Δημοσιεύουμε σήμερα το δέκατο τέταρτο κείμενο της περιγραφής της εκδρομής μας, το περασμένο καλοκαίρι στο γραφικό, μεγαλοπρεπές, ανατολίτικο, εγκαταλειμμένο, ερειπωμένο και χορταριασμένο αρχοντικό, της Δαφιώτικης Οθωμανικής οικογένειας των Μπεκήρ Αγάδων.
Για το θησαυρό που ψάχνουν εκεί επίμονα οι διάφοροι χρυσοθήρες, θυμήθηκα τον παππού του παππού μου Δημητρού, τον Δημογέροντα Σταυράκη Καρέκο - Κούτρο.
Τον Σταυράκη τον είπαν Κούτρο, επειδή λίγα χρόνια πριν από το μεγάλο σεισμό της Λέσβου του 1867, οργώνοντας με τα βόδια το χωράφι του, κάτω από το βουνό της Ίσσας, στην Πλάτη, στον Άγιο Παντελεήμονα, βρήκε έναν κούτρουλα φλουριά. Όταν του έτυχε στα εβδομήντα του το τυχερό, χήρος με δυο γιους τον Κωνσταντή και τον Παναγιώτη και δυο κόρες την Κανέλλα και τη Μαριγώ, πήρε θάρρος έκανε αγορές και οραματιζόταν μια άλλη ζωή που τη βρήκε με την δεκαοκτάχρονη Αγγέλικα, τη μικρότερη κόρη της χήρας κυρά Ραλλίτσας από τη Βατούσα, που ήρθε με τις τέσσερις θυγατέρες της στην Καλλονή για να τον φροντίζουν στο σπίτι και να δουλεύουν στα χωράφια του. Εκείνος προκειμένου να πάρει την άδεια από τον Μητροπολίτη Αγαθάγγελο για το γάμο με την έγκυο από αυτόν Αγγέλικα, έκτισε «δι’ εξόδων» του το καμπαναριό της Ζωοδόχου Πηγής και «δι’ επιστασίας» του επανόρθωσε μεγάλο μέρος της εκκλησίας που είχε καταρρεύσει από το σεισμό, πριν γεννηθεί η Ραλλιούδα, το πρώτο τους παιδί. Ακολούθησαν η Μυρσίνη και ο Δημητρός.
Ο επί τρεις τετραετίες, μετά τη δικτατορία, εκλεγμένος κοινοτάρχης της Καλλονής Γιάννης Παλαιολόγος του άρεσε να αναφέρει ότι εκείνος καταγόταν από τους απογόνους του δευτέρου γάμου του Σταυράκη, που πήραν το επώνυμο Κούτρος, λόγω του κούτρουλα με τα φλουριά, εν αντιθέσει με τους δικούς μου προγόνους που ήταν απόγονοι από τα παιδιά του πρώτου γάμου του και διατήρησαν το επώνυμο Καρέκος.
Προς τιμήν του Σταυράκη προχωρούμε σήμερα σε πρώτη δημοσίευση, του ως τώρα ανέκδοτου κειμένου μιας μαρμάρινης ενεπίγραφης τετράγωνης πλάκας, πλευράς είκοσι εκατοστών, που φυλάττει στην Καλλονή η Ελένη Μαυρέλλη θετή κόρη του Δημήτρη Κούτρου, γιου του Σταυράκη Καρέκου - Κούτρου, από την οποία λείπει η κάτω δεξιά άκρη και γράφει με κεφαλαία γράμματα, όπως φαίνεται στη φωτογραφία ότι:
οΙΚΟΔΟμήθη ΤΟ ΚωΔωΝοΣΤάσιον Δι’ εΞόΔωΝ Του Κυρίου ΣΤΑΥΡΑΚΙ ΚΑΡΕΚΟΥ 18(…) Του 1ου ΚΤήτΟροΣ (…)ΝΑΓΙΟΤ(…) (…)ΡΙΟΥ ΕΥ(…).
Ίσως ως πρώτος κτήτωρ μνημονεύεται ο Παναγιώτης Δημητρίου, της μεγάλης οικογένειας της παλιάς Καλλονής γνωστής και με το επώνυμο Χατζηδημητρίου. Στο τέλος της επιγραφής παρατίθεται το επίρρημα «ΕΥ», μάλλον από τη λέξη Ευλαβώς. Από τη στήλη αυτή ευχαριστώ τον ζωγράφο-αγιογράφο Δημήτρη Χατζηαποστόλου και τον φιλόλογο-παλαιογράφο Κώστα Αναγνωστόπουλο για τη βοήθεια στην ανάγνωση της παραπάνω επιγραφής.
Ο πρώτος κτήτωρ πρέπει να έκτισε το καμπαναριό το 1760, σύμφωνα με δεύτερη μαρμάρινη σπασμένη πλάκα που ήταν εντοιχισμένη στην πρόσοψη των απέναντι της Ζωοδόχου Πηγής κελλιών, στη νότια πλευρά της αυλής και σε ανάγνωση του Μάκη Αξιώτη γράφει σε κεφαλαιογράμματη συνεχόμενη αρχαιοελληνική γραφή:
*
«+Ο ΘΕΙΟΣ ΟΥΤΟΣ ΣΕΒΑΣΜΙΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΚΑΛΗΣ ΝΑΟΣ Ο ΕΠ ΟΝΟΜΑΤΙ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΤΗΣ ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ ΤΙΜΩΜΕΝΟΣ ΤΕ ΚΑΙ ΕΓΚΑΛΛΩΠΙΖΟΜΕΝΟΣ ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΚΑΙ ΑΝΕΚΑΙΝΙΣΘΗ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΥΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΙΕΡΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΜΗΘΥΜΝΗΣ ΚΥΡΙΟΥ ΑΡΣΕΝΙΟΥ ΤΟΥ ΕΚ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΣΚΥΡΟΥ ΚΟΠΩ ΤΕ ΚΑΙ ΜΟΧΘΩ ΠΟΛΛΩ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΕ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΗ ΤΗΣ ΤΕ ΑΥΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΓΧΩΡΙΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΕΝ ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΡΙΩ ΙΨΞ ΕΝ ΜΗΝΙ ΜΑΡΤΙΩ».
