Β΄ ΜΕΡΟΣ

Στο Α΄ μέρος του άρθρου αναφερθήκαμε στην οικονομική, αλλά και την πνευματική ανάπτυξη που πέτυχε η ελληνική φυλή στη Μ. Ασία, ιδιαίτερα στην ποίηση και την Ιστορία. Στη δημιουργία, όμως, και την πρόοδο του ελληνικού πολιτισμού στη περιοχή αυτή και την αναγωγή του στην ανώτατη βαθμίδα σημαντικό ρόλο έπαιξε η επιστήμη και η φιλοσοφία. Εκεί και την ίδια περίοδο του 7^ου και 6^ου αι. π.Χ. τέθηκαν οι αρχές και οι βάσεις της Φυσικής, της Αστρονομίας και της Ιατρικής. Ο Θαλής, ο μεγάλος Μιλήσιος φυσικομαθηματικός και αστρονόμος ο οποίος με απλή γεωμετρική σκέψη και χωρίς κανένα ειδικό εργαλείο υπολόγισε το ύψος της αιγυπτιακής πυραμίδας και του οποίου το όνομα κατέστη παροιμιώδες και χρησιμοποιήθηκε για τον χαρακτηρισμό σοφών μαθηματικών και αστρονόμων, ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος, επιφανής και αυτός φυσικός και αστρονόμος, ο Αναξαγόρας ο Κλαζομένιος, ο Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος που είναι ο πρώτος που κατασκεύασε «γνώμονα» για τη διάκριση των τροπών του ηλίου, των ωρών, των χρόνων και της ισημερίας, ο ανώνυμος, ακόμη, που ζωγράφισε τον αρχαιότερο χάρτη της Ασίας που έφερε στη Σπάρτη ο Μιλήσιος Αρισταγόρας ζητώντας τη βοήθεια του βασιλιά αυτής Κλεομένη κατά την ιωνική επανάσταση είναι οι πιο σημαντικοί και ονομαστοί εκπρόσωποι της επιστημονικής δημιουργίας στη Μ. Ασία μέχρι τον 5^ο αι. π.Χ. Ο μεγάλος Ιπποκράτης, τέλος, ο πατέρας της ιατρικής επιστήμης, συμπληρώνει αυτή τη θαυμάσια πλειάδα των μυστών της θετικής επιστήμης στην πρώτη της πατρίδα, τη δυτική Μ. Ασία, όπου πρωταγωνιστούν Έλληνες.

Παράλληλα, όμως με την ανάπτυξη της θετικής επιστήμης οι Μικρασιάτες Έλληνες, και μάλιστα οι Ίωνες, πρώτοι απέσπασαν τη φιλοσοφία από τη θρησκεία με την έρευνα των προβλημάτων της δημιουργίας του κόσμου και της σχέσης του με τον άνθρωπο. Ξεκινώντας από την φυσική και την αστρονομία και με την εφαρμογή των μαθηματικών πολλοί από αυτούς τους Ίωνες προσωκρατικούς φιλοσόφους «ανακάλυψαν» τη φύση και αντιλήφθηκαν τον κόσμο ως ένα οργανωμένο σύνολο με τους δικούς του εσωτερικούς νόμους και όχι δημιουργημένο αυθαίρετα από κάποιες «υπερφυσικές» δυνάμεις. Εισήγαγαν τη κριτική σκέψη, διατύπωσαν απόψεις και πολιτικές θεωρίες για το ιδανικό πολίτευμα και πρότειναν διάφορες ερμηνείες για την ουσία της ζωής και του κόσμου. Στο τέλος, προχώρησαν με τον Αναξαγόρα μέχρι την παραδοχή ενιαίας δημιουργίας και πρόνοιας.

Αλλά και της δημώδους και πρακτικής φιλοσοφίας τα πρωτόλεια μας τα έδωσε η Μ. Ασία με το πρωτότυπο έργο του αθάνατου Αισώπου, του οποίου οι μύθοι όχι μόνο επηρέασαν με πολλούς τρόπους τον ιδιωτικό βίο των αρχαίων, των βυζαντινών και των νεότερων Ελλήνων, αλλά εισήλθαν στη φιλολογία και τη λογοτεχνία και των νεότερων εθνών και απαθανάτισαν τον Γάλλο La Fontaine που δέχτηκε την ελληνική επίδραση και έγραψε ανάλογους μύθους. Όμως η τουρκική προπαγάνδα δεν έχει όρια! Πρόσφατα ο Τούρκος Υπουργός των εσωτερικών Σοϊλού μίλησε για τούρκικο «ευγενές» έθνος που «προώθησε τη φιλοσοφία». Σε τέτοιες παραποιήσεις της ιστορίας στηρίζεται το όραμα των Τούρκων για «γαλάζια πατρίδα»!

