Πολλοί θα θρηνήσουν, έστω και κατόπιν εορτής, για το θάνατο του «ιδιόρρυθμου» μεγάλου καλλιτέχνη και διανοητή Μανώλη Καλλιγιάννη. Είμαι σίγουρος ότι, τώρα πια, θα αναγνωρισθεί η πολύτιμη συμβολή του στην πολιτιστική κληρονομιά του νησιού μας, έτσι όπως είχε αναγνωρισθεί η αξία του ως ζωγράφου, από τους σημαντικότερους της γενιάς του, στις μεγάλες πρωτεύουσες της Ευρώπης. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι οι σύγχρονοί του ζωγράφοι του Παρισιού έλεγαν πως «αν ο Καλλιγιάννης δεν αγαπούσε τόσο τη Μυτιλήνη ώστε να εγκατασταθεί μόνιμα εκεί, εμείς δε θα πουλούσαμε ούτε έναν πίνακά μας!».
Θυμάμαι κάποτε, στη Βιέννη, όταν ένας συλλέκτης σημαντικών έργων ζωγραφικής μού είπε με καμάρι: «Έχω και δυο πίνακες του Καλλιγιάννη». Και εγώ του απήντησα, με περίσσια περηφάνια: «Εγώ έχω τον ίδιο τον Καλλιγιάννη». Γιατί με τιμούσε με τη φιλία του, με τα κοινά μας ιστιοπλοϊκά ταξίδια, με το να μ’ αφήνει να επισκέπτομαι το ατελιέ του, με το να μου διδάσκει αυτό που κατείχε περισσότερο από κάθε άλλον: το απαράμιλλο ήθος του.
Όταν έφθασα στην Άγκυρα, ανακάλυψα στην πρεσβεία, παραμελημένον, έναν πίνακά του με θέμα - τι άλλο; - την Αμαλή. Τον μετέφερα στην πιο περίοπτη θέση της Πρεσβευτικής Κατοικίας. Η γυναίκα μου, η Ρέα, που αλληλογραφούσε συχνά - πυκνά μαζί του από τότε που εγκαταστάθηκε στην Κρήτη, του έγραψε γι’ αυτόν τον πίνακα. Ο Μανώλης απάντησε ότι δεν τον θυμόταν, αλλά ότι θα μας επισκεπτόταν στην Άγκυρα για να τον δει. Δεν πρόλαβε να εκπληρώσει την επιθυμία του…
Μετέφερα στο γιο του, το Μιχάλη, την παράκλησή μου να του πει, την ύστατη στιγμή, «ώρα καλή στην πρύμνη σου κι αέρα στα πανιά σου, Μανώλη». Εκείνος θα καταλάβει. Σε ποιον άλλον, άλλωστε, θα ταίριαζε καλύτερα αυτό το λαϊκό κατευόδιο; Γιατί ούριο αέρα στα πανιά της «Σαρακήνας» θα χρειάζεται ο Μανώλης για να επισκέπτεται, κάθε καλοκαίρι, από την Κρήτη, που το χώμα της θα τον σκεπάσει, την αγαπημένη του μούσα, τη Μυτιλήνη, και όλους εμάς, για ένα μεταμεσονύκτιο κρασάκι στο «Ναυάγιο».

Φωτής Ξύδας
Πρέσβης της Ελλάδας στην Άγκυρα