«Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ», ο Μεγαλομάρτυρας και Τροπαιοφόρος, που τιμάμε τη μνήμη του, δοξολογούμε και γιορτάζουμε στις 23 Απρίλη, με κόκκινη μεγαλογράμματη βυζαντινοεπιγραφή, σε χρυσό κάμπο-φόντο στην κορυφή, σε θαυμάσια μεταβυζαντινή εικόνα, ιστορημένη σε ξύλο, με ύψος 102, πλάτος 48,5 και πάχος 4 εκατοστά, από άγνωστο αγιογράφο στο 18ο αιώνα. Βρίσκεται στο Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μου­σείο Μυτιλήνης, στον αυλόγυρο του ιερού ναού Αγί­ου Θεράποντα και προέρχεται από τον ιερό ναό Αγίας Βαρβάρας Παμφίλων.

Μεγαλομάρτυρας, γιατί μεγαλομαρτύρησε, πέρασε πολλά και φριχτά βασανιστήρια και μαρτύρια (του τρυπούσανε την κοιλιά με κοντάρια, στη φυλακή με κλειδωμένα τα πόδια σε ξύλο και μεγάλη πέτρα στο στήθος του, δεμένος σε τροχό να τον ξεσκίζουνε ξυράφια, να τρέχει με πυρωμένα παπούτσια, να πίνει δηλητήρια, να είναι γυμνός μέσα σε λάκκο με ασβέστη), ώσπου στο τέλος ο δήμιος του έκοψε το κεφάλι με ξίφος, «ο άγιος γονατιστός και ο δήμιος επάνωθέν του με ξίφος». Κι όλ’ αυτά με διαταγή και μπροστά στα μάτια από τον πιο αγριάνθρωπο κολασμένο βασιλιά Διοκλητιανό (284 - 305).
Τροπαιοφόρος, γιατί υπήρξε τροπαιούχος με την πίστη του στο Χριστό, νικητής, θριαμβευτής, με τρό­παιο, θριαμβευτική αψίδα, θριαμβική κολώνα, σημάδι νίκης και θριάμβου τους ειδωλολάτρες, που με την πίστη και τα μαρτύριά του, έκανε ν’ αλλαξοπιστήσουνε και να γίνουνε χριστιανοί.
Ο άγιος Γεώργιος εικονίζεται στη δρακοντοκτο­νία, με στρατιωτική στολή, καβαλάρης σε γκρίζο καλοθρεμμένο άλογο να καλπάζει προς τα δεξιά σε έρημο βυζαντινό τοπίο, με δυο πρισματικά βυζαντινά βουνά, ωχροκίτρινο δεξιά και ρόδινο αριστερά, με λίγα δεντράκια φουντωτά ψηλόλιγνα και σχηματοποιημένα χορταράκια. Άσπρα γραψίματα στις κορφές και καμπυλωτά στα ριζόβουνα, σχηματίζουν απαλούς λόφους. Φορά κοντό χρυσό στρατιωτικό χιτώνα, καστανόχρωμο θώρακα με χρυσωμένα φύλλα και χρυσοκόκκινο μανδύα, δεμένο στο στήθος ν’ ανεμίζει πίσω προς τ’ αριστερά με τον καλπασμό από το άλογο. Χρυσωμένη ζώνη και κοκκινόχρυση περικνημίδα στο δεξί του πόδι.
Ο νεαρός Γεώργιος είναι αγένειος, με κοντά καστανά σγουρά μαλλιά, που, πάνω από το κούτελο, δίνονται με κόκκινο κεφαλόδεσμο να δένει με τριπλή ταινία και ρομβοειδές ξεχωριστό σημάδι-έμβλημα. Γύρω από το κεφάλι του φωτοστέφανο, που συμβολίζει «τον αμαράντινον της δόξης στέφανον» (και όταν φανερωθεί ο αρχιβοσκός θα λάβετε το αμάραντο στεφάνι της δόξας - Καθολική Επιστολή Πέτρου Α΄, ε, 4), που πήρε από τον Θεό. Ο χρυσός κάμπος-φόντο στο φωτοστέφανο είναι στολισμένος με ανθέμια, ανάγλυφο στόλισμα από άνθη-λουλούδια.
Με το δεξί χέρι βαστά ψηλά από την κορυφή το σταυροφόρο μαύρο δόρυ-κοντάρι, που το μπήγει δυνατά στο στόμα του δράκοντα, απ’ όπου φαίνονται τ’ άσπρα μυτερά δόντια και η κόκκινη γλώσσα του. Με τ’ αριστερό χέρι του βαστά τα χρυσά χαλινάρια-γκέμια από το άλογο και τη χρυσοπλουμισμένη ασπίδα του. Το δεξί του πόδι με την περικνημίδα πατά στον αναβολέα, ζεγκί, κατόχι, σκάλα στο άλογο. Το πρόσωπο στον άγιο είναι κάπως αυγοειδές, με μακριά μύτη, ολάνοιχτα ήρεμα μάτια, σ’ αντίθεση με την τρομαγμένη ματιά στο άλογο και τη φοβερή όψη στο δράκοντα-ερπετό. Ο μαύρος δράκοντας ξαπλωμένος ανάσκελα, με κόκκινη φτερούγα και γαντζωτά άσπρα νύχια στο ένα πόδι του έτοιμος να θανατωθεί. Η ουρά του κουλουριασμένη. Πίσω στο ριζόβουνο, φαίνεται η τρύπα από τη μαύρη σπηλιά-φωλιά του. Έχει καρφωθεί από το κοντάρι του άγιου κι από το μισάνοιχτο στόμα, τα ρουθούνια και τ’ αυτιά του ξεπετάγονται μπόλικα αίματα.
