(Μέρος Γ΄)

Κόρος - ύβρις - νέμεσις - τίσις

16/12/2017 - 11:16 Ενημερώθηκε 15/12/2017 - 16:18

 

Σύμφωνα με όσα είπαμε στα προηγούμενα σημειώματα ο «κόρος» είναι αυτός που γεννά την «ύβρη», την αλαζονεία και μάλιστα σε ανθρώπους «ανόητους» που ευτυχούν! Το είπαν αυτό πανομοιότυπα ο Σόλων (απόσπ. 5) και ο Θέογνης (153-154): «τίκτει κόρος ύβριν , όταν πολύς όλβος έπηται ανθρώποισιν όσοις μη νόος άρτιος η». Καλύτερα, όμως, από όλους αισθητοποιεί τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η ύβρις και επηρεάζει τη ζωή των ανθρώπων ο Αισχύλος στην τραγωδία του Πέρσαι. Η τραγωδία αυτή που παρουσιάστηκε το 471 π.Χ είναι ένα ιστορικό δράμα που πραγματεύεται τον αντίκτυπο που είχε στην αυλή του Πέρση βασιλιά η ήττα των Περσών στη Σαλαμίνα. Ανιχνεύοντας το νόημα που περικλείει το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός ο Αισχύλος παρουσιάζει τη νίκη των Ελλήνων ως επίτευγμα δικό τους, αλλά και των θεών που τιμωρούν την υπέρμετρη δύναμη και ασέβεια, την ύβρη. Ο Δαρείος ζητά λεπτομέρειες για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες καταστράφηκε η ναυτική του δύναμη στη Σαλαμίνα (στ. 715-738) και μετά ο ίδιος δίνει την ερμηνεία αυτής της καταστροφής. Η ύβρη του Ξέρξη που θέλησε να μετατρέψει τη θάλασσα σε ξηρά, δένοντας με αλυσίδες τον Βόσπορο, και τόλμησε γεμάτος ασέβεια να επέμβει στον θεϊκό χώρο της φύσης έφερε την καταστροφή. Από το στόμα του Μεγάλου βασιλιά μαθαίνουμε το νόημα αυτού που διαδραματίζεται μπροστά μας: Η καταστροφή της περσικής δύναμης εμφανίζεται ως συνέπεια εκείνης της αρχικής αμαρτίας, που ο Έλληνας την ονόμαζε ύβρη. Το περσικό κράτος ξεπέρασε το μέτρο που ήταν ορισμένο και ο Ξέρξης τάραξε την τάξη των φυσικών στοιχείων κι έκανε τη θάλασσα στεριά, δένοντας τον Ελλήσποντο με τα δεσμά της τεράστιας πλοιογέφυράς του, και τη στεριά θάλασσα δημιουργώντας διώρυγα στον Άθω!

Η βασίλισσα Άτοσσα (στ. 753-758) από την άλλη πλευρά προσπαθεί να ελαφρύνει την ευθύνη του Ξέρξη λέγοντας πως κακοί σύμβουλοι τον έπεισαν ότι πρέπει να αυξήσει τη δύναμή που είχε δημιουργήσει ο Δαρείος, ο αγγελιαφόρος αποδίδει την ανόητη τακτική του Ξέρξη στη Σαλαμίνα στους πανούργους Έλληνες που τον εξαπάτησαν και συγχρόνως στον φθόνο των θεών που ενεργούσε μέσω ενός «αλάστορος» ή κακού δαίμονα: το συμβάν είναι διπλά καθορισμένο, και στο φυσικό και στο υπερφυσικό επίπεδο. Και ο Ηρόδοτος αναφέρει τη γνώμη του Θεμιστοκλή που την ασπάζεται ασφαλώς και ο ίδιος πως οι θεοί ανέστρεψαν στην Ελλάδα τον Ξέρξη γιατί «εφθόνησαν άνδρα ένα της τε Ασίης και της Ευρώπης βασιλεύσαι, εόντα ανόσιον τε και ατάσθαλον (=αλαζόνας)…..ος και την θάλασααν απεμαστίγωσε πέδας τε κατήκε (=την αλυσόδεσε) (VIII 109). Και εδώ είναι που δένει η τραγωδία με τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στη Μάνδρα. Και εκεί κάποιοι άνθρωποι, ξεπερνώντας τα όρια του δικαίου, μετέτρεψαν τα ποτάμια σε οικοδομήσιμα εδάφη, ανέτρεψαν τη φυσική ισορροπία και η αφροσύνη αυτή είχε ως αποτέλεσμα να πάθουν, να τιμωρηθούν και να καταστραφούν…

