Η γλώσσα μου

10/07/2025 - 10:00

Είμαι διαλεκτόφωνη, δηλαδή έχω ως μητρική μου γλώσσα όχι την επίσημη νέα ελληνική αλλά μία διάλεκτο της βόρειας Λέσβου. Πλούσια σε λέξεις για την ελιά, για τη θάλασσα, για τη γη, για τη θρησκεία. Απλοί, μεροκαματιάρηδες, οι κάτοικοι της ιδιαίτερης πατρίδας μου, φτιάξανε λέξεις, για να περιγράψουν τις καθημερινές τους συνήθειες, τις ανάγκες και τις ιδέες τους. Η Παναγιά, οι ναυτικοί κι οι ψαράδες, το λιομάζωμα, οι αγροτικές εργασίες, η κτηνοτροφία, τα αντικείμενα της καθημερινής ζωής.

Αισθάνομαι πολύ περήφανη γιαυτό. Παλιότερα ένιωθα αμήχανα, όταν μιλούσα με «πρωτευουσιάνους». Αρκετοί αντιμετώπιζαν με σνομπισμό και θυμηδία τα κομμένα τελικά φωνήεντα, το «λι» και το «νι» της επαρχίας, όπως το ονόμαζαν. Ήταν μόνον η προφορά το πρόβλημα; Σε καμία περίπτωση. Τους ξένιζαν και οι λέξεις που αντικαθιστούσαν γνωστές ονομασίες καθημερινών πραγμάτων: «Εσείς εδώ λέτε «κανάτι» το παντζούρι;» Ναι, λέγαμε : «Έκλεισες τα κανάτια;» Έτσι λέγαμε. Έτσι τα λέω ακόμα. Υπήρχαν φορές που αισθανόμουν πολύ αμήχανα με όλα αυτά. Σαν κάποιος να έκρινε τη μητρική μου γλώσσα και να την απέρριπτε. Μαζί της απέρριπτε και τον τρόπο που μεγάλωνα, την ανατροφή που έπαιρνα, τους ανθρώπους, που μαζί τους μεγάλωνα, τον τόπο και τις συνήθειές του: Εμένα την ίδια δηλαδή!

Όσο περισσότερο μορφωνόμουν, τόσο πιο βαθιά ανακάλυπτα ότι η μητρική μου διάλεκτος είναι τιμημένη από τη λογοτεχνία: Μυριβήλης, Βενέζης, Εφταλιώτης. Στη μητρική μου διάλεκτο ανακάλυψα ότι είναι γραμμένες αρκετές δυνατές σελίδες λογοτεχνικές. Των οποίων η δύναμη οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στη μελωδία της μητρικής μου διαλέκτου. Στα κομμένα σύμφωνα και στα λειψά φωνήεντα, που οι «δήθεν» πολιτισμένοι κορόιδευαν και αποστρέφονταν με νόημα. Κάθε φορά που επιστρέφω λαχταρώ να μιλήσω τη γλώσσα μου μαζί τους. Να μην ξεχάσω. Με παρατηρούν ότι χάνω σιγά-σιγά την προφορά. Ισχύει. Αυτό με στενοχωρεί. Όπως και με λυπεί το ότι βρίσκω πως δεν γεννιούνται πια νέες λέξεις εύκολα. Παλιώνει. Η περιοχή ερημώνει. Η διάλεκτος μιλιέται όλο και από πιο λίγους. Λυπάμαι. Μέσα στα σπλάχνα της διαβάζω ρίζες αρχαίες: «ήψεν το πκαρί» (πήρε φωτιά η καπνοδόχος) πκαρί : επάνω + κάρα (κεφάλι). Είναι η γλώσσα που μου μίλησαν πρόσωπα αγαπημένα, τα οποία πια δεν υπάρχουν. Γλώσσα προφορική, δηλαδή ομιλούμενη, διάλεκτος αναμνήσεων. Είναι η γλώσσα της καρδιάς.

Αυτά τα αγαπημένα πρόσωπα, η οικογένεια κατάγονταν κατά το ήμισυ από πρόσφυγες μικρασιάτες. Στο σπίτι μας το μικρασιάτικο ιδίωμα ήταν πάντα παρόν: στις συνταγές μαγειρικής, στα είδη καθημερινής χρήσης, στην περιγραφή των συναισθημάτων: «Άμα σε μιλώ, θα με ακούς». «Άμα σαρέσει». «Άμα» όχι «όταν». Ένα παράδειγμα. Όλοι οι μικρασιάτες πρόσφυγες γνώριζαν τουρκικά. Άλλοι λίγα άλλοι περισσότερα, κάποιοι τα μιλούσαν φαρσί. Γενικά στο νησί, στη Μυτιλήνη, η τουρκική διάλεκτος μιλιέται ευρύτατα. Το εμπόριο, οι ανταλλαγές και οι επαφές με τα απέναντι παράλια δεν έπαψαν ποτέ κι ας λένε άλλα στη γλώσσα της πολιτικής και της διπλωματίας. Νομίζω κατέχω και του λόγου μου κάποια λίγα τουρκικά, λέξεις σκόρπιες, χαμένες στη μετάφραση. Το γράφω όμως, για να συμπληρώσω τη σύσταση της γλώσσας που με γέννησε και με ανάθρεψε, της μητρικής μου διαλέκτου.

Χρειάστηκε να τύχει μία κουβέντα με την ξαδέρφη μου, Αγγελική Ράλλη, διάσημη γλωσσολόγο, με βαριά ακαδημαϊκή καριέρα, για να εννοήσω ότι γεννήθηκα διαλεκτόφωνη και να απενοχοποιηθώ εντελώς απέναντι στους εραστές μιας φτιαχτής γλώσσας της επιστήμης και της δημοσιογραφίας που ονομάζεται επίσημη νέα ελληνική, την οποία γνωρίζω βέβαια άπταιστα να τη χειρίζομαι, τη σπούδασα άλλωστε και τη διδάσκω, δεν είναι όμως σε καμία περίπτωση η μητρική μου. Μιλάω και γράφω νέα ελληνικά. Νέα ελληνική κοινή, για την ακρίβεια. Ένα αμάλγαμα της δημοτικής, στο οποίο μέσα ανακαλύπτω στοιχεία καθαρεύουσας, ξένες λέξεις ενσωματωμένες στο γραμματικό σύστημα της νέας ελληνικής, αυτούσιες, αρχαίες εκφράσεις, στοιχεία διαλέκτων, επαγγελματικών, επιστημονικών και κοινωνικών τρόπων γλωσσικής εκφοράς. Είμαι γέννημα θρέμμα Πιτριγιανή! Τι να κάνουμε;

 

Γενική Ροή Ειδήσεων

PROUDLY POWERED BY CJ web | Copyright © 2017 {emprosnet.gr}
Made with love and a lot of coffee by CJ web, Creative web Journey