(Ανα)συγκροτώντας τις πηγές της λεσβιακής ιστορίας

16/03/2018 - 13:49

Έχουμε πει (γράψει) πολλές φορές ότι η θεωρία της ιστορίας, οι θεωρητικές γνώσεις, για τον ιστορικό είναι στοιχείο εκ των ων ουκ άνευ για να κάνει με επαγγελματισμό και σοβαρότητα τη δουλειά του. Φυσικά και δεν μπορούμε σε μια επιφυλλίδα να το εξηγήσουμε αυτό, άλλωστε δεν είναι σήμερα ο λόγος περί θεωρίας. Ωστόσο, πέραν της θεωρίας, σημαντικό επίσης (μερικές φορές ίσως και πιο σημαντικό) είναι να εντοπίζουμε και να γνωρίζουμε τα γραπτά ιστορικά τεκμήρια, τα ιστορικά κατάλοιπα για το παρελθόν μας, ντοκουμέντα κάθε είδους, και με βάση αυτά να πορευόμαστε στην ιστορική περιπέτεια. Δεδομένου μάλιστα ότι σε μια χώρα, όπως η δική μας, και για ποικίλους λόγους, δεν έχουμε τις συνεχείς σειρές τεκμηρίων που διαθέτουν οι άλλες χώρες και κυρίως -αλλά όχι μόνο- οι δυτικές χώρες με τα συστηματικά αρχεία, πολλές φορές βρεθήκαμε και βρισκόμαστε στην ανάγκη οι ιστορικοί, να κατασκευάζουμε σειρές τεκμηρίων, με άλλα λόγια να κάνουμε τη δουλειά άλλων ειδικοτήτων, να εντοπίζουμε και να ταξινομούμε έγγραφα κάθε είδους ώστε να καταστούν προσιτά στην έρευνα, να καταστούν δηλαδή ιστορική πηγή. Τι να κάνουμε... αυτά μας έτυχαν, με αυτά θα πορευόμαστε.

Ένα απλό και εύκολα κατανοητό παράδειγμα για τη Λέσβο είναι λ.χ. η αξιόλογη συναγωγή του μητροπολίτη Ιακώβου Κλεομβρότου, ο οποίος συνθέτοντας το τετράτομο έργο του, Mytilena Sacra, προσπάθησε και εν πολλοίς κατάφερε να συγκροτήσει μια πηγή για την εκκλησιαστική αλλά και τη γενική -ας το πούμε έτσι- λεσβιακή ιστορία, εντοπίζοντας και καταστώντας γνωστά τα γραπτά (λυτά έγγραφα, κατάστιχα, κώδικες) αλλά και διάφορα άλλα είδη (εικόνες, λειτουργικά βιβλία, κτλ.) που εντόπισε αυτός και οι συνεργάτες του στους ναούς και τις μονές της Μητροπόλεως Μυτιλήνης. Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για την προσπάθεια του μητροπολίτη Μηθύμνης, Διονυσίου, ο οποίος δημοσίευσε σε Παράρτημα του Δελτίου της Ιεράς Μητροπόλεως Μηθύμνης, κιόλας από τη δεκαετία του ΄30, δυστυχώς σε περιλήψεις, τα έγγραφα που του έστελναν από διάφορα χωριά της επαρχίας του, οι κατά τόπους επίτροποι των ναών και δεδομένου ότι πολλά από αυτά χάθηκαν, έχουμε τουλάχιστον τις περιλήψεις και τα βασικά στοιχεία τους (πρόσωπα, ημερομηνίες, ποσά κτλ.).

Τέτοια παραδείγματα μπορούμε να εντοπίσουμε και να αναφέρουμε και άλλα, όπως λ.χ. την προσπάθεια του πρόσφατα αποθανόντος ηγουμένου της Μονής Λειμώνος, Νικόδημου Παυλόπουλου, να εκδώσει τον κατάλογο των εγγράφων και των βιβλίων της μονής του, ενώ δυστυχώς, δεν έχουμε κάτι ανάλογο για τους ναούς και τις μονές της Μητροπόλεως Μηθύμνης.

Θα σταθώ όμως στο έργο του Νικόδημου Παυλόπουλου, επειδή μου δίνει την ευκαιρία να επισημάνω πώς είναι δυνατόν να ανασυγκροτήσουμε ακόμα μια πολύτιμη πηγή της λεσβιακής ιστορίας, έστω και αποσπασματικής, έστω και ασυνεχούς.

Έχω πει και γράψει πολλές φορές ότι μια μορφή ιστορικής πηγής αποτελούν τα σημειώματα που υπάρχουν πάνω στα παλιά βιβλία, οι ενθυμήσεις, τα βραχέα χρονικά. Με άλλα λόγια, κάποτε, ορισμένοι άνθρωποι, συνήθως ιερωμένοι αλλά και άνθρωποι άλλων ιδιοτήτων, σημείωναν, με όσα γράμματα ήξεραν, στα λευκά περιθώρια των βιβλίων, στα εξώφυλλα και στα παράφυλλα της αρχής και του τέλους των βιβλίων ό,τι θεωρούσαν σημαντικό και άξιο να σημειωθεί. Τούτο το έκαναν τις περισσότερες φορές συνειδητά, για να θυμούνται δηλαδή ένα σημαντικό γεγονός, προσωπικό ή γενικό (τη γέννηση ενός παιδιού, τον θάνατο ενός προσώπου, την εμφάνιση μιας αρρώστιας, ένα καταστροφικό γεγονός, μια πυρκαγιά, μια πλημμύρα κτλ.). Λέγω τις περισσότερες φορές, επειδή συναντούμε κάποτε και άσχετα πράγματα (δοκιμές κονδυλίου), ή κακότεχνους στίχους κτλ. τα οποία μάλλον τα αποθησαύριζαν παίζοντας (πρὸς εγλεντζέν) και διασκεδάζοντας, αλλά και αυτά έχουν τη σημασία τους, ως έργα των ανθρώπων. Όλα αυτά όμως, αν τα συγκεντρώσει κάποιος και σχηματίσει ένα σώμα (ένα corpus), όπως έχει γίνει κάποιες φορές, μπορεί να ανασυγκροτήσει μια πρώτης τάξεως ιστορική πηγή, η οποία είτε ως παραπληρωματική να πλαισιώνει ήδη γνωστά πράγματα, είτε να φέρνει στο φως καινούριες πληροφορίες.

Αυτό είναι ένα ζητούμενο και για τη λεσβιακή ιστορία, για το οποίο θα επανέλθω περισσότερο αναλυτικά σε δεκαπέντε ημέρες.

Γενική Ροή Ειδήσεων

PROUDLY POWERED BY CJ web | Copyright © 2017 {emprosnet.gr}
Made with love and a lot of coffee by CJ web, Creative web Journey