Το δυνατό, ρωμαλέο, βαρβάτο, γερό, στιβαρό άλογο, στολισμένο με περίτεχνη, πλούσια ιπποσκευή και την ουρά δεμένη κόμπο, σηκώνει τρομαγμένο τα δυο μπροστινά του πόδια και σκύβει το κεφάλι, που έχει έκφραση ορμής, για να δώσει δοξαστική έκ­φραση στη σύνθεση. Τεντωμένα τ’ αυτιά και η κυματιστή χαίτη του. Η περίτεχνη ιπποσκευή με χρυσά στολίδια, δυο λουρίδες με διακλάδωση το περιγλούτιο, η πισινέλα, ο καπλοδέτης. Τα χαλινάρια, γκέμια, καπιστράνα κεφαλαριά, λαιμοναριά, τα φάλαρα, στολίδια που ταιριάζουνε σε περήφανο άλογο.
Στα καπούλια, στο άλογο, πίσω από τον άγιο, κα­θισμένος ο μικρός σκλάβος, που λευτέρωσε ο Γεώρ­γιος όταν κέρναγε κρασί τ’ αφεντικό του. Βαστά με το δεξί χέρι του οινοχόη, μικρό λαγήνι με λαβή, που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες, για να γεμίζουνε τα ποτήρια τους κρασί. Φορά σκούφο στο κεφάλι και το ντύσιμό του είναι ωχροκίτρινο. Στον ώμο του άσπρη πετσέτα. Η μορφή του μικρογραφική. Η εικόνιση του μικρού σκλάβου στα καπούλια του αλόγου βασίζεται στην παράδοση που, σύμφωνα μ’ αυ­τή, ο άγιος τον λευτέρωσε τη στιγμή που κέρναγε κρασί τον Τούρκο αφέντη του.
Κάτω από την κοιλιά του αλόγου και πάνω από τον δράκοντα, στη μέση, η μικροκαμωμένη αρχοντοπούλα-βασιλοπούλα, κόρη του ειδωλολάτρη ηγεμόνα Σέλβιου, που βασίλευε στην πόλη Αλαγία, στην επαρχία Αττάλειας, στη Μικρασία. Η κοπέλα στέκεται απορημένη, με βλέμμα γεμάτο απορία, ντυμένη με χρυσοκόκκινο φόρεμα, που ανεμίζει πίσω της, στέμμα στο κεφάλι και τα δυο χέρια της απλωμένα μπροστά της να δέεται και να ευχαριστεί.
Σύμφωνα με την παράδοση, κοντά στην Αλαγία υπήρχε λίμνη, όπου φώλιαζε φοβερός δράκοντας, που έβγαινε κι άρπαζε ό,τι έβρισκε, άνθρωπο ή ζώο, και το καταβρόχτιζε. Οι κάτοικοι είχαν πανικοβληθεί κι ο τόπος είχε ερημωθεί. Ο λαός ζήτησε από τον ηγεμόνα να βρει τρόπο για να γλυτώσει τον τόπο από τη μάστιγα. Κι αυτός έδειξε για διέξοδο να δίνει κάθε οικογένεια, με κλήρωση, ένα παιδί στο δράκοντα να το τρώγει. Όλοι συμφωνήσανε σ’ αυτό, γιατί σαν ειδωλολάτρες που ήτανε, πιστεύανε πως ο θεός ήτανε θυμωμένος μαζί τους κι είχε μεταμορφωθεί σε δράκοντα, για να τους τιμωρήσει. Ο δράκοντας καταβρόχθισε πολλά παιδιά. Κάποτε ήρθε και η σειρά της μοναχοκόρης του ηγεμόνα να φαγωθεί από το θηρίο. Δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά. Στόλισε την κόρη του, την έβγαλε έξω από την πόλη, κι αφού τη φίλησε θερμά, την αποχαιρέτησε με σπαραγμό. Τυχαία κείνη τη μέρα πέρασε ο Γεώρ­γιος και στάθηκε να ξεκουραστεί και να ποτίσει στη λίμνη το διψασμένο άλογό του. Ξαφνικά άκουσε σπαραχτικούς λυγμούς. Κι είδε την άτυχη κοπέλα, που του διηγήθηκε ποια συφορά την περίμενε. Ο Γεώργιος προσευχήθηκε στο Χρίστο και τον παρακά­λεσε να τον βοηθήσει, να σκοτώσει το θηρίο, όπως κι έγινε. Το ανέλπιστο κατόρθωμα από τον Γεώργιο έκανε τον ηγεμόνα κι όλους τους ειδωλολάτρες κατοίκους να πιστέψουνε στη νέα θρησκεία και να γίνουνε χριστιανοί. Ο αρχιεπίσκοπος στην Αντιόχεια Αλέξανδρος δεν πρόφταινε να βαφτίζει. Από τότε συνηθίζεται να ιστορείται στις εικόνες ο Άγιος Γεώργιος καβαλάρης και να σκοτώνει με το κοντά­ρι του τον φτερωτό δράκοντα. Στις αρχαίες εικόνες ζωγραφιζότανε «νέος, αγένειος, σγουροκέφαλος».
