Τον κώδωνα του κινδύνου τόσο για το φυσικό και αρχιτεκτονικό περιβάλλον της Λέσβου, όσο και για τον εναλλακτικό τουρισμό του νησιού, κρούει ένα ζευγάρι Ολλανδών που εμπλέκονται στον τουριστικό τομέα. Ο Εντ και η Τζοάννα Πίρμπουμ, δημοσιογράφος στη χώρα τους ο πρώτος και πρώην δημοσιογράφος και ξεναγός η δεύτερη, εδώ και επτά περίπου χρόνια λειτουργούν την εταιρεία «LOPENOPLESΒOS», με έδρα στο Άμστερνταμ, η οποία φέρνει κάθε χρόνο στη Λέσβο επισκέπτες από την Ολλανδία. Έχοντας περιηγηθεί για πολλά χρόνια στα μονοπάτια και την ύπαιθρο του νησιού, μεταφέρουν σήμερα μέσω του «Ε» την εμπειρία τόσο των ίδιων, όσο και των πελατών τους, που είναι αν μη τι άλλο διθυραμβική για τις ομορφιές της Λέσβου και τη φιλοξενία των κατοίκων της, αλλά και ιδιαίτερα απογοητευτική για τους τομείς προστασίας του περιβάλλοντος και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Μαρτυρίες που, εφόσον αναστραφούν, θα μπορούσαν να αποτελέσουν και ένα χρήσιμο τουριστικό εργαλείο, σε μια περίοδο μάλιστα που τα πράγματα έχουν ήδη ξεκινήσει δυσοίωνα…

Ήρθαν στη Λέσβο για πρώτη φορά το 2001 και από τότε έρχονται κάθε χρόνο, πάνω από μία φορά. Ο Εντ και η Τζοάννα Πίρμπουμ λειτουργούν από το 2004 το «LOPENOPLESBOS», μια μικρή εταιρεία με έδρα στο Άμστερνταμ. Το εγχείρημά τους είχε ξεκινήσει ήδη από το 2002, βασισμένο σε μια ιδέα για τη δημιουργία ενός ταξιδιωτικού οργανισμού για εναλλακτικό τουρισμό αποκλειστικά στη Λέσβο και υλοποιήθηκε τελικά μετά από ένα χρόνο προετοιμασίας.
Με τη συχνή βοήθεια κατοίκων σχεδίασαν σταδιακά 30 περιπατητικές διαδρομές σε πέντε περιοχές του νησιού, όχι αναγκαστικά βασισμένες στο ήδη υπάρχον δίκτυο της Εταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης Λέσβου (ΕΤΑΛ) που έγινε μέσω του προγράμματος Leader σε συνεργασία με τους δήμους του νησιού, αλλά που περιλαμβάνουν και αυτές σε πολλές περιπτώσεις.
«Ερωτευτήκαμε τη Λέσβο από την πρώτη μας επίσκεψη», λένε οι δύο Ολλανδοί, που ήθελαν αυτό που μέχρι τότε έκαναν για προσωπική τους ευχαρίστηση να το δουν πιο επαγγελματικά. Ξεκινώντας από το βόρειο τμήμα του νησιού, γύρω από το Λεπέτυμνο, βρέθηκαν στη συνέχεια στη Σκάλα Συκαμνιάς, όπου με τη βοήθεια των κατοίκων γνώρισαν όσα υπάρχουν στην περιοχή και επισκέφτηκαν όλα τα μονοπάτια του δικτύου. Στη συνέχεια, διαμόρφωσαν οκτώ δικές τους διαδρομές. Βλέποντας πως οι πελάτες τους ζητούσαν να δουν και το υπόλοιπο νησί, το ίδιο έκαναν αργότερα και για τις περιοχές του Πολιχνίτου, του Πλωμαρίου, του Σιγρίου και της Χαραμίδας.

Πελάτες όχι «μαζικοί», αλλά σταθεροί
Η εταιρεία τους φέρνει κάθε χρόνο στη Λέσβο, κατά τους μήνες Απρίλιο - Ιούνιο και Σεπτέμβριο - Οκτώβριο (μήνες, δηλαδή, που η τουριστική κίνηση δεν είναι ανεβασμένη, είναι ωστόσο ιδανικοί για περπάτημα και περιήγηση στο νησί) μερικές εκατοντάδες μεμονωμένων πελατών ή ζευγαριών από την Ολλανδία ή το Βέλγιο, συνήθως ηλικίας άνω των 50 ετών, αλλά και νεώτερους επισκέπτες. Προμηθεύει τους πελάτες της με όλο το απαραίτητο έντυπο υλικό, σχετικό με το φυσικό πλούτο, τον πολιτισμό, την ιστορία και τη γενικότερη κουλτούρα της Λέσβου, και τα σημεία που θα συναντήσουν στις διαδρομές που η ίδια η εταιρεία έχει καθορίσει, καθώς και με τους σχετικούς χάρτες που έχει σχεδιάσει, επίσης στα ολλανδικά.
