Εμπρός Εβδομαδίαια Εφημερίδα Νομού Λέσβου - Γυμνασιάρχου Ολυμπίου 4 - Mυτιλήνη - 81100
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Δημήτρης Νικορέτζος
Αθήνα 2009
Ο πολιτογραφημένος στα Ελληνικά Γράμματα ως ποιητής Δημήτρης Νικορέτζος για μια ακόμα φορά αφήνει ανικανοποίητο τον πρώτο της ζωής του έρωτα και κάνει μια ακόμα σπονδή στην πρόζα. Μετά την πολύκροτη, όπως εξελίχτηκε, έκδοση της αλληλογραφίας Τεριάντ - Ελύτη, ο Δημήτρης επανακάμπτει στους λογοτεχνικούς λειμώνες του εκδίδοντας 24 αφηγήματα, λυρικά πεζογραφήματα κατά το δικό του χαρακτηρισμό, δημοσιευμένα κατά καιρούς σε διάφορα λεσβιακά και αθηναϊκά έντυπα (εφημερίδες αθηναϊκές και λεσβιακές, φιλολογικά περιοδικά κ.λπ.).
Αποτελούν τα περισσότερα καταθέσεις μνήμης και στοχασμού, κατάστικτα με τα βιώματα μιας αληθινά ευαίσθητης ψυχής, που όσο νιώθει το βάρος των χρόνων και παράλληλα το ξεμάκραιμα από τα χρόνια εκείνα που ο Αλεξανδρινός χαρακτήρισε ως την ποίηση της ζωής μας, τόσο παλινδρομεί τη σκέψη στo παρελθόν, αναζητώντας την κάθαρση και την εξιλέωση από τα τραύματα του καθημερινού ανελέητου πραγματισμού και του συνακόλουθου αμοραλισμού, ύστερα από την πρωτοφανή στα χρονικά της ιστορίας του Ανθρώπου καταρράκωση ιδανικών και διάψευση οραμάτων.
Μνήμες που φτάνουν ως τις πρώτες καταβολές της ζωής του εκεί στην Κωστάντζα, ένα από τα κέντρα όπου διέλαμψε ο Παραδουνάβιος και Παρευξείνιος Ελληνισμός, όπου o μικρός Δημήτρης ήρθε στη ζωή μέσα στη δίνη του Μεγάλου Πολέμου (1944) και από όπου έξι χρόνους μετά θα βιώσει το αίσθημα του πρόσφυγα, έστω κι αν η Μητέρα Πατρίδα θα ανοίξει απλόχερα την αγκαλιά της να δεχτεί αυτόν και τη φαμίλια του στη Λέσβο των γεννητόρων του. Κι ύστερα η Μυτιλήνη των πρώτων μεταπολεμικών, χρόνων με τα ωραία αρχοντικά και τους τελευταίους γηραιούς ένοικούς τους, απομεινάρια της παλιάς αρχοντογενιάς, τους μαχαλάδες με τους λιθόστρωτους δρόμους και τους πλανόδιους μανάβηδες να διαλαλούν την πραμάτεια τους, η Μυτιλήνη που μοσχομύριζε ιώδιο κι αγιόκλημα, ρόδα και γιασεμιά. Όλα τούτα θα στοιχειώσουν τη ζωή του Δημήτρη, θα τον κάνουν λάτρη της πόλης και γέννημα - θρέμμα της πνευματικής της παράδοσης. Οι πρώτες δυσκολίες προσαρμογής στο κοινωνικό περιβάλλον, στα Ελληνικά του δημοτικού και μετά το πέταγμα, οι φίλοι, το διάβασμα με τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα κι η ποίηση. Έπειτα η άνδρωση στο Β΄ Γυμνάσιο Αρρένων, με τα πρώτα δειλά όνειρα και τους προβληματισμούς για το μέλλον. Ο Δ. Νικορέτζος γράφει πια σχολικές εκθέσεις που εντυπωσιάζουν συμμαθητές και καθηγητές του και ποιήματα στο περιοδικάκι