Η σκηνή με τη δρακοντοκτονία μεταφέρθηκε στο Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο Σκιών, όπου στην παράσταση «Ο Μέγας Αλέξαντρος και ο κατηραμένος όφις», σκοτώνεται ο δράκοντας. Στο «ρόλο» του Αγίου Γεωργί­ου ο Αλέξανδρος ο Μακεδών (ο Αλέξης με τα κυδώ­νια, όπως τον φωνάζει ο Καραγκιόζης, που απομυθο­ποιεί και τα ισοπεδώνει όλα), προσεύχεται στο Χριστό, κάνει το σταυρό του και με τη βοήθεια από το λαό, τον Καραγκιόζη, σκοτώνει τον «όφι».
Κάτω από μπροστινά σηκωμένα πόδια του αλόγου, στη βουνοπλαγιά, γκριζωπό πυργόκαστρο με κόκκινες στέγες και πρισματικό τρούλο. Πάνω του ανεμίζει διχαλωτή κόκκινη παντιέρα-σημαία.

Η εικόνα
Στην πάνω δεξιά γωνία, στην εικόνα, ένα κομμά­τι από το χέρι του Χριστού, η παλάμη, σκεπασμένο με φόρεμα στον καρπό, σχηματίζει με τα δάχτυλα το σταυρό κι ευλογεί τον άγιο. Το χέρι βγαίνει μέσα από δυο ομόκεντρα, γαλάζια τεταρτοκύκλια (τέταρτο από κύκλο) με παράλληλες χρυσές ακτίνες να ξεπετιούνται δοξαστικά και να συμβολίζουνε τον ουρανό και τη θεϊκή ευλογία. Πάνω από το χέρι μεγαλογράμματη κόκκινη επιγραφή «ΧΕΙΡ ΚΥΡΙΟΥ».
Κάτω, που τελειώνει η εικόνα, σ’ άσπρο απλωμένο ειλητάρι-μακρόστενη λωρίδα περγαμηνή, μαύρη μεγαλογράμματη επιγραφή με αφιέρωση: «ΔΕΗCΙC ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΙΝΕΤCΑΝΑΤΟΥ.» Η εικόνα πλαισιώνεται με κόκκινο λεπτό περίγραμμα.
Η παράσταση με τη δρακοντοκτονία από τον άγιο Γεώργιο, είναι η σύνθεση που διαμόρφωσε και καθιέρωσε τον 15ο αιώνα ο Κρητικός ζωγράφος Άγγελος (Εικόνες κρητικής τέχνης 1993) και γνώρισε πολλές παραλλαγές ως τον 18ο αιώνα.

Κι άλλες τέσσερις
Στο Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο Μυτιλήνης υπάρχουν άλλες τέσσερις εικόνες με τον Άγιο Γεώργιο. «Νέος, αγένειος, σγουροκέφαλος», στηθαίος, ως τη μέση, με στρατιωτική στολή και πανοπλία, στο 13ο αιώνα, από τη συλλογή του Μητροπολιτικού Οίκου. Δρακοντοκτόνος, στο 17ο αιώνα, από τον ιερό ναό Αγίου Συμεώνα Μυτιλήνης. Στρατιωτικός άγιος σε μικρογραφία, σε σύνθετη εικόνα, στο 18ο αιώνα, δωρεά Βασιλείας Γεωργαντή. Ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Χαραλάμπης, στα 1806, από τη συλλογή του Μητροπολιτικού Οίκου. Όλες είναι ζωγραφισμένες σε ξύλο από άγνωστους αγιογράφους. Γι’ αυτές σ’ άλλο γραφτό μου.
Στη Λέσβο ο Άι-Γιώργης εικονίζεται σε μετα­βυζαντινές τοιχογραφίες σ’ εκκλησιές και μοναστήρια. Στην Ανεμότια, στον ιερό ναό Αγίου Γεωργίου, που τοιχογραφήθηκε το 1702, και είναι μονόχωρος ξυλόστεγος. Στην κτιτορική επιγραφή, γραμμένη με κεφαλογράμματα πάνω σε ζωγραφισμένο ανοιχτό ειλητάρι (διατηρώ τη γραφή της) διαβάζουμε:
«†ΑΝΗΓΕΡΘΕΙ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ Κ(ΑΙ) ΑΝΙCΤΟΡΥΘΗ Ο ΘΥΟC Κ(ΑΙ) ΠΑΝCΕΠΤΟC ΝΑΟC ΟΥΤΟC ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΝΔΟΞΟΥ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΟC ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΟΥ ΤΡΟΠΕΟΦΟΡΟΥ. ΔIΑ ΚΟΠΟΥ Κ(ΑΙ) ΕΞΩΔΟΥ ΚΑΙ CΥΝΔΡΟΜΗC ΤΗC ΠΑΡΟΥCΙC ΧΩΡAC ΑΝΕΜΟΤΙΑ(C) TΩΝ ΕΥCΕΒΩΝ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΧΡΙCΤΥΑΝΩΝ Κ(ΑΙ) ΕΠΙ ΤΑC ΗΜΕΡΑC ΤΟΥ ΠΑΝΙΕΡΟΤΑΤΟY ΜΗTΡΟΠΟΛΗΤΟΥ ΤΗC ΑΓΙΟΤΑΤΗC ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩC ΜΕΘΗΜΝΗC Κ(ΑΙ) ΠΑCHC ΛΕΣΒΟΥ. Κ(ΑΙ) ΤΩΝ ΕΥΛΑΒΕCΤΑΤΩΝ ΙΕΡΕΩΝ ΤΗC ΧOΡΑC ΤΑΥΤΗC ΜΑΤΘΕΟΥ ΙΕΡΕΟC ΚΑΙ ΞΕΝΙΤΟΥ ΙΕΡΟC ΚΑΙ ΕΠΕΤΗΡΙΤΗC ΑΝΤΩΝΑΚΙC ΤΟΥ ΠΑΛΟΛΟΓΟΥ. ΚΑΤΑ ΕΤΟΥC Ζ.C.Ι ΑΠΟ ΕΝCΑΡΚΟΥ CΟΤΙΡΙΑC ΄ΑΨΒ΄ ΙΝΔ Ι΄ ΧΕΙΡ ΙΩΑΝΝΟΥ ΙΕΡΟΔΙΑΚΟΝΟΥ ΑΠΟ XI(ΟΥ) ΧΩΜΑΤΖΑ ΜΑΡΤΙΩ ΛΑ.» Είναι η δεύτερη τοιχογράφηση της εκκλησούλας το 7210 από την κτίση κόσμου και 1702 από το Χριστό.
