Ενα από τα θέματα μείζονος σημασίας που η χώρα μας δεν έχει καταφέρει εδώ και δεκαετίες να βάλει επαρκώς τάξη, χωρίς παλινωδίες και μπρος- πίσω είναι τα πολεοδομικά ζητήματα και ως εκ τούτου και της δόμησης με τα εντός και εκτός (ελληνική πρωτοτυπία) σχεδίου οικοπέδων. Αποτέλεσμα να υπάρχει μια συνεχής διελκυνστίδα μεταξύ νομοθετικής και δικαστικής εξουσίας για το τι είναι παράνομο, δηλαδή αυθαίρετο και τι νόμιμο για δόμηση, εγκλωβίζοντας χιλιάδες ιδιοκτήτες και περιουσίες με αυτήν την «ερμαφρόδιτη» κατάσταση, που συνεχώς μεταβάλεται, δημιουργώντας ένα «θολό» τοπίο ...ανοιχτό σε συναλλαγές με επιτήδεους και σε «πελατειακές» σχέσεις με πολύ ρίσκο. Σε όλο αυτό το «άναρχο» τοπίο επιχειρεί να βάλει τάξη η Πολιτεία, με την εν εξελίξει πολεοδομική μεταρρύθμιση με τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια που εκπονούνται σε όλη τη χώρα - και στο νησί μας φυσικά - και στα ...απόνερα αυτού του εγχειρήματος εμφανίζονται διάφορες εκκρεμότητες του παρελθόντος που χρήζουν αντιμετώπισης , αλλά δεν παύουν να προκαλούν αντιδράσεις και ενστάσεις, γιατί θίγονται συμφέροντα, που έχουν πολιτικό κόστος, έτσι που έμαθε να «λειτουργεί» το πολιτικό σύστημα και όλοι οι εμπλεκόμενοι παράγοντες γύρω από αυτά τα θέματα. Τελευταίο επεισόδιο σε αυτήν την υπόθεση είναι το θέμα που προέκυψε εσχάτως με την οριοθέτηση των οικισμών των κάτω των 2000 κατοίκων, που πήρε τόση δημοσιότητα και προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις και απρόβλεπτο θόρυβο. Ο θόρυβος ωστόσο που προκλήθηκε τον τελευταίο καιρό, υποδαυλιζόμενος μάλιστα και από βουλευτές όλων των κομμάτων, μηδέ εξαιρουμένου και του κυβερνητικού στρατοπέδου, δείχνει να είναι αναντίστοιχος του ζητήματος, δεδομένου ότι υπάρχει εντυπωσιακή άγνοια και εκμετάλλευση της υπόθεσης αυτής ακόμη και από υποτιθέμενους γνώστες του επίμαχου αντικειμένου , που φαίνεται να αρέσκονται να «κινδυνολογούν», χωρίς να μπαίνουν στον κόπο να εξηγήσουν επί της ουσίας τι παίζεται και ποιο είναι το πραγματικό διακύβευμα. Και αυτό γιατί για τα επόμενα δυο χρόνια, τουλάχιστον, όσο θα εκπονείται ο νέος πολεοδομικός σχεδιασμός σε όλη τη χώρα που βρίσκεται σε εξέλιξη, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης που έχει ορίζοντα μέχρι το 2026, δεν πρόκειται να έχουμε κάποιες σημαντικές αλλαγές σε ότι αφορά την υπόθεση της οριοθέτησης των οικισμών, όλοι δηλαδή θα δύνανται να μπορούν να χτίσουν όπως και σήμερα, πολύ περισσότερο που το ίδιο το Υπ. Περιβάλλοντος, δηλώνει διά της πολιτικής του ηγεσίας, ότι προτίθεται να εξαντλήσει τις δυνατότητες του για να περιορίσει όσο γίνεται τη «δεξαμενή» όσων πλήττονται, στο βαθμό βέβαια που θα το επιτρέψει το ΣτΕ. Η αλήθεια είναι ότι το Υπ. Περιβάλλοντος επιχείρησε να ενοποιήσει την υπάρχουσα νομοθεσία με αφορμή την εκπόνηση των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων, προκειμένου να «καθοδηγήσει» τους μελετητές για το πως θα χειριστούν το θέμα, ώστε να υπάρχει ένας κεντρικός «μπούσουλας», που θα καλούνται να λαμβάνουν υπόψη ανεξαρτήτως των όποιων τοπικών ιδιαιτεροτήτων.

