Στις αρχές αυτού του μήνα έγινε γνωστό ότι ο γιος γνωστού ηθοποιού συνελήφθη γιατί επιτέθηκε λεκτικά σε μια γυναίκα στην Αττική. Στη συνέχεια νοσηλεύτηκε σε ψυχιατρική κλινική με εισαγγελική εντολή, καθώς είχε ιστορικό ψυχικής διαταραχής και είχε διακόψει τη φαρμακευτική αγωγή. Η είδηση αυτή έλαβε μεγάλη δημοσιότητα και αναμεταδόθηκε από όλα τα ΜΜΕ, ιδίως σκανδαλοθηρικά έντυπα και ιστοσελίδες, που δημοσίευαν πρωτοσέλιδα με χαρακτηρισμούς όπως «ψυχώ» (psycho), «ψυχάκιας» και άλλους, όχι λιγότερο προσβλητικούς. Επίσης, κάποια ΜΜΕ, επικαλούμενα αόριστα «αστυνομικές πηγές», άφησαν να εννοηθεί ότι ίσως ο «κανακάρης του ηθοποιού» να συνδέεται και με μια στυγερή δολοφονία που είχε γίνει παλιότερα.

Είναι προφανές ότι έτσι στοχοποιείται ένας άνθρωπος χωρίς επαρκή στοιχεία, καθώς είναι άλλο πράγμα να έβρισε ή να έφτυσε κάποιες γυναίκες και εντελώς διαφορετικό να σκότωσε. Επίσης, με αυτόν τον τρόπο αναπαράγεται το παλιό, άθλιο στερεότυπο του «σχιζοφρενή δολοφόνου», που στιγματίζει όλους τους ψυχικά ασθενείς. Ένα στίγμα που δυσκολεύει την κοινωνική τους επανένταξη, την εύρεση εργασίας, τις προσωπικές τους σχέσεις, οδηγώντας συχνά στην περιθωριοποίησή τους. Τα ΜΜΕ δεν αναμεταδίδουν απλά ειδήσεις, αλλά διαμορφώνουν την εικόνα που έχει το κοινό για την πραγματικότητα. Δεν είναι υπερβολικό λοιπόν να ισχυριστούμε ότι η κοινωνική εικόνα της ψυχικής νόσου «κατασκευάζεται» σε μεγάλο βαθμό από τα ΜΜΕ, αλλά και από δημοφιλείς ταινίες ή βιβλία.

Το πασίγνωστο θρίλερ «The Texas chainsaw massacre» του 1974 είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ίσως ο τίτλος να μην σας φαίνεται γνωστός, κι αυτό γιατί μεταφράστηκε στα ελληνικά ως «Ο σχιζοφρενής δολοφόνος με το πριόνι». Μια ελεύθερη μετάφραση, εντελώς άσχετη με το αυθεντικό όνομα της ταινίας, που αναπαρήγαγε τον επικίνδυνο μύθο του «σχιζοφρενή δολοφόνου». Στα μάτια χιλιάδων ανθρώπων λοιπόν, ο ασθενής με σχιζοφρένεια είχε ταυτιστεί με έναν βίαιο δολοφόνο με μάσκα και αλυσοπρίονο. Το remake της ταινίας που κυκλοφόρησε το 2003 είχε κι αυτό τον ίδιο τίτλο στα ελληνικά. Τουλάχιστον, στην αρχή της προβολής έδειχναν μια κάρτα που διευκρίνιζε ότι ο δολοφόνος της ταινίας δεν είναι σχιζοφρενής και ότι οι σχιζοφρενείς δεν είναι επικίνδυνοι. Ήταν κι αυτό μια εξέλιξη...

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι ψυχικά ασθενείς δεν είναι επικίνδυνοι, τουλάχιστον όχι περισσότερο από τον «μέσο άνθρωπο». Μπορεί η συμπεριφορά κάποιων ψυχωτικών ασθενών να φαίνεται αλλόκοτη και απρόβλεπτη, κάτι το οποίο τρομάζει τον κόσμο, η πιθανότητα όμως να γίνουν επιθετικοί είναι περίπου η ίδια με οποιονδήποτε άλλο άνθρωπο. Είναι κάτι που έχει αποδειχτεί από πολλαπλές έρευνες. Μια πρόσφατη μελέτη Αμερικανών επιστημόνων με δεκάδες χιλιάδες συμμετέχοντες έδειξε ότι δεν υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ της επιθετικότητας των ασθενών με σοβαρή ψυχική διαταραχή και των υγιών. Οι μόνοι ασθενείς που βρέθηκαν περισσότερο επιθετικοί ήταν όσοι αντιμετώπιζαν προβλήματα με αλκοόλ ή άλλες ουσίες.

Οι άνθρωποι με ψυχικές διαταραχές αποτελούν μια ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα. Οι ίδιοι και οι οικογένειές τους καλούνται να σηκώσουν ένα δυσβάσταχτο φορτίο, που επιβαρύνει κατά πολύ την καθημερινότητά τους. Είναι άδικο να τους φορτώνουμε επιπλέον με το βάρος ενός στίγματος που βασίζεται στην άγνοια. Ας μη μιλάμε άλλο ΓΙΑ τους ψυχικά ασθενείς, ας μιλήσουμε ΜΕ τους ψυχικά ασθενείς. Γνωρίζοντάς τους από κοντά θα συνειδητοποιήσουμε πόσο αβάσιμες ήταν οι προκαταλήψεις μας.

* Ο κ. Νίκος Μοσχόπουλος είναι ψυχίατρος, Υπ. Διδάκτωρ ΑΠΘ, μέλος της Φροϋδικής Εταιρείας Ελλάδας.