Ο Δίας, ο θεός γενικά, χτυπά σίγουρα και στοχευμένα. Μπορεί να καθυστερεί στην απόδοση της δικαιοσύνης, μπορεί να αργεί αλλά ποτέ δε λησμονεί. Πάντα τιμωρεί τον αλαζόνα και τον υπερφίαλο. Και η τιμωρία αυτή πλήττει πολλές φορές τα παιδιά των ενόχων και τα παιδιά των παιδιών τους. Τέτοια αίσθηση για την ενότητα της οικογένειας πρέπει να διευκόλυνε τους Έλληνες στην αντίληψη ότι ο θεός τιμωρεί τις αμαρτίες των γονιών στα πρόσωπα των απογόνων τους, των παιδιών τους. Η ιδέα της κληρονομικής ενοχής και της μετατιθέμενης τιμωρίας οφείλεται ακριβώς στην πίστη προς την οικογενειακή αλληλεγγύη που είναι νόμος της φύσης που πρέπει να γίνει αποδεκτός, γιατί η οικογένεια είναι μια ηθική ενότητα και η ζωή του γιου είναι επιμήκυνση της ζωής του πατέρα και αυτός κληρονομεί τα ηθικά χρέη του πατέρα ακριβώς, όπως κληρονομεί τα υλικά και οικονομικά του χρέη. Αργά ή γρήγορα το χρέος απαιτεί τη δική του πληρωμή και εξόφληση και μπορεί να φτάσει μέχρι και την έβδομη γενεά (Σόλων 13,31, Θέογνης 731-742, Σοφοκλής , Ο.Τ. 964 κε). Δεν είναι άσχετο το γεγονός ότι οι μαθητές του Ιησού παρουσιάζονται από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη ( 9, 2) να τον ρωτούν « Τις ήμαρτεν, ούτος ή οι γονείς αυτού, ώστε να γεννηθή τυφλός;».

Οι άνθρωποι μπορεί να ρίχνουν την ευθύνη στους άλλους ή τους θεούς για τα βάσανά τους, ενώ οι ίδιοι με τις δικές τους επιλογές και τα δικά τους ανομήματα καταστρέφουν τον εαυτό τους, όπως λέει ο Όμηρος στην Οδύσσειά του (1. 31 κ.ε.). Η αλαζονεία, η ύβρις είναι αυτή που προκάλεί τη νέμεσιν των θεών, όπως συνέβη και με τον Κροίσο που «ενόμισεν εωυτόν είναι απάντων ολβιώτατον». Αλήθεια, ο Αισχύλος θα είχε πολλά να πει, αν ζούσε σήμερα…

Από τον πολιτισμό της εντροπής στον πολιτισμό της ενοχής. «Πρώτα τα δικαιώματα της φύσης και έπειτα τα όποια συμφέροντά μας».

 

  * Ο κ. Αθανάσιος Φραγκούλης είναι Δρ. Κλασικής Φιλολογίας, Επίτ. Σχολικός Σύμβουλος.

Γενική Ροή Ειδήσεων

PROUDLY POWERED BY CJ web | Copyright © 2017 {emprosnet.gr}
Made with love and a lot of coffee by CJ web, Creative web Journey