«Οι άνθρωποι που φέρνουμε στη Λέσβο δεν αντιπροσωπεύουν το μαζικό τουρισμό», εξηγεί ο Εντ Πίρμπουμ. «Πρόκειται, συνήθως, για υψηλού μορφωτικού επιπέδου λάτρεις της φύσης (καθηγητές πανεπιστημίων, δημοσιογράφους, βιολόγους κ.λπ.), που τους αρέσει να περπατούν στα παλιά μονοπάτια και τα καλντερίμια, μέσα στην ανέγγιχτη φύση, απολαμβάνοντας παράλληλα την ησυχία. Τους αρέσει η απλότητα και η αυθεντικότητα, το να περνούν χρόνο και να γνωρίζουν τους κατοίκους, να τρώνε σε παραδοσιακά καφενεία και μικρές ταβέρνες.»
Με γνώμονα την επιθυμία των πελατών της, αλλά και επιθυμώντας την προώθηση του εναλλακτικού τουρισμού, η εταιρεία των δύο Ολλανδών συνεργάζεται με μικρά καταλύματα, καθώς και με τους κατοίκους κάθε περιοχής, που αφηγούνται στους επισκέπτες την ιστορία και την παράδοση του νησιού.
Ωστόσο, όπως υποστηρίζουν οι δύο Ολλανδοί, παρ’ όλο που στο σύνολό τους οι πελάτες τους μένουν ενθουσιασμένοι από τις ομορφιές του νησιού και τη φιλοξενία των κατοίκων του και σε μεγάλο ποσοστό πραγματοποιούν και επόμενες επισκέψεις, δεν είναι λίγες οι φορές που οι ίδιοι έχουν γίνει αποδέκτες της δυσαρέσκειας πολλών από αυτούς για τα «κακώς κείμενα», με τα οποία επίσης έρχονται αντιμέτωποι και που έχουν να κάνουν δυστυχώς με τον τρόπο που συχνά αντιμετωπίζεται το φυσικό περιβάλλον και η αρχιτεκτονική κληρονομιά της Λέσβου.

Η ασχήμια μέσα στην ομορφιά…
«Πολλοί πελάτες μας σοκάρονται από τα απορρίμματα που συναντούν παντού μέσα στη φύση», λέει η Τζοάννα Πίρμπουμ. «Έχουν δει πολλές φορές σκουπίδια στα δάση και τα μονοπάτια, ακόμη και ολόκληρα ψυγεία ή πλυντήρια παρατημένα μέσα στο φυσικό περιβάλλον, ενώ μας αναφέρουν συχνά το πόσο τους λυπεί το θέαμα των χωματερών στους λόφους και η ρύπανση και μόλυνση στα ποτάμια. Και δεν μπορούμε να τους κατηγορήσουμε, αφού πριν μια εβδομάδα μόλις, καθώς οι ίδιοι οδηγούσαμε από την Πέτρα στο Πετρί, δύο πανέμορφα χωριά, βρήκαμε το δρόμο κυριολεκτικά γεμάτο από απορρίμματα που είχε μεταφέρει εκεί ο αέρας από την παρακείμενη χωματερή. Στην Ολλανδία, όλα είναι φτιαγμένα από τον άνθρωπο και η φύση μάς λείπει πολύ, γι’ αυτό και την αναζητούμε σε άλλα μέρη. Η Λέσβος για εμάς είναι ένας φυσικός παράδεισος: δάση, θάλασσα, ποτάμια, απολιθωμένο δάσος… Μας σοκάρει το να βλέπουμε το πώς αντιμετωπίζονται όλα αυτά και προσπαθούμε μάταια να φανταστούμε το λόγο…»
«Δυστυχώς, κάθε φορά που ερχόμαστε στη Λέσβο για να ελέγξουμε τα μονοπάτια, κάτι έχει αλλάξει», συμπληρώνει ο Εντ Πίρμπουμ. «Πανέμορφα παλιά καλντερίμια έχουν χαλαστεί με μπουλντόζες και συχνά στρωθεί με τσιμέντο ή άσφαλτο. Είναι κάτι που μας στενοχωρεί πολύ και αναρωτιόμαστε αν οι Αρχές του νησιού συνειδητοποιούν ότι αυτά τα παλιά, παραδοσιακά μονοπάτια είναι ένα μοναδικό στοιχείο που μπορεί να προσελκύσει κόσμο, ένας θησαυρός για τον οποίο θα έπρεπε να είναι περήφανοι, κάτι που θα έπρεπε να διασώζουν και να προστατεύουν και όχι να καταστρέφουν.»