Στο νότιο τοίχο, σε αψίδωμα-αψίδα, τοιχογραφία με την επιγραφή «Ο ΑΓΙΟC ΓΕΩΡΓΙΟC». Στη λατρευτική-προσκυνηματική εικόνα ο άγιος είναι ζωγραφι­σμένος καβαλάρης σε άσπρο άλογο, να καλπάζει προς αριστερά και να μπήγει το κοντάρι του στο στόμα του φτερωτού δράκοντα. Στην πλάτη του κρέ­μεται στρογγυλή ασπίδα. Στα καπούλια του αλόγου καθισμένος ο νεαρός σκλάβος, που ελευθέρωσε ο άγιος από τον Τούρκο αφέντη του. Στο αριστερό χέρι βαστά οινοχόη, μικρό λαγήνι και με το δεξί, σηκώνει πλατιά κούπα. Πάνω δεξιά στη γωνία από το ουράνιο μισόκυκλο φεύγουν τρεις ακτίνες. Δεν υπάρχει το χέρι του θεού, όπως σ’ άλλες εικόνες. 0 εικονογραφικός τύπος του καβαλάρη δρακοντοκτόνου αγίου Γεωργίου δημιουργήθηκε στην Κρήτη τον 15ο αιώνα από πρότυπα στην εποχή των Παλαιολόγων (Μ. Χατζηδάκης, «Εικόνες της Πάτμου»).
Στους απλωμένους τοίχους, νότια και βόρεια, έχουν ιστορηθεί έντεκα σκηνές από τη ζωή και τα μαρτύρια του άγιου. Από αριστερά στα δεξιά οι σκηνές: Η επιγραφή «Ο ΑΓΙΟC ΓΕΩΡΓΙΟC (...OC) ΤΩ ΒΑCΙΛΕΙ ΔΙΟΚΛΗΤΙΑΝΩ» (Ο άγιος παρρησιαζόμενος εις τον Διοκλητιανόν). Τον πάνε δυο στρατιώτες στον ηγεμόνα που, με τα πολυτελή φορέματά του, κάθεται σε πλούσιο θρόνο, χωρίς ακουμπιστήρι και μπρά­τσα και χειρονομεί με τον άγιο.
Επιγραφή: «Ο ΑΓΙΟC ΓΕΩΡΓΙΟC (ΒΑΛΛΟΜΕΝΟC) ΕΚ ΦΡΟΥΡΑ» (Ο άγιος βαλλόμενος εις φυλακήν). Τέσσε­ρις οπλισμένοι στρατιώτες σπρώχνουν τον άγιο με τα κοντάρια τους στη φυλακή. Ο άγιος δεξιά με τα χέρια του προσεύχεται.
Από την επιγραφή σώζονται οι λέξεις: «...ΜΑ...ΜΕΝΟC (Ο άγιος βάρει μεγίστου λίθου πιεζόμενος). Ενώ είναι ξαπλωμένος ο άγιος ανάσκελα, δυο δούλοι βάζουνε πάνω στην κοιλιά του μεγάλη και βα­ριά μαρμάρινη πλάκα. Παρακολουθούν με προσοχή δυο στρατιώτες.
«Ο άγιος βαλλόμενος εν τω τροχώ». Από το μαρτύρι αυτό, στην τοιχογραφία σώζεται δεξιά ένα κομμάτι από στρατιώτη και τον τροχό.
Επιγραφή: «Ο ΑΓΙΟC ΓΕΩΡΓΙΟC ΕΝ ΛΑΚΚΩ ΑCΒΕCΤΩ ΒΑΛΛΟΜΕΝΟC» (Ο άγιος βαλλόμενος εν τω λάκκω του άσβεστου). Μετωπικός και γυμνός από τη μέση και πάνω ο άγιος βρίσκεται μέσα σε μεγάλο δοχείο, όπου δυο δούλοι σβήνουν ασβέστη. Ο άγιος προσεύ­χεται με τα χέρια προς τα πάνω.
«Ο άγιος υποδυόμενος τα πυρωμένα ποδήματα», σ’ αυτή τη σκηνή δε σώζεται η επιγραφή, προχωρά στα δεξιά, με τα χέρια προσεύχεται και τον σπρώχνουν οι στρατιώτες.
