Το φθινόπωρο έχει πάρει επίσημα τη σκυτάλη, ο ήλιος παίζει κρυφτό με τα γκρίζα σύννεφα και το χαλαρό καλοκαιράκι αποτελεί γλυκιά ανάμνηση. Η πίεση από παντού είναι μεγάλη: δουλειά, οικονομικά, σχέσεις φιλικές, σχέσεις ερωτικές, παιδιά στην εφηβεία ή στο πρώτο έτος της φοιτητικής τους ζωής. Αυτή η πίεση προκαλεί συχνά κακή ψυχική διάθεση, ενώ μπορεί να οδηγήσει και σε σοβαρή κατάθλιψη, που χρήζει φαρμακευτικής αγωγής.
Πολλοί άνθρωποι που δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματά τους χρησιμοποιούν το φαγητό σα μια οδό διαφυγής. Απομονώνονται στο σπίτι, αποφεύγουν την κοινωνική τους ζωή, αποστρέφονται την εικόνα του σώματος τους και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος. Από τη μια, η κακή διάθεση τους οδηγεί στο ψυγείο, ενώ από την άλλη η αύξηση βάρους και η ατονία λόγω κακών διατροφικών επιλογών τούς γυρνά εκεί. Όλη αυτή η επιλαμβανόμενη κατάσταση μπορεί να φαίνεται αθώα, αλλά αν παραμείνει χωρίς αντιμετώπιση, μπορεί να οδηγήσει σε πιο σοβαρές καταστάσεις (κατάθλιψη, παχυσαρκία, επαγγελματική και προσωπική αποτυχία κ.ά.).
Έχετε παρατηρήσει αν πραγματικά πεινάτε πριν φάτε μια μεγάλη ποσότητα φαγητού; Και πόσες φορές έχετε πραγματικά νιώσει καλύτερα μετά από μια διατροφική ατασθαλία; Όταν ο οργανισμός έχει ανάγκη από καύσιμα, στέλνει μήνυμα στο κέντρο του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για την πείνα να αναζητήσει τροφή, δηλαδή ενέργεια. Όταν στην κατανάλωση φαγητού μάς οδηγεί η ψυχολογική μας κατάσταση, τότε δεν υπάρχει ανάγκη για τροφή, ή η τροφή που είναι αναγκαία είναι πολύ μικρότερη από αυτήν που τελικά καταναλώνεται. Τα καθημερινά προβλήματα, μικρά ή μεγάλα, μπορούν να προκαλέσουν ψυχολογική πείνα κυρίως τις βραδινές ώρες, όμως η υπερκατανάλωση τροφής που την ακολουθεί, δε φέρνει την αναμενόμενη ικανοποίηση σε σώμα και ψυχή.
Πόσο εύκολο είναι να ελέγξουμε τον εαυτό μας τέτοιες στιγμές; Σίγουρα δεν είναι. Ειδικά για όσους αγαπάνε το φαγητό. Υπάρχουν, όμως, μικρά μυστικά που μπορούν να βοηθήσουν.
Καλύτερες διατροφικές επιλογές. Όταν ένας άνθρωπος καταφεύγει στο φαγητό για να συμπληρώσει τα συναισθηματικά του κενά, τείνει να επιλέγει τρόφιμα πλούσια σε λιπαρά και ζάχαρη. Η ζάχαρη που υπάρχει στα γλυκά και σε αρτοπαρασκευάσματα δημιουργεί μεγάλη ευχαρίστηση, που είναι όμως προσωρινή γιατί απορροφάται πολύ γρήγορα από τον οργανισμό, ενώ παράλληλα αυξάνει τα επίπεδα της γλυκόζης και την έκκρισης της ινσουλίνης, με αποτέλεσμα την ευκολότερη αποθήκευση λίπους. Η αύξηση της έκκρισης κορτιζόλης (άγχος) από τον οργανισμό οδηγεί σε αναζήτηση λιπαρών τροφίμων (τυρόπιτα, πατατάκια, χάμπουργκερ κ.ά.), που οδηγούν και αυτά με τη σειρά τους σε αύξηση βάρους και εναπόθεσης λίπους. Σε έναν άνθρωπο που το φαγητό είναι η παρηγοριά του, παρατηρούνται συνήθως πολλές διατροφικές ελλείψεις. Είναι, όμως, οι ίδιες οι ελλείψεις που επιδεινώνουν την αρνητική διάθεση. Έρευνες δείχνουν πως η απουσία φρούτων και λαχανικών, η μειωμένη κατανάλωση ψαριού και άλλων πηγών ω-3 λιπαρών οξέων, η μη επαρκής κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων, οσπρίων, αυγού, πουλερικών και δημητριακών ολικής άλεσης, εμποδίζουν την παραγωγή νευροδιαβιβαστών που σχετίζονται άμεσα με την καλή διάθεση. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να εντάξουμε στη διατροφή μας τρόφιμα που έχουν αντικαταθλιπτικές ιδιότητες, ακόμη και τις μέρες που η κατανάλωση γλυκών και fast food είναι ανεξέλεγκτη.