Αυτό που ίσχυε μέχρι τώρα ήταν, ότι οι μικροί οικισμοί της χώρας- μεταξύ των οποίων και η συντριπτική πλειοψηφία των οικισμών της Λέσβου αφού πέρα από την πόλη της Μυτιλήνης και κάποιων κωμοπόλεων του νησιού- καλύπτονταν μέχρι σήμερα από δυο νομοθεσίες: Από εκείνη που αφορά τους οικισμούς προ του 1923 (που προβλέπεται από ένα ΠΔ του 1981) και εκείνους που είναι κάτω των 2000 κατοίκων (ένα άλλο ΠΔ του 1983 με τις όποιες τροποποιήσεις του). Ο λόγος που η ενοποίηση αυτής της νομοθεσίας κρίθηκε αναγκαία, ήταν για να επαναξεταστούν, στα πλαίσια της πολεοδομικής μεταρρύθμισης που για πρώτη φορά επιχειρείται σε τέτοιο βαθμό, τα όρια όσων μικρών οικισμών είχαν κυρωθεί τη δεκαετία του 1980 με απόφαση Νομάρχη, με μια «γαλαντόμα» όπως χαρακτηρίστηκε λογική, ιδιαίτερα δημοφιλή την περίοδο εκείνη, όταν οι «πελατειακές» σχέσεις και οι πολιτικές σκοπιμότητες γύρω από την υπόθεση αυτή ήταν κυρίαρχες στο πολιτικό τοπίο. Ορισμένες ωστόσο από αυτές τις αποφάσεις ακυρώθηκαν από το ΣτΕ τα προηγούμενα χρόνια- δεν είχαμε ωστόσο αντίστοιχη ακύρωση στο νησί- με πιο χαρακτηριστικές εκείνες στο Πήλιο και στο Ρέθυμνο και γι αυτό κρίθηκε, όπως σημειώθηκε, ότι η υφιστάμενη νομοθεσία όφειλε να επαναπροσαρμοστεί, στα πλαίσια πάντα του νέου πολεοδομικού σχεδιασμού που εκπονείται, προκειμένου επιτέλους με τη «βούλα» της επίσημης Πολιτείας και προφανώς και της έγκρισης του ΣτΕ, που έτσι και αλλιώς θα γνωμοδοτήσει επί αυτού, να γνωρίζει ο κάθε ενδιαφερόμενος τι μπορεί να κάνει και που. Το νέο διάταγμα που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ τις προηγούμενες μέρες και που ξεσήκωσε αυτή τη θύελλα αντιδράσεων, κινήθηκε από το Υπ. Περιβάλλοντος στη λογική της αποφυγής «συγκρούσεων» σε ζητήματα μεγάλου πολιτικού κόστους και προσπάθησε να εντάξει, αν και γνώριζε την άποψη του ΣτΕ, στα όρια των οικισμών, ως «ζώνη Γ», τις περιοχές εκείνες που είχαν προκύψει από αποφάσεις Νομαρχών και οι οποίες όπου υπήρχε οικονομικό ενδιαφέρον ήταν ήδη δομημένες αραιά ή πυκνά. Και το Υπ. Περιβάλλοντος γνώριζε την αντίδραση του ΣτΕ από τη στιγμή που το εν λόγω διάταγμα θα περνούσε από τον προδικαστικό έλεγχο του ανωτάτου δικαστηρίου και ως εκ τούτου δεν θα γινόταν δεκτή η ζώνη αυτή. Η απόρριψη ωστόσο, παρά τις «καλές προθέσεις» της διοίκησης, που ενέταξε και τη λεγόμενη «ζώνη Γ» στο προς έγκριση διάταγμα, βρήκε ...τοίχο πόρτα από το «κακό» ΣτΕ, όπου μετατέθηκε η ευθύνη για να βγεί υποτίθεται αλώβητη η κυβέρνηση. Επειδή όμως οι αντιδράσεις από θιγόμενους ιδιοκτήτες, που βρίσκονται εγκλωβισμένοι έχοντας μάλιστα δαπανήσει χρήματα για την αγορά ακινήτων στη ζώνη αυτή, είναι δεδομένες, το Υπουργείο ήδη επεξεργάζεται όπως διαρρέουν στελέχη της πολιτικής του ηγεσίας, με ποιον τρόπο θα παρακαμφθούν οι αντιρρήσεις του ΣτΕ. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του καθ΄ύλην αρμόδιου γενικού γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού Ευθ. Μπακογιάννη ο οποίος χειρίζεται την υπόθεση , όπου προαναγγέλει επί της ουσίας ότι θα επανέλθουν από το ...παράθυρο οι παρεκκλίσεις στην εκτός σχεδίου δόμησης, σε περιοχές που βρίσκονται γύρω από τους οικισμούς και οι οποίες ναι μεν θα παραμένουν εκτός σχεδίου αλλά θα μπορούν να έχουν μικρότερη αρτιότητα , από 2 έως 4 στρ.. Προφανώς όλα αυτά με τη σύμφωνη γνώμη του Συμβουλίου της Επικρατείας και στα πλαίσια της έγκρισης των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων που υποχρεωτικά θα περάσουν , όπως άλλωστε έχει συμφωνηθεί , από τον προδικαστικό έλεγχο πριν κυρωθούν και γίνουν νόμος του κράτους , για το τι τελικά θα ισχύει.

