Χίτλερ: «Ο Αγών μου». Χτες το βράδυ τελείωσα το βιβλίο το οποίο μέχρι το 1944 είχε πουλήσει πάνω από 11 εκατομμύρια αντίτυπα και το οποίο μέχρι τις μέρες μας μπορεί να χαρακτηριστεί ως η επιτομή της ναζιστικής-φασιστικής σκέψης. Είχα ανάγκη να το διαβάσω, όχι βέβαια ως θιασώτης τού Χίτλερ, αλλά ως ερευνητής που ενδιαφέρεται για τη μυθιστορηματική αυτοβιογραφία και για την απολυταρχική ιδεολογία.

Μερικά χρήσιμα συμπεράσματα, τα οποία προκύπτουν και από μια σειρά άλλων αναγνωσμάτων, όπως το τελευταίο βιβλίο τού Ian Kershaw «Ο Xίτλερ, οι Γερμανοί και η Τελική Λύση» (εκδ. «Πατάκη»), αλλά και το «Από τη γλώσσα ως νόημα, στην γλώσσα ως πράξη» του Λουκά Τσιτσιπή (εκδ. «Νήσος»):

1) Ιδανική εποχή για απολυταρχία είναι εκείνη όταν μεγάλα μέρη της λαϊκής μάζας υποφέρουν από φτώχεια και έλλειψη παιδείας.

2) Η φασιστική σκέψη είναι απλή και κατανοητή. Όμως στερείται λογικής βάσης και είναι ρηχή. Αυτό σημαίνει πως μπορεί εύκολα να εξισωθεί και να απηχήσει στη σκέψη της ακαλλιέργητης πλειοψηφίας.

3) Αυτή η απλότητα, με κατάλληλη ρητορική, καταφέρνει να εδραιώνεται και να παραγκωνίζει κάθε άλλο ρεύμα. Με λίγα λόγια, γίνεται απόλυτη και φαντάζει ως η μόνη αλήθεια και σωτηρία.

4) Μένει να βρεθεί ένας κεντρικός εκφραστής της και μένει να αποφασίσουν όσοι θα έχουν οικονομικό και κοινωνικό όφελος, πως παρ’ όλη την ανοησία και απανθρωπιά των θέσεων του φασισμού, είναι προς συμφέρον τους να μπουν στη γενικότερη προπαγάνδα του.

Και τότε, επεξηγώντας τον C. Jaspers, «αυτό που δεν είναι δυνατόν να γίνει, κάθε φορά γίνεται»...

Σας φαίνεται αντιφατικό που η «Χρυσή Αυγή» υφίσταται ως κοινοβουλευτική δύναμη στη «δημοκρατική» Ελλάδα; Δεν είναι αντιφατικό... Είναι, θα έλεγα, νομοτελειακό.

Και μερικά λόγια για τους θιασώτες των μεγάλων συνωμοσιών, για να καλύψουμε ένα κάποιο κενό στη συζήτηση και αρθρογραφία περί του νεοναζισμού στη σύγχρονη εποχή. Ακούγεται από πολλούς πως στην Ελλάδα η άνοδος της «Χρυσής Αυγής» δεν είναι παρά ένα ακόμα «κόλπο» του καπιταλισμού για να τραβήξει τα βλέμματα οπουδήποτε αλλού. Έχει διατυπωθεί η σκέψη πως οι κορπορατιστές στις μέρες μας, παγκοσμίως, κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να δημιουργούν προβλήματα που θα εστιάσουν το ενδιαφέρον του κόσμου αλλού και όχι πάνω τους... Η απάντησή μου είναι η εξής:

Σταματήστε να σκέφτεστε ότι σε όλα υπάρχει ένα καλά μελετημένο, κρυφό σχέδιο, που διαφεύγει από τους πολλούς. Η πραγματικότητα είναι πιο πρόχειρη απ’ ό,τι φαίνεται. Μας καλεί να την κατανοήσουμε βήμα - βήμα και όχι με λογικά άλματα. Αν έχετε μια θεωρία, διατυπώστε την με κομψότητα. Όσο πιο πολλά προσπαθήσετε να εντάξετε μέσα της, τόσο θα αποκλίνετε από το σκοπό σας. Το είπε ο Έκο καλύτερα: για τον τρελό τα πάντα αποδεικνύουν όλα τα υπόλοιπα ταυτοχρόνως. Μπορεί να υπάρχει μια ολιστική αλήθεια πίσω από το χάος, η δική μας όμως αλήθεια πρέπει να φροντίσει να είναι πάνω απ’ όλα ακράδαντα αποδεδειγμένη. Στη διάρκεια της φυσικής μας ύπαρξης, δεν προλαβαίνουμε να μιλήσουμε ξεκάθαρα για το όλον. Μπορούμε όμως μέσα από το μερικό να δούμε τις πραγματικές διαστάσεις της πραγματικότητας, χρησιμοποιώντας εργαλεία όπως η ανάδυση, οι θεωρίες επιτέλεσης κ.τ.λ.. Ακράδαντες αποδείξεις, αυτό χρειαζόμαστε. Ειδάλλως ξεφεύγουμε από την επιστήμη και κάνουμε μεταφυσική.

Τι νομίζετε; Ο Ράσσελ είχε γυρίσει στις πρώτες αρχές (με το «Princepia Mathematica») γιατί στο απίστευτο μυαλό του ακόμα και το 1+1= 2 δεν ήταν αυτονόητα αποδεδειγμένο. Ήθελε ακράδαντες αποδείξεις ακόμα και για το πιο «απλό» πράγμα. Ας μάθουμε από το παράδειγμά του και μην παριστάνουμε τους επί παντός ειδικούς. Ούτως ή άλλως, η μεγαλύτερη ομορφιά, πιστεύω, της τελικής αλήθειας είναι πως αποτελεί εκείνο το πράγμα που συνεχώς θα μας διαφεύγει. Η καθαρή επιστήμη, η ελεύθερη σκέψη, ο ανθρωπισμός, προτάσσουν ξεκάθαρα ένα δρόμο δύσκολο, λιγότερο φανταχτερό, αλλά απέραντα αξιοπρεπή. Αυτόν που μέσα από την παρατήρηση, τη σκέψη και το πείραμα, μας δίνει την απόδειξη και έτσι μας οδηγεί μακριά από την απανθρωπιά και την ανοησία κάθε ακρότητας και κάθε ακραίας τοποθέτησης.