*
Τρίτη ενεπίγραφη λευκή μαρμάρινη πλάκα που πιστοποιεί την επιστασία του Σταυράκη Καρέκου για την επανόρθωση της εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής Καλλονής, εντοιχισμένη στη δυτική εξωτερική πλευρά της, αντιγράψαμε εφέτος με την Ερατώ και παραθέτουμε το κείμενό της:
                        *
+ Δύοντος του Hλίου τη 23η Φεβρ. του 1867 ο σεισμός
πολυταρβής, τρις την Λέσβον κοσκινηδόν εκ βραχυτά
των διαλειμμάτων εδόνησε. Τη κωμοπόλει δε ταύτη
τριάκοντα οικίας εκ τριακοσίων κατέλιπε και δυσ
ιάτως μεν πολλούς, έστι δ’ ους τινάς των ενοικούν
των και ανιάτως έπληξε, δύο δε προς τοις πεντήκοντα
οδυνηρώς καταχώσας, Άϊδι το του Ποιητού προΐαψε.
Της Ζωοδόχου δε Πηγής το Ιερόν τούτο Τέμενος μέγα μέρος
κατέρριψεν, όπερ δη τον Γυναικωνίτην αυτού, ως οίον
τε μεθαρμοσαμένη η Κοινότης επηνωρθώσατο
δι’ επιστασίας του Κυρ. Σταυράκη Καρέκ. 1868 Μαΐ. 7.
                    *
Επίσης με πρακτικό της Δημογεροντίας της Αχυρώνης την 15ην Αυγούστου 1867 απεφασίσθη ομόφωνα για την επιδιόρθωση της Ζωοδόχου Πηγής:
«Α΄. Γενικός ταμίας και διαχειριστής των προς την επισκευήν απαιτουμένων δαπανών διωρίσθη ο Επίτροπος της Εκκλησίας κ. Σταυράκης Καρέκος, ώτινι παρεδόθησαν γρόσια 5.978 μεταλλικά, πηγάζοντα από της βοηθείας της συλλεγείσης υπό της προνοίας της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας συσταθείσης Επιτροπής παρά των εν Κωνσταντινουπόλει φιλοπτώχων ομογενών. Β΄ …»
Ο Σταυράκης Κούτρος καταγράφεται στη σχετική στήλη ευεργετών της εκκλησίας με αυτό το ονοματεπώνυμο και εκτός από τη δωρεά του κωδωνοστασίου και την επιστασία της επανόρθωσης της Ζωοδόχου Πηγής σύμφωνα με τους κώδικες της Αχυρώνας ήταν εγγυητής δανείων έξι συμπολιτών του (για 1.750 γρόσια) αλλά και της εκκλησίας (1.000 γρόσια) σε δάνεια με συνολικό ποσό 50.350 γρόσια, που δόθηκαν από την Τουρκική Διοίκηση της Μυτιλήνης την 20ή Δεκεμβρίου 1868 για τις ζημιές του σεισμού της 23ης Φεβρουαρίου 1867. Ήταν επίσης για πολλά χρόνια Επίτροπος της εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής και για την περίοδο 1859 μέχρι 1887 επί επτά μη συνεχόμενες διετίες εκλεγμένος Δημογέροντας. Στις 18 Ιουνίου 1885 εκλέγεται για τελευταία φορά και στα «Πρακτικά της Δημογεροντίας και των σχολείων της Αχυρώνης», σελίδα 96 καταγράφεται απόφαση της Δημογεροντίας σύμφωνα με την οποία:
«Αυθημερόν μετά το πέρας της εκλογής, σκέψεως γενομένης περί εκλογής Εφόρων της Εκκλησίας και της Σχολής της Κοινότητος, ενεκρίθη ίνα Επίτιμος μεν Έφορος της Εκκλησίας παραμείνει ο και τέως τοιούτος κύριος Σταυράκης Καρέκος, προς όν εκδηλούται ούτω η Κοινοτική ευαρέσκεια, δι’ ούς υπέρ της Εκκλησίας πόνους κατέβαλλεν. Είτα δε…»
Υστερόγραφο: Οφείλω να επισημάνω ένα λάθος στο εξαίρετο και πολύτιμο βιβλίο: «Νεώτερες επιγραφές της Μυτιλήνης», Αθήνα 1972, του κ. Βασιλείου Πετράκου, που διετέλεσε Έφορος Αρχαιοτήτων Λέσβου, όπου ενώ στη σελίδα 35 ο ίδιος, από την επιγραφή της Ζωοδόχου Πηγής, αντιγράφει το όνομα ορθά: «δι’ επιστασίας του κυρ Σταυράκη Καρέκ 1868 μαΐ 7.», όταν φθάνει στη σελίδα 48 υποστηρίζει, από λανθασμένη ανάγνωση της αντιγραφής του, και από αυτό και μόνο καταγραφόμενο στοιχείο στο βιβλίο του, ότι: «χωρίς αμφιβολία», “ο επιστάτης ήταν ο αρχιτέκτονας”, ο Ανεμωτίσιος κάλφας, o Στρατής Καρέκος.