Όπως έγραψα και στον πρόλογο αυτών των ανά δεκαπενθήμερο επιφυλλίδων, τα κείμενα αυτά δε θα ακολουθούν καμμιά χρονολογική εξέλιξη, αλλά, καταστρατηγώντας συνειδητά έστω, μια βασική ιστορική αρχή θα βασίζονται από τη μια στην ιστορική σερμαγιά ενός επαγγελματία λεσβιακής (μανταμαδιώτικης) καταγωγής ιστορικού και βέβαια κάποια φορά θα επικεντρώνονται και στην επικαιρότητα, πάντα όμως σε αναφορά με τη λεσβιακή ιστορία, το λεσβιακό παρελθόν μας. Έτσι, σήμερα, θα σας αφηγηθώ τις πρόσφατες (αρχές Νοεμβρίου 2012) εντυπώσεις μου από μια επίσκεψη σε ένα μικρό, αλλά τόσο όμορφο χωριό της λεσβιακής υπαίθρου, τον Ασώματο.

Είναι αλήθεια ότι το χωριό αυτό απασχολεί κατά καιρούς τη δημοσιότητα για άλλους λόγους, που δεν είναι της παρούσης, αλλά μια παρέα συναδέλφων ιστορικών που είχαμε την ιδέα να επισκεφτούμε τον Ασώματο, κατά τη διάρκεια των εργασιών του Συνεδρίου για τα 100 χρόνια από την ενσωμάτωση της Λέσβου στον εθνικό κορμό, είχαμε την τύχη να βρεθούμε μπροστά σε ένα αξιοθαύμαστο επίτευγμα, που, ας μην κρυβόμαστε, δεν το περιμέναμε.

Στο μυαλό μας είχαμε την επιθυμία και περιέργεια να επισκεφτούμε την εκκλησία του χωριού - έναν ακόμη λεσβιακό Ταξιάρχη -, γνωστή για την αρχαιολογική της αξία, πράγμα βέβαια που το κάναμε. Ωστόσο, το θαύμα μόλις άρχιζε, και εξηγούμαι. Ένας πρόθυμος και γενναιόδωρος ιερέας, του οποίου δε θυμάμαι ούτε το όνομα, αλλά λίγη σημασία έχει, μας έδειξε την εκκλησία, παρά το ακατάλληλο της ώρας και, καθώς φαίνεται, από τις κουβέντες μας κατάλαβε ότι κάποια σχέση με την ιστορία είχαμε και γι’ αυτό μας κάλεσε να επισκεφτούμε και τα προσκτίσματα γύρω από την εκκλησία.

Εκεί, λοιπόν, άρχισε να ξετυλίγεται το θαύμα, το οποίο δεν είναι τίποτε άλλο από το αποτέλεσμα της δράσης ενός ανθρώπου, που διαθέτει γνώση, ευαισθησίες, αντίληψη, όραμα και όρεξη, παράλληλα προς τα ιερατικά του καθήκοντα να φροντίσει και για την Ιστορία των ανθρώπων, για το παρελθόν των συμπατριωτών του με τα μάτια, τα δικά του, του παρόντος.

Έτσι μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας άρχισε να ξετυλίγεται ένας αμητός τεκμηρίων γοητευτικών και καλοφροντισμένων: παλιά σκεύη, παλιά εκκλησιαστικά και άλλα βιβλία, εικόνες, νομίσματα, έγγραφα της Κοινότητας, ζωγραφικά σχέδια κ.τ.λ. κ.τ.λ.. Δεν τα έχω συγκρατήσει όλα. Έχω όμως συγκρατήσει την αφοσίωση του άγνωστου ιερέα, τα σχέδιά του να συνεχίσει το έργο της συλλογής τεκμηρίων ιστορικών και κειμηλίων της τοπικής ιστορίας, την καθαρή ματιά του ανθρώπου που γνωρίζει ότι επιτελεί το έργο του. Δε θυμάμαι αν ο ίδιος είχε την ιδέα ή κάποιος άλλος, ή αν βρήκε, όπως συνήθως συμβαίνει, έναν πυρήνα κειμηλίων να φυλάγεται στην εκκλησία και με βάση αυτόν ξανοίχτηκε στο πέλαγος της ιστορίας.

Όμως το γεγονός είναι ότι το πάθος, η διάθεση και ο ενθουσιασμός του τον συνέπαιρναν και μας συνέπαιρνε, έτσι ώστε οι περισσότεροι από εμάς είχαμε, έχουμε τη διάθεση να επιστρέψουμε, να βοηθήσουμε αφιλοκερδώς, αν έχει την ανάγκη από την εμπειρία μας, ώστε όλος αυτός ο θησαυρός, που συνήθως, και άστοχα ίσως, ονομάζεται λαογραφική συλλογή, να αναδειχτεί μέσα από την προβολή και τη δημοσίευσή του.

Γνωρίζω ότι τέτοιες ή παραπλήσιες συλλογές απόκεινται σε πολλά χωριά και κωμοπόλεις της Λέσβου και συνήθως έχει την ευκαιρία ο φιλοπερίεργος επισκέπτης, χάρις σε κάποιες συμπτώσεις, να δει κάποια πράγματα της Ιστορίας των ανθρώπων της Λέσβου, μια και ο λόγος εδώ είναι σχεδόν αποκλειστικά για το νησί μας. Όμως οι συμπτώσεις και οι εκπλήξεις δεν είναι πάντα θετικό στοιχείο. Μήπως, λοιπόν, ήρθε η ώρα να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο που θα συνδέει όλα αυτά τα στοιχεία, δηλαδή - αναφέρω ένα παράδειγμα - το πελώριο αρχείο του Στρατή Αναγνώστου με το αποθησαύρισμα του Ασωμάτου;