Μπορεί η στάση των κοινοβουλευτικών εκπροσώπων διακομματικά, πρωτοστατούντων μάλιστα των βουλευτών της λεγόμενης εσωκομματικής αντιπολίτευσης της ΝΔ- που η επιχειρηματολογία τους περί εξυπηρέτησης του μεγάλου κεφαλαίου , θύμιζε πιο πολύ ΚΚΕ παρά δεξιά επιχειρηματολογία-να είναι επικριτική έναντι του ΣτΕ για το διάταγμα περί των ορίων των οικισμών, αλλά οι αντιδρώντες φαίνεται να παραβλέπουν το γεγονός ότι το ΣτΕ, όπως άλλωστε έσπευσε να διευκρινίσει, δεν απαγόρευσε τις επεκτάσεις των οικισμών, αλλά υπογράμμισε την λελογισμένη με επιχειρήματα από μέρους του νομοθέτη αιτιολογία για κάτι τέτοιο, που δεν θα βασίζεται μόνο στη ζήτηση για παραθεριστική κατοικία , αλλά στην κάλυψη συγκεκριμένων αναγκών. Αξιοπρόσεκτη και όχι συνήθης αντίδραση ήταν η δημοσιοποίηση σχετικού δελτίου Τύπου του ΣτΕ, μετά τις αντιδράσεις και το θόρυβο που προκάλεσε η απορριπτική του στο διάταγμα για τους οικισμούς, πριν μερικές μέρες, όπου μεταξύ άλλων σημείωνε: «Η επέκταση (σ.σ. των οικισμών) δεν αποκλείεται, αλλά είναι δυνατή μόνο κατόπιν προηγούμενης πολεοδόμησης των εκτάσεων που αφορά η επέκταση.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την πολεοδόμηση αυτή είναι η προηγούμενη θεσμοθέτηση εγκεκριμένου τοπικού ή ειδικού πολεοδομικού σχεδίου και, μέχρι την έγκριση των σχεδίων αυτών, η ύπαρξη εγκεκριμένου ΓΠΣ ή ΣΧΟΟΑΠ (Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια και Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης). Εξάλλου, εάν η διοίκηση κρίνει αναγκαία και σκόπιμη την επέκταση των ορίων των οικισμών της χώρας για την οικιστική ή άλλου είδους αξιοποίησή τους, θα πρέπει να προωθήσει κατά προτεραιότητα την πολεοδόμηση των αναγκαίων εκτάσεων. Τούτο διότι μόνο μέσω της πολεοδόμησης εξασφαλίζονται οι κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι, καθώς και οι αναγκαίες υποδομές για την οικιστική αξιοποίηση των εν λόγω εκτάσεων», ανέφερε το ανώτατο δικαστήριο. Οι παραπάνω διευκρινίσεις και συστάσεις του ΣτΕ κάθε άλλο παράλογες λογίζονται όταν στόχος είναι επιτέλους να υπάρξει και στη χώρα μας ένας ορθολογικός πολεοδομικός σχεδιασμός που θα βάζει κανόνες στη δόμηση και θα υψώνει τοίχο στα μελλοντικά «αιθαίρετα» και που κάποια στιγμή θα πρέπει να μπει τέλος σε αυτόν τον ανορθολογισμό που έχει γίνει καθεστώς με την ανοχή της ίδιας της Πολιτείας. Θέλουμε να ελπίζουμε ότι η ευκαιρία που παρουσιάζεται σήμερα με την εκπόνηση των τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων δεν θα πάει... στράφι, αρκεί και οι τοπικοί εμπλεκόμενοι φορείς και κυρίως η αυτοδιοίκηση σε συνεργασία με τους μελετητές που εκπονούν ανά δήμο τα ΤΠΣ σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και ασχοληθούν πολύ σοβαρά και υπεύθυνα με αυτό το εγχείρημα που μπορεί πράγματι να βάλει τάξη στην αυθαίρετη δόμηση και τις βάσεις για έναν ορθολογικό και με προοπτική πολεοδομικό σχεδιασμό. Γιατί όπως και να το κάνουμε είναι κοινό μυστικό ότι οι οριοθετήσεις οικισμών με αποφάσεις των νομαρχών ...έμπαζε. Εδιναν προνόμια χωρίς τις υποχρεώσεις μιας πολεοδόμησης , όπως και την υποχρέωση σε γη και χρήμα, με αποτέλεσμα , αν θέλουμε να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, να έχουμε περιαστικούς ή παραθεριστικούς οικισμούς, όπως και στο νησί μας που αναπτύχθηκαν με ένα πολεοδομικό καθεστώς με πολλές στρεβλώσεις και άναρχο που βγάζουν ...μάτι! Γι αυτό έχει τεράστια αξία η πολεοδομική μεταρρύθμιση που βρίσκεται σε εξέλιξη να δώσει λύσεις και να φέρει ορατά αποτελέσματα και πάντως να μην εξελιχθεί σε άλλη μια βιαστική προχειρότητα, είτε γιατί αφέθηκε μόνο στος μελετητές, είτε ακόμη χειρότερα στον «αυτόματο πιλότο».. Για να δούμε!