Ήρεμη ατμόσφαιρα στο γεύμα. Όταν βλέπουμε τηλεόραση και συγχρόνως τρώμε, έχουμε περισσότερες πιθανότητες να απορροφηθούμε και να καταλήξουμε να φάμε πολύ περισσότερο από αυτό που χρειαζόμαστε. Επιπλέον, η τηλεόραση απομακρύνει το διάλογο από τα μέλη της οικογένειας όταν παραμένει ανοιχτή κατά τη διάρκεια του γεύματος. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το άγχος, οι έντονες συγκινησιακές αντιδράσεις, ο θόρυβος κατά τη διάρκεια του γεύματος και μετά, αλλά και ο λιγοστός χρόνος που αφιερώνουμε στο φαγητό μας, μπορούν να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό την πεπτική λειτουργία και να επιβαρύνουν την κακή διάθεση με στομαχο-εντερικές ενοχλήσεις.
Άσκηση και δημιουργικές δραστηριότητες. Η άσκηση μας βοηθάει μεν να κάψουμε θερμίδες, έχει δε και αντικαταθλιπτική δράση! Η βοήθειά της στην εκτόνωση του άγχους και της θλίψης είναι πολύ σημαντική, καθώς ενισχύει τη δράση των ουσιών που είναι υπεύθυνες για την καλή ψυχολογία. Αν ανήκετε στους ανθρώπους που σιχαίνονται κάθε είδους άσκησης, υπάρχουν και άλλοι τρόποι να τονώσετε τη διάθεσή σας και να ξεχάσετε το φαγητό. Βάλτε δυνατά τη μουσική, τραγουδήστε, χορέψτε με το αγαπημένο σας τραγούδι. Ασχοληθείτε με τη ζωγραφική, ενταχθείτε σε θεατρική ομάδα, παρακολουθείστε μαθήματα χορού ή κάποιου μουσικού οργάνου. Και ευτυχώς στο νησί μας έχουμε πολλές τέτοιες επιλογές.
Αντίο σε τύψεις και αυτοτιμωρία. Τα υπερφαγικά επεισόδια δε θα σταματήσουν αν εσείς γεμίζετε τον εαυτό σας με τύψεις και ενοχές μετά από κάθε επιδρομή στο ψυγείο και τον τιμωρείτε με φρούτα, νερό και ατελείωτες ώρες γυμναστικής τις επόμενες μέρες. Απολαύστε την «ατασθαλία» σας, απομονώστε τη στη χρονική στιγμή που έγινε και συνεχίστε κανονικά τη διατροφή που ακολουθείτε. Ξεφορτωθείτε από το ψυγείο και τα ντουλάπια όλους τους πειρασμούς. Είναι προτιμότερο να αγοράσετε σε μικρή ποσότητα και να καταναλώσετε άμεσα αυτό που λαχταράτε τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, παρά να διατηρείτε απόθεμα για τις «δύσκολες ώρες».
Οι περισσότεροι άνθρωποι που ξεσπάνε στο φαγητό για ό,τι πρόβλημα αντιμετωπίζουν, αποφεύγουν να αγοράζουν καινούργια ρούχα, να βγαίνουν έξω με φίλους, να περιποιούνται τον εαυτό τους. Και δυστυχώς αυτή η αντιμετώπιση μεγεθύνει το πρόβλημα. Ντυθείτε κολακευτικά και βαφτείτε ακόμη και όταν βρίσκετε στο σπίτι, φροντίστε τη σωματική σας υγιεινή, μην αποφεύγετε την εικόνα σας στον καθρέφτη και αγαπήστε τον εαυτό σας. Μόνο έτσι θα τον βοηθήσετε. Και όταν νιώθετε αναστάτωση, θυμό ή εκνευρισμό, καλό είναι να αποφύγετε το φαγητό. Η τροφή υπάρχει για να μας κρατήσει στη ζωή και όχι για να μας βγάλει από το ψυχολογικό μας αδιέξοδο. Και αν νιώθετε αδύναμοι ή η σκέψη σας έχει μπλοκάρει, υπάρχουν ειδικοί που μπορούν να σας βοηθήσουν. Και μην ξεχνάτε πως τα πάντα στη ζωή χρειάζονται υπομονή και επιμονή…

* Η Χαρά Κουτρολού είναι κλινική διαιτολόγος-διατροφολόγος, πτυχιούχος Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών.