Είδε και στην Ελλάδα το φως της δημοσιότητας η παγκόσμια αποτίμηση της ποιότητας της επιστημονικής έρευνας κατά τη 10ετία 1999 - 2009. Η εφημερίδα «Τα Νέα», με την υπογραφή του κ. Χ. Καρανίκα, αφιέρωσε το «σαλόνι» της έκδοσης της 26/7/2010 στην παρουσίαση των επιδόσεων των ελληνικών ΑΕΙ σε 20 ερευνητικά πεδία, όπως προκύπτει από τη συγκριτική επισκόπηση της απήχησης και της επιρροής του ερευνητικού έργου που δημοσίευσε πρόσφατα ο κορυφαίος ειδικός διεθνής οίκος Thomson Reuters. Ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης μπορεί να αναζητήσει τα πλήρη στοιχεία και στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας.
Ο συντάκτης, υπό το γενικό τίτλο «Μετεξεταστέα στην έρευνα η Ελλάδα», συνοψίζει τα συμπεράσματα ως εξής: «… Μετεξεταστέα μένει η Ελλάδα στην απήχηση και την επιρροή που έχει το ερευνητικό της έργο στη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Μόνο σε δύο από τα 20 ερευνητικά πεδία που εξετάστηκαν την περίοδο 1999 - 2009 έχουμε επιδόσεις πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Ωστόσο, υπάρχουν και μερικές εξαιρέσεις - τμήματα ΑΕΙ που διαπρέπουν στην έρευνα σε συγκεκριμένους τομείς, όπως η χημεία, η επιστήμη τεχνολογίας υλικών, η φυσική και η οικολογία. Εντύπωση, πάντως, προκαλεί ότι αυτά τα τμήματα εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στην ελληνική περιφέρεια και όχι στις “πολυδιαφημιζόμενες” σχολές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.»
Είναι προφανές ότι τα αποτελέσματα αυτά γεννούν σκέψεις/ερωτήματα και απαιτούν τεκμηριωμένες αποκρίσεις πολιτικής βάθους για την παιδεία και την έρευνα από το αρμόδιο υπουργείο και τη γενική γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας που εποπτεύει. Οι καθοριστικές εξ αυτών είναι οι ακόλουθες τρεις, κατά τη γνώμη μου, και τεκμηριώνονται από ένα απτό παράδειγμα που αφορά στη Σχολή Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου και ειδικότερα στην Οικολογία, που γνωρίζω καλά. Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι εδώ, στο Αιγαίο, συντελείται έργο διεθνούς εμβελείας, μια και οι δείκτες ερευνητικών επιδόσεων είναι σε απόλυτες τιμές οι υψηλότερες της χώρας, μαζί με τη Χημεία στο Πανεπιστήμιο Πατρών, ανεξαρτήτως επιστημονικού πεδίου και ιδρύματος. Σε σχετικές τιμές, οι Περιβαλλοντικές Επιστήμες και η Οικολογία του Αιγαίου, ως ερευνητικό πεδίο, υπερβαίνουν κατά 19% τον παγκόσμιο μέσο όρο και κατά 68% τον αντίστοιχο εθνικό. Πρόκειται γι’ αυτό που ονομάζεται διεθνώς Κέντρο Αριστείας.
1. Σε λίγες ημέρες θα ανακοινωθούν οι βάσεις εισαγωγής των πανελλαδικών εξετάσεων και, μετά απορίας και θλίψεως, η ιστορία λέει ότι θα είναι «χαμηλές» στη Σχολή μας. Μετά την ανακοίνωση των ανωτέρω αποτελεσμάτων, για πρώτη φορά, θα είναι αδιάσειστο το επιχείρημά μας ότι το γεγονός αυτό δε σχετίζεται με την ποιότητα σπουδών εδώ, αλλά με τα ακατανίκητα - προς το παρόν - στερεότυπα της ελληνικής οικογένειας και την αποτυχία του σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού. Η άγνοια για και η αγνόηση της αξίας των σπουδών σε καινοτόμα πεδία γνώσης, οι στρεβλές αξιολογήσεις του «νέου» σε σχέση με το «παλιό», του περιφερειακού σε σχέση με το κεντρικό, του «μικρού» σε σχέση με το «μεγάλο» κ.ο.κ., ΑΕΙ ή τμήμα, αποτελούν μείζονα εμπόδια στην ακριβή ή ορθή επιλογή των υποψηφίων - και κυρίως των γονέων τους. Εμείς δεν έχουμε να αποδείξουμε τίποτα, αυτοί οφείλουν να προβληματισθούν, επιτέλους!