Επιγραφή: «(Ο ΑΓΙΟC) ΓΕΩΡΓΙΟC ΒOΥΝΕΥΡ(O)ΙC ΤΥΠΤΟΜΕΝΟC». Μπρούμυτα πεσμένος ο άγιος, κι ακου­μπισμένος στους αγκώνες του, δέρνεται με βούνευρα από δυο βασανιστές που του κάνουν βαθιές πληγές στο σώμα του. Οι δυο αυτές σκηνές είναι εμπνευσμένες από τον «Θησαυρό» του Δαμασκηνού.
Επιγραφή: «Ο ΑΓΙΟC ΓΕΩΡΓΙΟC ΠΗΝΝΟΝ ΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΔΙΑ ΧΕΙΡΟC ΤOΥ ΜΑΓΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ» (Ο άγιος πίνων τα δηλητήρια φάρμακα). Ο άγιος στέκεται όρθιος δεξιά, πάνω από στενόμακρο τραπέζι, κι από μικρό δοχείο πίνει το δηλητήριο. Στη σκηνή είναι ακόμα ο Διοκλητιανός, ο μάγος Αθανάσιος, ένας στρατιώ­της κι ένας υπηρέτης.
Επιγραφή: «Ο ΑΓΙΟC ΓΕΩΡΓΙΟC ΑΝΕCTΕCΕΝ ΤΟΝ ΝΕΚΡΟΝ». (Ο άγιος ανιστών τον νεκρόν). Είναι σα­βανωμένος και καθισμένος στον τάφο, με τα χέρια δεμένα σταυρωτά κάτω από το σάβανο. Στη σκηνή κουβεντιάζουνε και χειρονομούν ο Διοκλητιανός, ο επίτροπός του Μαγνέτιος και ο μάγος Αθανάσιος. Δίπλα στο κιβούρι γονατισμένος προσεύχεται ο άγιος. Πάνω δεξιά στη γωνία από ουράνιο μισόκυκλο φεύγουν τρεις ακτίνες, χωρίς το χέρι του Θεού.
Επιγραφή: «Ο ΑΓΙΟC ΓEΩΡΓΙΟC...». Δεν σώζεται η υπόλοιπη. Είναι η σκηνή όπου «Ο άγιος Γεώργιος διά προσευχής καταρράξας τα των δαιμόνων ξόανα». Ο άγιος είναι στη μέση και με τα χέρια υψωμένα προσεύχεται, γκρεμίζει και τσακίζει τα είδωλα. Ξαφνιάζονται οι τρεις στρατιώτες που τα βλέπουν.
Επιγραφή: «Ο ΑΓΙΟC ΓΕΩΡΓΙΟC...». Δυσκολοδιάβαστη η υπόλοιπη. Είναι η σκηνή, σε βουνίσιο τοπίο, όπου γίνεται η «αποτομή» (αποκεφαλισμός) του αγίου και πεθαίνει η βασίλισσα Αλεξάνδρα, που εικονίζε­ται καθισμένη σε βράχο και με τα χέρια να προσεύχεται. Ξεψυχά και παραδίνει το πνεύμα της στον άγγελο που έρχεται μέσα σε σύννεφα.
Υπάρχουν κι άλλα μαρτύρια του αγίου, που ανα­φέρει ο Διονύσιος εκ Φουρνά στην «Ερμηνεία της ζωγραφικής τέχνης» (Πετρούπολη 1909) και είναι: Ο άγιος Γεώργιος ομολογών τον Χριστόν Θεόν αληθινόν. Ανιστών τον βουν του Γλυκερίου του γεωργού και μαρτύριον αυτού του Γλυκερίου. Οι ιερείς του Απόλλωνος οργισθέντες επί το γεγονός, τύπτοντες τον άγιον σύρουσι προς τον βασιλέα. Η βασιλίς Αλεξάνδρα προσπεσούσα τοις ποσί του αγίου ωμολόγησε χριστιανήν εαυτήν. Ο βασιλεύς πλέον τον θυμόν αναζέσας απόφασιν ευθέως εξήνεγκε ξίφει τελειούσθαι τον άγιον συν τη Αλεξάνδρα τη βασιλίσση. Η αγία Αλεξάνδρα η βασίλισσα λιποθυμήσασα καθ’ οδόν παρέδωκε το πνεύμα τω Κυρίω. Ευχαριστία του αγίου προς Θεόν υπέρ τελειώσεως της βασιλίσσης. Μαρτύριον του αγίου και ενδόξου μεγαλομάρτυρος Γεωργίου.


Άγιος Γεώργιος, 18ος αιώνας

Μια μελέτη
Η νομαρχία Λέσβου και η 14η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων πρόκειται να συντάξουν μελέτη για τη συντήρηση κι ανάδειξη του ιερού ναΐσκου του Αγίου Γεωργίου Ανεμότιας, που έχει αρκετές φθορές από το χρόνο.
Τρία μοναστήρια, αφιερωμένα στον Άγιο Γεώργιο λειτουργούσαν στη Λέσβο. Αυτά ήταν: Αγίου Γεωργίου ή «Παρασίγειον», ανακαινίστηκε στο πρώτο μισό, στο 16ο αιώνα. Ο μοναχός Γαβριήλ Ρηγόπουλος, το 1578, το αφιέρωσε στη μονή Λειμώνος. Αγίου Γεωργίου ή «Τατάρια», έξω από την Ερεσό. Άγνωστο πότε ιδρύ­θηκε και διαλύθηκε. Σε τουρκικό έγγραφο αναφέρε­ται ως «μοναστήριο Ταταριέ κατά το χωρίον Χέρσε». Αγίου Γεωργίου Πλωμαρίου, στη θέση Άνω Χωρίον. Πρέπει να ιδρύθηκε πριν από το 1700. Το καθολικό ανακαινίστηκε το 1846. Λειτουργούσε ως το 1828.
