αρχή άνδρα δείκνυσι», δηλαδή η άσκηση της εξουσίας φανερώνει την ηθική ποιότητα ενός ανθρώπου. Το ίδιο πράγμα είχε τονίσει και ο Σοφοκλής με το στόμα του Κρέοντα στην Αντιγόνη του. Αυτός είχε πει: «Αμήχανον δε παντός ανδρός εκμαθείν// ψυχήν τε και φρόνημα και γνώμην, πριν αν// αρχαίς τε και νόμοισι εντριβής φανή» (στ. 173-175), δηλαδή «δεν είναι δυνατό να καταλάβει κανείς τι νιώθει, τι πιστεύει και ποιο είναι το φρόνημά ενός (πολιτικού) άνδρα, πριν τυχόν δοκιμαστεί στην άσκηση της εξουσίας και στην εφαρμογή των νόμων». Πόση αλήθεια κρύβουν τα λόγια αυτά και πόσο διδακτικά μπορεί να είναι για όλους μας!

Η πολιτική ιστορία επιβεβαιώνει την ισχύ αυτών των σοφών λόγων. Αυτή περιέχει πολλά ονόματα προσώπων που ξεκίνησαν ως δημοκράτες και, όταν ανέλαβαν την εξουσία, έγιναν τύραννοι και δικτάτορες! Αυτοί πράγματι εξαπάτησαν τον λαό τους. Όμως, όταν κάποιος άλλα λέει, πριν αναρριχηθεί στην εξουσία, και άλλα κάνει, όταν την καταλάβει -αυτό είναι σύνηθες φαινόμενο στην ιστορία του τόπου μας- δύο πράγματα μπορεί να συμβαίνουν: ή, παρόλο ότι ήταν ειλικρινής, δεν είχε εκτιμήσει σωστά την κατάσταση και νόμιζε πως μπορούσε να κάνει ορισμένα πράγματα αλλά, όταν ανέλαβε την εξουσία, αναγκάστηκε να προσγειωθεί στην πραγματικότητα, δηλαδή είχε εξαπατηθεί και ο ίδιος, ή συνειδητά έλεγε ψέματα στο λαό, απλώς και μόνο για να αρπάξει την εξουσία! Όπως και αν έχει το πράγμα και τα δύο δεν μπορούν να χαρακτηρίσουν έναν ικανό ηγέτη. Το πρώτο είδαμε να συμβαίνει με τον ΣΥΡΙΖΑ. Ανέβηκε στην εξουσία εξαγγέλλοντας στην Θεσσαλονίκη πριν από τις εκλογές του 2015 ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο και έλεγε στον ελληνικό λαό πως ξέρει τον τρόπο να κάνει τους Ευρωπαίους «να χορεύουν» στον σκοπό που αυτός θα έπαιζε ή να τους κάνει να μας παρακαλούν να μας δώσουν χρήματα και εμείς να μην τα παίρνουμε! Βέβαια, μπορεί ο ίδιος να εξαπατήθηκε, αλλά ο ελληνικός λαός θεώρησε την πολιτική του «απάτη» και τον ίδιο «ψεύτη» και απατεώνα»! Όλα αυτά έδωσαν τροφή για έντονες αντιπαραθέσεις στη Βουλή και έκαναν την τότε αντιπολίτευση να χαρακτηρίζει τον τότε πρωθυπουργό «πολιτικό απατεώνα»! Ακόμα ηχεί στα αφτιά μου η αντίδραση Υπουργού του ΣΥΡΙΖΑ που ρωτούσε στη Βουλή: Δηλαδή τι είμαστε, είμαστε απατεώνες; Τώρα ήρθε η σειρά του ΣΥΡΙΖΑ να ανταποδώσει τους χαρακτηρισμούς αυτούς. Και είναι βέβαιο πως δεν είναι καθόλου δύσκολο να βρει κανείς στοιχεία αληθινά ή ψεύτικα, για να χαρακτηρίσει τον αντίπαλό του απατεώνα!

