Είναι πανθομολογούμενο πως το Προσκύνημα των Παμμεγίστων Ταξιαρχών του Μανταμάδου έχει αναδειχτεί σε κέντρο της θρησκευτικής αλλά και της οικονομικής ζωής της περιοχής και ολόκληρου του νησιού, αφού πλήθος κόσμου το επισκέπτεται κάθε χρόνο από όλη την Ελλάδα. Και αυτό επιτεύχθηκε μετά από επίπονη και μακρόχρονη προσπάθεια του Πρωτοπρεσβύτερου και επί πολλά έτη Προϊσταμένου του Ναού πατρός Ευστρατίου Δήσσου και του εκάστοτε Εκκλησιαστικού Συμβουλίου. Ήδη από το 1972 ο Ναός εξέδωσε το τριμηνιαίο Περιοδικό «ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ» που έχει ήδη συμπληρώσει 50 χρόνια διαφώτισης των πιστών σε θέματα κοινωνικά, πνευματικά, εθνικά, μορφωτικά, ιστορικά και πολιτιστικά κα γενικότερα θέματα που αφορούν το ίδιο το Προσκύνημα, την περιοχή και το νησί μας.  

Πέρα όμως από το αξιόλογο πνευματικό έργο ο Ναός ανέπτυξε και πλούσιο κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο. Το 2003 ίδρυσε τη «Στέγη Αγάπης», όπου βρήκαν θαλπωρή πάνω από 50 άτομα, απόμαχοι της ζωής και του μόχθου, με τη βοήθεια υλική και κοινωνική πολλών πιστών. Όμως, το δραστήριο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο προχώρησε ακόμη περισσότερο. Το 2018 θεμελίωσε ένα ακόμη φιλανθρωπικό Ίδρυμα, ένα Γηροκομείο, στον περιβάλλοντα χώρο του Προσκυνήματος, το οποίο είναι έτοιμο να λειτουργήσει και να δεχτεί στην αγκαλιά του όσους το έχουν ανάγκη.  

Πρόκειται για πραγματικά θαυμαστά έργα που δεν θα μπορούσαν να τελεσφορήσουν χωρίς τη βοήθεια του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον οποίο είναι αφιερωμένο το Προσκύνημα. Σε αυτά πρέπει να προστεθεί και η μετάδοση της Θείας Λειτουργίας της Κυριακής αλλά και άλλων σημαντικών Ακολουθιών από την τηλεόραση της Μυτιλήνης και η δυνατότητα που δίνεται σε όσους βρίσκονται μακριά να διατηρήσουν την επαφή τους με το Προσκύνημα και το Ταξιάρχη.  

Εκείνο όμως που με κίνησε να αναφερθώ σε όλα αυτά είναι μία νέα δραστηριότητα που ο Ναός αναπτύσσει από το 2011: την έκδοση ενός σκληρόδετου, πολύχρωμου, πολυσέλιδου, αισθητικά άρτιου και συλλεκτικού Αγιολογίου -Ημερολογίου, όμοιο του οποίου δεν γνωρίζω άλλο παρόμοιο Ίδρυμα να εκδίδει. Τα πρώτα Αγιολόγια- Ημερολόγια ήταν κάπως απλά. Αναφέρονταν στην Ιστόρηση της ανάγλυφης εικόνας του Ταξιάρχη από τον δόκιμο μοναχό Γαβριήλ (2012), στον τρόπο Ίδρυσης του ναού και στα Ευαγγέλια με νεοελληνική απόδοση (2013) , στον Ιερό Ναό του Αγίου Βασιλείου και στα Αποστολικά αναγνώσματα με νεοελληνική απόδοση (2014) κ.λπ.  

Από το 2015 το Αγιολόγιο -Ημερολόγιο του Ταξιάρχη απέκτησε πιο σύνθετο χαρακτήρα. Έγινε θεματικό και κάλυπτε θέματα σχετικά με τον Μανταμάδο και ολόκληρο το νησί. Θέματα όπως η Αγγειοπλαστική (2015), οι Άγιοι της Λέσβου (2016), το Περιοδικό «Ταξιάρχης» (2017), η Αγία Γραφή (2018), οι Ευαγγελικές περικοπές, οι Επιστολές με απόδοση στην καθομιλουμένη και σύντομη ανάλυση (2019). Αξιόλογα από πολλές απόψεις είναι τα Αγιολόγια -Ημερολόγια των τριών τελευταίων ετών. Το ένα αναφέρεται στο Γηροκομείο και την Τρίτη Ηλικία (2020), το άλλο στην Μονή Λειμώνος και τον Άγιο Ιγνάτιο (2021) και το τελευταίο αποτελεί αφιέρωμα στη Μικρασιατική Καταστροφή για τη συμπλήρωση 100 χρόνων (1922-2022). Τα Ημερολόγια αυτά συνοδεύονται από πλούσιο εικαστικό και φωτογραφικό υλικό, αλλά και από κείμενα σχετικά με το θέμα που θίγουν, όπως «Η αγγειοπλαστική τέχνη», «Η Αγία Γραφή: Βάθρο της προόδου και του πολιτισμού», «Ο Άγιος Ιγνάτιος ο Αγαλλιανός» και από αυτή την άποψη μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμη πηγή για τον μέλλοντα μελετητή της ιστορίας του Ναού.  