Στον κοιμητηριακό ναό, στη Μονή Λειμώνος, ο άγιος Γεώργιος εικονίζεται στο βόρειο τοίχο έξω από το τέμπλο. Στο καθολικό, στο ίδιο μοναστήρι, στο βόρειο τοίχο, έξω από το τέμπλο, η επιγραφή: «Ο ΑΓΙΟC ΓΕΩΡΓΙΟC». Φορά κοντό χιτώνα και στους ώμους μανδύα. Έχει αστόλιστο θώρακα και βαστά στρογγυλή ασπίδα και δόρυ-κοντάρι. Σύμφωνα με την «Ερμηνεία» είναι «νέος, αγένειος, σγουροκέφαλος». Τοιχογραφήθηκαν το 1577 από τον Μεθόδιο, γιο του αγίου Ιγνατίου.
Στο καθολικό της Μονής Κοίμησης Θεοτόκου, στο μονόχωρο κεραμοσκεπή ναΐσκο, στο Δαμάνδρι Πολιχνίτου, στο νότιο τοίχο, επιγραφή: «Ο ΑΓΙΟC ΓΕΩΡΓΙΟC», ζωγραφισμένος μετωπικός, με στολισμένη παραλληλό­γραμμη ασπίδα, πίσω του, και λόγχη. Στα κοντά σγου­ρά μαλλιά του σχηματοποιημένο στεφάνι δόξας, σύμ­φωνα με την «Ερμηνεία». Στο νάρθηκα η επιγραφή: «Ο ΑΓΙΟC ΓΕΩΡΓΙΟC Ο ΤΑΧΥC», στο 18ο αιώνα.
Στο καθολικό της Μονής Ταξιαρχών Κάτω Τρίτους στο στενό πεσσό, στην τετράγωνη κολώνα που στηρί­ζονται οι αψίδες του θόλου, το κεφάλι του αγίου Γεωργίου, όπως περιγράφεται στην «Ερμηνεία», «νέος, αγένειος, σγουροκέφαλος». Στα μαλλιά σχηματοποιημένο στεφάνι δόξας, μακρουλή λεπτή μύτη, έντονα φρύ­δια κι αμυγδαλωτά μάτια. Έργο στο 16ο αιώνα.
Στο καθολικό της Μονής Περιβολής, Εισόδια της Θεοτόκου, στο νότιο τοίχο έξω από το ιερό βήμα, η επιγραφή: «Ο ΑΓΙΟC ΓΕΩΡΓΙΟC», ιστορείται μετωπικός νέος, αγένειος, με κοντά σγουρά μαλλιά, πρόσωπο αυγοειδές, μακριά μύτη, με θώρακα, στρογγυλή ασπίδα, τόξο στο αριστερό χέρι και λόγχη στο δεξί. Τοιχογραφήθηκε μετά το 1550.
Στο μονόχωρο ξυλόστεγο με νάρθηκα ιερό ναό Μεταμόρφωση του Σωτήρα, στα Παπιανά Καλλονής, στο νότιο τοίχο, η επιγραφή: «Ο ΑΓΙΟC ΓΕΩΡΓΙΟC», μετωπικός, νέος, αγένειος, με κοντά σγουρά μαλλιά. Φορά στρατιωτική στολή και βαστά ασπίδα και κοντάρι. Τοιχογραφήθηκε στα 1600 από τον ιερομόναχο Νικό­λαο, χωρίς άλλα στοιχεία. Κτίτορας του ναού ο μητροπολίτης Μυτιλήνης Παΐσιος (1590 - 1603).
Στο ξωκκλήσι Ταξιάρχη, στον Κόλπο Γέρας, έξω από το τέμπλο, τοιχογραφία από το λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο, «Γεώργιος Τροπαιοφόρος» (1,8 X 1,36 μ.). Δεν φαίνεται η υπογραφή και η χρονολογία, αλλά θα πρέ­πει να ζωγραφίστηκε το 1928, όπως στο άλλο ξωκκλήσι στον Κόλπο, στον Άι-Γιάννη. Είναι μοναδικές τοιχογραφίες-αγιογραφίες με λαδοχρώματα.