Βέβαια, υπάρχει και μια άλλη περίπτωση. Να είσαι ειλικρινής στις υποσχέσεις που δίνεις, αλλά να μην μπορέσεις να τις εκπληρώσεις, γιατί στο μεταξύ συνέβησαν πράγματα που δεν ήταν δυνατό να προβλεφτούν. Δεν ήταν δυνατό, για παράδειγμα, να προβλεφτεί η πανδημία του κορονοϊού που συντάραξε όλο τον κόσμο ή η πολεμική στάση της Τουρκίας απέναντί στη χώρα μας που την ανάγκασε να κινητοποιήσει τον στόλο της και να δαπανά, όπως είπαν, ένα εκατομμύριο ευρώ τη μέρα! Στην περίπτωση αυτή αλλιώς πρέπει να αξιολογηθούν τα πράγματα. Γιατί, ας μη ξεχνούμε, πως πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού. Αν μια κυβέρνηση δώσει στους πολίτες πράγματα που αυτοί μπορεί να ζητούν αλλά δεν πρέπει, τότε αυτή θα περιέλθει στη θέση να μη μπορεί να δώσει αυτά που πρέπει, όταν πρέπει και σε όσους πρέπει. Νε βάση αυτό το «εφικτό» πρέπει να λειτουργεί μια κυβέρνηση και, αν δεν το κάνει, λαϊκίζει. Αντίθετα, η αντιπολίτευση λειτουργεί πάντα με βάση το «επιθυμητό» και συνήθως λαϊκίζει.

Βέβαια, μια υβριστική και αγενής πολιτική συμπεριφορά δεν τιμά κανένα και δεν αρέσει στον ελληνικό λαό που δεν είναι φανατισμένος. Δεν αρέσει, όμως, και σε κάποια «συνετά» στελέχη των ίδιων των κομμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό του κ. Τσακαλώτου που αντέδρασε στον χαρακτηρισμό «απατεώνας» που απέδωσε ο κ. Τσίπρας στον κ. Μητσοτάκη τώρα τελευταία και προκάλεσε προβλήματα στην ομαλή λειτουργία του κόμματος. Αλήθεια, τι κερδίζει κανείς με το να αποκαλεί τον αντίπαλό του απατεώνα; Υπάρχει κανένας σοβαρός που πιστεύει ότι πείθει; Απλώς οξύνει τα πνεύματα, ενισχύει την πόλωση και προκαλεί διχασμό. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι, όπως έλεγε ο Πασκάλ, η ανθρώπινη ζωή είναι μια διαρκής απάτη. Οι άνθρωποι δεν κάνουν άλλη δουλειά από το να αλληλοαπατώνται και να αλληλοϋποκρίνοναται. Κανείς δεν μιλάει μπροστά μας, όπως μιλάει μακριά μας. Γι’ αυτό, όπως έλεγε ο Δημοσθένης, δεν πρέπει να απορούμε αν απατηθήκαμε από ένα κακό, αλλά αντίθετα θα πρέπει να απορούμε αν δεν απατηθήκαμε!

Εξάλλου, η εξαπάτηση του λαού ως μέσο πολιτικής επικράτησης δεν είναι πολύ αποτελεσματική, γιατί όπως έλεγε ο Λίγκολν μπορεί να κατορθώσει κάποιος να ξεγελάσει μερικούς όλο τον καιρό και όλους λίγο καιρό, αλλά ποτέ δεν θα κατορθώσει να απατήσει όλους όλο τον καιρό. Η απάτη αργά ή γρήγορα θα αποκαλυφθεί και ο απατεώνας θα πληρώσει τα επίχειρα της απάτης του. Γι’ αυτό οι πολιτικοί όχι μόνο δεν πρέπει μα είναι απατεώνες, αλλά ούτε να δίνουν την εντύπωση ότι είναι τέτοιοι. Αφού οι πολιτικοί μας δεν μπορούν να λύσουν τα προβλήματα του λαού, ας σεβαστεί τουλάχιστον ο ένας τον άλλο, ας δείξουν ένα στοιχειώδη «πολιτικό πολιτισμό, μια στοιχειώδη ευγένεια μεταξύ τους, για να τους σεβαστεί και ο ίδιος ο λαός…