του σχολείου («Η φωνή» του Β΄ Γυμνασίου Αρρένων), την έκδοση του οποίου επιμελείται ο ίδιος. Και μετά η παράδοξη επιλογή του να ακολουθήσει στο Πανεπιστήμιο τις Θετικές Επιστήμες, τη στιγμή που όχι μόνο έγραφε ποιήματα, μα είχε και μια πλατειά φιλολογική και γραμματειακή γνώση της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας κι ακόμη της Ευρωπαϊκής και των ποιητικών ρευμάτων της. Κι ύστερα η σταδιοδρομία του στη Μ.Ε. (καθηγητής Φυσικής, διαψεύδοντας πανηγυρικά τον καθηγητή του της Φυσικής) με παράλληλη ενασχόλησή του με την Τέχνη του Λόγου. Ποίηση, φιλολογικές μελέτες και κριτικές εκδόσεις, δοκίμια και άρθρα σε φιλολογικά περιοδικά και εφημερίδες (αθηναϊκές και λεσβιακές), οι βραβεύσεις, η αναγνώριση και η καθιέρωση. Τον έθελξαν οι ποιητές της Καθαρής Ποίησης, οι κλώνοι και οι επίγονοι του Παλαμά, η γραφή των Σκιαθιτών Αλέξανδρων, Παπαδιαμάντη και Μωραϊτίδη, καθότι γαλουχημένος από την οικογένειά του ποτίστηκε με την ελληνοχριστιανική παράδοση. Όλες αυτές οι καταβολές και η πνευματική συγκρότηση του Δημήτρη Νικορέτζου στιγμάτισαν το όλο έργο του και είναι διάχυτες μέσα στα αφηγήματα της έκδοσης τούτης, άλλοτε απροκάλυπτα και εξομολογητικά και άλλοτε υπαινικτικά. Διάχυτος ο μνησιπήμων πόνος που στάζει από τη γραφίδα του συγγραφέα και ξεσπά σε λυρικές εξάρσεις, όχι βέβαια πρωτόγνωρες στη λογοτεχνική του έκφραση, και με μια διάθεση απολογιστική τού ως τώρα βίου του κι ακόμα επικοινωνιακή, να τον γνωρίσουν καλύτερα οι γνωστοί και ακόμα φίλοι του, διότι ο Δημήτρης είναι στο βάθος χαρακτήρας εσωστρεφής με μια σεμνότητα και ευγένεια, που δεν του επιτρέπουν φανφάρες κι επιδείξεις. Χρόνους τώρα γράφει και δημιουργεί χωρίς τυμπανοκρουσίες και πολλές δημοσιότητες (τα προπέρσινα έγιναν χωρίς καμμιά δική του ευθύνη).
Θα κλείσω με λίγα για τη γλώσσα του Δ.Ν.. Δεν εντυπωσιάζει μόνο η λαγαρή γραφή του, η υποβλητικότητα της έκφρασής του, μα και ο λεκτικός του πλούτος. Λέξεις ελληνικές που λίγοι γνωρίζουν ή χρησιμοποιούν, λέξεις που κάποτε αλιεύτηκαν από τη γλωσσοπλάστρα Σχολή του Παλαμά και των ποιητικών επιγόνων του κι ακόμη από τα κείμενα της εκκλησίας πήραν θέση περίοπτη στο γλωσσικό θησαυροφυλάκιο του Δημήτρη, ώστε να γίνουν τρόποι έκφρασής του. Ο γλωσσικός εκλεκτισμός του Δημήτρη Νικορέτζου, που ξεπερνά όχι απλά το καθημερινό γραπτό λεξιλόγιο, μα και κείνο το δοκιμιογραφικό, που συχνά εκβράζει έναν ξύλινο λόγο ποδηγετημένο από τις ανάγκες της επιστημονικής ακριβολογίας, αποτελεί μια περίτρανη απόδειξη της πλούσιας γλωσσικής παράδοσης του τόπου, που για διάφορους λόγους μένει πεισματικά αναξιοποίητη.