2. Η πολιτική ηγεσία της Παιδείας, καθώς και όλοι οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης, έχουν πλέον υποχρέωση να τοποθετηθούν σοβαρά επί του ζητήματος της σημασίας του ελληνικού περιφερειακού πανεπιστημίου στο ακαδημαϊκό γίγνεσθαι της χώρας και της ουσιώδους συμβολής του στην ανάπτυξή της. Με αποφάσεις σαφείς ως προς το μέλλον της χρηματοδότησής του, της στελέχωσής του, της απελευθέρωσής του από τα δεσμά της γραφειοκρατίας κ.ο.κ.. Η εποχή της δύσθυμης ανοχής και της γενικευμένης συγκατάβασης έναντι των «επαρχιωτών» της παιδείας, όπου δήθεν κατασπαταλώνται οι πόροι του Έλληνα φορολογούμενου, τελείωσε, όπως και πολλοί άλλοι μεταπολιτευτικοί μύθοι.
3. Τα ευρήματα της έρευνας της Thomson Reuters είναι βιβλιομετρικά, άρα πρέπει να αντιμετωπίζονται με την προσοχή που απαιτεί η συγκεκριμένη μεθοδολογία. Όμως, όσον κι αν μια διαφορετική ανάγνωση ή επεξεργασία μπορεί να τροποποιήσει κάπως τα αριθμητικά δεδομένα, η τάση είναι ξεκάθαρη. Τα δεδομένα τεκμηριώνουν αυτό που είναι γνωστό στον ακαδημαϊκό χώρο: δηλαδή, ότι η τρέχουσα «φήμη» των ιδρυμάτων είναι μάλλον αποτέλεσμα μιας εγκατεστημένης σχέσης εξουσίας και κοινωνικής δικτύωσης, ακόμα και με τα Μ.Μ.Ε., των κεντρικών πανεπιστημίων και των οικονομικών και πολιτικών παραγόντων. Όταν τελειώνει η «φήμη» και κατακτάται η φήμη, τελειώνει η ευκολία της σαρωτικής γενίκευσης από τις Αρχές, η τόσο βολική για να μη διαταράσσονται οι μη ακαδημαϊκού περιεχομένου σχέσεις εξουσίας.
Είναι προφανές ότι η διαδικασία αξιολόγησης είναι καθοριστική για όλα τα ανωτέρω, όσο κι αν πολεμήθηκε με στενόμυαλο τρόπο από τη φοβική μερίδα της εκπαιδευτικής κοινότητας. Τώρα που προχώρησε, η μπάλα είναι πλέον στο γήπεδο του υπουργείου, που οραματίζεται διάφορα Harvard στην Ελλάδα! Εμείς πάντως εδώ είμαστε, εκ των αποτελεσμάτων, επιπέδου ΜΙΤ (δηλαδή, περιπαικτικά, Mytilini Institute of Technology…)! Άντε, ν’ αξιολογηθεί και το υπουργείο μας επί των διαδικασιών και επιδόσεών του, να δούμε κι εμείς φως…
Ελπίζω ο αναγνώστης να δέχεται ότι περίεργος μεν ο τίτλος σε σχέση με το περιεχόμενο του παρόντος σχολίου, κατανοήσιμος όμως στη σαρκαστική του διάθεση, με τα καταληκτικά του συμπεράσματα…