Ιδιαίτερη μνεία οφείλεται στο τελευταίο Αγιολόγιο-Ημερολόγιο του έτους 2022 που αποτελείται από 250 σελίδες και , όπως αναφέρεται, « αφιερώνεται σε όλους εκείνους που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για τις αλησμόνητες πατρίδες και όλους εκείνους που ξεριζώθηκαν από αυτές». Μετά από τις ευχές του Μητροπολίτη Μηθύμνης και του Πατριάρχη και τον σχετικό Πρόλογο του υπευθύνου της σύνταξης Πρωτοπρεσβυτέρου Ευστρατίου Δήσσου ακολουθεί εκτενές κείμενο-άρθρο με τίτλο «Οι Έλληνες και η Μικρά Ασία» που καταδεικνύει τα απαράγραπτα δικαιώματα των Ελλήνων στην ιερή αυτή γη από τους αρχαιοτάτους χρόνους μέχρι σήμερα. Στη συνέχεια άλλο κείμενο αναφέρεται στη Σμύρνη πριν και μετά την καταστροφή και μέσα σε αυτό ενσωματώνονται άλλες ιστορικές αναφορές που δίνουν τη δυνατότητα στον αναγνώστη να παρακολουθήσει το δράμα των Ελλήνων της Μ. Ασίας από την απόφαση των Συμμάχων να αποσταλεί Ελληνικός στρατός στη Σμύρνη, την άφιξή του σε αυτή και τη θερμή υποδοχή, τα πολεμικά γεγονότα που ακολούθησαν, την αμφιλεγόμενη στάση των συμμάχων, τις πολιτικές διεργασίες στην Ελλάδα και όλα αυτά που οδήγησαν στη Καταστροφή. Γίνεται ακόμη αναφορά στο τραγικό τέλος και την αγιοποίηση του Χρυσοστόμου Σμύρνης και των Επισκόπων Γρηγορίου των Κυδωνιών, Αμβροσίου των Μοσχονησίων Ευθυμίου των Ζήλων και Προκοπίου του Ικονίου που θυσιάστηκαν για την πατρίδα. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στο δράμα που έζησαν οι πρόσφυγες και τονίζεται η σχέση του προσφυγικού ζητήματος με το νησί μας. Και όλα αυτά δίνονται διανθισμένα με πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τις αρχαίες μικρασιατικές ελληνικές πόλεις, την Έφεσο, τη Μίλητο, την Πέργαμο, την Αλικαρνασσό, τη Σμύρνη και άλλο εικαστικό που ευγενικά παραχωρήθηκε για τον σκοπό της έκδοσης του Ημερολογίου από τον κ. Παπαχρυσό Δημήτρη από το Αρχείο του Μουσείου Μικρασιατών Σκάλας Λουτρών Λέσβου. Αξίζει να σημειωθεί εδώ και μια άλλη πρωτοτυπία: Η αφιλοκερδής προσφορά ενός cd με τραγούδια «θύμισες από τις αλησμόνητες πατρίδες» του κ. Μιχαήλ -Άνθιμου Δήσσου.  

Η έκδοση αυτού του Αγιολογίου- Ημερολογίου και όλων των προηγούμενων ως ιδέα και σύλληψη, ως οργάνωση της ύλης και πραγμάτωση του επιδιωκόμενου κάθε φορά στόχου είναι αξιέπαινη και αξίζουν συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές της. Αξίζουν ιδιαίτερα συγχαρητήρια στις Εκδόσεις ΚΥΠΡΗΣ (Αθήνα) για την επιμελημένη και αισθητικά άρτια εργασία τους. Και επειδή τα έσοδα από την πώληση αυτών των Αγιολογίων -Ημερολογίων διατίθενται για κοινωφελείς σκοπούς, οφείλουν οι πιστοί να αγοράσουν αυτό και να βοηθήσουν όσο μπορούν την όλη προσπάθεια και τη συνέχιση της έκδοσης. Νομίζω ότι αξίζει…..