Είχαμε αρχίσει να γράφουμε πριν από δεκαπέντε ημέρες, δηλαδή στο προηγούμενο σημείωμά μας, για την παρουσία της αρρώστιας στο νησί της Λέσβου, με αφορμή μάλιστα το γεγονός ότι στο νησί μας ­-εξαιτίας της πρόσφατης μαζικής άφιξης χιλιάδων προσφύγων- άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες για την εμφάνιση ασθενειών που δήθεν φέρνουν μαζί τους αυτοί οι κατατρεγμένοι, λόγω του πολέμου, άνθρωποι.

Φυσικά στα χρόνια τα δικά μας, είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να εμφανιστούν οι βαριές αρρώστιες που προσέβαλαν μαζικά τους πληθυσμούς κατά το Μεσαίωνα αλλά και τους νεότερους χρόνους.

Με άλλα λόγια, αρρώστιες όπως η πανώλη (πανούκλα, μαύρος θάνατος), η λέπρα, η χολέρα, οι τυφοειδείς πυρετοί κ.λπ. έχουν σχεδόν εξαφανιστεί και, αν κάποια στιγμή έρχονται στην επικαιρότητα, πρόκειται για μεμονωμένα κρούσματα (π.χ. χολέρας) που γρήγορα καταπολεμούνται. Φυσικά έχουν κατά καιρούς εμφανιστεί νέες μαζικές αρρώστιες, όπως αυτές που ακούμε στην Ασία και κυρίως στην Αφρική, τις οποίες όμως η σύγχρονη αντιμετώπισή τους τις περιορίζει σημαντικά.

Έτσι ο λόγος για την αρρώστια, δηλαδή τη μαζική αρρώστια που μάστιζε την ανθρωπότητα, τις πόλεις της Ευρώπης και της κοντινής μας Ασίας, δε μπορεί παρά να αποτελεί πλέον αντικείμενο της ιστορίας και της ιστορίας της ιατρικής, πράγμα το οποίο προσπαθούμε και εμείς να κάνουμε από τις στήλες του «Εμπρός».

Στην αναζήτηση, λοιπόν, πληροφοριών, τις οποίες κάποια στιγμή η έρευνα πρέπει να εξετάσει πιο συστηματικά για να αναδείξει τη νοσολογία του νησιού μας, είχαμε αναφέρει κάποια στοιχεία στο προηγούμενό μας σημείωμα, στα οποία θα προσθέσουμε και σήμερα κάποια άλλα.

Γνωρίζουμε, λοιπόν, ότι από το 18ο αι., όταν κάποια μορφή νοσοκομείου (ξενοδοχειό) είχε συσταθεί στην πόλη της Μυτιλήνης, ο ιερέας που αναλάμβανε ως εφημέριος στο ναό του Αγίου Θεράποντα (το όνομα του αγίου και του ναού του έχει άμεση σχέση με τις αρρώστιες) δεν κατέβαλε το εμβατοίκιο (το ποσόν δηλαδή που πλήρωνε στο μητροπολίτη για την απόδοση του ναού και των εισοδημάτων σε αυτόν), αλλά είχε την υποχρέωση «επί τω επισκέπτεσθαι, εξομολογείν τε και θάπτειν τους διά λοιμικής νόσου ασθενούντας χριστιανούς».

Με άλλα λόγια, ο ιερέας του Αγίου Θεράποντα αναλάμβανε το όντως δύσκολο και επικίνδυνο έργο να προσφέρει τις εκκλησιαστικές υπηρεσίες του και προς τους χριστιανούς που είχαν προσβληθεί από λοιμώδεις νόσους. Μάλιστα, ο ιερέας αυτός, πέρα από την απαλλαγή του από το εμβατοίκιο, γνωρίζουμε ότι έπαιρνε και εικοσιπέντε γρόσια ετησίως από τους επιτρόπους του νοσοκομείου (ξενοδοχειού).

Αυτά έγιναν το 1760 και θα επαναληφθούν και αργότερα (λ.χ. το 1782 και το 1815), ένδειξη ότι η παρουσία της λοιμικής νόσου (με ό,τι υποκρύπτεται κάτω από την έκφραση αυτή) υπήρχε πάντοτε είτε ως ενδημική απειλή είτε ως πραγματικότητα, ακόμα και αν δεν έπαιρνε τη μορφή πανδημίας. Την ύπαρξή της λ.χ. με θανατηφόρο κρούσμα την επιβεβαιώνουμε δέκα περίπου χρόνια αργότερα (το 1771) όταν συναντούμε την αναφορά ότι στις 5 Φεβρουαρίου του έτους αυτού «έδωσε το κοινόν χρέος διά λοιμικής νόσου ο ενταύθα διατρίβων... προηγούμενος της σεβασμίας μονής του Καρακάλλου... Αρσένιος», ο οποίος, μάλιστα, βρέθηκε στο νησί μας έχοντας μεταφέρει από το Άγιο

Όρος αρκετά λείψανα αγίων για τις ανάγκες των πιστών χριστιανών του νησιού μας.
Και μια τελευταία, αλλά πολύ ενδιαφέρουσα πληροφορία, που έχουμε από τον ανέκδοτο ακόμα Β´ κώδικα της Ι. Μητροπόλεως Μυτιλήνης, του οποίου συστηματικές περιλήψεις έχω κάνει πριν από πολλά χρόνια και ίσως κάποια στιγμή δημοσιεύσω προς χρήση των ιστορικών του νησιού μας.

Στις 17 Απριλίου 1814 λοιπόν καταγράφεται στον κώδικα αυτό η διαθήκη του μακαρίτη πλέον Τζάννου Αποστ. Ιάκουμου, ο οποίος αφήνει διάφορες δωρεές σε μοναστήρια του Αγίου Όρους, στον Πανάγιο Τάφο, στα μοναστήρια της Λέσβου, στο ξενοδοχειό της Μυτιλήνης, σε διάφορες εκκλησίες. Στην ίδια διαθήκη λοιπόν ο διαθέτης προβλέπει ότι τα όσα του χρωστούν διάφοροι οφειλέτες τα αφήνει «εις τους λωβούς οπού είναι εις το κάστρον».

Το κάστρο της διαθήκης του προ διακοσίων ετών συμπατριώτη μας δε μπορεί παρά να είναι το κάστρο της Μυτιλήνης. Κατά συνέπεια, πέρα από το λωβοχώρι του Πλωμαριού, έχουμε μια ισχυρή ένδειξη ότι λεπρούς έκλειναν και στο φρούριο της Μυτιλήνης, στο οποίο πιθανόν κάποιο κτίσμα θα έπαιζε το ρόλο ενός καλού και περίκλειστου απομονωτηρίου για τους καταδικασμένους λεπρούς.