Οι πολιτικοί μας, γνωρίζουν τη μεγάλη δύναμη της γλώσσας. Ξέρουν πως οι λέξεις είναι σαν τα καρφιά και όσο πιο πολύ τις χτυπάς, τόσο πιο βαθιά πηγαίνουν. Και γι’ αυτό στις διάφορες εμφανίσεις τους στην Βουλή ή την τηλεόραση, επαναλαμβάνουν τα ίδια και τα ίδια και δίνουν την εντύπωση πως έχουν περάσει από «ειδικό κομματικό φροντιστήριο» και ότι βρίσκονται σε «διατεταγμένη υπηρεσία». Το να μιλάς ωραία είναι ένα πράγμα. Όμως ο λόγος ο όμορφος είναι κάτι φοβερό, όταν προξενεί κάποια βλάβη. Γι’ αυτό και ο Αισχύλος σ’ ένα απόσπασμα από τον Προμηθέα Λυόμενο λέει με το στόμα του Προμηθέα πως «για πολλούς απ’ τους θνητούς η σιωπή είναι κέρδος» (απόσπ. 42: πολλοίς γάρ εστι κέρδος η σιγή βροτών). Πράγματι, οι περισσότεροι πολιτικοί θα βοηθούσαν πιο πολύ και τον εαυτό τους και την πατρίδα, αν κρατούσαν το στόμα τους κλειστό! Γιατί πέρα από τα λόγια υπάρχουν και τα έργα και για έναν πολιτικό τα λόγια θα έπρεπε πάντα να συμβαδίζουν με τα έργα. Δυστυχώς, αυτό σπάνια συμβαίνει. Και τότε τα λόγια του, επιστρέφουν και πλήττουν αυτόν τον ίδιο, και αυτό είναι πολύ χειρότερο από το να σε χτυπήσει ο λόγος των άλλων. Ας σκεφτούμε πόσα είχε υποσχεθεί προεκλογικά ο πρωθυπουργός και ποια υπόσχεση υλοποίησε από αυτές που είχε δώσει. Τα αλόγιστα, λοιπόν, λόγια του, τον έχουν εγκλωβίσει και δεν μπορεί να απαλλαγεί από αυτά. Και αυτό είναι μια γενική πρακτική που χαρακτηρίζει τον πολιτικό μας κόσμο.

Η σύνδεση των λόγων με τα έργα, είχε καθιερωθεί ήδη από την ομηρική εποχή. Στην «Ιλιάδα» (Ι 443) αναφέρεται πως ο δάσκαλος του Αχιλλέα, ο Χείρων, τον είχε εκπαιδεύσει να είναι «λόγων τε ρητήρ έργων τε πρηκτήρ», δηλαδή ικανός να αγορεύει στην αγορά, αλλά και να αγωνίζεται στον πόλεμο αλλά και στην καθημερινή ζωή. Όλοι οι μεγάλοι πολιτικοί της αρχαιότητας, όπως ο Θεμιστοκλής και ο Περικλής, ήταν ικανοί «επινοήσαι τα δέοντα και ερμηνεύσαι ταύτα», δηλαδή να συλλάβουν ιδέες και να τις υλοποιήσουν. Πρόκειται για τη μεγάλη αρετή, τη συνέπεια λόγων και έργων, που πρέπει να διακρίνει κάθε αληθινό πολιτικό άνδρα. Αυτής της συνέπειας κλασικό, αξεπέραστο και αξιομίμητο παράδειγμα είναι ο φιλόσοφος Σωκράτης. Όταν ο φίλος του, ο Κρίτων τον επισκέφτηκε στη φυλακή και τον προέτρεπε να δραπετεύσει και να σώσει τη ζωή του, σε μια περίπτωση που ήταν βέβαιος πως η δικαιοσύνη δεν είχε κάνει σωστά τη δουλειά της, εκείνος απάντησε με τα παρακάτω αξιοθαύμαστα λόγια: «Αυτά που έλεγα στο παρελθόν δεν μπορώ τώρα να τα προδώσω, επειδή μου συνέβη αυτή η δυστυχία, αλλά σχεδόν τα ίδια μου φαίνονται και τα ίδια πρεσβεύω και τιμώ όπως και πριν» (Πλατ. Κρίτ. 46 b 5). Και συμπλήρωσε πως «είναι ο ίδιος και τώρα και πάντα και δεν υπακούει σε τίποτε άλλο εκτός από τον Ορθό Λόγο» (Κρίτ. 46 b 3-4: Ως εγώ ου νυν το πρώτον αλλ’ αεί τοιούτος οιος των εμών ουδενί πείθεσθαι ή τω λόγω…»).

Κάθε πολιτικός, όπως και κάθε άνθρωπος, ντύνει τις ιδέες του με τον λόγο, όπως τα παιδιά με τα ρούχα, και από το ντύσιμο καταλαβαίνει κανείς την πολιτική και ιδεολογική του θέση. Όμως πολλοί πολιτικοί έχουν πουληθεί στην ιδεολογία, ενώ άλλοι πουλάνε ιδεολογία. Και όταν ένας πολιτικός πουλά ιδεολογία, σαν έμπορος, για να ζήσει, πίνει το αίμα του λαού, δεν τον ληστεύει απλώς. Γιατί άλλο είναι να αποδίδεις τα πράγματα με λόγια και άλλο να τα υποκαθιστάς με λόγια. Γιατί αυτό κάνουν οι δικοί μας πολιτικοί. Λησμονούν πως, όπως είπε και ένας λαλίστατος υφυπουργός της κυβέρνησης, ο καθένας είναι «όχι αυτό που λέγει αλλά αυτό που πράττει…» και πως μιλά πειστικά κανείς, όταν ο λόγος του είναι τμήμα της πρακτικής του συμπεριφοράς. Γιατί η πολιτική είναι πράξη και όχι κριτική ερμηνεία της πράξης. Και ο πιο ηχηρός λόγος είναι πιο ασήμαντος από τη μικρότερη πράξη.

Και κάτι άλλο. Δεν αρκεί ο λόγος σου να είναι πειστικός. Χρειάζεται να μας πείθει πως και αυτός που τον λέει, έχει πειστεί από αυτόν. Δυστυχώς, πολλοί πολιτικοί μας, λένε πράγματα στον λαό που και οι ίδιοι δεν πιστεύουν. Πόσες φορές δεν ακούσαμε πολιτικούς να λένε πως δεν πιστεύουν στα μέτρα που λαμβάνει η κυβέρνηση αλλά, τα ψηφίζουν για τον δικό του λόγο ο καθένας; Πολλές φορές επικαλούνται την αλήθεια που στην ουσία δεν πολυσυμπαθούν, τον λαό προς τον οποίο δεν έχουν καμιά υπόληψη ή ακόμα και τον Θεό στον οποίο δεν πιστεύουν. Ο πολιτικός καθοδηγεί τους πολίτες πώς να βαδίζουν πιο σωστά με τον σταυρό στον ώμο, αλλά δεν είναι πρόθυμοι να πάρουν εκείνοι τον σταυρό. Και φαίνεται πως είχε δίκιο κάποιος που παρομοίασε κάποιους πολιτικούς με τενεκέδες λουλουδιών. Πρώτα, λέει, είχανε μέσα παστά ή σκουπίδια και τώρα, μπογιαντισμένοι διάφορα χρώματα, έχουν γαρύφαλλα ή βασιλικό.

*Ο κ. Αθανάσιος Φραγκούλης είναι Δρ. Κλασικής Φιλολογίας, Επίτ. Σχολικός Σύμβουλος.