Νέα Σμύρνη, Ιούλιος του 2009
Αθήνα 2009
Ο πολιτογραφημένος στα Ελληνικά Γράμματα ως ποιητής Δημήτρης Νικορέτζος για μια ακόμα φορά αφήνει ανικανοποίητο τον πρώτο της ζωής του έρωτα και κάνει μια ακόμα σπονδή στην πρόζα. Μετά την πολύκροτη, όπως εξελίχτηκε, έκδοση της αλληλογραφίας Τεριάντ - Ελύτη, ο Δημήτρης επανακάμπτει στους λογοτεχνικούς λειμώνες του εκδίδοντας 24 αφηγήματα, λυρικά πεζογραφήματα κατά το δικό του χαρακτηρισμό, δημοσιευμένα κατά καιρούς σε διάφορα λεσβιακά και αθηναϊκά έντυπα (εφημερίδες αθηναϊκές και λεσβιακές, φιλολογικά περιοδικά κ.λπ.).
Αποτελούν τα περισσότερα καταθέσεις μνήμης και στοχασμού, κατάστικτα με τα βιώματα μιας αληθινά ευαίσθητης ψυχής, που όσο νιώθει το βάρος των χρόνων και παράλληλα το ξεμάκραιμα από τα χρόνια εκείνα που ο Αλεξανδρινός χαρακτήρισε ως την ποίηση της ζωής μας, τόσο παλινδρομεί τη σκέψη στo παρελθόν, αναζητώντας την κάθαρση και την εξιλέωση από τα τραύματα του καθημερινού ανελέητου πραγματισμού και του συνακόλουθου αμοραλισμού, ύστερα από την πρωτοφανή στα χρονικά της ιστορίας του Ανθρώπου καταρράκωση ιδανικών και διάψευση οραμάτων.
Μνήμες που φτάνουν ως τις πρώτες καταβολές της ζωής του εκεί στην Κωστάντζα, ένα από τα κέντρα όπου διέλαμψε ο Παραδουνάβιος και Παρευξείνιος Ελληνισμός, όπου o μικρός Δημήτρης ήρθε στη ζωή μέσα στη δίνη του Μεγάλου Πολέμου (1944) και από όπου έξι χρόνους μετά θα βιώσει το αίσθημα του πρόσφυγα, έστω κι αν η Μητέρα Πατρίδα θα ανοίξει απλόχερα την αγκαλιά της να δεχτεί αυτόν και τη φαμίλια του στη Λέσβο των γεννητόρων του. Κι ύστερα η Μυτιλήνη των πρώτων μεταπολεμικών, χρόνων με τα ωραία αρχοντικά και τους τελευταίους γηραιούς ένοικούς τους, απομεινάρια της παλιάς αρχοντογενιάς, τους μαχαλάδες με τους λιθόστρωτους δρόμους και τους πλανόδιους μανάβηδες να διαλαλούν την πραμάτεια τους, η Μυτιλήνη που μοσχομύριζε ιώδιο κι αγιόκλημα, ρόδα και γιασεμιά. Όλα τούτα θα στοιχειώσουν τη ζωή του Δημήτρη, θα τον κάνουν λάτρη της πόλης και γέννημα - θρέμμα της πνευματικής της παράδοσης. Οι πρώτες δυσκολίες προσαρμογής στο κοινωνικό περιβάλλον, στα Ελληνικά του δημοτικού και μετά το πέταγμα, οι φίλοι, το διάβασμα με τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα κι η ποίηση. Έπειτα η άνδρωση στο Β΄ Γυμνάσιο Αρρένων, με τα πρώτα δειλά όνειρα και τους προβληματισμούς για το μέλλον. Ο Δ. Νικορέτζος γράφει πια σχολικές εκθέσεις που εντυπωσιάζουν συμμαθητές και καθηγητές του και ποιήματα στο περιοδικάκι του σχολείου («Η φωνή» του Β΄ Γυμνασίου Αρρένων), την έκδοση του οποίου επιμελείται ο ίδιος. Και μετά η παράδοξη επιλογή του να ακολουθήσει στο Πανεπιστήμιο τις Θετικές Επιστήμες, τη στιγμή που όχι μόνο έγραφε ποιήματα, μα είχε και μια πλατειά φιλολογική και γραμματειακή γνώση της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας κι ακόμη της Ευρωπαϊκής και των ποιητικών ρευμάτων της. Κι ύστερα η σταδιοδρομία του στη Μ.