Το ζευγάρι αναφέρει, μάλιστα, και για δύο πιο συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπου η αμέλεια ή η άγνοια οδήγησαν σε αλλοίωση της φυσικής πορείας των στοιχείων της φύσης, και μαζί με αυτή οδήγησαν και στη δήλωση ορισμένων πελατών τους ότι δεν τους ενδιαφέρει να ξαναεπισκεφτούν τη Λέσβο.
«Οι καταρράκτες της Αχλαδερής φέτος δεν είχαν νερό. Έχουμε μάλιστα πληροφορίες πως αυτό οφείλεται στο ότι κάποιος γεωργός της περιοχής έκανε εκτροπή του νερού του ποταμού στο χωράφι του. Επιπλέον, φέτος δεν είχαν νερό ούτε οι αλυκές του Πολιχνίτου, καθώς οι αρμόδιοι αποφάσισαν να μην τις λειτουργήσουν. Παρόλο που άνοιξαν την παροχή μετά από παρέμβασή μας στα τέλη του Μαΐου, ήταν ήδη πολύ αργά για τα μεταναστευτικά πουλιά, που φέτος δε φάνηκαν. Εξ αιτίας του γεγονότος αυτού, πολλοί πελάτες μας που έμεναν στην περιοχή του Πολιχνίτου δήλωσαν απογοητευμένοι και πως δεν πρόκειται να έρθουν του χρόνου.»
Κάνει, τέλος, λόγο και για τη σημαντική δουλειά που έχει γίνει με τη διάνοιξη από τους τοπικούς φορείς των μονοπατιών που αποτελούν το δίκτυο περιπατητικών διαδρομών του νησιού, συμπληρώνοντας ωστόσο πως θα έπρεπε να γίνεται έλεγχος και συντήρησή τους κάθε άνοιξη, καθώς συχνά τα σημάδια και οι πινακίδες τους βρίσκονται σπασμένα ή δείχνουν προς λάθος κατεύθυνση.

Εναλλακτικός τουρισμός και κρίση
Οι δύο Ολλανδοί δεν περιορίζονται, όμως, μόνο στο να σχολιάσουν τα αρνητικά και τα θετικά που τους επισημαίνουν οι πελάτες τους ή συναντούν οι ίδιοι στις περιηγήσεις τους, αλλά εκφράζουν και την εικόνα που έχουν σχηματίσει για το πώς έχει επηρεάσει μέχρι στιγμής η οικονομική κρίση τον εκ Ολλανδίας ερχόμενο στη Λέσβο τουρισμό.
Σύμφωνα με τους ίδιους, οι απεργιακές κινητοποιήσεις που έλαβαν χώρα στη Μυτιλήνη στις αρχές Μαΐου, οι οποίες συμπεριέλαβαν και το αεροδρόμιο, είχαν ως αποτέλεσμα την κατακόρυφη πτώση των κρατήσεων που έγιναν στην εταιρεία τους. Προσθέτουν, επιπλέον, πως δεν είναι λίγοι οι Ολλανδοί που δεν μπορούν να διαθέσουν πλέον τα ίδια οικονομικά ποσά και επιλέγουν να παραθερίσουν στη χώρα τους ή να επισκεφτούν γειτονικές χώρες, όπως το Βέλγιο ή η Γερμανία, ή ακόμη και να κλείσουν ένα τουριστικό πακέτο για την Τουρκία, κάτι που όπως λένε ισχύει κυρίως για το μαζικό τουρισμό.
«Δεν μπορούμε να πούμε περισσότερα για το μαζικό τουρισμό, καθώς δεν εμπλεκόμαστε», λέει, κλείνοντας, το ζευγάρι των ταξιδιωτικών πρακτόρων. «Έχουμε να πούμε ωστόσο τα εξής για τον εναλλακτικό τουρισμό της Λέσβου, τον οποίο και υπηρετούμε: είναι τουρισμός που δε θέλει πισίνα, καθώς όλο το νησί περιτριγυρίζεται από μια μεγάλη “πισίνα”, που είναι η θάλασσα. Αυτό που προσελκύει τους πελάτες μας είναι η φύση, η καλοσύνη και η φιλοξενία των ανθρώπων, που όμοιά της δε βρίσκουμε στη χώρα μας. Τους εντυπωσιάζει το φαγητό και η διαμονή εδώ, όλα αυτά τα βλέπουν και τα βλέπουμε θετικά. Θέλουμε, όμως, να τονίσουμε πως ο κόσμος θα έπρεπε να φροντίζει περισσότερο το φυσικό περιβάλλον του νησιού και οι αρχές θα έπρεπε να προσπαθούν περισσότερο να φροντίζουν τα καλντερίμια, αφού είναι μια κληρονομιά που αν καταστραφεί δε θα γυρίσει ποτέ…»