Ο Άγιος Γεώργιος καταγόταν από χριστιανική οικογένεια της Καππαδοκίας. Είχε γεννηθεί πιθα­νόν το 275 από πατέρα Καππαδόκη και μητέρα από τη Λύδδα της Παλαιστίνης. Μετά το θάνατο του πα­τέρα του (υπήρξε μάρτυρας) η μητέρα του για ασφά­λεια τον πήγε στη Λύδδα, όπου μορφώθηκε και δια­κρίθηκε για την εξυπνάδα, την ομορφιά και την ευγένειά του. Στα δεκαοχτώ του στρατεύτηκε, πήγε στη Νικομήδεια, έδρα του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους. Έφτασε σε υψηλούς βαθμούς, δέχτηκε, πολ­λές τιμητικές διακρίσεις και τέλος πήρε τον τί­τλο του κόμη. Σε ηλικία τριάντα χρόνων, με αυτο­κράτορα τον Διοκλητιανό (284 - 305) πιάνεται σα χριστιανός, πέρασε φοβερά βασανιστήρια και τελικά αποκεφαλίστηκε. Θαυμαστά γεγονότα που γίνανε στα μαρτύριά του προξενήσανε μεγάλη εντύπωση και πολλοί γίνανε χριστιανοί, όπως η γυναίκα του βάρβαρου αυτοκράτορα Αλεξάνδρα. Σύμφωνα με παρά­δοση το μαρτύρι του έγινε στη Λύδδα, όπου χτίστηκε «πανθαύμαστος και θαυματουργός ναός», και έ­γινε η κατάθεση του τιμίου σώματός του, που γιορτάζει η Εκκλησία στις 3 Νοέμβρη. Ο ναός καταστράφηκε το 1010, ξαναχτίστηκε από τους σταυροφόρους και ξανακαταστράφηκε από το σουλτάνο Σαλαδίνο το 1191. Σώζεται μόνο το άγιο βήμα και ο τάφος του αγίου, που λειτουργούν οι χριστιανοί.
Ο άγιος Γεώργιος ιστορείται στις υποθέσεις από τους Ψαλμούς, στο «Πάσα πνοή», μπροστά από τους μάρτυρες να λέγει: «Δόξα των αθλοφόρων η ισχύς και κραταίωμα». Από τις Θεομητορικές γιορτές στο «Επί σοι χαίρει», μπροστά από τους μάρτυρες και να λέγει: «Χαίρε, δόξα των μαρτύρων και ισχύς των αθλοφόρων». Στην πέμπτη τάξη, στον ιερό κύκλο στην άγια τράπεζα, στους χορούς ο μεγαλομάρτυρας άγιος Γεώργιος δεξιά.

Κι οι «δικοί μας»
Εκτός από τον πανελλήνιο, έχουμε στη Λέσβο το νεομάρτυρα Γεώργιο τον Μυτιληναίο, με τ’ όνομα Παϊζάνος ή Παζιάνος. Πατρίδα του το Πλωμάρι. Ερ­γάστηκε σα ράφτης στην Κωνσταντινούπολη, εκεί ο­μολόγησε την πίστη του και βρήκε μαρτυρικό θάνατο στις 14 Φλεβάρη 1693.
Ο Γεώργιος επίσκοπος Μυτιλήνης, με τ’ όνομα «σημαιοφόρος». Είχε γεννηθεί γύρω στα 776 στη Μικρασία, από εύπορους γονιούς. Μετά το θάνατό τους μοίρασε την πατρική περιουσία στους φτωχούς και στα 18 του έγινε καλόγερος σε κοινοβιακό μονα­στήρι. Το 804, χωρίς τη θέλησή του, χειροτονήθηκε επίσκοπος. Επειδή κατέκρινε τον αυτοκράτορα για την εικονομαχική στάση του εξορίστηκε σ’ ένα νησί, κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Από τις στερήσεις και κακουχίες πέθανε στα 45 του χρόνια, στις 7 Απρίλη 821. Τα λείψανά του μεταφερθήκανε στη Μυτιλήνη.
Γεώργιος Β΄, αρχιεπίσκοπος Μυτιλήνης (843 - 846), ήταν αδερφός των οσίων Δαβίδ και Συμεών. Στα 30 του έγινε καλόγερος και καλογέρεψε στη Λέσβο και Μικρασία. Στην Κωνσταντινούπολη είχε σημαντικό ρόλο στην αναστήλωση των εικόνων. Χειροτονήθη­κε αρχιεπίσκοπος Μυτιλήνης σε ηλικία 80 χρόνων. Πέθανε το 845 ή 846 και ταφιάστηκε σε λάρνακα μαζί με τον αδερφό του Συμεών στη μονή Θεοτόκου στη Μυτιλήνη. Σώζεται βίος του σε κώδικα LAURENT, ΙΧ, 21, που περιλαμβάνει και το βίο των δυο οσίων αδερφών του.
Με γιορτές και πανηγύρια τιμάται και δοξάζε­ται ο Άγιος Γεώργιος σ’ όλη τη Λέσβο, όπου σε χωριά είναι και πολιούχος. Ενοριακές εκκλησιές: Αληφαντά, Κάτω Χάλικας, Κεραμειά, Λουτρά, Μυτιλήνη, Νέες Κυδωνίες (Χιοπολίτης), Πληγώνι, Πολιχνίτος, Σκόπελος, Δάφια, Κλειού, Σκαλοχώρι, Άργενος, Κάπη, Κεράμι. Παρεκκλήσια: Ανεμότια, Δάφια, Κλειού, Πελόπη. Ξωκκλήσια: «βλέπω αντικρύ την άγια θύρα και το ξωκκλήσι στο βουνό», τραγουδά ο ποιητής Γιάννης Γρυπάρης. Στα χωριά: Καλλονή (2), Φίλια, Σκαλοχώρι (4), Βατούσα, Ρεύμα, Άντισσα (4), Σκουτάρος (2), Λαφιώνα, Μήθυμνα (2) και Κοιμητήρι, Μανταμάδος (2), Πελόπη, Στύψη, Νάπη, Αγία Παρασκευή, Παράκοιλα.
