Φέτος παρακολουθώ μία επιμόρφωση, η οποία ανάμεσα στις υπόλοιπες θεματικές της φιλοξενεί και τα θετικά συναισθήματα και το ρόλο τους στη ζωή μας. Εμφανίστηκα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο πρώτο μάθημα, γιατί η αγορά κατακλύζεται από ψυχοθεραπευτές, γκουρού, ψυχολόγους και τσαρλατάνους που ευαγγελίζονται ότι διδάσκουν τη θετική προσέγγιση της ζωής. Τα περιοδικά είναι γεμάτα από άρθρα που σε παρακινούν να σκεφτείς θετικά κι η κρίση που εξακολουθεί να κυριαρχεί, όχι μόνο στον οικονομικό τομέα αλλά και σε κάθε παράμετρο της ζωής μας, επιτάσσει να βρεθεί οπωσδήποτε ένα άλλοθι, που να αναδεικνύει τη σημασία της ζωής.

Ο εισηγητής μάς έδειξε μερικές καλοφτιαγμένες διαφάνειες και ξεκίνησε από εκεί που ξεκινούν όσοι καταπιάνονται με θέματα συναισθηματικής νοημοσύνης: από τη βιολογία, από τον εγκέφαλο και την αμυγδαλή, που θεωρείται, αν κατάλαβα καλά, ως το κέντρο των συναισθημάτων. Ποτέ μου δε βρήκα γοητευτική μια τέτοια προσέγγιση, δε μου άφησαν όμως και κανένα περιθώριο για εναλλακτικές. Κάποιος ήξερε καλύτερα από μένα.

Στη συνέχεια το ζήτημα εξετάστηκε ανθρωπολογικά: ο κύριος καθηγητής αναρωτήθηκε ποια είναι η χρησιμότητα των θετικών συναισθημάτων στη ζωή των ανθρώπων. Ομολογώ ότι ουδέποτε είχα αναρωτηθεί για κάτι τέτοιο. «Δηλαδή των αρνητικών ποια είναι;» ρώτησα, για να λάβω την πληρωμένη απάντηση: «Λειτουργούν ως συναγερμοί, που εγγυώνται την ασφάλεια και την επιβίωση του είδους. Για παράδειγμα, Καλυψώ, αν δεις ένα λιοντάρι, θα αισθανθείς φόβο, ενώ αν βάδιζες άφοβα καταπάνω του, θα έθετες σε κίνδυνο τη ζωή σου.»

«Μα τα θετικά συναισθήματα είναι η ίδια η χαρά της ζωής», σχολίασε μια συνεπιμορφούμενή μου, παραξενεμένη. «Αυτό είναι εντελώς εμπειρικό και δεν αποδεικνύεται επιστημονικά», την κατατρόπωσε με βλέμμα που δεν άφηνε πολλές αμφιβολίες ο δάσκαλος. Και συμπλήρωσε: «Η πραγματικότητα είναι ότι η επιστήμη δεν έχει ακόμη αποφανθεί ούτε για τη χρησιμότητα, ούτε για τη σημασία των θετικών συναισθημάτων. Το μόνο που ίσως θα μπορούσε να έχει κάποια βάση, είναι ότι υπηρετούν εν μέρει την κοινωνικότητα του συνόλου». «Δηλαδή;» «Δηλαδή, επειδή αγαπάμε και χαιρόμαστε, συνυπάρχουμε, αναπτύσσουμε διαπροσωπικές σχέσεις και επικοινωνούμε»!!!

Ο εισηγητής κατευθύνθηκε στον πίνακα και ζωγράφισε με ένα μαρκαδόρο δυο πρόσωπα, που θύμιζαν τα emotion γραφικά των υπολογιστών. Η έκφρασή τους ήταν δυσάρεστη. Μας ζήτησε να προσδιορίσουμε το είδος του αρνητικού συναισθήματος κι όλοι, μάλλον λόγω Facebook, αναγνωρίσαμε το φόβο και τη λύπη. Ύστερα σχεδίασε άλλα δύο πρόσωπα, ανάμεσα στα οποία η μόνη διαφορά ήταν το εύρος του χαμόγελου στα χείλη. Όταν μας ζήτησε να διακρίνουμε τα συναισθήματά τους, κανένας δεν κατάφερε να δώσει τεκμηριωμένη απάντηση.

Το συμπέρασμα ήταν σαφές: τα θετικά συναισθήματα είναι σαφώς λιγότερο διακριτά από τα αρνητικά. Αλλά και σε ένα άλλο σημειολογικό σύμπαν, αυτό της γλωσσολογίας, είναι πολύ λιγότερες οι λέξεις που αναφέρονται σε θετικά συναισθήματα σε σύγκριση με εκείνες που αφορούν στα αντώνυμά τους.

Η διάλεξη περιστράφηκε στις έρευνες που διενεργούνται και συνδέουν τα θετικά συναισθήματα με την καλή φυσική και σωματική υγεία. Μας ανέφερε ότι από έρευνα που έγινε σε μοναστήρι σε καλόγριες που κρατούσαν σταθερά ημερολόγιο, περισσότερο διάστημα έζησαν εκείνες που αντιμετώπιζαν τις καθημερινές αγγαρείες με θετικό πνεύμα και διάθεση αντίστοιχη, σε σύγκριση με όσες βαρυγκωμούσαν. Τονίστηκε ότι δεν υπάρχουν ακόμη σαφείς ενδείξεις που να πιστοποιούν τη σύνδεση αυτή και η συζήτηση συνεχίστηκε…

Ενώ η προτροπή του Φάμελλου να «δω τη φωτεινή πλευρά της ζωής» ηχούσε στα κουρασμένα μου αυτιά, θυμήθηκα τη γιαγιά μου: κάθε φορά που φοιτήτριες στεναχωριόμασταν από ερωτικές απογοητεύσεις και διάφορες ασήμαντες κατά τη γνώμη της αφορμές, μας τόνιζε με ιδιαίτερο βάρος στη φωνή: να παίρνετε ελαφρά τις απογοητεύσεις. Φθείρετε την υγεία σας κι αυτό θα το βρείτε μπροστά σας. Όλα τα στραβά έχουν ένα λόγο που γίνονται. Μη δηλητηριάζετε τον εαυτό σας.»

Η λαϊκή θυμοσοφία, κυρίες και κύριοι, επικουρούμενη από τους στίχους του Αρχίλοχου «να χαίρεις λίγο στις χαρές και στα κακά να μην πολυλυπάσαι»… Το μυστικό που βάζει κάτω όλους τους γκουρού της εποχής μας.