Ε. (καθηγητής Φυσικής, διαψεύδοντας πανηγυρικά τον καθηγητή του της Φυσικής) με παράλληλη ενασχόλησή του με την Τέχνη του Λόγου. Ποίηση, φιλολογικές μελέτες και κριτικές εκδόσεις, δοκίμια και άρθρα σε φιλολογικά περιοδικά και εφημερίδες (αθηναϊκές και λεσβιακές), οι βραβεύσεις, η αναγνώριση και η καθιέρωση. Τον έθελξαν οι ποιητές της Καθαρής Ποίησης, οι κλώνοι και οι επίγονοι του Παλαμά, η γραφή των Σκιαθιτών Αλέξανδρων, Παπαδιαμάντη και Μωραϊτίδη, καθότι γαλουχημένος από την οικογένειά του ποτίστηκε με την ελληνοχριστιανική παράδοση. Όλες αυτές οι καταβολές και η πνευματική συγκρότηση του Δημήτρη Νικορέτζου στιγμάτισαν το όλο έργο του και είναι διάχυτες μέσα στα αφηγήματα της έκδοσης τούτης, άλλοτε απροκάλυπτα και εξομολογητικά και άλλοτε υπαινικτικά. Διάχυτος ο μνησιπήμων πόνος που στάζει από τη γραφίδα του συγγραφέα και ξεσπά σε λυρικές εξάρσεις, όχι βέβαια πρωτόγνωρες στη λογοτεχνική του έκφραση, και με μια διάθεση απολογιστική τού ως τώρα βίου του κι ακόμα επικοινωνιακή, να τον γνωρίσουν καλύτερα οι γνωστοί και ακόμα φίλοι του, διότι ο Δημήτρης είναι στο βάθος χαρακτήρας εσωστρεφής με μια σεμνότητα και ευγένεια, που δεν του επιτρέπουν φανφάρες κι επιδείξεις. Χρόνους τώρα γράφει και δημιουργεί χωρίς τυμπανοκρουσίες και πολλές δημοσιότητες (τα προπέρσινα έγιναν χωρίς καμμιά δική του ευθύνη).
Θα κλείσω με λίγα για τη γλώσσα του Δ.Ν.. Δεν εντυπωσιάζει μόνο η λαγαρή γραφή του, η υποβλητικότητα της έκφρασής του, μα και ο λεκτικός του πλούτος. Λέξεις ελληνικές που λίγοι γνωρίζουν ή χρησιμοποιούν, λέξεις που κάποτε αλιεύτηκαν από τη γλωσσοπλάστρα Σχολή του Παλαμά και των ποιητικών επιγόνων του κι ακόμη από τα κείμενα της εκκλησίας πήραν θέση περίοπτη στο γλωσσικό θησαυροφυλάκιο του Δημήτρη, ώστε να γίνουν τρόποι έκφρασής του. Ο γλωσσικός εκλεκτισμός του Δημήτρη Νικορέτζου, που ξεπερνά όχι απλά το καθημερινό γραπτό λεξιλόγιο, μα και κείνο το δοκιμιογραφικό, που συχνά εκβράζει έναν ξύλινο λόγο ποδηγετημένο από τις ανάγκες της επιστημονικής ακριβολογίας, αποτελεί μια περίτρανη απόδειξη της πλούσιας γλωσσικής παράδοσης του τόπου, που για διάφορους λόγους μένει πεισματικά αναξιοποίητη.
Νέα Σμύρνη, Ιούλιος του 2009