Ο Μεγαλομάρτυρας Γεώργιος Τροπαιοφόρος έχει ξεχωριστή θέση στο λεσβιακό λαϊκό εορτολόγιο. Η γιορτή του, στις 23 Απρίλη, είναι για τον αγροτι­κό και τον βοσκόκοσμο ορόσημο ανάμεσα στο χειμώνα και στο καλοκαίρι, τότε που αρχίζουν οι χρονικές συμβάσεις ανάμεσα στους ξοχάρηδες.

Κι ένα τραγούδι από το Μανταμάδο
Ομορφοπλουμισμένο, πάνω σ’ εκκλησιαστικούς ύμνους, είναι το λεσβιακό λαϊκό «δρώμενο», με το «Τραγούδι τ’ αγιού Γιωργιού», που τραγουδούσανε στη γιορτή του καλλίφωνες κοπελιές, τούτο στο Μανταμάδο:
«Άγη μου Γιώργη, Γιώργη μου
κι άγη μου καβαλάρη,
άγιους είσι στη θουριά
κι άγιους στα κάλλη.
Μα μεσ’ σι κείνου του χουριό
είχι δράκου μιγάλου,
σα δε ντου δίναν άθριπου
κάθι προυί στην ώρα,
πουτές δεν άφηνι νιρό
να πιει κάτου η χώρα.
Κι ρίξανι τα μπουλιτιά
σι μια βασιλουπούλα,
οπού την είχ’ η μάνα της
μία κι μουναχούλα.
Κι η βασιλιάς σαν τάκουσι,
πουλύ του κακουφάνει.
- Πάριτι του βασίλειου μ’,
πάριτι τη ζουή μου,
πάριτι την κουρώνα μου
απού την κεφαλή μου.
- Χαίρουσ’ κι του βασίλειου σ’,
χαίρουσ’ κι τη ζουή σου,
χαίρουσ’ κι την κουρώνα σου,
πόχεις στην κεφαλή σου,
θα πάρουμι την κόρη σου,
που είνι η ζουή σου,
κι σα οε δίν’ς την κόρη σου,
θα πάρουμι ισένα.
- Στουλίσιτι την κόρη μου
τσι κάνιτε τνα νύφη,
μι τα χρυσά, μι τ’ αργυρά
κι μι μαργαριτάρια
κι στείλτι τνα στου δράκουντα
να τη γλυκουμασήσει.
Στου πηγαδιού τα μάρμαρα
δέσαν την αλυσίδα
κι δέσανι την όμουρφη,
όμουρφη κουρασίδα.
Η γιάγη Γιώργ’ς σαν τάκουσι,
πουλύ του κακουφάνει
καλίτσιψι του άλου τ’
τσι στου πηγάδι φτάνει.
Στου πηγαδιού τα μάρμαρα πιγαίνει κι καθίζει κι η κόρη τουν ικοίταξι
μι δακρυσμένου βλέμμα.
- Φύγι, καλέ αφέντη μου,
φύγι απού τα μένα,
αυτό του άγριγιου θηριό
μην τύχει φαγ’ κι σένα.
- Άφις μι, κορη μ’, άφις μι,
λίγου ύπνου να πάρου
κι γω αμ τάγριγιου θηριό
ήρτα για να σι βγάνου.
- Ξύπνα, καλέ αφέντη μου,
κι του πηγάδ’ αφρίζει,
η δράκουντας τα δόντια του
για μένα τακουνίζει.
Ο άγη Γιώργης ξύπνησι
σαν παραλουγισμένους
κι του κουντάρι άρπαξι,
σαν πούνταν μαθημένους.
Μια κουνταριά του χτύπησι,
του πήρι μες στου στόμα
κι ανάσκιλα του ξάπλουσι,
κάτου στη γης στου χώμα.
- Σύρι, κόρη μ’, στου σπίτι σας,
σύρι κι στους γονείς σου.
Σα σι ρουτήσουν οι γουνιοί σ’
ποιος έσουσε τ’ ζουή σου,
αμ τα ψαρά τα άλουγα
ήτανι καβαλάρης.
Η βασιλές σαν τάκουσι
στέρνει κι τουν φουνάζει.
- Συ γλύτουσις την κόρη μου,
πάρι κι του πιδί μου,
πάρι κι του βασίλειου,
πάρι κι τη ζουή μου,
πάρι κι την κουρώνα μου,
πόχου στην κεφαλή μου.
- Χαίρουσ’ κι του βασίλειου σ’,
χαίρουσ’ κι τη ζουή σου,
χαίρουσ’ κι την κουρώνα σου,
πόχεις στην κεφαλή σου.
- Δε ξέρου, ξενι μ’, τόνουμα σ’,
δε ξέρου του χουριό σου,
να κάνου ένα χάρισμα,
νάνι της αρεσιάς σου.
- Γιώργη, με λένε, τόνομα
απ’ την Καππαδοκία,
θέλεις να κάνεις χάρισμα,
κάνε μιαν εκκλησία
κι κάτσι κι ζουγράφισι
Χριστό κι Παναγία
κι αμ τα διξά της μπάντας του
βαν ένα καβαλάρη
αρματουμένου μι σπαθί
κι μι χρυσό κουντάρι.»
Οι Τουρκαλάδες, όλους τους Έλληνες τους φωνάζουνε «Γιώργηδες». Κι ο Μπαρμπαγιώργαρος, στο Ελληνικό Θέατρο Σκιών, δίνει και καταλαβαίνει στο πρωτοπαλλήκαρό τους, τον Βεληγκέκα, με τις τσαρουχές του.