Από όλα τα παραπάνω συνάγεται πως ο γενικότερος πνευματικός βίος της ελληνικής φυλής προετοιμάστηκε και για πέντε αιώνες άνθησε στις μόνιμες εγκαταστάσεις της στα δυτικά παράλια της Μ. Ασίας, πως το κέντρο της βαρύτητας του ελληνικού κόσμου μετατέθηκε στο ευρωπαϊκό αυτού τμήμα από τη Μ. Ασία και με τα πλούσια εκπολιτιστικά κεφάλαια που πήρε από εκεί ενίσχυσε τη νέα δημιουργική του εργασία, συνεχίζοντας την ιστορική της διαδρομή και την προσφορά του στον κόσμο. Τις παραμονές όμως της μεταβολής αυτής ο Μικρασιατικός Ελληνισμός ενωμένος επιχείρησε να αναμετρηθεί με τον χείμαρρο του Περσικού όγκου. Οι Ίωνες που επαναστάτησαν το 494 π.Χ., αλλά δεν υποστηρίχτηκαν από τους Δωριείς της Πελοποννήσου, υπέστησαν δεινή ήττα στη Μίλητο, το κύριο οικονομικό και πνευματικό κέντρο της Μ. Ασίας, της οποίας τη φοβερή καταστροφή μετά από λίγο θρήνησαν οι συγγενείς Ίωνες των Αθηνών, όταν ο ποιητής Φρύνιχος ανέβασε στη σκηνή το έργο Μιλήτου άλωσις. Αλλά ο αγώνας που άρχισε με αυτό τον τρόπο ανάμεσα στην Ασία και την Ευρώπη, που θεωρήθηκε αγώνας ανάμεσα στο σκότος και το φως, συνένωσε την ελληνική φυλή σε ένα αγώνα για την ελευθερία και στα νερά της Σαλαμίνας βαφτίστηκε η ισχυρή νέα Ελλάδα που επανέφερε τους νικημένους Μικρασιάτες στις παλιές τους εστίες και συνέδεσε αυτούς με τη μεγάλη ομοσπονδιακή συμμαχία των Αθηνών με αντικειμενικό σκοπό τη δημιουργία ελληνικού Έθνους.

Το κέντρο της βαρύτητας του ελληνικού πολιτισμού μετατίθεται πάλι, ιδίως από την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου, στη μικρασιατική εστία του, από όπου ακτινοβολούσε στα ενδότερα της χερσονήσου και πέρα από τον Ταύρο και τους ποταμούς της Ασσυροβαβυλωνίας μέχρι ακόμα και την Ινδία. Οι φυλές της Βόρειας και Κεντρικής Μ. Ασίας βαθμηδόν εξελληνίζονται και στις αυλές των ηγεμόνων της Καππαδοκίας και της Αρμενίας διδάσκονται τα δράματα του Ευριπίδη, τα ελληνικά νομίσματα είναι σε κοινή χρήση και η σχέση των κατοίκων της περιοχής αυτής με τους Έλληνες της Ευρώπης και τα ιερά τους αποβαίνει ζωηρή και ευεργετική και για τα δυο μέρη. Τα κρατίδια που δημιουργήθηκαν από τη διάλυση της αυτοκρατορίας του Μ. Αλεξάνδρου απέβησαν εστίες εξελληνισμού των ντόπιων λαών.

Τρεις ολόκληρους αιώνες ο Ελληνισμός επιτελούσε στη Μικρά Ασία την ιερή του αποστολή, τον εκπολιτισμό του πολύφυλου και ανάμεικτου πληθυσμού της χώρας εκείνης. Και σ’ αυτό ισχυρός επίκουρος υπήρξαν οι Ρωμαίοι που κατά τον τελευταίο π.Χ. αι. και μετά την κατάκτηση της περιοχής χρησιμοποίησαν τον Ελληνισμό σαν τον μεγαλύτερο σύμμαχο για την εδραίωση εξουσίας τους. Η ελληνική γλώσσα ήταν η επίσημη γλώσσα όλης της Κεντρικής και της Δυτικής Μ. Ασίας. Ο Απόστολος Παύλος διατρέχει τη Μ. Ασία κηρύττοντας στα πλήθη τη θρησκεία του Χριστού χρησιμοποιώντας την ελληνική γλώσσα. Στα ελληνικά έγραψε τις προς τους Μικρασιάτες αδελφούς επιστολές του. Έτσι ο ευρύτατα διαδεδομένος ελληνισμός τίθεται αμέσως στην υπηρεσία του Χριστιανισμού για τη διάδοση αυτού και τη γραπτή διατύπωση της διδασκαλίας του. Το κήρυγμα και οι τελετές της εκκλησίας γίνονται στα ελληνικά. Η ελληνική γλώσσα με τον πλούτο της, πέρα από κάθε επιτόπια γλώσσα ακόμη και τη λατινική και τη νεοεβραϊκή, αποδίδει με προσφορότερο τρόπο τις δογματικές και ηθικές αρχές της νέας θρησκείας.

Από όλα αυτά τα ιστορικά στοιχεία αναμφισβήτητος αποβαίνει ο μέχρι την εμφάνιση του Χριστιανισμού ελληνικός χαρακτήρας της Μ. Ασίας. Με πιο δικαίωμα, λοιπόν, οι Τούρκοι μιλούν για «γαλάζια πατρίδα» που περιλαμβάνει όλες αυτές τις περιοχές στις οποίες από την αρχαιότητα ανθούσε το ελληνικό πνεύμα και ο ελληνικός πολιτισμός που έδινε το χρώμα και στη ζωή όλων των κατοίκων της περιοχής;